Khảo sát đặc điểm lâm sàng - mô bệnh học 57 trường hợp polyp mũi

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG – MÔ BỆNH HỌC  <br /> 57 TRƯỜNG HỢP POLYP MŨI <br /> Trần Minh Thông*, Lâm Huyền Trân, Trần Thị Thúy Hằng* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Tổng quan: Polyp mũi là một bệnh lý viêm mạn lành tính ở mũi, gây triệu chứng nghẹt mũi, giảm khứu và <br /> nhiễm trùng. Polyp thường tái phát sau điều trị, làm giảm chất lượng cuộc sống. Với tổn thương đa yếu tố phức <br /> tạp và nhiều cơ chế sinh lý ‐ mô bệnh học chỉ được biết một phần, chưa xác định phân loại rõ các tổn thương <br /> polyp mũi khác nhau trên lâm sàng. Trong điều trị học, có sự khác biệt giữa quyết định điều trị nội khoa và phẫu <br /> thuật, hơn nữa sau phẫu thuật vẫn có tỉ lệ tái phát cao. Vì vậy, xác định từng loại mô bệnh học trong cấu trúc <br /> polyp mũi sẽ góp phần vào quyết định điều trị và có kế hoạch theo dõi bệnh lý lâu dài. <br /> Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát đặc điểm lâm sàng trên từng loại mô học của polyp mũi từ tháng 07‐2012 <br /> đến tháng 03‐2013 tại bệnh viện Đại Học Y Dược TP.HCM và bệnh viện Chợ Rẫy. <br /> Phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang mô tả hàng loạt ca. <br /> Kết  quả:  Tỷ lệ nam/nữ = 2/1. Khoảng tuổi mắc bệnh từ 14 đến 64, độ tuổi trung bình 41, trên 30 tuổi <br /> chiếm đa số (85,96%). Nơi cư ngụ ở vùng đồng bằng 77,19%; thường gặp nhất là nông dân 44,86%. Có hút <br /> thuốc 75,44%, có tiếp xúc hóa chất 68,42%; có cơ địa dị ứng 82,54%; có bệnh lý hen phế quản 96,49%. Lý do <br /> nhập viện đa số là nghẹt mũi chiếm 75,44%; giảm khứu‐ mất khứu 70,18%. Kết quả nội soi nhiều nhất là độ 2 <br /> chiếm tỉ lệ 49,12%; kết quả CT scan đánh giá theo thang điểm Lund & Mackay trung bình là 15,62. Biểu mô bề <br /> mặt đa số là tế bào giả tầng có lông chuyển 96,50%; có loét biểu mô 85,96%. Mật độ tế bào đài thấp 66,67%; <br /> phân bố tế bào thần kinh giảm 82,46%. Sự thay đổi các tuyến dưới niêm chủ yếu là hiên tượng giãn rộng các <br /> tuyến tạo bọc 64,91% và tăng sản tuyến 52,63%. Mao mạch và tĩnh mạch quanh ống tuyến giãn ra và tắc nghẽn <br /> chiếm 73,68%; tắc nghẽn khoảng gian bào, phù nề bạch huyết tại chỗ chiếm 42,11%. Thành phần tế bào viêm ưu <br /> thế eosinophil 26,3%; hiện diện dưỡng bào 24,6%. <br /> Kết  luận:  Polyp mũi thường gặp ở tuổi trưởng thành trên 30 tuổi, giới nam nhiều gấp 2 giới nữ, yếu tố <br /> nguy cơ là tiếp xúc với thuốc lá và các loại hóa chất. Triệu chứng lâm sàng gợi ý là nghẹt mũi và giảm khứu giác. <br /> Chẩn đoán giải phẫu bệnh bằng kỹ thuật nhuộm hóa mô và hóa mô miễn dịch xác định đặc điểm mô bệnh của <br /> polyp là lành hoặc ác và nguồn gốc sinh mô bệnh rất cần thiết cho điều trị và tiên lượng. <br /> Từ khóa: polyp mũi, loét biểu mô, tăng sản tuyến, tuyến giãn rộng tạo bọc, ưu thế tế bào ái toan <br /> <br /> ABSTRACT <br /> RETROSPECTIVE STUDY OF CLINICO‐PATHOLOGIC FEATURES  <br /> OF 57 NASAL POLYPOSIS CASES <br /> Tran Minh Thong, Lam Huyen Tran, Tran Thi Thuy Hang <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 3 ‐ 2013: 131 ‐ 137 <br /> Background:  Nasal  polyposis  is  a  chronic  non‐neoplastic  inflammatory  disease  that  is  commonly <br /> encountered in clinical otorhinolaryngology. It is often associated with systemic diseases and is characterized by <br /> nasal  obstruction,  reduction  in  sense  of  smell,  infection,  and  impaired  quality  of  life.  The  etiology  and <br /> pathogenesis  of  nasal  polyposis  has  been  studied  since  ancient  times;  however,  in  spite  of  the  current <br /> * Khoa Giải phẫu bệnh, Bệnh viện Chợ Rẫy. <br /> Tác giả liên lạc: BSCKII. Trần Minh Thông   ĐT: 0918202941 <br /> <br /> Chuyên Đề Giải Phẫu Bệnh <br /> <br /> Email: tranmthong2003@yahoo.com <br /> <br /> 131<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013<br /> <br /> understanding of this condition, particularly the role of inflammation, the mechanisms that cause nasal polyps <br /> remain unknown. The management of nasal polyps remains primarily medical, surgery is indicated in patients in <br /> whom medical management fails or who have complications. The postoperative care needs to be intensive so that <br /> recurrence is delayed. <br /> Objective:  To evaluate the clinic pathological features of 57 nasal polyposis  cases  that  were  diagnosed  at <br /> University Medical Center HCM hospital, Cho Ray hospital between July 2012 and March 2013. <br /> Study methods: Descriptive cross sectional study. <br /> Results:  Our study group included male and female with ratio 2/1, patients aged between 14 to 64 years <br /> with  mean  age  of  41  years.  Majority  of  patients  were  found  to  be  in  the  third  decade  of  life.  75.44%  of  male <br /> patients were smokers. All patients presented with nasal obstruction 96.49%; reduction in sense of smell 70.18%. <br /> Surface  epitheliums  were  pseudostratified  96.50%;  epithelial  rupture  85.96%.  Poor  density  of  goblet  cells <br /> 66.67%;  innervation  had  a  few  nevre  fibes  82.46%.  Cystic  dilatation  of  glands  were  64.91%;  hyperplasia  of <br /> glands 52.63%. Capillaries & veins stretched and obstructed 73.68%; blockade of intercellular spaces and local <br /> lymph edema 42.11%. Eosinophil dominated 26.3%; Mast cells presented 24.6%. <br /> Conclusions: Nasal polyposis are most often diagnosed in the third decade of life. Suggestive signs of nasal <br /> obstruction and reduction in sense of smell should be sought in any patient suspected of having nasal polyposis. <br /> Histopathological diagnosis is made to clarify histological features of nasal polyposis. <br /> Keywords: nasal polyposis, epithelial defects, hyperplasia of glands, cystic dilatation of glands, eosinophil – <br /> dominated <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> <br /> Polyp  mũi  là  một  bệnh  lý  viêm  mạn  tính <br /> của đường hô hấp trên, là bệnh lý lành tính ở <br /> mũi nhưng rất hay tái phát, với tổn thương đa <br /> yếu  tố  phức  tạp  và  nhiều  cơ  chế  sinh  lý  ‐  mô <br /> bệnh  học  chỉ  được  biết  một  phần,  chưa  xác <br /> định  phân  loại  rõ  các  tổn  thương  polyp  mũi <br /> khác nhau trên lâm sàng. <br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> <br /> Hiện  nay  chuyên  ngành  giải  phẫu  bệnh  đã <br /> phát triển với nhiều phương pháp giúp quan sát <br /> cấu trúc mô bệnh học. Nhờ đó, có thể quan sát <br /> rõ từng cấu trúc biểu mô bề mặt với các loại tế <br /> bào, sự phân bố thần kinh, mạch máu, các tuyến <br /> chế tiết và sự thấu nhập các tế bào viêm, từ đó <br /> xác định được từng giả thiết bệnh lý của polyp <br /> mũi. <br /> Như  vậy,  cần  phải  xác  định  từng  loại  cấu <br /> trúc  mô  bệnh  học  polyp  mũi  theo  các  thể  lâm <br /> sàng để giúp ích trong quyết định lựa chọn điều <br /> trị  tối  ưu  cho  từng  trường  hợp  polyp  mũi. <br /> Chúng  tôi  tiến  hành  khảo  sát  57  trường  hợp <br /> polyp  mũi  nhằm  mục  đích  xác  định  đặc  điểm <br /> lâm sàng ‐ giải phẫu bệnh. <br /> <br /> 132<br /> <br /> Khảo  sát  đặc  điểm  lâm  sàng  –  giải  phẫu <br /> bệnh của 57 bệnh nhân polyp mũi từ tháng 07‐<br /> 2012 đến tháng 03‐2013 tại bệnh viện Đại Học Y <br /> Dược TP.HCM và bệnh viện Chợ Rẫy. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Cắt ngang mô tả hàng loạt ca. <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> Đặc điểm dịch tễ học <br /> Giới <br /> Giới nam mắc bệnh cao hơn giới nữ 35/22. <br /> Tuổi <br /> Khoảng tuổi mắc bệnh từ 14 đến 64, độ tuổi <br /> trung bình 41, trên 30 tuổi chiếm đa số (85,96%). <br /> Nơi  cư  ngụ  ở  vùng  đồng  bằng  77,19%; <br /> thường  gặp  nhất  là  nông  dân  44,86%.  Có  hút <br /> thuốc  75,44%,  có  tiếp  xúc  hóa  chất  68,42%; <br /> không có cơ địa dị ứng 82,54%; không có bệnh lý <br /> hen phế quản 96,49%. <br /> <br /> Chuyên Đề Giải Phẫu Bệnh  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 <br /> Đặc điểm lâm sàng <br /> Lý  do  nhập  viện  đa  số  là  nghẹt  mũi  chiếm <br /> 75,44%;  giảm  khứu‐  mất  khứu  70,18%.  Kết  quả <br /> nội soi nhiều nhất là độ 2 chiếm tỉ lệ 49,12%; kết <br /> quả CT scan đánh giá theo thang điểm Lund & <br /> Mackay trung bình là 15,62. <br /> Bảng 1: Triệu chứng lâm sàng 57 ca polyp mũi tại <br /> thời điểm chẩn đoán. <br /> Triệu chứng cơ năng Số trường hợp<br /> Có<br /> Không<br /> Nghẹt mũi<br /> 55<br /> 2<br /> Chảy mũi<br /> 52<br /> 5<br /> Giảm khứu - mất khứu<br /> 40<br /> 17<br /> Căng tức - nặng mặt<br /> 30<br /> 27<br /> Nhảy mũi - ngứa mũi<br /> 10<br /> 47<br /> <br /> Tỉ lệ phần trăm<br /> Có<br /> Không<br /> 96,49% 3,51%<br /> 91,23% 8,77%<br /> 70,18% 29,82%<br /> 52,63% 47,37%<br /> 17,46% 82,54%<br /> <br /> Đặc điểm giải phẫu bệnh <br /> Biểu  mô  bề  mặt  đa  số  là  tế  bào  giả  tầng  có <br /> lông  chuyển  96,50%;  có  loét  biểu  mô  85,96%. <br /> Mật  độ  tế  bào  đài  thấp  66,67%;  phân  bố  tế  bào <br /> thần  kinh  giảm  82,46%.  Sự  thay  đổi  các  tuyến <br /> dưới niêm chủ yếu là hiên tượng giãn rộng các <br /> tuyến tạo bọc 64,91% và tăng sản tuyến 52,63%. <br /> Mao mạch và tĩnh mạch quanh ống tuyến giãn <br /> ra và tắc nghẽn chiếm 73,68%; tắc nghẽn khoảng <br /> gian  bào,  phù  nề  bạch  huyết  tại  chỗ  chiếm <br /> 42,11%.  Thành  phần  tế  bào  viêm  ưu  thế <br /> eosinophil 26,3%; hiện diện tế bào Mast 24,6%. <br /> Theo kết quả nghiên cứu, giả thuyết vỡ lớp <br /> biểu  mô  chiếm  đa  số  85,96%;  tiếp  theo  là  giả <br /> thuyết giãn các nang ống tuyến chế tiết và tắc <br /> nghẽn  mạch  máu  64,91%;  giả  thuyết  tăng  sản <br /> tuyến  54,39%;  giả  thuyết  tắc  nghẽn  35,09%. <br /> Các  giả  thuyết  nang  tuyến,  viêm  quanh  bạch <br /> huyết – tĩnh mạch, xuất tiết chất nhầy với tỉ lệ <br /> 10%<br /> <br /> 24,6%<br /> <br /> Tế bào ái toan eosinophil được  tạo  ra  trong <br /> phản ứng viêm của cơ thể khi tiếp xúc với các dị <br /> nguyên,  tăng  cao  trên  người  có  cơ  địa  dị  ứng. <br /> Mẫu nghiên cứu của chúng tôi là polyp mũi nên <br /> tỉ lệ có tăng eosinophil cao hơn tỉ lệ có cơ địa dị <br /> ứng, tức là ngoại trừ những ca polyp mũi có cơ <br /> địa  dị  ứng  tăng  eosinophil  còn  có  những  ca <br /> polyp mũi không cơ địa dị ứng tăng eosinophil. <br /> Mẫu  nghiên  cứu  của  tác  giả  Nguyễn  Phạm <br /> Trung Nghĩa là viêm mũi xoang mạn nên tỉ lệ có <br /> cơ địa dị ứng cao hơn tỉ lệ có tăng eosinophil. <br /> <br /> Về các giả thuyết polyp mũi <br /> Theo kết quả nghiên cứu, giả thuyết vỡ lớp <br /> biểu  mô  chiếm  đa  số  85,96%;  tiếp  theo  là  giả <br /> thuyết  giãn  các  nang  ống  tuyến  chế  tiết  và  tắc <br /> nghẽn  mạch  máu  64,91%;  giả  thuyết  tăng  sản <br /> tuyến 54,39%; giả thuyết tắc nghẽn 35,09%. Các <br /> giả thuyết nang tuyến, viêm quanh bạch huyết – <br /> tĩnh mạch, xuất tiết chất nhầy với tỉ lệ