Khảo sát các chỉ số biến thiên huyết áp lưu động 24 giờ ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

89
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết khảo sát các chỉ số độ lệch chuẩn (standard deviation - SD), hệ số biến thiên (coefficient of variation - CV) và biến thiên thực trung bình (average real variability - ARV) ở bệnh nhân (BN) tăng huyết áp (THA) nguyên phát. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết của tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khảo sát các chỉ số biến thiên huyết áp lưu động 24 giờ ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 KHẢO SÁT CÁC CHỈ SỐ BIẾN THIÊN HUYẾT ÁP LƯU ĐỘNG 24 GIỜ Ở BỆNH NHÂN TĂNG HUYẾT ÁP NGUYÊN PHÁT Lương Công Thức*; Lưu Quang Minh* TÓM TẮT Mục tiêu: khảo sát các chỉ số độ lệch chuẩn (standard deviation - SD), hệ số biến thiên (coefficient of variation - CV) và biến thiên thực trung bình (average real variability - ARV) ở bệnh nhân (BN) tăng huyết áp (THA) nguyên phát. Đối tượng và phương pháp: 183 người được chia thành 2 nhóm. Nhóm THA gồm 119 BN được chẩn đoán THA nguyên phát và nhóm chứng gồm 64 người trưởng thành bình thường tại Khoa Tim mạch, Bệnh viện Quân y 103. Các đối tượng được đo huyết áp (HA) 24 giờ và tính các chỉ số SD, CV, ARV. Kết quả: tuổi trung bình của BN THA 60,98 ± 13,93. Hình thái biến thiên HA chủ yếu là mất trũng HA ban đêm (50,4%) và đỉnh HA sáng sớm (69,7%). Độ lệch chuẩn huyết áp tâm thu (HATT) và huyết áp tâm trương (HATTr) 24 giờ của BN THA lần lượt là 12,67 ± 3,05 mmHg và 9,38 ± 2,43 mmHg. Hệ số biến thiên HATT của BN THA 9,82 ± 2,42%, hệ số biến thiên HATTr của BN 11,81 ± 3,20%. Biến thiên thực trung bình HATT và HATTr của BN THA tương ứng 10,33 ± 2,21 mmHg và 8,02 ± 2,02 mmHg. Các chỉ số biến thiên HATT, HATTr ban ngày, ban đêm và 24 giờ của BN THA đều cao hơn rõ rệt so với nhóm chứng (p < 0,05). Kết luận: BN THA có tỷ lệ mất trũng HA ban đêm và đỉnh HA buổi sáng cao hơn nhóm chứng có ý nghĩa thống kê. Các chỉ số biến thiên HA của BN THA cũng cao hơn nhóm chứng. * Từ khóa: Tăng huyết áp nguyên phát; Biến thiên huyết áp; Trung bình biến thiên thực. 24 Hour Blood Pressure Variability in Patients with Essential Hypertension Summary Objectives: To investigate 24h blood pressure variability (BPV) indexes: standard deviation (SD), coefficient of variation (CV) and average real variability (ARV) in hypertensive patients. Subjects and methods: 64 normotensive and 119 primary hypertensive participants were enrolled. BPV indexes were assessed by the SD, CV, ARV of the 24-hour, daytime and nighttime blood pressure. Results: Mean age of hypertensive patients was 60.98 ± 13.93 years. Non-dipping status and early blood pressure morning surge accounted majority in blood pressure variability phenotype. SD of 24-hour systolic and diastolic blood pressure was 12.67 ± 3.05 mmHg and 9.38 ± 2.43 mmHg. 24-hour systolic and diastolic CV was 9.82 ± 2.42% and 11.81 ± 3.20%, respectively. ARV of 24-hour SBP and DBP were 10.33 ± 2.21 mmHg and 8.02 ± 2.02 mmHg. All BPV indexes of hypertensives were significantly higher than those of nomortensives. Conclusions: The proportions of non-dipper and early blood pressure morning surge in hypertensive patients was higher than nomortensive objects. All BPV indexes of hypertensives were significantly higher than those of nomortensives. * Key words: Primary hypertension; Blood pressure variability; 24h blood pressure. * Bệnh viện Quân y 103 Người phản hồi (Corresponding): Lương Công Thức (lcthuc@gmail.com) Ngày nhận bài: 29/12/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 20/02/2017 Ngày bài báo được đăng: 24/02/2017 68 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 ĐẶT VẤN ĐỀ Tăng huyết áp là bệnh thường gặp ở người trưởng thành, có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây và cũng là bệnh có tỷ lệ mắc cao nhất trong các bệnh tim mạch. THA gây ra các biến chứng nguy hiểm như: đột quỵ não, nhồi máu cơ tim, suy tim, suy thận… và dẫn đến tử vong. Việc kiểm soát được HA thường xuyên sẽ giảm được các biến cố tim mạch do THA. Biến thiên HA là sự dao động của HA trong một khoảng thời gian nhất định. Có hai loại biến thiên HA chủ yếu: biến thiên HA ngắn hạn (trong 24 giờ) và biến thiên HA dài hạn (theo ngày, tháng, mùa hoặc các lần khám khác nhau). Các nghiên cứu gần đây chỉ ra chỉ số biến thiên HA trong ngày như SD, CV và ARV của HA 24 giờ có vai trò trong tiên lượng BN THA [8]. Một phân tích gộp từ 33 nghiên cứu cho thấy tăng các chỉ số biến thiên HA 24 giờ (SD, CV và ARV) có liên quan đến biến cố đột quỵ não, nhồi máu cơ tim và tử vong ở BN THA [6]. Tại Việt Nam, chưa có nhiều nghiên cứu về các chỉ số biến thiên HA này ở BN THA. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài này nhằm mục tiêu: Khảo sát các chỉ số biến thiên HA SD, CV và ARV bằng phương pháp đo HA 24 giờ ở BN THA nguyên phát. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. 183 người được chia thành 2 nhóm. Nhóm THA gồm 119 BN được chẩn đoán THA nguyên phát và nhóm chứng gồm 64 người trưởng thành không THA, đái tháo đường và bệnh thận mạn tính, đến khám sức khỏe tại Khoa Tim mạch, Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 01 - 2015 đến 10 - 2016. Tất cả đối tượng đều đồng ý tham gia nghiên cứu. 2. Phương pháp nghiên cứu. - Thiết kế nghiên cứu: mô tả cắt ngang. - Đo HA 24 giờ: bằng máy đo HA lưu động SpaceLabs 90207 (Hoa Kỳ) với thời gian đo ban ngày (từ 6 giờ - 21 giờ 59 phút) 30 phút/lần và ban đêm (từ 22 giờ 5 giờ 59 phút) 60 phút/lần. - Cách tính các chỉ số biến thiên HA bao gồm: SD, CV và ARV của HATT và HATTr ban ngày, ban đêm và 24 giờ tính theo công thức sau [8]: Công thức tính SD: (mmHg) N: số lần đo HA; BP: giá trị HA ở các lần đo. Công thức tính CV: (%) Công thức tính ARV: (mmHg) * Xử lý số liệu: số liệu được trình bày dưới dạng số trung bình ± độ lệch chuẩn hoặc tỷ lệ phần trăm. So sánh giá trị trung bình giữa các nhóm bằng test t-student (nếu số liệu tuân theo quy luật phân phối chuẩn) hoặc Mann-Whitney (nếu số liệu không tuân theo quy luật phân phối chuẩn). So sánh biến định tính bằng thuật toán Chi-square. Giá trị p < 0,05 được coi có ý nghĩa thống kê. Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 22.0 (IBM Inc, Mỹ). 69 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Bảng 1: Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu. Nhóm Nhóm chứng (n = 64) Nhóm THA (n = 119) p Đặc điểm Tuổi (năm) 58,03 ± 15,08 60,98 ± 13,93 > 0,05 30 (46,9%) 59 (49,6%) > 0,05 BMI (kg/m ) 21,84 ± 2,50 23,04 ± 3,04 < 0,01 Vòng bụng/vòng mông 0,87 ± 0,07 0,92 ± 0,06 < 0,01 Hút thuốc lá (n, %) 12 (18,8%) 37 (31,1%) > 0,05 Uống rượu bia (n, %) 11 (17,2%) 35 (29,4%) > 0,05 Nam giới (n, %) 2 Các chỉ số BMI và tỷ lệ vòng bụng/vòng mông của nhóm THA cao hơn so với nhóm chứng có ý nghĩa thống kê. Trong nghiên cứu, BN THA có tuổi trung bình 60,98 ± 13,93. Độ tuổi và giới của nhóm THA và nhóm chứng khác biệt không có ý nghĩa thống kê. Bảng 2: Đặc điểm HA 24 giờ của đối tượng nghiên cứu. Nhóm Đặc điểm Nhóm chứng (n = 64) Nhóm THA (n = 119) p HATT 24 giờ (mmHg) 115,72 ± 7,75 129,66 ± 13,22 < 0,01 HATTr 24 giờ (mmHg) 72,67 ± 8,18 80,18 ± 10,14 < 0,01 Nhịp tim 24 giờ (chu kỳ/phút) 75,30 ± 8,05 76,35 ± 9,29 > 0,05 Áp lực trung bình 24 giờ (mmHg) 43,05 ± 5,41 49,47 ± 9,39 < 0,01 Có trũng 47 (73,43%) 32 (26,9%) < 0,05 Mất trũng 17 (26,57%) 60 (50,4%) 0 (0%) 27 (22,7%) 35 (54,68%) 83 (69,7%) Trũng HA về đêm Trũng đảo ngược Có đỉnh HA sáng sớm < 0,05 Hình thái HA 24 giờ của nhóm THA chủ yếu là mất trũng HA ban đêm và có đỉnh HA buổi sáng. Hình thái mất trũng HA ban đêm và có đỉnh HA buổi sáng của nhóm THA cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng. 70 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 Bảng 3: Tổn thương cơ quan đích ở BN THA. Tổn thương cơ quan đích Tim (n = 119) Đột quỵ não (n = 119) Thận (n = 119) Mắt (n = 119) Số lượng Tỷ lệ % Có 77 64,7 Không 42 35,3 Có 8 6,7 Không 111 93,3 Có 22 18,5 Không 97 81,5 Có 87 73,1 Không 32 26,9 Trong các biến chứng của nhóm THA, biến chứng mắt chiếm 73,1%, đột quỵ não thấp nhất (6,7%). Đây là những đặc điểm hay gặp ở BN THA. Kết quả này cũng tương tự nghiên cứu của Hsu (2016) [2]. Bảng 4: SD HA 24 giờ của đối tượng nghiên cứu. Nhóm chứng (n = 64) Nhóm THA (n = 119) p HATT 24 giờ 9,37 ± 1,88 12,67 ± 3,05 < 0,01 HATTr 24 giờ 7,65 ± 1,60 9,38 ± 2,43 < 0,01 HA trung bình 24 giờ 7,65 ± 1,49 9,85 ± 2,32 < 0,01 HATT ngày 9,02 ± 2,00 12,02 ± 3,21 < 0,01 HATTr ngày 7,36 ± 1,64 8,89 ± 2,31 < 0,01 HATT đêm 7,39 ± 2,26 10,06 ± 3,62 < 0,01 HATTr đêm 6,30 ± 1,89 8,29 ± 3,26 < 0,01 Nhóm Đặc điểm SD (mmHg) Biến thiên HA tăng được chứng minh có liên quan với tăng tỷ lệ vữa xơ động mạch, đột quỵ và tử vong. SD HA phản ánh biến thiên HA ngắn hạn quanh giá trị trung bình. SD của HATT và HATTr ngày, đêm và 24 giờ của nhóm THA đều cao hơn ở nhóm chứng. Nhiều nghiên cứu cho thấy tăng SD HATT liên quan với tăng tỷ lệ tử vong [6]. Chỉ số SD HATT và HATTr ban ngày, ban đêm cũng như 24 giờ ở BN THA đều cao hơn người bình thường, phù hợp với kết quả của chúng tôi. Grillo và CS (2015) nghiên cứu trên BN THA vô căn nhận thấy SD HATT và HATTr 24 giờ lần lượt là 15,2 ± 4,1 và 11,8 ± 2,9 mmHg [1]. Điều này làm rõ thêm nguy cơ biến cố tim mạch ở BN THA. 71 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 Bảng 5: CV HA 24 giờ của đối tượng nghiên cứu. Nhóm chứng (n = 64) Nhóm THA (n = 119) p HATT 24 giờ 8,15 ± 1,73 9,82 ± 2,42 < 0,01 HATTr 24 giờ 10,65 ± 2,47 11,81 ± 3,20 < 0,01 HA trung bình 24 giờ 8,86 ± 1,85 10,27 ± 2,59 < 0,01 HATT ngày 7,78 ± 1,88 9,22 ± 2,54 < 0,01 HATTr ngày 10,15 ± 2,33 11,10 ± 3,15 < 0,05 HATT đêm 6,72 ± 2,17 8,20 ± 2,89 < 0,01 HATTr đêm 9,24 ± 3,24 10,95 ± 4,67 < 0,01 Nhóm Đặc điểm CV (%) CV của HATT, HATTr và HA trung bình ngày, đêm và 24 giờ của nhóm THA đều cao hơn ở nhóm chứng. CV cũng là một thông số có giá trị tiên lượng ở BN THA. Nghiên cứu của Lau K.K. và CS (2014) cho thấy CV tăng có liên quan đến tăng tỷ lệ đột quỵ và tử vong [3]. Tương tự với kết quả chúng tôi, Symonides (2014) khi nghiên cứu tác động của yếu tố tâm lý lên biến thiên HA ở BN THA nguyên phát thấy CV HATT và HATTr ở nhóm THA không được kiểm soát lần lượt là 10 ± 2% và 13 ± 3%, cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (CV HATT và HATTr lần lượt là 8 ± 2% và 12 ± 3%). Điểm đáng chú ý, với BN không được kiểm soát HA, các chỉ số CV có xu hướng thấp hơn so với nhóm BN được kiểm soát HA, trong khi đó SD ở nhóm THA không được kiểm soát lại cao hơn. Lý giải cho điều này có lẽ do ở BN THA không dùng thuốc, HA 24 giờ tăng cao hơn so với tăng SD, dẫn đến giá trị CV giảm đi [7]. Bảng 6: ARV HA 24 giờ của đối tượng nghiên cứu. Nhóm chứng (n = 64) Nhóm THA (n = 119) p HATT 24 giờ 8,48 ± 1,72 10,33 ± 2,21 < 0,01 HATTr 24 giờ 7,23 ± 1,54 8,02 ± 2,02 < 0,01 HA trung bình 24 giờ 7,01 ± 1,44 8,06 ± 1,93 < 0,01 HATT ngày 8,51 ± 1,97 10,25 ± 2,44 < 0,01 HATTr ngày 7,16 ± 1,67 7,76 ± 1,93 < 0,05 HATT đêm 8,38 ± 2,74 10,66 ± 3,88 < 0,01 HATTr đêm 7,07 ± 2,51 9,05 ± 4,26 < 0,01 Nhóm Đặc điểm ARV (mmHg) Nếu SD và CV phụ thuộc vào HA trung bình thì ARV không phụ thuộc vào HA trung bình. Do vậy, để tăng giá trị tiên lượng của biến thiên HA ngắn hạn, gần 72 đây, ARV được nhiều tác giả đề xuất như là một chỉ số mới của biến thiên HA. ARV là trung bình thay đổi tuyệt đối giữa các chỉ số HA liên tiếp. Vì vậy, tham số này