KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG PHÒNG CHÁY CỦA MỘT SỐ LOÀI CÂY CÓ THỂ SỬ DỤNG TẠO BĂNG NGĂN LỬA TẠI BÌNH ĐỊNH

Chia sẻ: Sunny_1 Sunny_1 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

178
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Một trong các biện pháp kỹ thuật lâm sinh phòng cháy rừng trồng thường sử dụng hiện nay trên thế giới nói chung và ở nước ta nói riêng là xây dựng đường băng xanh và đai xanh cản lửa, thông qua việc điều tra phỏng vấn, phát hiện và phân tích mẫu lá và vỏ trong phòng thí nghiệm, sau đó tiến hành lượng hóa và chuẩn hóa các tiêu chuẩn và so sánh lựa chọn loài cây tối ưu có khả năng chống, chịu lửa, phòng cháy tốt trồng thành băng xanh và đai xanh ngăn lửa....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG PHÒNG CHÁY CỦA MỘT SỐ LOÀI CÂY CÓ THỂ SỬ DỤNG TẠO BĂNG NGĂN LỬA TẠI BÌNH ĐỊNH

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG PHÒNG CHÁY CỦA MỘT SỐ LOÀI CÂY CÓ THỂ SỬ DỤNG TẠO BĂNG NGĂN LỬA TẠI BÌNH ĐỊNH Nguyễn Đình Thành Chi cục Kiểm lâm Bình Định TÓM TẮT Một trong các biện pháp kỹ thuật lâm sinh phòng cháy rừng trồng thường sử dụng hiện nay trên thế giới nói chung và ở nước ta nói riêng là xây dựng đường băng xanh và đai xanh cản lửa, thông qua việc điều tra phỏng vấn, phát hiện và phân tích mẫu lá và vỏ trong phòng thí nghiệm, sau đó tiến hành lượng hóa và chuẩn hóa các tiêu chuẩn và so sánh lựa chọn loài cây tối ưu có khả năng chống, chịu lửa, phòng cháy tốt trồng thành băng xanh và đai xanh ngăn lửa. Từ khóa: điều tra, phân tích, lựa chọn, cây phòng cháy ĐẶT VẤN ĐỀ Phòng cháy rừng trồng hiện nay ở tỉnh Bình Định đang áp dụng chủ yếu là xây dựng băng trắng ngăn lửa, việc xây dựng đường băng xanh cản lửa chưa được áp dụng. Vấn đề khó khăn nhất vẫn là xác định loại cây trồng cho phù hợp với điều kiện lập địa. Vì vậy, việc nghiên cứu lựa chọn loài cây có khả năng chống, chịu lửa tại khu vực nghiên cứu là rất cần thiết. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Điều tra phát hiện những loài cây có khả năng phòng cháy Đánh giá nhanh nông thôn có sự tham gia của người dân (PRA), điều tra phỏng vấn 30 đối tượng ở khu vực nghiên cứu. Nghiên cứu đặc tính của một số loài cây được phát hiện có khả năng trồng thành băng cản lửa Trên cơ sở loài cây triển vọng, tiến hành lấy mẫu phân tích 10 loài; lấy mẫu vỏ, lá để phân tích trong phòng thí nghiệm với các chỉ tiêu về hàm lượng nước trong lá, hàm lượng tro thô, độ dày lá và vỏ … từ đó có thể xác định khả năng chống chịu lửa của các loài cây khác nhau. Tìm hiểu đặc tính sinh vật học và trồng thành rừng một số loài cây có khả năng phòng cháy - Đặc tính sinh vật học: độ dày lá và độ dày vỏ cây, kết cấu tán lá. - Đặc tính trồng thành rừng: khả năng tái sinh và tính thích ứng của các loại điều kiện lập địa. Xử lý số liệu lựa chọn những loài cây có khả năng phòng cháy Phân tích đa tiêu chuẩn hoặc đa tiêu chí (Multi - Criteria - Analysis) là phương pháp phân tích, đánh giá các mô hình dựa vào hàng loạt các tiêu chí mà những tiêu chí này khi được lượng hóa sẽ cho một độ đo nào đó để đánh giá toàn diện về mô hình nghiên cứu. Các bước để lựa chọn loài cây có khả năng phòng cháy: - Xác lập mục tiêu; - Xây dựng tiêu chuẩn; - Lượng hóa tiêu chuẩn; - Phân tích tiêu chuẩn; - Chuẩn hóa số liệu quan sát theo 3 phương pháp: + Phương pháp thứ hạng 1
Với phương pháp này thì mỗi tiêu chuẩn đem sắp xếp các trị số đo được của các mô hình theo nguyên tắc: các tiêu chuẩn tăng có lợi thì đánh số thứ hạng từ tốt đến xấu, ngược lại những tiêu chuẩn giảm có lợi thì sắp xếp trị số nhỏ nhất đến trị số lớn nhất; ký hiệu những trị số này là Xij với i là chỉ số mô hình, j là chỉ số tiêu chuẩn (i =1,2,3,...., n ; j = 1,2,3,...., m); sau đó tính giá trị của các tiêu chuẩn đã được tiêu chuẩn hóa bằng công thức: Y ij  m  1  X ij + Phương pháp chỉ số canh tác (Ect) Phương pháp này việc chuẩn hóa được thực hiện: Với các tiêu chuẩn tăng có lợi: Yij = MaxXij /Xij Với các tiêu chuẩn giảm có lợi : Yij = Xij / MinXij + Phương pháp chỉ số canh tác cải tiến Với các tiêu chuẩn tăng có lợi : Yij = Xij /MaxXij Với các tiêu chuẩn giảm có lợi : Yij = MinXij /Xij Phương pháp này gọi là phương pháp chỉ số canh tác cải tiến, với phương pháp này Yij € (0 ;1) - Cho trọng số theo phương pháp chuyên gia để chọn loài cây tối ưu. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Điều tra, phát hiện một số loài cây có khả năng phòng cháy ở khu vực nghiên cứu qua phỏng vấn Kết quả phỏng vấn 30 người dân ở các khu vực nghiên cứu, cho biết có 20 loài cây ở khu vực này có khả năng phòng cháy, chịu lửa đi qua, nhanh phục hồi; trong đó, ý kiến của người dân tập trung vào một số loài ở bảng 1 Bảng 1. Những loài cây có khả năng chống, chịu lửa qua phỏng vấn STT Tên địa phương Tên khoa học Số lượng hiện thời 1 Muồng Cassia siamea Lamk Nhiều 2 Sữa Alsonia scholaris (L,) R,Br, Nhiều 3 Chò chỉ Parashorea chinensis Wang Hsie Nhiều 4 Bời lời Nhiều 5 Bằng lăng nước Lagerstroemia speciosa (L) Pers Nhiều 6 Thành ngạnh Cratoxylon polyanthum Korth Nhiều 7 Dầu rái Dipterocarpus alatus Roxb Nhiều 8 Sao đen Hopea odorata Roxb Nhiều 9 Xoan ta Melia azedarach Lim Nhiều 10 Keo lá tràm Acacia auriculiformis Cunn Nhiều 11 Xà cừ Khaya senegalensis A,Juss Nhiều 12 Dứa dại Nhiều 13 Nhãn tà Lepisanther rubiginosa Nhiều 14 Ké hoa vàng Sida cordata Nhiều 15 Chuối Nhiều 16 Kơ nia Irvingia malayana Oliv,ex Benn Nhiều 17 Cà te Afzelia xylocarpa Craib Ít 18 Lộc vừng Lecythidaceae Poit Nhiều 19 Keo lai Acacia auriculiformis Sp Nhiều 20 Dền Amaranthus caudatus Nhiều Như vậy, theo ý kiến đánh giá người dân, chúng tôi biết được tại các khu vực nghiên cứu đã từng có 20 loài cây có khả năng chống, chịu lửa. Nghiên cứu đặc tính cháy của một số loài cây ở địa phương 2
Theo kết quả điều tra phỏng vấn từ người dân địa phương và qua điều tra thực địa ở lâm phần rừng trồng phòng hộ theo Chương trình 327/CT nay là Dự án trồng mới 5 triệu hécta rừng, với các mô hình trồng rừng hỗn giao keo + sao + sữa, keo + sao + dầu rái, keo + muồng, keo + dầu rái + sữa, đề tài sơ bộ chọn ra được 10 loài cây có khả năng chống, chịu lửa tốt tại khu vực nghiên cứu thể hiện ở bảng 2 Bảng 2. Loài cây có khả năng phòng cháy được điều tra, phỏng vấn STT Loài cây Tên khoa học Họ 1 Sao đen Hopea odorata Roxb Dipterocarpaceae Blume 2 Keo lá tràm Acacia auriculiformis Cunn Mimosaceace R,Br, 3 Bời lời 4 Xà cừ Khaya senegalensis A,Juss Meliaceae Juss 5 Xoan ta Melia azedarach Lim Meliaceae Juss 6 Chò chỉ Parashorea chinensis Wang Hsie Dipterocarpaceae Blume 7 Sữa Alsonia scholaris (L,) R,Br, Apocynaceace Juss 8 Muồng đen Cassia siamea Lamk Caesalpiniaceace R,Br, 9 Keo lai Acacia auriculiformis, sp Mimosaceace R,Br 10 Dầu rái Dipterocarpus alatus Roxb Dipterocarpaceae Blume Phân tích các chỉ tiêu phản ảnh đặc tính cháy trong phòng thí nghiệm ở bảng 3 Bảng 3. Các chỉ tiêu về đặc tính cháy của những loài cây nghiên cứu STT Loài Hàm lượng Hàm lượng Thời gian cháy (giây) nước (%) tro thô (%) Lá Vỏ Lá Vỏ Lá Vỏ 1 Sao đen 56,3 50,3 23,5 21,2 14,4 372,5 2 Keo lá tràm 61,9 64,2 9,1 28,3 17,2 209,7 3 Bời lời 57,7 69,4 12,5 17,9 11,5 285,4 4 Xà cừ 62,5 68,8 12,5 30,7 10,4 609,3 5 Xoan ta 68,2 65,3 22,5 27,5 12,6 195,6 6 Chò chỉ 59,8 65,9 19,0 30,5 9,0 326,4 7 Sữa 73,0 76,0 16,1 21,6 13,4 836,7 8 Muồng đen 64,1 64,0 11,9 24,6 13,1 346,7 9 Keo lai 66,7 64,2 6,5 16,6 40,0 197,4 10 Dầu rái 62,3 72,5 17,7 29,0 20,1 343,1 Qua kết quả phân tích bảng 3 cho thấy: - Hàm lượng nước trong lá và vỏ của các loài cây có sự chênh lệch khá lớn; cây có hàm lượng nước trong lá cao nhất là sữa (73,0,%), cây có hàm lượng thấp nhất là sao đen (56,3%); cây có hàm lượng nước cao nhất trong vỏ là keo lá tràm và keo lai (64,2%), cây có hàm lượng nước thấp nhất là sao đen (50,3%); - Hàm lượng tro của các loài cây nghiên cứu có mức độ biến động lớn; hàm lượng tro thô trong lá của các loài cây nghiên cứu có mức độ biến động lớn; hàm lượng tro thô trong lá của cây sao đen (23,5%) cao nhất, của cây keo lai (6,5%) và keo lá tràm (9,1%) là thấp nhất; còn với hàm 3
lượng tro trong vỏ thì cây có tỷ lệ tro thô cao nhất chò chỉ (30,5%), cây có tỷ lệ tro thấp nhất là bời lời (17,9%). - Thời gian cháy lá của các loài cây cũng có sự chênh lệch lớn, lá cây keo lai có thời gian cháy lâu nhất (40 giây), lá cây chò chỉ có thời gian cháy nhanh nhất (9 giây); cây có thời gian cháy vỏ lâu nhất là cây sữa (836,7 giây), cây có thời gian cháy vỏ nhanh nhất là xoan (195,6 giây); thông qua nghiên cứu thời gian cháy của lá và vỏ cây cho thấy không phải cây nào có hàm lượng nước cao là có thời gian cháy lâu cho nên trong quá trình lựa chọn cây phòng cháy cần phải nghiên cứu tổng hợp các chỉ tiêu có ảnh hưởng đến khả năng cháy của cây. Nghiên cứu đặc tính sinh vật học và đặc tính trồng thành rừng của một số loài cây đã chọn phòng cháy Đặc tính sinh vật học Độ dày của lá và vỏ đều là những chỉ tiêu có ảnh hưởng lớn đến khả năng bắt lửa của cây; với những cây có vỏ và lá càng dầy thì khả năng sống sót hay tái sinh sau khi có lửa qua càng lớn; kết quả phân tích hai chỉ tiêu này được tổng hợp trong bảng 4 Bảng 4. Các chỉ tiêu về đặc tính sinh vật học của những loài cây nghiên cứu STT Tên loài Độ dày lá (mm) Độ dày vỏ (mm) 1 Sao đen 0,016 7,539 2 Keo lá tràm 0,027 3,551 3 Bời lời 0,017 3,290 4 Xà cừ 0,018 11,402 5 Xoan ta 0,016 3,525 6 Chò chỉ 0,011 4,655 7 Sữa 0,025 9,463 8 Muồng 0,018 6,022 9 Keo lai 0,024 2,704 10 Dầu rái 0,019 6,608 Theo bảng 4, những cây có lá dầy nhất là keo lá tràm (0,027 mm), sữa (0,025 mm), keo lai (0,024 mm), những cây có lá kém dầy là chò chỉ (0,011mm), sao đen (0,016 mm), xoan ta (0,016 mm); những cây cây có vỏ dầy nhất là xà cừ (11,402 mm), sữa ( 9,463cm), sao đen (7,539 mm), muồng (6,022 mm), những cây có vỏ kém dầy nhất là xoan (3,525mm), keo lai (2,704 4
mm), bời lời (3,290 mm), xoan (3,525 mm); với những chỉ tiêu này thì những cây, như: keo lá tràm, sữa, keo lai, muồng là có khả năng phòng cháy tốt. Đặc tính trồng thành rừng Đặc tính trồng thành băng thông qua nghiên cứu các chỉ tiêu tốc độ sinh trưởng, khả năng tái sinh; đồng thời đề tài còn đi tìm hiểu về giá trị kinh tế của những loài cây đã lựa chọn; Đặc tính trồng băng hoặc trồng rừng và giá trị của các loài cây nghiên cứu được xác định thông qua ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực thực vật rừng, sinh thái, chế biến lâm sản kết quả tổng hợp các đặc tính trồng cũng như giá trị của chúng được thể hiện ở trong bảng 5 Bảng 5. Tổng hợp các đặc tính trồng giá trị của loài cây lựa chọn STT Tên loài Đặc tính trồng Giá trị kinh tế 1 Khi nhỏ ưa bóng sau chuyển dần Gỗ nhóm III, cây gỗ lớn, có sang ưa sáng, sinh trưởng chậm, tái nhiều công dụng làm sườn nhà, sinh hạt trung bình, chồi trung bình, đồ mộc, xe cộ, tà vẹt, đóng tàu Sao đen tán lá rộng. thuyền,... 2 Cây mọc nhanh, ưa sáng, chịu được Gỗ nhóm VII, gỗ làm nguyên đất nghèo dinh dưỡng, sinh trưởng liệu giấy, củi, trồng rừng phòng nhanh, tái sinh hạt tốt, chồi kém, tán hộ chống xói mòn. Keo lá tràm lá rộng. 3 Cây mọc nhanh, cây ưa sáng, sinh Gỗ nhóm IV, cây dùng làm gỗ, trưởng nhanh, tái sinh hạt và chồi vỏ dùng làm nhang. Bời lời tốt, tán lá vừa. 4 Cây mọc nhanh, cây ưa sáng, sinh Gỗ nhóm V, cây có tán rộng trưởng chậm, tái sinh hạt tốt, chồi thường trồng cây xanh bóng Xà cừ trung bình, tán lá rộng. mát, trồng phòng hộ 5 Cây mọc nhanh, ưa sáng, ưa khí hật Gỗ nhóm VI, gỗ làm nhà, đóng nóng ẩm, thích ứng với nhiều kiểu đồ mỹ nghệ. đất từ chua đến kiềm, dễ gây trồng, Xoan ta sinh trưởng nhanh, tái sinh hạt và chồi tốt, tán lá trung bình. 6 Sinh trưởng trung bình, tái sinh hạt Gỗ nhóm III, gỗ dùng trong xây tốt, chồi trung bình, tán lá trung dựng, cây lấy bóng mát. Chò chỉ bình. 7 Cây mọc nhanh, ưa sáng, sinh Gỗ nhóm VIII, gỗ làm đồ mỹ trưởng trung bình, khả năng tái sinh nghệ, ván lạng, Cây thường 5
Sữa hạt và chồi tốt, tán lá rộng. trồng phân tán để làm cảnh, che bóng mát. 8 Cây mọc nhanh, ưa sáng, sinh Gỗ nhóm I, gỗ xây dựng, đồ mỹ trưởng nhanh, mạnh, có khả năng nghệ, Cây thường trồng thành Muồng tái sinh hạt và chồi rất tốt, tán lá dải rừng phòng hộ. rộng. 9 Cây mọc nhanh, ưa sáng, chịu được Gỗ nhóm VII, gỗ làm nguyên đất nghèo dinh dưỡng, sinh trưởng liệu giấy, củi, trồng rừng sản nhanh và mạnh, có khả năng tái sinh xuất. Keo lai hạt tốt, tán lá rộng. 10 Cây mọc rãi rác hay tập trung thành Gỗ nhóm V, gỗ lớn, đóng đồ quần thụ ưu thế trong các rừng mộc. thường xanh, sinh trưởng trung bình, cây cho nhiều hạt dễ nãy mầm, tái Dầu rái sinh hạt trung bình, chồi tốt, tán lá rộng. Lựa chọn loài cây có khả năng phòng cháy tại khu vực nghiên cứu Trên cơ sở những chỉ tiêu đã phân tích ở phần trên về khả năng cháy và đặc tính sinh vật học cũng như đặc tính trồng thành băng của những loài cây đã sơ bộ được lựa chọn, kết hợp với phương pháp đa tiêu chuẩn đề tài chọn ra 11 tiêu chuẩn để phân tích nhằm đưa ra những loài cây đáp ứng được yêu cầu đề ra, những tiêu chuẩn được lựa chọn là: - Tiêu chuẩn 1: hàm lượng nước trong lá; - Tiêu chuẩn 2: hàm lượng nước trong vỏ; - Tiêu chuẩn 3: hàm lượng tro thô trong lá; - Tiêu chuẩn 4: hàm lượng tro thô trong vỏ; - Tiêu chuẩn 5: thời gian cháy của lá; - Tiêu chuẩn 6: thời gian cháy của vỏ; - Tiêu chẩn 7: độ dày của lá; - Tiêu chuẩn 8: độ dày của vỏ; - Tiêu chuẩn 9: khả năng tái sinh; - Tiêu chuẩn 10: khả năng sinh trưởng; - Tiêu chuẩn 11: giá trị kinh tế; Lượng hóa tiêu chuẩn Trong 11 tiêu chuẩn đem so sánh có 8 tiêu chuẩn định lượng và 3 tiêu chuẩn định tính; với những tiêu chuẩn định tính được cho điểm và tính như sau: - Khả năng tái sinh tự nhiên: + Khả năng tái sinh hạt và chồi tốt: 3 điểm; 6
+ Tái sinh hạt tốt, chồi trung bình: 2,5 điểm; + Tái sinh hạt tốt, chồi kém: 2 điểm; + Tái sinh hạt trung bình, chồi tốt: 2,5 điểm; +Tái sinh hạt trung bình , chồi trung bình: 2 điểm; +Tái sinh hạt trung bình, chồi kém: 1,5 điểm; +Tái sinh hạt kém, chồi tốt: 2 điểm; +Tái sinh hạt kém, chồi trung bình: 1,5 điểm; +Tái sinh hạt kém, chồi kém: 1 điểm; - Khả năng sinh trưởng: + Tốc độ sinh trưởng nhanh, mạnh: 3 điểm; + Tốc độ sinh trưởng trung bình: 2 điểm; + Tốc độ sinh trưởng chậm: 1 điểm; - Giá trị kinh tế: + Gỗ thuộc nhóm I-III: 3 điểm; + Gỗ thuộc nhóm IV-VI: 2 điểm; + Gỗ thuộc nhóm VII-VIII: 1 điểm; - Các tác dụng khác của cây như: chưng cất tinh dầu, làm thuốc, làm cảnh, lấy quả … cho 1 điểm; Từ kết quả tổng hợp của 11 tiêu chuẩn để so sánh, lựa chọn ra những loài cây có khả năng phòng cháy theo như bảng 6 Bảng 6. Tổng hợp các tiêu chuẩn những loài cây nghiên cứu Tên Tc1 Tc2 Tc3 Tc4 Tc5 Tc6 Tc7 Tc8 Tc9 Tc10 Tc11 loài Sao đen 56,3 50,3 23,5 21,2 14,4 372,5 0,016 7,539 1,5 1 3 Keo lá 61,9 64,2 9,1 28,3 17,2 209,7 0,026 3,551 2 3 2 tràm Bời lời 57,7 69,4 12,5 17,9 11,5 285,4 0,017 3,290 3 3 2 Xà cừ 62,5 68,8 12,5 30,7 10,4 609,3 0,018 11,402 2,5 1 2 Xoan ta 68,2 65,3 22,7 27,5 12,6 195,6 0,017 3,525 3 3 2 Chò chỉ 59,8 65,9 19,0 30,5 9,0 326,4 0,011 4,655 2,5 2 3 Sữa 73,0 76,0 16,1 21,2 12,0 836,7 0,025 9,463 3 2 2 Muồng 64,1 64,0 11,9 24,6 15,0 346,7 0,018 6,022 3 3 3 7
Keo lai 66,7 64,2 6,5 16,6 40,0 197,4 0,024 2,704 2 3 2 Dầu rái 62,3 72,5 17,7 29,0 20,1 343,1 0,019 6,608 2,5 1 2 Chuẩn hóa số liệu quan sát Dưới đây là kết quả những phương pháp chuẩn hóa số liệu quan sát được đưa vào nghiên cứu và vận dụng trong việc so sánh, lựa chọn ra những loài cây có khả năng phòng cháy tại khu vực nghiên cứu. Phương pháp thứ hạng Các chỉ tiêu chuẩn xếp hạng đều tăng có lợi; do vậy, xếp hạng các tiêu chuẩn theo thứ tự từ tốt đến xấu; kết quả xếp hạng các tiêu chuẩn đem so sánh được thể hiện trong bảng 7 Bảng 7. Xếp hạng các tiêu chuẩn theo phương pháp thứ hạng Tên loài Tc1 Tc2 Tc3 Tc4 Tc5 Tc6 Tc7 Tc8 Tc9 Tc10 Tc11 Sao đen 10 10 1 7 5 3 9 3 10 8 1 Keo lá 7 7 9 4 3 8 1 8 8 1 4 tràm Bời lời 9 3 6 9 8 7 7 9 1 1 4 Xà cừ 5 4 6 1 9 2 5 1 5 8 4 Xoan ta 2 6 2 5 6 10 8 7 1 1 4 Chò chỉ 8 5 3 2 10 6 10 6 5 6 1 Sữa 1 1 5 7 7 1 2 2 1 6 4 Muồng 4 9 8 6 4 4 6 5 1 1 1 Keo lai 3 7 10 10 1 9 3 10 8 1 4 Dầu rái 6 2 4 3 2 5 4 4 5 8 4 Sau khi xếp hạng thô các tiêu chuẩn đem so sánh, tính giá trị của các tiêu chuẩn theo công thức: Yi = m +1- Xij; từ đó có bảng số liệu được chuẩn hóa như sau, thể hiện ở bảng 8 Bảng 8. Lượng hóa tiêu chuẩn theo phương pháp thứ hạng Tên loài Tc1 Tc2 Tc3 Tc4 Tc5 Tc6 Tc7 Tc8 Tc9 Tc10 Tc11 Sao đen 2 2 11 5 7 9 3 9 2 4 11 Keo lá 5 5 3 8 9 4 11 4 4 11 83 tràm Bời lời 3 9 6 3 4 5 5 4 11 11 8 Xà cừ 7 5 6 11 3 10 7 11 7 4 8 8
Xoan ta 10 6 10 7 6 2 4 5 11 11 8 Chò chỉ 4 7 9 10 2 7 2 6 7 6 11 Sữa 11 11 7 5 5 11 10 10 11 6 8 Muồng 8 3 4 6 8 8 6 7 11 11 11 Keo lai 9 5 2 2 11 3 9 2 4 11 8 Dầu rái 6 10 8 9 10 7 8 8 7 2 5 Ưu điểm của phương pháp chuẩn hóa này là đơn giản, dễ thực hiện nhưng nhược điểm là chưa khai thác hết lượng thông tin của số liệu; hai số chỉ cần khác nhau một số lẻ cũng đã phải nhận hai thứ hạng khác nhau; Phương pháp chỉ số canh tác Ở phương pháp này việc chuẩn hóa được thực hiện theo công thức áp dụng cho tiêu chuẩn tăng có lợi: Yij = Max Xij / Xij, thực hiện việc tính toán ta có kết quả như bảng 9 Bảng 9: Xếp hạng các tiêu chuẩn theo phương pháp chỉ số canh tác Tên loài Tc1 Tc2 Tc3 Tc4 Tc5 Tc6 Tc7 Tc8 Tc9 Tc10 Tc11 Sao đen 1,30 1,51 1,0 1,45 2,78 2,25 1,63 1,51 2,0 3,0 1,0 Keo lá tràm 1,18 1,18 2,58 1,08 2,33 3,99 1,0 3,21 1,5 1,0 1,5 Bời lời 1,27 1,10 1,88 1,75 3,48 2,93 1,53 3,47 1,0 1,0 1,5 Xà cừ 1,17 1,10 1,88 1,0 3,85 1,37 1,39 1,0 1,2 3,0 1,5 Xoan ta 1,07 1,16 1,04 1,12 3,17 4,28 1,53 3,23 1,0 1,0 1,5 Chò chỉ 1,22 1,15 1,24 1,01 4,44 2,56 2,28 2,45 1,2 1,5 1,0 Sữa 1,0 1,0 1,46 1,45 3,33 1,0 1,04 1,20 1,0 1,5 1,5 Muồng 1,14 1,19 1,97 1,25 2,67 2,41 1,39 1,89 1,0 1,0 1,0 Keo lai 1,09 1,18 3,62 1,85 1,0 4,24 1,08 4,22 1,0 1,0 1,5 Dầu rái 1,17 1,05 1,33 1,06 1,99 2,44 1,37 1,73 1,2 3,0 1,5 Phương pháp chuẩn hóa này, có ưu điểm là đơn giản, dễ thực hiện và khai thác tỉ mỉ hơn lượng thông tin của số liệu; nhưng bảng trên cho thấy mô hình nào có tổng tiêu chuẩn càng bé thì mô hình đó càng tốt; vì vậy, sẽ khó khăn khi phải sử dụng trọng số để ưu tiên cho những tiêu chuẩn quan trọng có ảnh hưởng nhiều nhất đến khả năng phòng cháy của cây trong quá trình so sánh, lựa chọn cây tối ưu. Phương pháp chỉ số canh tác cải tiến 9
Trong phương pháp này công thức để chuẩn hóa số liệu quan sát áp dụng cho tiêu chuẩn tăng có lợi: Yij = Xij /MaxXij, kết quả chuẩn hóa số liệu được thống kê ở bảng 10 Bảng 10. Lượng hóa các tiêu chuẩn theo phương pháp chỉ số canh tác cải tiến Tên loài Tc1 Tc2 Tc3 Tc4 Tc5 Tc6 Tc7 Tc8 Tc9 Tc10 Tc11 Sao đen 0,77 0,66 1,0 0,69 0,36 0,45 0,62 0,66 0,50 3,0 1,0 Keo lá 0,85 0,84 0,39 0,92 0,43 0,25 1,0 1,0 0,67 1,0 0,67 tràm Bời lời 0,79 0,91 0,53 0,58 0,29 0,34 0,65 0,29 1,0 1,0 0,67 Xà cừ 0,86 0,91 0,53 0,58 0,29 0,34 0,65 0,29 1,0 1,0 0,67 Xoan ta 0,93 0,86 0,97 0,89 0,32 0,23 0,65 0,31 1,0 1,0 0,67 Chò chỉ 0,82 0,87 0,81 0,99 0,23 0,39 0,42 0,41 0,83 0,67 1,0 Sữa 1,0 1,0 0,69 0,69 0,30 1,0 0,96 0,83 1,0 0,67 0,67 Muồng 0,88 0,84 0,51 0,80 0,38 0,41 0,69 0,53 1,0 1,0 1,0 Keo lai 0,91 0,84 0,28 0,54 1,0 0,24 0,92 0,24 0,60 1,0 0,67 Dầu rái 0,85 0,95 0,75 0,94 0,50 0,41 0,73 0,58 0,83 1,0 0,67 Phương pháp chuẩn hóa số liệu này có ưu điểm là các trị số càng tiệm cận 1 càng tốt; do đó dễ so sánh các loài cây với nhau khi nhân thêm trọng số. So sánh và lựa chọn loài cây tối ưu Mục tiêu cuối cùng của phương pháp đa tiêu chuẩn là tiến đến so sánh và lựa chọn mô hình tối ưu, ở đây có 2 phương pháp: So sánh trên cơ sở số trung bình hoặc tổng số số tiêu chuẩn cho mỗi loài Bảng 11. Tổng hợp kết quả so sánh không có trọng số STT Loài cây Các phương pháp Thứ hạng Chỉ số canh tác Chỉ số canh tác cải tiến Điểm Xếp hạng Điểm Xếp hạng Điểm Xếp hạng Sao đen 1 65 2 19,43 6 9,71 1 Keo lá tràm 2 60 5 20,55 3 8,02 4 Bời lời 3 64 3 20,91 2 7,05 10 Xà cừ 4 49 7 18,46 7 7,12 9 Xoan ta 5 52 6 20,10 4 7,83 5 10
Chò chỉ 6 61 4 20,05 5 7,44 7 Sữa 7 37 9 15,48 10 7,81 6 Muồng 8 49 7 16,91 9 8,04 3 Keo lai 9 66 1 21,78 1 7,24 8 Dầu rái 10 47 8 17,84 8 8,21 2 Qua bảng 11 cho thấy, kết quả lựa chọn các loài cây giữa các phương pháp có sự khác nhau: - Phương pháp thứ hạng: keo lai, sao đen, bời lời, chò chỉ, keo lá tràm, xoan ta, muồng, …; - Phương pháp chỉ số canh tác: keo lai, bời lời, keo lá tràm, xoan ta, chò chỉ, sao đen…; - Phương pháp chỉ số canh tác cải tiến: sao đen, dầu rái, muồng, keo lá tràm, xoan ta, sữa,…; So sánh khi có thêm trọng số Tiến hành so sánh những tiêu chuẩn có thêm trọng số ưu tiên cho những tiêu chuẩn ảnh hưởng quan trọng và quyết định đến khả năng chống, chịu lửa của cây theo phương pháp chuyên gia cho trọng số chọn được loài cây tối ưu có khả năng phòng cháy tốt nhất đưa trồng băng xanh cản lửa theo thứ tự: keo lai, bời lời, keo lá tràm, sữa, muồng, dầu rái, sao đen, chò chỉ, xoan ta, xà cừ. KẾT LUẬN Qua việc điều tra, phỏng vấn và thu thập các mẫu lá và vỏ tiến hành phân tích ở phòng thí nghiệm, chuẩn hóa các số liệu thu thập được, dùng các phương pháp so sánh tối ưu chọn được các loài cây trồng tối ưu có khả năng phòng cháy tốt trồng thành băng xanh hoặc đai xanh cản lửa, được sắp xếp theo thứ tự: keo lai, bời lời, keo lá tràm, sữa, muồng, dầu ráI, sao đen, chò chỉ, xoan ta và xà cừ TÀI LIỆU THAM KHẢO Belop C, V, 1982. Lửa rừng, Nxb Leningrat. Hoàng Kim Ngũ, Phùng Ngọc Lan, 2005. Sinh thái rừng, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội Lê Mộng Chân, Lê Thị Huyên, 2000. Thực vật rừng, Nxb Nông nghiệp. Phạm Ngọc Hưng, 2001. Thiên tai khô hạn cháy rừng và giải pháp phòng cháy chữa cháy rừng ở Việt Nam, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG PHÒNG CHÁY CỦA MỘT SỐ LOÀI CÂY CÓ THỂ SỬ DỤNG TẠO BĂNG NGĂN LỬA TẠI BÌNH ĐỊNH Nguyễn Đình Thành Chi cục Kiểm lâm Bình Định TÓM TẮT 11
Một trong các biện pháp kỹ thuật lâm sinh phòng cháy rừng trồng thường sử dụng hiện nay trên thế giới nói chung và ở nước ta nói riêng là xây dựng đường băng xanh và đai xanh cản lửa, thông qua việc điều tra phỏng vấn, phát hiện và phân tích mẫu lá và vỏ trong phòng thí nghiệm, sau đó tiến hành lượng hóa và chuẩn hóa các tiêu chuẩn và so sánh lựa chọn loài cây tối ưu có khả năng chống, chịu lửa, phòng cháy tốt trồng thành băng xanh và đai xanh ngăn lửa. Từ khóa: điều tra, phân tích, lựa chọn, cây phòng cháy 12