Khóa luận tốt nghiệp đại học: Giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí; Biện pháp giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí; Thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí

UBND TỈNH QUẢNG NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM T ỂU Ọ – Ầ N N ---------- MAI THỊ THÀNH AN GIÁO DỤC CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 THÔNG QUA DẠY HỌC PHẦN ĐỊA LÍ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Quảng Nam, tháng 05 năm 2016
UBND TỈNH QUẢNG NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM T ỂU Ọ – Ầ N N ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: GIÁO DỤC CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 THÔNG QUA DẠY HỌC PHẦN ĐỊA LÍ Sinh viên thực hiện MAI THỊ THÀNH AN MSSV: 2112010501 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHÓA 2012 - 2016 Cán bộ hƣớng dẫn Th.S DƢƠNG T Ị THU THẢO MSCB: 1136 Quảng Nam, tháng 05 năm 2016
LỜI CẢ ƠN Để có thể thuận lợi hoàn thành khóa luận này, tôi đã nhận đƣợc rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của các thầy cô giáo, bạn bè và ngƣời thân. Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến Th.S Dương Thị Thu Thảo, cô là ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình làm khóa luận. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Tiểu học – Mầm non đã tận tình giảng dạy tôi trong suốt bốn năm học và hỗ trợ, tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập cũng nhƣ làm khóa luận tốt nghiệp. Tôi xin cảm ơn sự hợp tác, giúp đỡ của Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và các em học sinh trƣờng TH Nguyễn Văn Trỗi, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình điều tra thực trạng và tiến hành thực nghiệm. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn sự ủng hộ và giúp đỡ từ phía gia đình và bạn bè trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã cố gắng để hoàn thành đề tài nghiên cứu một cách hoàn thiện nhất nhƣng do khả năng có hạn của bản thân nên đề tài không tránh khỏi những sai sót. Rất mong nhận đƣợc những lời nhận xét, góp ý chân thành từ phía các thầy cô và các bạn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Quảng Nam, tháng 5 năm 2016 Sinh viên thực hiện Mai Thị Thành An
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Cụm từ viết tắt 1 CĐSP Cao đẳng sƣ phạm 2 GV Giáo viên 3 GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo 4 GDTH Giáo dục Tiểu học 5 HS Học sinh 6 HSTH Học sinh tiểu học 7 NXB Nhà xuất bản 8 PGS Phó giáo sƣ 9 SGK Sách giáo khoa 10 THCS Trung học cơ sở 11 THPT Trung học phổ thông
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU STT Tên bảng – Biểu đồ Trang 1 Bảng 1: Khái quát nội dung chƣơng trình phần Địa lí lớp 4, 5 14 2 Bảng 2: Khảo sát nhận thức của GV về tầm quan trọng của 17 việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS 3 Bảng 3: Khảo sát mức độ tích hợp giáo dục chủ quyền biển 17 đảo 4 Biểu đồ 1: Mức độ tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS thông qua dạy học Địa lí 18 5 Bảng 4: Khảo sát nội dung chủ quyền biển đảo đƣợc GV tích hợp trong quá trình giảng dạy phần Địa lí 18 6 Bảng 5: Những khó khăn GV thƣờng gặp phải trong việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS thông qua dạy học phần Địa lí 20 4, 5 7 Bảng 6: Khảo sát phƣơng pháp giảng dạy mà GV thƣờng sử dụng trong quá trình tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo cho 21 HS 8 Biểu đồ 2: Phƣơng pháp giảng dạy mà GV thƣờng sử dụng trong quá trình tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo 21 9 Bảng 7: Khảo sát hứng thú của HS đối với việc học phần Địa lí 22 10 Bảng 8: Khảo sát nhận thức của HS về việc giáo dục chủ quyền biển đảo thông qua dạy học phần Địa lí 23 11 Biểu đồ 3: Nhận thức của HS về việc giáo dục chủ quyền biển đảo thông qua dạy học phần Địa lí 23 12 Bảng 9: Khảo sát nội dung chủ quyền biển đảo HS đƣợc học trong giờ học Địa lí 24 13 Bảng 10: Khảo sát mức độ hứng thú của HS với nội dung chủ quyền biển đảo đƣợc GV tích hợp trong giảng dạy 24 14 Bảng 11: Nội dung chƣơng trình đƣợc tích hợp chủ quyền biển đảo trong Địa lí lớp 4 29
15 Bảng 12: Nội dung chƣơng trình đƣợc tích hợp chủ quyền biển đảo trong Địa lí lớp 5 31 16 Bảng 13: Kế hoạch thực nghiệm 63 17 Bảng 14: Khảo sát mức độ hứng thú của HS đối với tiết học có tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo 72 18 Biểu đồ 4: Mức độ hứng thú của HS đối với tiết học có tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo 72 19 Bảng 15: Kết quả làm bài kiểm tra của HS 73
MỤC LỤC Phần 1. MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài .......................................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 2 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................................... 2 3.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3 4. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................... 3 4.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận ...................................................................... 3 4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................................. 3 4.3. Phƣơng pháp thống kê toán học ...................................................................... 4 5. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................. 4 6. Đóng góp của đề tài ............................................................................................ 6 7. Cấu trúc của đề tài .............................................................................................. 7 Phần 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ..................................................................... 8 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC GIÁO DỤC CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 THÔNG QUA DẠY HỌC PHẦN ĐỊA LÍ............................................................................................... 8 1.1. Cơ sở lý luận.................................................................................................... 8 1.1.1. Một số khái niệm liên quan .......................................................................... 8 1.1.1.1. Chủ quyền biển đảo ................................................................................... 8 1.1.1.2. Giáo dục quyền chủ biển đảo .................................................................... 9 1.1.2. Lí luận về giáo dục chủ quyền biển đảo ....................................................... 9 1.1.2.1. Mục tiêu của việc giáo dục chủ quyền biển đảo ....................................... 9 1.1.2.2. Tầm quan trọng của việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí....................................................................... 10 1.1.2.3. Phƣơng thức tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí ........................................................................................ 11 1.1.2.4. Một số yếu tố ảnh hƣởng đến quá trình giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí .......................................................... 11
1.1.3. Đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 4, 5 ................................................. 12 1.2. Cơ sở thực tiễn............................................................................................... 14 1.2.1. Chƣơng trình Địa lí lớp 4, 5 ....................................................................... 14 1.2.1.1. Mục tiêu dạy học phần Địa lí ở trƣờng Tiểu học .................................... 14 1.2.1.2. Khái quát nội dung chƣơng trình phần Địa lí lớp 4, 5 ............................ 14 1.2.2. Thực trạng của việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí.............................................................................. 15 1.2.2.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng.............................................................. 15 1.2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng .................................................................. 16 1.2.2.3. Đánh giá chung về thực trạng.................................................................. 25 1.2.3. Nguyên nhân của thực trạng ....................................................................... 26 Tiểu kết chƣơng 1................................................................................................. 27 CHƢƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 THÔNG QUA DẠY HỌC PHẦN ĐỊA LÍ ............. 28 2.1. Cơ sở khoa học để đề xuất một số biện pháp ................................................ 28 2.1.1. Dựa vào mục tiêu giáo dục......................................................................... 28 2.1.2. Dựa vào nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, chính xác ............................. 28 2.1.3. Dựa vào nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và tính thực tiễn ....................... 28 2.2. Một số biện pháp giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí ........................................................................................ 29 2.2.1. Khai thác nội dung bài học tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo trong dạy học phần Địa lí lớp 4, 5 ........................................................................................ 29 2.2.2. Xây dựng kế hoạch bài dạy tích hợp chủ quyền biển đảo trong dạy học phần Địa lí lớp 4, 5 ............................................................................................... 33 2.2.3. Giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh thông qua hình thức dạy học tham quan ...................................................................................................................... 58 Tiểu kết chƣơng 2................................................................................................. 61 CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ........................................................ 62 3.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm ............................................................. 62 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm .................................................................................. 62
3.3. Đối tƣợng thực nghiệm ................................................................................. 62 3.4. Thời gian và địa bàn thực nghiệm ................................................................. 62 3.4.1. Thời gian thực nghiệm ............................................................................... 62 3.4.2. Địa bàn thực nghiệm .................................................................................. 62 3.5. Kế hoạch thực nghiệm................................................................................... 63 3.6. Tổ chức thực nghiệm..................................................................................... 63 3.6.1. Tiến hành thực nghiệm............................................................................... 63 3.6.2. Giáo án thực nghiệm .................................................................................. 64 3.7. Kết quả thực nghiệm ..................................................................................... 71 Tiểu kết chƣơng 3................................................................................................. 74 Phần 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................ 75 1. Kết luận ............................................................................................................ 75 2. Kiến nghị .......................................................................................................... 75 Phần 4. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................ 77 Phần 5. PHỤ LỤC
Phần 1. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Những năm gần đây, tranh chấp chủ quyền biển – đảo là vấn đề thời sự nóng của cả thế giới, trong đó tranh chấp diễn ra phức tạp và quan trọng nhất là hai quần đảo Trƣờng Sa và Hoàng Sa của Việt Nam. Trƣớc những bất lợi về chủ quyền lãnh thổ, dƣới sự lãnh đạo của Đảng thì các Bộ, ban ngành, chính quyền địa phƣơng trên cả nƣớc cũng đã có những chính sách, quyết định cụ thể và nhiều hành động thiết thực nhằm mục đích bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc. Trong đó, thực hiện Quyết định số 373/QĐ-TTg của Thủ tƣớng Chính phủ, Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT đã ban hành Quyết định số 1461/QĐ-BGDĐT về việc giao nhiệm vụ “Xây dựng và thực hiện đề án tăng cường công tác giáo dục về tài nguyên và môi trường biển, hải đảo vào chương trình giáo dục các cấp học và các trình độ đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2010 - 2015”. Cụ thể hơn đối với cấp TH, theo Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ GDTH năm học 2014-2015, số 4119 /BGDĐT-GDTH ngày 06 tháng 8 năm 2014, Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo các trƣờng TH phải “Tiếp tục thực hiện tích hợp dạy học Tiếng Việt và các nội dung giáo dục (bảo vệ môi trường; bảo vệ tài nguyên, môi trường biển, hải đảo, ...) vào các môn học và hoạt động giáo dục”. Mục tiêu là giúp thế hệ trẻ có nhận thức đúng về chủ quyền biển đảo; có ý thức, trách nhiệm với biển cũng nhƣ tài nguyên, môi trƣờng biển; có những hành động thích hợp để giúp mọi ngƣời hiểu biết thêm về biển đảo, vai trò của biển đảo đối với kinh tế, chính trị, quốc phòng của đất nƣớc,… từ đó hình thành ý thức trách nhiệm bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc trong mỗi chúng ta. Thiết nghĩ trong bối cảnh hiện nay, khi mà toàn đảng, toàn dân, toàn quân ta đang nổ lực để bảo vệ chủ quyền biển đảo, nhất là hai quần đảo Hoàng Sa – Trƣờng Sa thì không lý do gì lại để tầng lớp HS, sinh viên, những chủ nhân tƣơng lai của đất nƣớc lại ngơ ngác, mù tịt về chủ quyền biển đảo. Vì vậy, để thế hệ trẻ có những hiểu biết sâu sắc hơn các vấn đề liên quan chủ quyền biển đảo, đặc biệt là về chủ quyền thiêng liêng của ngƣời Việt Nam trên hai quần đảo Trƣờng Sa, Hoàng Sa thì không còn cách nào tốt hơn là thực hiện công tác giáo dục, đƣa nội dung chủ quyền biển đảo vào các cấp học một cách bài bản, đặc biệt 1
cấp TH, vì đây là cấp học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, là cấp học đặt nền móng cho sự phát triển toàn diện nhân cách con ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa và là cấp học dễ bị tác động nhất, có sức tuyên truyền lớn, nhƣ vậy kết quả đạt đƣợc sẽ rất cao. Ở Tiểu học, những môn học có khả năng tính hợp giáo dục chủ quyền biển đảo nhƣ Đạo đức, Tiếng Việt, Mỹ thuật, Tự nhiên và Xã hội, Lịch sử và Địa lí….thì nội dung phần Địa lí trong môn Lịch sử và Địa lí rất phù hợp với công tác giáo dục chủ quyền biển đảo. Tuy nhiên việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS các trƣờng TH nói chung và HS trƣờng TH Nguyễn Văn Trỗi nói riêng đƣợc thực hiện chủ yếu thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp, trong khi đó việc tích hợp nội dung giáo dục chủ quyền biển đảo vào dạy học các môn học vẫn còn nhiều hạn chế, cụ thể là dạy học phần Địa lí. Nguyên nhân là do thiếu tài liệu, nội dung chủ quyền biển đảo trong SGK hiện nay còn khá tản mạn, GV thiếu kiến thức về biển đảo, chủ quyền biển đảo của Tổ quốc, gặp nhiều khó khăn trong việc lựa chọn nội dung, vận dụng phƣơng pháp, hình thức tích hợp, nên công tác tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo hiện nay vào dạy học các môn học vẫn chƣa mang lại hiểu quả cao nhƣ mong muốn. Chính vì những lí do trên, chúng tôi đã chọn đề tài: “Giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Đề xuất một số biện pháp giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí, góp phần giáo dục cho HS có nhận thức đúng về biển đảo, từ đó hình thành ý thức, trách nhiệm, hành động bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí. 2
3.2. Phạm vi nghiên cứu Tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo trong dạy học phần Địa lí lớp 4, 5 tại trƣờng TH Nguyễn Văn Trỗi, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 4.1.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp lí thuyết Thu thập các tài liệu liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài từ sách, báo, mạng internet, các đề tài nghiên cứu, báo cáo khoa học, tạp chí giáo dục, bản đồ, sau đó đọc, nghiên cứu, chọn lọc, xử lý, khái quát hóa thông tin. 4.1.2. Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lí thuyết Sắp xếp các tài liệu khoa học thành một hệ thống logic chặt chẽ theo từng mặt, từng đơn vị kiến thức làm cơ sở lí luận cho đề tài. 4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 4.2.1. Phương pháp quan sát Quan sát các tiết dạy trong phần Địa lí lớp 4, 5 của GV có nội dung giáo dục chủ quyền biển đảo. 4.2.2. Phương pháp khảo sát điều tra Sử dụng phiếu điều tra để tìm hiểu đƣợc thực trạng giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS thông qua dạy học phần Địa lí tại trƣờng TH. 4.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Tiếp thu các ý kiến đóng góp của thầy (cô) hƣớng dẫn và các thầy (cô) khác để định hƣớng đúng đắn trong quá trình nghiên cứu góp phần hoàn thiện nội dung nghiên cứu. 4.2.4. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn GV lớp 4, 5 về các vấn đề liên quan đến giáo dục chủ quyền biển đảo thông qua dạy học phần Địa lí tại trƣờng TH. Phỏng vấn HS để biết đƣợc nhận thức của các em về chủ quyền biển đảo. 4.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Tôi tiến hành dạy ở lớp đối chứng và thực nghiệm, kết quả thực nghiệm là cơ sở để kiểm chứng tính khả thi của đề tài. 3
4.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng công thức toán học để xử lí các số liệu từ kết quả điều tra thực trạng và thực nghiệm. 5. Lịch sử nghiên cứu Chủ quyền biển đảo hiện đang là vấn đề cấp bách đƣợc toàn đảng, toàn dân, toàn quân ta quan tâm. Đứng trƣớc những thách thức về chủ quyền của nƣớc ta với hai quần đảo Hoàng Sa và Trƣờng Sa trong nhiều năm qua, ngoài các quyết định, chỉ thị của Đảng, các ban ngành thì trong nƣớc ta cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu của nhiều tác giả, nhiều chuyên đề có nội dung liên quan đến biển đảo, chủ quyền biển đảo của Tổ quốc, cụ thể nhƣ: Tác giả Vũ Quang Hiển với bài viết Chủ trương của Đảng và Nhà nước Việt Nam về kết hợp phát triển kinh tế biển và bảo vệ chủ quyền biển, đảo (1986-2007). Theo đó, bài viết đã nhấn mạnh đƣợc các giá trị chiến lƣợc quan trọng của biển đảo Việt Nam; đƣa ra những chủ trƣơng lớn của Đảng ta về việc tổ chức bảo vệ chủ quyền và giữ vững an ninh các tuyến biên giới, vùng trời, vùng biển và hải đảo. Dấu Ấn Việt Nam trên biển Đông (2011) của tác giả Trần Công Trục cũng đã nêu đƣợc vị trí, vai trò của biển đảo trong lịch sử dân tộc. Đồng thời, tác giả còn giới thiệu thêm về các định nghĩa liên quan đến nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế, thèm lục địa, chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia. Tác giả Nguyễn Văn Kim đã nhấn mạnh đƣợc chủ quyền biển, đảo Việt Nam trong bài viết Người Việt với biển (2011). Theo đó, tác giả đã chỉ ra đƣợc an ninh biển và chủ quyền là vấn đề đƣợc quan tâm xuyên suốt dòng chảy của lịch sử dân tộc, việc bảo vệ chủ quyền biển đảo là nhiệm vụ mang tính chất chiến lƣợc lâu dài. Giáo dục ý thức về chủ quyền biển, đảo Tổ Quốc cho HS trong dạy học Lịch Sử Việt Nam lớp 10, trung học phổ thông của tác giả Đậu Thị Hải Vân tập trung nghiên cứu việc giáo dục ý thức về chủ quyền biển, đảo cho HS trong dạy học Lịch sử từ thời nguyên thủy đến nữa đầu thế kỉ XIX. Trong luận văn, tác giả đã nêu đƣợc vai trò của biển đảo trong lịch sử dựng nƣớc và giữ nƣớc, đồng thời chỉ ra những giá trị, tiềm 4
năng kinh tế mà biển đảo đem lại. Bên cạnh đó, luận văn còn tập trung khai thác nội dung các bài học của môn Lịch sử để giáo dục ý thức về chủ quyền biển đảo cho HS. Sáng kiến kinh nghiệm Tuyên truyền, giáo dục về chủ quyền biển đảo cho HS trường THCS của Nguyễn Tấn Sĩ. Trong sáng kiến kinh nghiệm của mình, tác giả đã đƣa ra rất nhiều biện pháp để tuyên truyền, giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS nhƣ: chỉ đảo tập trung về việc đƣa nội dung tuyên truyền, giáo dục chủ quyền trong các môn học có khả năng (Văn, Sử, Địa, Giáo dục công dân,…); tổ chức các hoạt động giáo dục chủ quyền cụ thể trong từng khối lớp theo đặc điểm tâm sinh lí cấp học và gắn các hoạt động chủ đề khác với tuyên truyền, giáo dục chủ quyền (viết thƣ, văn nghệ, 22/12, cắm trại). Mới đây, thực hiện sự chỉ đạo của Bộ GD&ĐT, NXB Giáo dục Việt Nam đã tổ chức biên soạn Tủ sách Biển Đảo Việt Nam gồm 3 bộ sách: (1) Giáo dục về biển – đảo Việt Nam, (2) Kể chuyện về biển đảo Việt Nam, (3) Chuyên đề về Hoàng Sa - Trường Sa. Đây là tủ sách đáp ứng đƣợc yêu cầu giáo dục về biển đảo trong nhà trƣờng và phục vụ công tác tuyên truyền về biển đảo trong xã hội. Trong đó, bộ sách Giáo dục về biển – đảo Việt Nam do PGS. Nguyễn Đức Vũ chủ biên, cung cấp những kiến thức chung về giáo dục biển đảo, một số phƣơng pháp giáo dục về biển đảo trong giờ lên lớp và ngoài giờ lên lớp phù hợp với yêu cầu dạy – học về biển đảo Việt Nam ở từng cấp lớp (Tiểu học, Trung học cơ sở, Trung học phổ thông). Nhiều bộ môn nhƣ Tiếng Việt, Tự nhiên và Xã hội, Lịch sử và Địa lí, Khoa học, Mĩ thuật, Đạo đức và các hoạt động ngoài giờ lên lớp đều có thể tích hợp nội dung về biển đảo, chủ quyền biển đảo thông qua việc khai thác những nội dung có liên quan đến biển đảo trong từng môn học. Tùy theo nội dung, đặc điểm và khả năng tích hợp giáo dục biển đảo, chủ quyền biển, hải đảo mà lựa chọn mức độ tích hợp thích hợp với hai cấp độ: toàn phần (có chủ đề riêng về biển đảo Việt Nam); bộ phận (bài có nội dung lồng ghép về biển đảo Việt Nam). Đồng thời tại một số trƣờng Đại học, Cao đẳng trên cả nƣớc và thế giới cũng đã tổ chức một số hội thảo khoa học, diễn đàn nghiên cứu về biển đảo, chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam với mục đích nâng cao nhận thức, nêu cao tinh thần trách nhiệm của HS, sinh viên đối với sự nghiệp bảo vệ 5
chủ quyền biển đảo. Tiêu biểu, ngày 10 – 7 trong khuôn khổ chƣơng trình Fertival Biển Nha Trang 2015, trƣờng CĐSP Nha trang cũng đã tổ chức hội thảo khoa học chuyên đề “Văn hóa biển đảo: Nguồn lực phát triển bền vững và Giáo dục chủ quyền biển đảo trong trường học” hay“Hội thảo Biển đảo Việt Nam tại Boston” ở Đại học Harvard (Mỹ) do Hội thanh niên sinh viên Việt Nam tổ chức. Bên cạnh đó, một số trƣờng THCS và THPT ở một số tỉnh thành trên cả nƣớc cũng đã đƣa nội dung biển đảo, chủ quyền biển đảo vào các hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động dạy học trên lớp tại trƣờng, cụ thể nhƣ: Hoạt động dã ngoại đƣa HS đến Bảo tàng Tổng hợp Quảng Ngãi; chƣơng trình ngoại khóa về biển đảo tại trƣờng TH Vạn Thạnh (Nha Trang); trƣờng TH Nguyễn Đức Thiệu (Quảng Nam) tổ chức cho HS tham gia sinh hoạt chuyên đề “Giáo dục biển đảo và lồng ghép để giáo dục biển đảo cho HS qua các môn học”, “Khai thác khoáng sản và dầu khí trên vùng biển Việt Nam”…. Hiện nay vấn đề chủ quyền biển đảo đang là vấn đề nóng, có nhiều tác giả nghiên cứu về biển đảo, chủ quyền biển đảo tuy nhiên các tác giả chỉ nghiên cứu trong phạm vi rộng, chƣa đi sâu vào một môn học cụ thể hay một địa phƣơng cụ thể. Ở trƣờng học cũng thế, các hoạt động giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS phần lớn thực hiện thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Và cho đến hiện nay thì vẫn chƣa có tác giả nào nghiên cứu giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS tại trƣờng TH thông qua dạy học phần Địa lí, trong khi đây là môn học có đầy đủ điều kiện để tích hợp giáo dục nội dung chủ quyền biển đảo cho HS. 6. Đóng góp của đề tài - Hệ thống hóa đƣợc những vấn đề lí luận liên quan đến việc giáo dục chủ quyền biển đảo nói chung và giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí nói riêng. - Đánh giá đƣợc thực trạng của việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí tại trƣờng TH Nguyễn Văn Trỗi, Tam Kỳ, Quảng Nam. - Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí. 6
7. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung khóa luận gồm ba chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí Chƣơng 2: Biện pháp giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm 7
Phần 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ƢƠNG 1: Ơ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC GIÁO DỤC CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO CHO HỌC SINH LỚP 4, 5 THÔNG QUA DẠY HỌC PHẦN ĐỊA LÍ 1.1. ơ sở lý luận 1.1.1. Một số khái niệm liên quan 1.1.1.1. Chủ quyền biển đảo Khái niệm chủ quyền biển, đảo nằm trong khái niệm chủ quyền lãnh thổ quốc gia. Theo Từ điển thuật ngữ Lịch sử phổ thông: “Chủ quyền quốc gia là quyền cao nhất của một dân tộc, một quốc gia độc lập, tự mình làm chủ đất đai, tài sản, tự mình quyết định vận mệnh của mình. Những nội dung này đƣợc khẳng định trong pháp luật mỗi nƣớc, trong văn bản pháp lý quốc tế, là nguyên tắc cơ bản cần tuân theo”. Vì vậy, chủ quyền lãnh thổ quốc gia là quyền tối cao tuyệt đối, hoàn toàn và riêng biệt của quốc gia đối với lãnh thổ và trên lãnh thổ của mình. Quyền tối cao của quốc gia đối với lãnh thổ là quyền quyết định mọi vấn đề của quốc gia đối với lãnh thổ, đó là quyền thiêng liêng, bất khả xâm phạm. Quốc gia có quyền đặt ra quy chế pháp lí đối với lãnh thổ. Với tƣ cách là chủ sở hữu, Nhà nƣớc có quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt đối với lãnh thổ thông qua hoạt động của các cơ quan nhà nƣớc nhƣ các hoạt động lập pháp, hành pháp và tƣ pháp. [12, 6] Theo Hiến pháp 1992 của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam : “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nước độc lập có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm đất liền, các hải đảo, vùng biển và vùng trời”. [12, 7] Cụ thể: Nƣớc Việt Nam nằm ở rìa phía đông của bán đảo Đông Dƣơng, gần trung tâm của khu vực Đông Nam Á; phần trên đất liền nằm trong khung của hệ toạ độ địa lí sau: điểm cực Bắc ở vĩ độ tại xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang; điểm cực Nam ở vĩ độ tại xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau; điểm cực Tây ở kinh độ tại xã Sín Thầu, huyện Mƣờng Nhé, tỉnh Điện Biên và điểm cực Đông nằm ở kinh độ tại xã Vạn Thành, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hoà; trên vùng biển thì hệ toạ độ địa lí của nƣớc ta còn kéo dài tới khoảng vĩ độ và từ khoảng kinh độ đến trên 8
tại Biển Đông (Phụ lục 5). Nhƣ vậy nƣớc ta có đầy đủ chủ quyền, quyền chủ quyền đối với tài sản, đất đai trên vùng biển và các đảo, quần đảo nằm trong tọa độ địa lí trên. 1.1.1.2. Giáo dục quyền chủ biển đảo * Giáo dục (theo nghĩa rộng) Là sự hình thành nhân cách đƣợc tổ chức một cách có mục đích, có tổ chức thông qua các hoạt động và các quan hệ giữa nhà giáo dục và ngƣời đƣợc giáo dục nhằm giúp ngƣời đƣợc giáo dục chiếm lĩnh những kinh nghiệm xã hội của loài ngƣời. [8, 22] * Giáo dục (theo nghĩa hẹp) Đó là một bộ phận của quá trình sƣ phạm, là quá trình hình thành những cơ sở khoa học của thế giới quan, niềm tin, lý tƣởng, động cơ, tình cảm, thái độ, những tính cách, những hành vi, thói quen cƣ xử đúng đắn trong xã hội, kể cả việc phát triển và nâng cao thể lực. [8, 22] Giáo dục chủ quyền biển, đảo là sự truyền đạt và lĩnh hội các kiến thức về biển, đảo Việt Nam cho ngƣời dân Việt Nam nhằm tạo điều kiện cho ngƣời dân Việt Nam biết và hiểu sâu sắc hơn nữa về các vấn đề biển, đảo Việt Nam. Từ đó góp phần củng cố và phát huy truyền thống yêu nƣớc của dân tộc. 1.1.2. Lí luận về giáo dục chủ quyền biển đảo 1.1.2.1. Mục tiêu của việc giáo dục chủ quyền biển đảo * Kiến thức Trang bị cho các em những kiến thức cơ bản về biển, đảo của nƣớc ta: vị trí địa lí, diện tích, giới hạn chủ quyền, các nguồn tài nguyên, tiềm năng và lợi thế biển đảo của chúng ta. Cung cấp cho các em những hiểu biết về thực trạng, các hoạt động kinh tế - chính trị - xã hội trên biển, các đảo và quần đảo trong tình hình hiện nay. Đồng thời trang bị cho các em kiến thức về chủ trƣơng, chính sách, đƣờng lối của Đảng và nhà nƣớc ta trong công cuộc bảo vệ biển đảo. * Kĩ năng 9
Quá trình giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS thông qua dạy học Địa lí góp phần hình thành cho các em các kĩ năng nhƣ: quan sát, vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn; thảo luận, trình bày ý kiến, nhận biết, nêu thắc mắc, đặt câu hỏi trong quá trình học tập và chọn thông tin để giải đáp…. * Thái độ Bồi dƣỡng cho các em tình yêu quê hƣơng, đất nƣớc, cụ thể là tình yêu biển, đảo. Biết vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để tham gia vào các hoạt động thiết thực, phù hợp với khả năng của mình nhằm bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc. 1.1.2.2. Tầm quan trọng của việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí Hiện nay, khi nhắc đến diện tích quốc gia, đa số ngƣời Việt Nam chúng ta chỉ đơn giản nghĩ tới vùng đất liền chứ ít chú ý tới vùng biển, vùng trời. Nguyên nhân của sự thiếu sót trong nhận thức này một phần bắt nguồn từ việc những nội dung về biển, đảo ít đƣợc đề cập một cách bài bản, nghiêm túc trong chƣơng trình giáo dục ở tất cả các cấp học, đặc biệt là cấp TH. Có thể nói việc tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí là hết sức quan trọng, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay. Thông qua quá trình giảng dạy tại lớp sẽ cung cấp cho các em một số kiến thức để khẳng định đƣợc chủ quyền lãnh thổ của quốc gia với biển, đảo nhƣ: diện tích, vị trí địa lí, giới hạn lãnh thổ, các đảo và quần đảo thuộc nƣớc ta, Luật biển quốc tế... Bên cạnh đó, các em còn đƣợc biết thêm về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của biển đảo, tài nguyên biển đảo đối với nền kinh tế, chính trị, an ninh, quốc phòng…qua đó khơi dậy lòng yêu nƣớc, tinh thần tự hào dân tộc, ý thức trong việc bảo vệ chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Đồng thời, quá trình giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học Địa lí còn giúp các em mở rộng hiểu biết về thế giới bên ngoài, đó chính là thực trạng, tình hình hiện nay cũng nhƣ những hoạt động bên ngoài biển Đông, đặc biệt là hai quần đảo Hoàng Sa và Trƣờng Sa, để các em có cái nhìn chính xác, thấy đƣợc sự cần thiết của việc bảo vệ chủ quyền biển đảo. Ngoài ra, quá trình giáo dục chủ quyền biển đảo còn giúp các em vận dụng những kiến thức, kĩ năng mình có đƣợc vào thực tế, giải quyết những tình huống hay có những hành 10
động tích cực, phù hợp với khả năng để góp một phần bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc. Không chỉ giúp HS nhận thức đƣợc vai trò, tầm quan trọng của việc giáo dục chủ quyền biển đảo, mà việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho HSTH thông qua dạy học Địa lí, còn giúp cho GV, nhà trƣờng phát huy đƣợc vai trò của mình. Cùng với đó, góp phần tuyên truyền, tác động đến mỗi thành viên trong gia đình của HS, lan rộng ra là cộng động, xã hội về tính cấp thiết, tầm quan trọng của việc giáo dục bảo vệ chủ quyền biển đảo hiện nay cho thế hệ trẻ, ngƣời dân của đất nƣớc. Chính vì thế, việc giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS, ngay từ cấp TH, là điều cần thiết trong giai đoạn hiện nay. 1.1.2.3. Phương thức tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí Tùy theo nội dung, mục tiêu và khả năng tích hợp giáo dục chủ quyền biển đảo mà lựa chọn mức độ tích hợp thích hợp với ba hình thức: Tích hợp toàn phần: Khi mục tiêu, nội dung của bài phù hợp hoàn toàn với mục tiêu, nội dung của giáo dục bảo vệ chủ quyền biển đảo. Tích hợp bộ phận: Khi chỉ có một bộ phận bài học có mục tiêu, nội dung phù hợp với giáo dục bảo vệ chủ quyền biển đảo. Tích hợp liên hệ: Khi mục tiêu nội dung của bài có điều kiện liên hệ một cách lôgic với nội dung giáo dục bảo vệ chủ quyền biển đảo. 1.1.2.4. Một số yếu tố ảnh hưởng đến quá trình giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí Quá trình giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS lớp 4, 5 thông qua dạy học phần Địa lí chịu ảnh hƣởng bởi nhiều yếu tố, có những yếu tố tích cực, nhƣng cũng có những yếu tố tiêu cực: Thứ nhất: Ở cấp TH, so với các môn Tiếng Việt và Toán thì Địa lí là “môn phụ”, sự phân biệt “môn chính” “môn phụ” cũng là yếu tố tiêu cực khiến cho quá trình giáo dục Địa lí ít đƣợc chú trọng. Bên cạnh đó, SGK Lịch sử và Địa lí, nội dung chủ quyền biển đảo trong phần Địa lí còn nhiều hạn chế, đặc biệt là chủ quyền hai quần đảo Hoàng Sa và Trƣờng Sa. Vì vậy, việc nâng cao chất lƣợng 11