Khóa luận tốt nghiệp đại học: Thiết kế hệ thống bài tập toán lớp 1 sử dụng trong giờ ôn luyện, tự học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Thiết kế hệ thống bài tập toán lớp 1 sử dụng trong giờ ôn luyện, tự học" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng hệ thống bài tập bài tập toán lớp 1 trong giờ ôn luyện, tự học; Thiết kế hệ thống bài tập toán lớp 1 sử dụng trong giờ ôn luyện, tự học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Thiết kế hệ thống bài tập toán lớp 1 sử dụng trong giờ ôn luyện, tự học

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- KHAMKHAI KEODANOONLASA THIẾT KẾ HỆ THỐNG BÀI TẬP TOÁN LỚP 1 SỬ DỤNG TRONG GIỜ ÔN LUYỆN, TỰ HỌC KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Quảng Nam, tháng 5 năm 2018
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: THIẾT KẾ HỆ THỐNG BÀI TẬP TOÁN LỚP 1 SỬ DỤNG TRONG GIỜ ÔN LUYỆN, TỰ HỌC Sinh viên thực hiện KHAMKHAI KEODANOONLASA MSSV: 2114010521 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHÓA 2014 – 2018 Cán bộ hướng dẫn Th.S ĐINH THỊ NGÀN THƯƠNG MSCB Quảng Nam, tháng 5 năm 2018
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận này, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của thầy cô giáo, bạn bè, người thân: Trước hết, em xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo - Thạc sĩ Đinh Thị Ngàn Thương, giảng viên trường Đại học Quảng Nam, Khoa Tiểu học - Mầm non là người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành khóa luận này. Em cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Khoa Tiểu học - Mầm non, trường Đại học Quảng Nam đã nhiệt tình giảng dạy, tạo điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận này. Em cũng xin chân thành cảm ơn sự hợp tác, giúp đỡ của Ban giám hiệu, các thầy (cô) giáo và các em HS trường TH Kim Đồng, Tam Kỳ, Quảng Nam. Cuối cùng, em xin được cảm ơn bạn bè và gia đình đã quan tâm giúp đỡ và động viên em hoàn thành khóa luận này. Tuy có rất nhiều cố gắng và nổ lực để hoàn thành khóa luận nhưng chắc chắn sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô. Em xin chân thành cảm ơn! Tam Kỳ, tháng 5 năm 2018 Sinh viên thực hiện KHAMKHAI KEODANOONLASA
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bài khóa luận này là kết quả nghiên cứu của bản thân tôi dưới sự hướng dẫn của thầy giáo Th.S Đinh Thị Ngàn Thương và sự tiếp thu những ý kiến đóng góp của quý thầy cô trong khoa Tiểu học – Mầm non Quảng Nam, tháng 5 năm 2018 SVTH Khamkhai Keodanoonlasa
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 2 3.1. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................... 2 3.2. Khách thể nghiên cứu: .................................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 3 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận ..................................................................... 3 5.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn .......................................................... 3 5.3. Phương pháp thống kê toán học ...................................................................... 3 6. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................. 4 7. Đóng góp của đề tài............................................................................................ 4 8. Giới hạn nghiên cứu ........................................................................................... 5 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài ............................................................................. 5 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .................................................................................. 6 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ...................................... 6 VIỆC THIẾT KẾ HỆ THỐNG BÀI TẬP TOÁN LỚP 1 TRONG GIỜ ÔN LUYỆN, TỰ HỌC ................................................................................................. 6 1.1.Một số vấn đề về bài tập toán........................................................................... 6 1.1.1. Bài tập toán .................................................................................................. 6 1.1.2. Giải toán ....................................................................................................... 6 1.1.3. Vai trò của việc giải bài tập toán trong học tập của học sinh ...................... 6 1.2. Đặc điểm nhận thức của học sinh giai đoạn 1 – lớp 1, 2, 3 ............................ 7 1.2.1. Chú ý ............................................................................................................ 7 1.2.2. Ghi nhớ ......................................................................................................... 8 1.2.3. Tưởng tượng ................................................................................................. 8 1.2.4. Tư duy .......................................................................................................... 9 1.3. Chương trình môn toán lớp 1 .......................................................................... 9
1.3.1. Mục tiêu môn toán lớp 1 .............................................................................. 9 1.3.2. Nội dung môn toán lớp 1........................................................................... 10 1.3.3. Hệ thống các bài tập toán lớp 1 .................................................................. 11 1.4. Thực trạng của việc sử dụng hệ thống bài tập toán lớp 1 sử dụng trong tiết ôn luyện, tự học. ................................................................................................... 18 1.4.1. Mục đích điều tra ....................................................................................... 18 1.4.2. Đối tượng điều tra ...................................................................................... 19 1.4.3. Nội dung điều tra ........................................................................................ 19 1.4.4. Phương pháp điều tra ................................................................................. 20 1.4.5. Kết quả điều tra .......................................................................................... 20 Tiểu kết chương 1................................................................................................. 30 CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ HỆ THỐNG BÀI TẬP TOÁN LỚP 1 ........................ 31 2.1. Căn cứ để thiết kế hệ thống bài tập toán ....................................................... 31 2.1.1. Căn cứ vào mục tiêu, nội dung dạy học môn Toán lớp 1 .......................... 31 2.1.2. Căn cứ vào đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 1 ................................... 31 2.1.3. Căn cứ vào thực trạng của việc thiết kế hệ thống bài tập trong dạy các tiết ôn luyện toán, tự học lớp 1 ................................................................................... 32 2.2. Một số yêu cầu và nguyên tắc khi xây dựng hệ thống bài tập ...................... 32 2.2.1. Một số yêu cầu khi xây dựng hệ thống bài tập toán .................................. 32 2.2.2. Một số nguyên tắc khi xây dựng hệ thống bài tập ..................................... 32 2.3. Quy trình thiết kế bài tập ............................................................................... 33 2.4. Thiết kế hệ thống bài tập toán cho học sinh lớp 1 trong tiết ôn luyện, tự học ... 34 2.4.1. Số học ......................................................................................................... 34 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................. 50 2. Kiến nghị .......................................................................................................... 50 2.1. Đối với nhà trường ........................................................................................ 50 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 51
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BTT Bài tập toán TH Tiểu học GV Giáo viên HS Học sinh
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU Tên Tên bảng Trang Mức độ cần thiết của việc sử dụng hệ thống bài tập toán Bảng 1 trong tiết ôn luyện, tự học lớp 1 Thực trạng thiết kế hệ thống bài tập toán trong dạy học các tiết Bảng 2 ôn luyện, tự học Hiệu quả của việc sử dụng hệ thống bài tập trong tiết ôn Bảng 3 luyện, tự học Thực trạng thiết kế BTT sử dụng trong giờ ôn luyện, tự Bảng 4 học Tác dụng của việc sử dụng hệ thống BTT trong tiết ôn Bảng 5 luyện, tự học Những khó khăn của GV khi thiết kế hệ thống bài tập sử Bảng 6 dụng trong tiết ôn luyện, tự học Các nguồn BTT được GV lựa chọn, sử dụng để tổ chức Bảng 7 trong tiết ôn luyện, tự học Bảng 8 Mức độ hứng thú khi làm BTT trong tiết ôn luyện, tự học Nhận thức của HS về tác dụng của việc xây dựng hệ Bảng 9 thống BTT trong tiết ôn luyện, tự học Sự cần thiết của việc làm các BTT trong tiết ôn luyện, tự Bảng 10 học Mức độ hứng thú của cả lớp khi giải các BTT trong tiết Bảng 11 ôn luyện, tự học
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Tên Tên biểu đồ Trang Mức độ cần thiết của việc sử dụng hệ thống bài tập toán Biểu đồ 1 trong tiết ôn luyện, tự học lớp 1 Thực trạng thiết kế hệ thống bài tập toán trong dạy học các tiết Biểu đồ 2 ôn luyện, tự học Hiệu quả của việc sử dụng hệ thống bài tập trong tiết ôn Biểu đồ 3 luyện, tự học Nhận định của GV về mục tiêu của việc dạy – học Biểu đồ 4 GTCLV lớp 4 Tác dụng của việc sử dụng hệ thống BTT trong tiết ôn Biểu đồ 5 luyện, tự học Những khó khăn của GV khi thiết kế hệ thống bài tập sử Biểu đồ 6 dụng trong tiết ôn luyện, tự học Các nguồn BTT được GV lựa chọn, sử dụng để tổ chức Biểu đồ 7 trong tiết ôn luyện, tự học Biểu đồ 8 Mức độ hứng thú khi làm BTT trong tiết ôn luyện, tự học Nhận thức của HS về tác dụng của việc xây dựng hệ Biểu đồ 9 thống BTT trong tiết ôn luyện, tự học Sự cần thiết của việc làm các BTT trong tiết ôn luyện, tự Biểu đồ 10 học Mức độ hứng thú của cả lớp khi giải các BTT trong tiết Biểu đồ 11 ôn luyện, tự học
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, những thay đổi về kinh tế, chính trị, văn hoá theo hướng toàn cầu hoá, sự bùng nổ thông tin, sự phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật dẫn đến nội dung học tập mới tiếp nhận hôm trước, hôm sau có thể đã trở nên lạc hậu. Mục đích học tập không thể chỉ dừng lại ở chỗ tiếp thu kiến thức và rèn luyện kỹ năng mà phải như tổ chức Unesco đã đề xướng là: “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình” và phương pháp dạy học chính là cách thức giúp cho người học tự mình đạt đến mục tiêu. Trong xu hướng đó, giáo dục Việt Nam cũng đã và đang có nhiều thay đổi nhanh chóng, mạnh mẽ để hòa nhập với nền giáo dục hiện đại trên thế giới, đặc biệt là vấn đề đổi mới phương pháp dạy và học trong nhà trường. Cùng với việc đổi mới phương pháp dạy học là đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 khóa XII về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nên rõ: “Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, đảm bảo trung thực, khách quan. Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong quá trình học với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự đánh giá của người học; đánh giá của nhà trường với tự đánh giá của gia đình và của xã hội”. Tiểu học là cấp học chiếm một vị trí quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, nhận được sự quan tâm đặc biệt của toàn xã hội, nhất là các bậc phụ huynh. Đây là cấp học đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách của mỗi con người, tạo lập nguồn kiến thức căn bản và vững chắc cho học sinh khi bước vào các bậc học cao hơn. Do đó, trong quá trình giảng dạy, để nâng cao năng lực học tập cho học sinh, giáo viên không chỉ đơn thuần cung cấp cho học sinh kiến thức mà phải rèn cho các em những kỹ năng và phương pháp tiếp cận với kiến thức đó. 1
Môn toán luôn luôn là môn học quan trọng nhất của tất cả các cấp học, từ lớp mẫu giáo, cấp tiểu học, cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông và đại học. Ở tiểu học, môn Toán có vai trò đặc biệt quan trọng, việc dạy học môn Toán ở tiểu học nhằm cung cấp cho học sinh những kiến thức ban đầu, cơ bản nhất về số học, một số yếu tố hình học và thống kê đơn giản, giải các bài toán có nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống, bước đầu phát triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lý, khả năng phân tích và tổng hợp dữ liệu, trang bị kiến thức cơ bản giúp học sinh học tốt ở cấp học cao hơn. Đối với lớp 1, môn Toán được trình bày bằng những hình ảnh sinh động, trực quan, hệ thống bài tập đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với khả năng tiếp thu và đặc điểm tâm sinh lý của học sinh. Vì vậy, khi thiết kế hệ thống bài tập toán cho học sinh lớp 1, giáo viên cần đặc biệt lưu ý đến những đặc điểm này nhằm đạt hiệu quả cao trong quá trình dạy học. Ngoài các tiết học chính trong chương trình, các tiết tăng cường, tự học sẽ giúp học sinh củng cố, bổ sung kiến thức toán học và nhiệm vụ của người giáo viên là phải thiết kế được các dạng bài tập toán một cách hiệu quả nhất, vừa đảm bảo mục tiêu bài học, lại vừa khơi gợi được hứng thú, lòng say mê đối với môn Toán của học sinh. Xuất phát từ những lý do trên, để hoạt động dạy học môn Toán lớp 1 đạt hiệu quả cao nhất, chúng tôi chọn đề tài “Thiết kế hệ thống bài tập toán lớp 1 sử dụng trong giờ ôn luyện, tự học” 2. Mục đích nghiên cứu Mục đích của đề tài hướng việc thiết kế hệ thống bài tập toán lớp 1 sử dụng trong giờ ôn luyện, tự học, nhằm phát huy tính tích cực, hứng thú trong học tập, rèn luyện kỹ năng và nâng cao nhận thức cho học sinh. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Hệ thống bài tập toán trong giờ ôn luyện, tự học cho học sinh lớp 1. 3.2. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy và học trong giờ ôn luyện, tự học môn Toán lớp 1. 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu trên, đề tài có các nhiệm vụ: - Tìm hiểu cơ sở lí luận liên quan đến việc thiết kế hệ thống bài tập toán trong dạy học các giờ ôn luyện, tự học lớp 1. - Nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng của việc thiết kế hệ thống bài tập toán trong dạy học các giờ ôn luyện, tự học lớp 1 của giáo viên hiện nay. - Tìm hiểu nội dung chương trình, sách giáo khoa Toán lớp 1. - Thiết kế hệ thống bài tập toán hỗ trợ cho việc dạy các giờ ôn luyện, tự học ở lớp 1. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận Nghiên cứu tài liệu: đọc tài liệu liên quan đến đề tài (sách giáo khoa, sách tham khảo, tạp chí nghiên cứu khoa học,…), phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa kến thức làm cơ sở lí luận cho việc nghiên cứu đề tài. 5.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra thực tế: Phương pháp điều tra thực tế: Xây dựng phiếu điều tra gồm hệ thống các câu hỏi về việc sử dụng trò chơi học tập Toán trong tiết tăng cường tự học của giáo viên. - Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia: Tham khảo ý kiến của các thầy cô giáo trọng khoa Tiểu học – Mầm non và các thầy cô giáo trong trường tiểu học thực nghiệm để có định hướng đúng đắn trong quá trình nghiên cứu, góp phần hoàn thiện nội dung nghiên cứu. - Phương pháp quan sát: Quan sát các tiết tăng cường tự học có sử dụng trò chơi học tập của giáo viên. 5.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng công thức toán học để xử lý các số liệu từ kết quả điều tra thực trạng và thực nghiệm, thu thập, xử lý đánh giá số liệu biểu thị kết quả nghiên cứu bằng các biểu bảng, biểu đồ. 3
6. Lịch sử nghiên cứu Thiết kế hệ thống bài tập trong dạy học môn Toán ở tiểu học đã được nhiều nhà khoa học chú trọng và quan tâm bởi đây là một yếu tố tạo nên sự thành công của môn Toán ở tiểu học. Hệ thống bài tập toán lớp 1 rất đa dạng, bao gồm trắc nghiệm khách quan và tự luận. Năm 1904, nhà tâm lý học người Pháp – Alsred Binet trong quá trình nghiên cứu đã xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm về trí thông minh. Vào đầu thế kỉ XX, E. Thorm Dike là người đầu tiên đã dùng trắc nghiệm khách quan để đo trình độ học sinh bắt đầu từ môn số học sau đó là các môn khác. Ở trong nước, các tác giả như: Trần Đình Hoan, Nguyễn Áng, Đỗ Tiến Đạt,… cũng đã biên soạn vở bài tập toán lớp 1, 2, 3, 4, 5 gồm các bài luyện tập và thực hành có nội dung và mức độ như SGK chỉ khác nhau về hình thức và số liệu. Ở trường Đại học Quảng Nam, nhiều sinh viên cũng chọn hệ thống bài tập làm đề tài để nghiên cứu như: Nguyễn Thị Thúy (2016) trong cuốn “Xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhằm phát huy tính tích cực cho học sinh lớp 4 trong dạy học môn Toán”, Tác giả Nguyễn Thị Thi Thương (2016) cũng đã xây dựng hệ thống bài tập trong cuốn “ Xây dựng hệ thống bài tập toán có lời văn căn cứ vào biểu thức Toán cho học sinh lớp 4”. Tuy nhiên, các tác giả đa phần chỉ nghiên cứu một mảng nhỏ của hệ thống bài tập, nên chúng tôi chọn đề tài “Thiết kế hệ thống bài tập toán lớp 1 sử dụng trong giờ tăng cường tự học” làm đề tài nghiên cứu của mình để khai thác tối đa hiệu quả của hệ thống bài tập mang lại giúp cho học sinh nâng cao kiến thức và hiểu biết của mình. 7. Đóng góp của đề tài Góp phần hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về việc sử dụng hệ thống bài tập toán lớp 1 trong dạy học các giờ ôn luyện, tự học, thiết kế hệ thống bài tập, lập kế hoạch vận dụng hệ thống bài tập toán trong giờ giờ ôn luyện, tự học. Điều tra thực trạng việc sử dụng hệ thống bài tập toán lớp 1 trong giảng dạy các tiết tăng cường tự học tại trường Tiểu học Thiết kế hệ thống bài tập toán trong dạy học các giờ ôn luyện, tự học lớp 1. 4
8. Giới hạn nghiên cứu Thiết kế và sử dụng hệ thống bà tập toán lớp 1 trong giờ ôn luyện, tự học. Tìm hiểu về thực trạng của việc thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập toán lớp 1 trong giờ ôn luyện, tự học tại trường Tiểu học Kim Đồng, thành phố Tam Kỳ. 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội dung khóa luận gồm 2 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng hệ thống bài tập bài tập toán lớp 1 trong giờ ôn luyện, tự học. Chương 2. Thiết kế hệ thống bài tập toán lớp 1 sử dụng trong giờ ôn luyện, tự học. 5
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ HỆ THỐNG BÀI TẬP TOÁN LỚP 1 TRONG GIỜ ÔN LUYỆN, TỰ HỌC 1.1.Một số vấn đề về bài tập toán 1.1.1. Bài tập toán Theo nghĩa rộng, bài tập toán là bất cứ vấn đề nào của khoa học hay cuộc sống cần được giải quyết. Theo nghĩa hẹp hơn, bài tập toán là vấn đề nào đó của khoa học cần được giải quyết bằng phương pháp của toán học. Đại từ Tiếng Việt xác định rằng: Bài tập toán là vấn đề cần phải giải quyết tìm ra đáp số bằng quy tắc, định lí. Hoặc, bài tập toán là vấn đề trong cuộc sống hóc búa chưa giải quyết được. Trong cuộc sống hằng ngày bài toán được ngầm hiểu là một công việc hay một nhiệm vụ cần giải quyết. Ở tiểu học bài tập toán được hiểu theo nghĩa: là đơn vị kiến thức cần được giải quyết bằng những kiến thức, kĩ năng và phương pháp đã có; thậm chí còn được hiểu một cách đơn giản nữa: Bài tập toán là một bài tập trong sách giáo khoa mà người học phải giải quyết trong thời gian đã định. 1.1.2. Giải toán Giải toán là quá trình đi tìm đáp án (phần cần tìm) của bài toán. Về bản chất quá trình giải là một suy luận hoặc một dãy các suy luận liên tiếp nhằm rút ra điều cần tìm từ những dữ kiện đã biết (phần đã cho). Quá trình giải được ghi lại thành bài giải, cuối bài giải thường ghi rõ câu trả lời hoặc đáp số. Ngoài ra, xem xét ở góc độ nội dung, chương trình dạy học thì giải toán còn được hiểu là mảng kiến thức trong chương trình môn Toán ở tiểu học. 1.1.3. Vai trò của việc giải bài tập toán trong học tập của học sinh Bài toán là một tình huống kích thích đòi hỏi một lời giải đáp không có sẵn ở người giải tại thời điểm bài toán được đưa ra. Môn Toán có vai trò hết sức quan trọng với sự phát triển tư duy, hình thành kiến thức cho học sinh Tiểu học. Với 6
HS có thể xem giải toán là hình thức chủ yếu của hoạt động toán học. Các bài tập toán ở trường Tiểu học là một phương tiện rất hiệu quả và không thể thay thế được trong việc giúp học sinh nắm vững tri thức, phát triển tư duy, hình thành kĩ năng kĩ xảo, ứng dụng toán học vào thực tiễn. Giải bài tập toán là điểm xuất phát, tạo động cơ để củng cố kiến thức về các biểu tượng, khái niệm, quy tắc và các tính chất toán học, vận dụng và khắc sâu các kiến thức đã học, rèn luyện kĩ năng thực hành tính toán. Chỉ có con đường thông qua việc giải các bài tập toán thì HS mới có thể nắm vững các kiến thức Toán học. Đồng thời, giúp GV dễ dàng phát hiện những ưu điểm hoặc “lỗ hỏng” kiến thức của HS. Giải bài tập toán là phương tiện để rèn luyện kĩ năng, vận dụng kiến thức và kĩ năng thực hành vào thực tiễn, đời sống học tập. Nội dung các BTT phản ánh kiến thức đa dạng, phong phú về thực tế cuộc sống. Qua đó, giúp HS phát triển kĩ năng quan sát, óc tưởng tượng, khả năng giải quyết vấn đề thực tế, khả năng sử dụng vốn ngôn ngữ và biết tích lũy vốn sống. Giải BTT là phương tiện phát triển năng lực tư duy, rèn luyện phương pháp và khả năng suy luận, tập dượt khả năng quan sát, phỏng đoán, tìm tòi của HS. Giải BTT giúp cho quá trình thành và rèn luyện các năng lực tư duy như: phân tích, tổng hợp, so sánh, trừu tượng hóa.... phát triển nhanh. Giải BTT còn là phương tiện góp phần giáo dục toàn diện nhân cách cho HS, rèn luyện những đức tính, phẩm chất tốt. Qua việc giải các BTT, HS được rèn luyện những phẩm chất và phong cách làm việc của người lao động mới như: ý chí vượt khó, thói quen xét đoán mọi việc có căn cứ, tính cẩn thận, chu đáo, làm việc có kế hoạch. 1.2. Đặc điểm nhận thức của học sinh giai đoạn 1 – lớp 1, 2, 3 1.2.1. Chú ý Ở đầu tuổi tiểu học chú ý có chủ định của trẻ còn yếu, khả năng kiểm soát, điều khiển chú ý còn hạn chế. Ở giai đoạn này chú không chủ định chiếm ưu thế hơn chú ý có chủ định. Trẻ lúc này chỉ quan tâm chú ý đến những môn học, giờ học có đồ dùng trực quan sinh động, hấp dẫn có nhiều tranh ảnh,trò chơi hoặc có 7
cô giáo xinh đẹp, dịu dàng,...Sự tập trung chú ý của trẻ còn yếu và thiếu tính bền vững, chưa thể tập trung lâu dài và dễ bị phân tán trong quá trình học tập. Ở cuối tuổi tiểu học trẻ dần hình thành kĩ năng tổ chức, điều chỉnh chú ý của mình. Chú ý có chủ định phát triển dần và chiếm ưu thế, ở trẻ đã có sự nỗ lực về ý chí trong hoạt động học tập như học thuộc một bài thơ, một công thức toán hay một bài hát dài,...Trong sự chú ý của trẻ đã bắt đầu xuất hiện giới hạn của yếu tố thời gian, trẻ đã định lượng được khoảng thời gian cho phép để làm một việc nào đó và cố gắng hoàn thành công việc trong khoảng thời gian quy định. Biết được điều này các nhà giáo dục nên giao cho trẻ những công việc hay bài tập đòi hỏi sự chú ý của trẻ và nên giới hạn về mặt thời gian. Chú ý áp dụng linh động theo từng độ tuổi đầu hay cuối tuổi tiểu học và chú ý đến tính cá thể của trẻ, điều này là vô cùng quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả giáo dục trẻ. 1.2.2. Ghi nhớ Loại trí nhớ trực quan hình tượng chiếm ưu thế hơn trí nhớ từ ngữ - lôgic Giai đoạn lớp 1, 2 ghi nhớ máy móc phát triển tương đối tốt và chiếm ưu thế hơn so với ghi nhớ có ý nghĩa. Nhiều học sinh chưa biết tổ chức việc ghi nhớ có ý nghĩa, chưa biết dựa vào các điểm tựa để ghi nhớ, chưa biết cách khái quát hóa hay xây dựng dàn bài để ghi nhớ tài liệu. Nắm được điều này, các nhà giáo dục phải giúp các em biết cách khái quát hóa và đơn giản mọi vấn đề, giúp các em xác định đâu là nội dung quan trọng cần ghi nhớ, các từ ngữ dùng để diễn đạt nội dung cần ghi nhớ phải đơn giản dễ hiểu, dễ nắm bắt, dễ thuộc và đặc biệt phải hình thành ở các em tâm lý hứng thú và vui vẻ khi ghi nhớ kiến thức. 1.2.3. Tưởng tượng Tưởng tượng của học sinh tiểu học đã phát triển phong phú hơn so với trẻ mầm non nhờ có bộ não phát triển và vốn kinh nghiệm ngày càng dầy dạn. Tuy nhiên, tưởng tượng của các em vẫn mang một số đặc điểm nổi bật sau: Ở đầu tuổi tiểu học thì hình ảnh tưởng tượng còn đơn giản, chưa bền vững và dễ thay đổi. Ở cuối tuổi tiểu học, tưởng tượng tái tạo đã bắt đầu hoàn thiện, từ những hình ảnh cũ trẻ đã tái tạo ra những hình ảnh mới. Tưởng tượng sáng tạo tương 8
đối phát triển ở giai đoạn cuối tuổi tiểu học, trẻ bắt đầu phát triển khả năng làm thơ, làm văn, vẽ tranh,.... Đặc biệt, tưởng tượng của các em trong giai đoạn này bị chi phối mạnh mẽ bởi các xúc cảm, tình cảm, những hình ảnh, sự việc, hiện tượng đều gắn liền với các rung động tình cảm của các em. Qua đây, các nhà giáo dục phải phát triển tư duy và trí tưởng tượng của các em bằng cách biến các kiến thức "khô khan" thành những hình ảnh có cảm xúc, đặt ra cho các em những câu hỏi mang tính gợi mở, thu hút các em vào các hoạt động nhóm, hoạt động tập thể để các em có cơ hội phát triển quá trình nhận thức lý tính của mình một cách toàn diện. 1.2.4. Tư duy Tư duy của trẻ lớp 1 là tư duy cụ thể, mang tính hình thức bằng cách dựa vào những đặc điểm trực quan của những đối tượng và hiện tượng cụ thể. Nhờ ảnh hưởng của hoạt động học tập, HS Tiểu học dần dần chuyển từ nhận thức các mặt bên ngoài của hiện tượng sang những thuộc tính và dấu hiệu bản chất của hiện tượng vào tư duy. Hoạt động phân tích – tổng hợp còn sơ đẳng, HS các lớp đầu bậc Tiểu học chủ yếu tiến hành phân tích – trực quan – hành động khi tri giác trực tiếp đối tượng. 1.3. Chương trình môn toán lớp 1 1.3.1. Mục tiêu môn toán lớp 1 1.3.1.1. Kiến thức: - Bước đầu có một số kiến thức cơ bản, đơn giản, thiết thực về phép đếm; về các số tự nhiên trong phạm vi 100. Phép cộng, phép trừ không nhớ trong phạm 100. - Về độ dài và đo độ dài trong phạm vi 20cm. - Về tuần lễ và ngày trong tuần; đọc giờ đúng trên mặt đồng hồ. - Về hình học : đoạn thẳng, điểm, hình vuông, hình tròn, hình tam giác. - Giải toán cói lời văn. 1.3.1.2. Kỹ năng - Hình thành và rèn luyện các kĩ năng thực hành: đọc, viết, đếm, so sánh các số trong phạm vi 100; cộng và trừ không nhớ trong phạm vi 100. 9
- Đo và ước lượng độ dài đoạn thẳng(với các số đo là tự nhiên trong phạm vi 20cm). - Nhận biết hình vuông, hình tam giác, hình tròn, đoạn thẳng, điểm; vẽ đoạn thẳng có độ dài đến 10cm. - Giải một số dạng bài toán đơn về cộng, trừ; bước đầu diễn đạt bằng lời, bằng kí hiệu một số nội dung đơn giản của bài học và bài thực hành. - Tập dượt so sánh, phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa, khái quát hóa trong phạm vi của những nội dung có nhiều quan hệ với đời sống thực tế của học sinh. 1.3.1.3. Thái độ, tình cảm - Giúp cho HS chăm chỉ, tự tin, cẩn thận, ham hiểu biết và hứng thú trong học tập môn Toán. - Phát triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lý, diễn đạt cách phát hiện và giải quyết các vấn đề đơn giản. 1.3.2. Nội dung môn toán lớp 1 1.3.2.1. Số học * Các số đến 10. Phép công, phép trừ trong phạm vi 10 - Nhận biết quan hệ số lượng (nhiều hơn, ít hơn, bằng nhau) - Đọc, đếm, viết, so sánh các số đến 10. Sử dụng các dấu bằng (=), bé hơn (). - Bước đầu giới thiệu khái niệm về phép cộng. - Bước đầu giới thiệu khái niệm về phép trừ. - Bảng cộng, bảng trừ trong phạm vi 10 - Số 0 trong phép cộng, phép trừ. - Mối quan hệ giữa phép cộng và phép trừ. - Tính giá trị biểu thức có đến 2 dấu phép cộng và phép trừ. * Các số đến 100. Phép cộng, phép trừ (không nhớ) trong phạm vi 100. - Đọc, đếm, viết, so sánh các số đến 100. Giới thiệu hàng chục, hàng đơn vị. Giới thiệu tia số. - Phép cộng, phép trừ trong phạm vi 100 (không nhớ). Tính nhẩm và tính viết trong phạm vi 100. 10
- Tính giá trị của biểu thức có đến 2 phép tính cộng, trừ. 1.3.2.2. Đại lượng và đo đại lượng - Giới thiệu đơn vị đo độ dài xăng – ti – mét. Đọc, viết, thực hiện phép tính với các số đo theo đơn vị cm. Tập đo và ước lượng độ dài. - Giới thiệu đơn vị đo thời gian: tuần lễ, ngày trong tuần. Bước đầu làm quen với đọc lịch, đọc giờ đúng trên đồng hồ ( khi kim phút chỉ vào số 12) 1.3.2.3. Yếu tố hình học - Nhận dạng bước đầu về hình vuông, hình tam giác, hình tròn. - Giới thiệu về điểm, điểm ở trong, điểm ở ngoài một hình, đoạn thẳng. - Thực hành vẽ đoạn thẳng, vẽ hình trên giấy kẻ ô vuông, gấp, cắt các hình. 1.3.2.4. Giải bài toán có lời văn - Giới thiệu bài toán có lời văn. - Giải các bài toán bằng 1 phép cộng hoặc 1 phép trừ, chủ yếu là các bài toán thêm, bớt một số đơn vị. 1.3.3. Hệ thống các bài tập toán lớp 1 Chương trình toán lớp 1 trải dài ở mạch kiến thức: số học, đại lượng và đo đại lượng, hình học, giải toán có lời văn. 1.3.3.1. Số học Gồm có các dạng sau: Dạng 1: Dạng bài thực hành về đếm, đọc, viết các số từ 0 đến 100 Tiểu dạng 1.1. Liên quan đến phép đếm Ví dụ 1.1.1. Số ? [1/15] 11