Kết quả nghiên cứu bước đầu về bệnh “Phân
trắng, teo gan” trên tôm sú nuôi thương
phẩm tại Ninh Thuận
1/ Giới thiệu chung
Hiện nay có rất nhiều loại bệnh trên tôm nuôi thương phẩm
: bệnh Virus (WSSV, MBV), bệnh Vikhuẩn , bệnh ký sinh
trùng, bệnh về Nấm, các loại bệnh về dinh dưỡng Trong đó
có một số bệnh hiện nay chưa có biện pháp phòng trị hiệu
quả như bệnh đốm trắng đỏ thân ( WSSV). Riêng ở khu
vực miền Trung từ Quảng Bình đến Ninh Thuận còn xuất
hiện loại bệnh mới nhưng tác hại không kém được tạm gọi
là bệnh “Phân trắng, teo gan”. Ðây là loại bệnh chỉ xuất
hiện vài năm gần đây trong nghề nuôi tôm thâm canh,
nhưng đã gây thiệt hại không nhỏ cho bà con nuôi tôm ở
một số tỉnh miền Trung như : Ninh Thuận, Phú yên, Bình
Thuận, Bình Ðịnh, Khánh Hoà…Trong đó Ninh Thuận là
tỉnh có tỷ lệ diện tích bị nhiễm bệnh cao nhất và bị thiệt hại
nặng nhất hiện nay. Bệnh không xảy ra thành dịch mà chỉ
xuất hiện tập trung ở một số ao nuôi thâm canh thả nuôi với
mật độ cao, nuôi theo quy trình ít thay nước. Ngoài ra, bệnh
còn tuỳ thuộc vào mùa vụ, bệnh có thể xuất hiện tập trung
trên cả vùng tương đối rộng.
Hiện nay có rất ít những thông tin và hầu như chưa có
những nghiên cứu đầy đủ về bệnh “Phân trắng, teo gan”, vì
vậy những kiến thức hiểu biết và việc điều trị bệnh này trở
nên khó khăn, tốn kém và hiệu quả thấp. Dựa trên kết quả
bước đầu nghiên cứu bệnh tại Ninh Thuận cùng với những
thông tin có được, chúng tôi xin cung cấp cho bà con nuôi
tôm một số thông tin ban đầu về bệnh Phân trắng, teo gan
trên tôm sú nuôi thương phẩm, nhằm giúp bà con nuôi tôm
có những hiểu biết và biện pháp phòng tránh có hiệu quả.
2/ Tình hình phát triển bệnh Phân trắng, teo gan ở khu vực
nuôi miền Trung.
Tên “Phân trắng, teo gan” được tạm gọi dựa trên những dấu
hiệu bệnh lý thấy được của bệnh đó là hiện tượng phân tôm
có màu trắng nổi trên mặt nước và hiện tượng gan tôm bị
teo hoặc nhũn rửa. Thực chất có thể đây là hai bệnh khác
nhau nhưng có quan hệ mật thiết với nhau, sự xuất hiện của
bệnh này là điều kiện cho bệnh kia phát triển và lây lan .
Theo kết quả điều tra của chúng tôi cho thấy bệnh “Phân
trắng, teo gan” bắt đầu từ những năm 1998. Tuy nhiên,
trong thời gian này bệnh chỉ xuất hiện rải rác ở những ao
nuôi mật độ cao từ 40 con P15/m2 trở lên và cũng không
gây thiệt hại lớn, do vậy người nuôi tôm ít để ý. Từ năm
2000 đến nay bệnh phát triển và lây lan nhanh, đồng thời
gây thiệt hại đáng kể cho nhiều vùng nuôi tôm, đặc biệt là
khu vực miền Trung, nơi hầu hết các diện tích đều nuôi
thâm canh theo quy trình ít thay nước.
Theo thống kê của chúng tôi, chỉ riêng trong năm 2002,
Huyện Tuy Hoà (Phú Yên) có khoảng 450 ha ao nuôi có
xuất hiện bệnh, Khánh Hoà là 300ha, Bình Ðịnh: 60 ha.
Trong năm 2003 bệnh tiếp tục phát triển lan rộng cho nhiều
tỉnh như : Quảng Trị, Quãng Ngãi, Bình Thuận. Riêng đối
với Ninh Thuận trong năm 2003 diện tích bị dịch bệnh
“Phân Trắng, teo gan” trong cả 2 vụ lên đến 600 ha, và chỉ
trong 6 tháng đầu năm 2004 số diện tích bị dịch bệnh lên
đến 500 ha. Bệnh diễn ra ở hầu hết các vùng nuôi, tuy
nhiên khu vực nuôi tôm trên cát là nơi xuất hiện bệnh với
tỷ lệ cao nhất, chiếm tỷ lệ 80%.
3/ Những dấu hiệu bệnh lý của bệnh.
Triệu chứng ban đầu dễ thấy nhất là trong ao nuôi có xuất
hiện những đoạn phân trắng nổi trên mặt nước về cuối
hướng gió, phân tôm có màu trắng đục. Nếu quan sát kỹ
đường ruột của tôm chúng ta thấy bị đứt quãng hoặc trống
rỗng, có những chấm màu vàng nhạt và khi bóp nhẹ ta thấy
phân tôm có thể di chuyển lên xuống trong ống ruột của
tôm. Giai đoạn này tôm có thể giảm ăn nhanh và nếu không
có các biện pháp xử lý kịp thời tôm có thể bỏ ăn hoàn toàn
chỉ trong vòng vài ngày.
Tuy nhiên đây cũng mới chỉ là giai đoạn đầu của bệnh, nếu
được phát hiện kịp thời vẫn có những biện pháp xử lý cho
kết quả tốt. Sau giai đoạn “phân trắng”, hầu hết bệnh
chuyển sang giai đoạn “teo gan”, lúc này tôm có hiện tượng
bỏ ăn kéo dài và bắt đầu có xuất hiện tôm chết trong ao.
Khi kiểm tra gan tôm cho thấy có hai dấu hiệu đặc trưng :
+ Dấu hiệu thứ nhất là gan tôm bị chai cứng và teo nhỏ lại
chỉ bằng 1/3 thể tích gan bình thường, nếu ta dùng tay bóp
mạnh thì thấy gan tôm rất cứng và chai, đây là dạng thường
thấy ở bệnh teo gan trên tôm nuôi thương phẩm.
+ Dấu hiệu thứ hai là gan tôm bị nhũn rữa ra giống như
sữa.
Thời gian gần đây, tôm mắc bệnh không nhất thiết phải trải
qua hai giai đoạn như trên mà có trường hợp tôm chỉ xuất
hiện bệnh “phân trắng”, nhưng cũng có trường hợp tôm chỉ
xuất hiện bệnh “teo gan”. Dạng thứ hai thường hay xảy ra
với tôm nuôi Ninh Thuận trong thời kỳ tôm 40-60 ngày
tuổi. Nếu nhiễm bệnh này tôm thường chết rất nhanh, chỉ
trong vòng 4-6 ngày và gây thiệt hại lớn cho người nuôi.
4/ Những nguyên nhân gây bệnh.
Qua kết quả nghiên cứu bước đầu về loại bệnh này trong
hai năm tại Ninh Thuận chúng tôi nhận thấy có một số
nguyên nhân như sau :
- Bệnh thường xuất hiện ở những ao nuôi thâm canh nuôi
theo quy trình ít thay nước. Những ao có xuất hiện bệnh
thường nước ao nuôI bị nhiễm bẩn, mật độ tảo và hàm
lượng chất hữu cơ có trong nước cao. Bệnh thường xuất
hiện ở giai đoạn 40-60 ngày tuổi, tuy nhiên gần đây cho
thấy bệnh cũng có thể xuất hiện ở tất cả các giai đoạn của
tôm.