Khoá luận tốt nghiệp Đại học: Thiết kế và tổ chức dạy học chuyên đề vệ sinh an toàn thực phẩm (Theo chương trình giáo dục phổ thông mới môn Sinh học)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhiệm vụ của khoá luận này là nghiên cứu cơ sở lý luận dạy học theo chuyên đề, tài liệu về vệ sinh an toàn thực phẩm. Điều tra thực trạng thiết kế và tổ chức dạy học theo chuyên đề ở trường phổ thông. Thiết kế tài liệu chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm. Thiết kế hoạt động dạy học chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khoá luận tốt nghiệp Đại học: Thiết kế và tổ chức dạy học chuyên đề vệ sinh an toàn thực phẩm (Theo chương trình giáo dục phổ thông mới môn Sinh học)

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA SINH - KTNN ====== BÙI THỊ THU THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ VỆ SINH AN TOÀN THỰC PHẨM (THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI MÔN SINH HỌC) KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Phƣơng pháp dạy học Sinh học HÀ NỘI - 2019
LỜI CẢM ƠN Khi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình từ thầy cô, gia đình và bạn bè, vì vậy tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới: Các thầy cô trong khoa Sinh – KTNN, đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới là TS. An Biên Thùy, người đã dành cho em sự hướng dẫn nhiệt tình, và những lời khuyên quý báu trong quá trình thực hiện. Đồng thời, tôi cũng xin cảm ơn sự giúp đỡ của Ban giám hiệu, các thầy cô và các em học sinh trường Trung học phổ thông Tây Tiền Hải đã tạo điều kiện điều kiện thuận lợi cho em thu thập thông tin và thực nghiệm ở trường Trong quá trình hoàn thành, đề tài chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót vì vậy rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến đóng góp từ thầy cô và các bạn để đề tài được hoàn thiện hơn. Hà Nội, tháng 05 năm 2019 Sinh viên Bùi Thị Thu
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan mọi thông tin và kết quả nghiên cứu trong khóa luận này là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi cũng xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của TS. An Biên Thùy, nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm Hà Nội, tháng 05 năm 2019 Sinh viên Bùi Thị Thu
DANH MỤC VIẾT TẮT STT Kí hiệu Tên đầy đủ 1 GV Giáo viên 2 HS Học sinh 3 PPDH Phương pháp dạy học 4 SGK Sách giáo khoa 5 THPT Trung học phổ thông 6 ATVSTP An toàn vệ sinh thực phẩm
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ STT Tên bảng biểu Nội dung Trang Thực trạng sử dụng các phương pháp 1 Bảng 1.1 12 dạy học trong dạy học Hứng thú của HS với việc học tập 2 Bảng 1.2 13 theo chuyên đề Khảo sát ý kiến áp dụng dạy học theo 3 Bảng 1.3 13 chuyên đề Khảo sát về mức độ dạy học theo 4 Bảng 1.4 13 chuyên đề của GV Khảo sát về hiệu quả của dạy học theo 5 Bảng 1.5 14 chuyên đề Mức độ hiểu bài sau khi học thực 6 Bảng 3.1 40 nghiệm Bảng thống kê các điểm số ( của 7 Bảng 3.2 41 bài kiểm tra Bảng tần suất (fi%): Số HS đạt điểm 8 Bảng 3.3 42 xi của bài kiểm tra Bảng tần số hội tụ biến (số % HS đạt 9 Bảng 3.4 42 điểm xi trở lên) Bảng so sánh tham số đặc trưng giữa 10 Bảng 3.5 43 các lần kiểm tra của lớp thực nghiệm Tỉ lệ sử dụng các phương pháp dạy 11 Biểu đồ 1.1 12 học trong dạy học 12 Biểu đồ 3.1 Kết quả điểm kiểm tra đối chứng 41
MỤC LỤC PHẦN 1. MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................... 2 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................ 2 5. Giả thuyết khoa học ........................................................................................ 3 6. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 3 8. Dự kiến những đóng góp của đề tài ................................................................ 4 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ............... 5 1.1. Tổng quan những nghiên cứu liên quan đến đề tài...................................... 5 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ................................................................ 5 1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam ................................................................. 6 1.2. Cơ sở lí luận của đề tài ................................................................................ 7 1.2.1. Những vấn đề liên quan đến dạy học chuyên đề ...................................... 7 1.2.2. Những vấn đề liên quan đến chương trình giáo dục phổ thông mới ...... 10 1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài .......................................................................... 11 Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 15 CHƢƠNG 2. THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ SINH AN TOÀN THỰC PHẨM (THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI MÔN SINH HỌC) ............................................................... 16 2.1. Thiết kế chuyên đề..................................................................................... 16 2.1.1. Thiết kế tài liệu ....................................................................................... 17 2.1.2. Thiết kế hoạt động chuyên đề ................................................................. 20
2.2. Tổ chức hoạt động ..................................................................................... 27 Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 36 CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................. 37 3.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................... 37 3.2. Nội dung thực nghiệm ............................................................................... 37 3.3. Địa điểm và thời gian thực nghiệm ........................................................... 37 3.4. Phương pháp thực nghiệm ......................................................................... 37 3.5. Xử lý số liệu .............................................................................................. 38 3.6. Kết quả thực nghiệm.................................................................................. 40 3.7. Kết luận...................................................................................................... 43 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 44 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 45 PHỤ LỤC
PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới giáo dục Trong quá trình đổi mới và hội nhập toàn cầu hiện nay, giáo dục có những đổi mới trong chương trình hướng tới phát triển năng lực người học là tất yếu khách quan và phù hợp với yêu cầu của xã hội. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc.” [1] . Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/06/2012 của thủ tướng Chính phủ “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo định hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học”. [3] Ngoài ra, công văn số: 5555/BGDĐT-GDTrH của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã đề cập đến việc xây dựng chuyên đề dạy học trong trường phổ thông thay cho việc dạy học truyền thống theo từng tiết như hiện nay, kết hợp với các phương pháp dạy học tích cực giúp phát triển năng lực của học sinh. 1.2. Xuất phát từ ý nghĩa của việc dạy học theo chuyên đề Ngoài ra, dạy học theo chuyên đề nhắm tới việc sử dụng kiến thức, hiểu biết vào thực tiễn các nhiệm vụ học tập nhắm tới sự lĩnh hội hệ thống kiến thức có sự tích hợp cao, tinh giản và tính công cụ cao, đồng thời hướng tới nhiều mục tiêu giáo dục tích cực khác trong khi dạy học theo truyền thống lại coi trọng việc xây dựng kiến thức nên chỉ nhắm tới các mục tiêu được cho là quá trình này có thể mang lại. Trong dạy học theo chuyên đề kiến thức mới được học sinh lĩnh hội trong quá trình giải quyết các nhiệm vụ học tập, đó là kiến thức tổ chức theo một tổng thể mới khác với kiến thức trình bày trong tất cả các nguồn tài liệu. Hơn nữa, với việc học sinh lĩnh hội kiến thức trong quá trình giải quyết nhiệm 1
vụ học tập, cũng mang lại một lợi thế to lớn đó là mở rộng không gian, thời gian dạy học, tinh giản thời gian dạy, độ ứng dụng thực tế cao hơn nhiều. 1.3. Xuất phát từ thực tiễn mức độ thiết kế và giảng dạy theo chuyên đề “An toàn vệ sinh thực phẩm” trong trƣờng phổ thông Trong quá trình thực tập tại trường phổ thông, chúng tôi thấy rằng việc thiết kế và tổ chức dạy học theo chuyên đề đặc biệt chuyên đề liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm vẫn chưa thực sự được chú trọng. Nhiều kiến thức về vệ sinh an toàn thực phẩm học sinh chỉ có những hiểu biết khái quát mặc dù là một chủ đề rất thiết thực với cuộc sống của các em. Nếu có thì việc dạy hầu như chỉ trên lý thuyết mà chưa phối hợp với thực hành, trải nghiệm nên những kiến thức được các em được học không được áp dụng trong cuộc sống. Chính vì những lý do này mà tôi lựa chọn đề tài “Thiết kế và tổ chức dạy học chuyên đề vệ sinh an toàn thực phẩm (theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới môn sinh học)”. 2. Mục đích nghiên cứu Thiết kế và tổ chức dạy học theo chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm để phát triển năng lực sinh học cho học sinh. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận dạy học theo chuyên đề, tài liệu về vệ sinh an toàn thực phẩm 3.2. Điều tra thực trạng thiết kế và tổ chức dạy học theo chuyên đề ở trường phổ thông 3.3. Thiết kế tài liệu chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm 3.4. Thiết kế hoạt động dạy học chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm 3.5. Tổ chức các hoạt động dạy học chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm 3.6. Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra giả thuyết khoa học đề tài 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu 2
Hoạt động của giáo viên và học sinh trong giờ học sử dụng phương pháp dạy học theo chuyên đề ở trường phổ thông. 4.2. Đối tượng nghiên cứu - Nội dung chuyên đề vệ sinh an toàn thực phẩm. - Quy trình thiết kế tài liệu, thiết kế hoạt động chuyên đề vệ sinh an toàn thực phẩm. - Quy trình tổ chức dạy học chuyên đề vệ sinh an toàn thực phẩm. 5. Giả thuyết khoa học Nếu giáo viên tự thiết kế và tổ chức dạy học theo chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm thì sẽ phát triển được năng lực sinh học cho học sinh. 6. Phạm vi nghiên cứu Nội dung nghiên cứu: chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm (Sinh học 11) 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Nghiên cứu các văn bản liên quan đến đổi mới phương pháp dạy và học của Đảng, Nhà nước. - Nghiên cứu những nội dung lý thuyết liên quan đến dạy học theo chuyên đề - Nghiên cứu nội dung liên quan đến Vệ sinh an toàn thực phẩm. 7.2. Phương pháp điều tra - Điều tra thực trạng thiết kế và tổ chức dạy học theo chuyên đề 7.3. Phương pháp chuyên gia Tham khảo, xin ý kiến nhận xét, đánh giá lựa chọn nội dung về chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm, giảng dạy theo chuyên đề của các thầy cô có kinh nghiêm giảng dạy ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. 7.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm - Thực nghiệm sư phạm tại trường THPT Tây Tiền Hải. 7.5. Phương pháp xử lý số liệu 3
- Xử lý các số liệu thống kê bằng phần mềm Microsoft Excel. 8. Dự kiến những đóng góp của đề tài 8.1. Tổng hợp được một số tài liệu liên quan đến việc thiết kế và tổ chức dạy học theo chuyên đề. 8.2. Đề xuất được một số biện pháp giúp vận dụng hiệu quả hoạt động dạy theo chuyên đề. 8.3. Xây dựng được chuyên đề Vệ sinh an toàn thực phẩm. 8.4. Đề tài là một nguồn tài liệu giúp giáo viên, sinh viên tham khảo. 4
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan những nghiên cứu liên quan đến đề tài 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới Phương pháp dạy và học theo chuyên đề đã được áp dụng ở nhiều nền giáo dục trên thế giới. Tại Mỹ, dạy học theo chuyên đề đã được tiến hành và phát triển rộng trong phong trào đào tạo và giáo dục. Một nghiên cứu của Yorks và Follow (1993) cho rằng học sinh học theo các chuyên đề sẽ tốt hơn là học theo chương trình giảng dạy truyền thống. Những năm đầu thế kỷ XX, tại Malaysia đã tiến hành việc dạy học theo chuyên đề. Theo trung tâm phát triển chương trình dạy Malaysia (2003), dạy họ theo chuyên đề là một nỗ lực để tích hợp kiến thức, kĩ năng, giá trị học tập và sáng tạo tư duy. Hiện nay, việc dạy học theo chuyên đề đã phát triển một cách mạnh mẽ, với hàng loạt các tổ chức có tầm cỡ quốc gia ở Australia, Anh, Nhật Bản,…đã áp dụng thành công phương pháp dạy học chuyên đề. Đối với Nhật Bản, dạy học theo chuyên đề đã được đưa vào giảng dạy khá sớm. Họ cho rằng đây là cách dạy và học giúp học sinh có nhiều hứng thú, tich cực tham gia hoạt động học tập hơn, giúp phát triển nhiều kĩ năng một cách nhanh chóng. Ở Mỹ đã có nhiều nhà giáo dục học nghiên cứu phương pháp dạy học theo chuyên đề. Tiêu biểu là một số nhà khoa học sau: Theo Kucer (1991), ông đã nêu được những lợi ích của phương pháp tiếp cận theo chủ đề đẻ thiết kế chương trình giảng dạy là một cách tiếp cận chuyên đề trong đó khuyến khích giáo viên và học sinh sử dụng kiến thức sẵn có.[9]. Theo Henderson và Landesman (1995), hướng dẫn chuyên đề có thể cung cấp một cách hiệu quả ngữ cảnh hóa giảng dạy,đồng thời lại sử dụng một phương pháp học tập rĩ ràng vừa làm định hướng để tạo điều kiện cho các cơ hội học tập rõ ràng vừa làm định hướng để tạo điều kiện cho các cơ hội học tập hợp tác và tương tác trong lớp học.[9] Ngoài ra, tại một quôc gia có nền giáo dục phát triển chất lượng trên thế giưới như Phần Lan thì các nhà khoa học đã bắt đầu nghiên cứu về 5
phương pháp dạy học theo chuyên đề từ những năm đầu thập niên 90 của thế kỉ XIX. Năm 2015, Chính phủ Phần Lan thông báo về việc cải cách chương trình giáo dục theo chuyên đề. Không những thế trong những năm gần đây, việc dạy học theo chuyên đề được mở rộng ở nhiều quốc gia như Anh, Pháp, Canada, Đức,…với nhiều thay đổi trong cách tiếp cận nội dung, đổi mới nội dung nhằm đạt được nhiều hiệu quả trong việc dạy và học. 1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam Tại các trường THPT tại Việt Nam hiện nay, phương pháp dạy học theo chuyên đề không hoàn toàn là phương pháp mới lạ đối với giáo viên và học sinh. Đội ngũ giáo viên tại các trường THPT cũng đã được tập huấn về xây dựng chuyên đề dạy học phù hợp với phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực; biên soạn câu hỏi/bài tập kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh; thiết kế tiến trình tổ chức hoạt động học tích cực , tự lực và sáng tạo của học sinh theo các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực theo Kế hoạch số 984/KH-BGDĐT. ngày 04/11/2014 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Do đó đông đảo giáo viên đã hiểu được sự cần thiết và có nhận thức đúng đắn về dạy học theo chuyên đề. Nhìn chung, việc giảng dạy theo chuyên đề đang được nhiều trường THPT lựa chọn và thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh. Phương pháp cũng đã mang lại những hiệu quả nhất định đối với quá trình hình thành và phát triển năng lực của học sinh . Qua quá trình nghiên cứu tài liệu, chúng tôi nhận thấy rằng các nghiên cứu hiện nay đã nêu được hình thức dạy học tích hợp, cấu trúc của dạy học theo chuyên đề, vai trò của dạy học theo chuyên đề. Tuy nhiên, nội dung về xây dựng tài liệu chuyên đề vẫn chưa có, chưa đi sâu vào nội dung thiết kế hoạt động và tổ chức dạy học theo chuyên đề . Vì vậy, nội dung của chúng tôi sẽ làm rõ khái niệm chuyên đề, đặc điểm, vai trò, cấu trúc của chuyên đề, thiết kế chuyên đề dạy học (nguyên tắc, quy trình tổ chức) và cách thức tổ chức. 6
1.2. Cơ sở lí luận của đề tài 1.2.1. Những vấn đề liên quan đến dạy học chuyên đề 1.2.1.1. Khái niệm dạy học chuyên đề Chuyên đề là một nội dung học tập/đơn vị kiến thức tương đối trọn vẹn trang bị cho HS một số kiến thức, kĩ năng, năng lực nhất định trong quá trình học tập. Dạy học chuyên đề là hình thức dạy học dựa vào việc thiết kế chuyên đề dạy học và tổ chức dạy học chuyên đề đó. GV sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, không chỉ truyền thụ kiến thức mà tập trung vào việc hướng dẫn HS tự lực tìm kiếm thông tin, sử dụng kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ. 1.2.1.2. Vai trò của dạy học chuyên đề Dạy học theo chuyên đề tăng cường sự tích hợp kiến thức, làm cho kiến thức có mối liên hệ mạng lưới đa chiều, tích hợp vào nội dung kiến thức các ứng dụng kĩ thuật và thực tiễn đời sống làm cho nội dung học có ý nghĩa hơn, hấp dẫn người học hơn. 1.2.1.3. Cấu trúc của chuyên đề dạy học Cấu trúc của một chuyên đề dạy học như sau: 1. Nội dung và mục tiêu của chuyên đề (1.1. Nội dung; 1.2. Mục tiêu (Kiến thức, kĩ năng, thái độ, năng lực)). 2. Tổ chức dạy học (2.1. Phương pháp dạy học; 2.2. Chuẩn bị của GV và HS; 2.3. Thời lượng chuyên đề; 2.4. Tiến trình dạy học; 2.5. Chú ý (Chú ý dành cho GV: một số nhận định, chú ý về nội dung, phương pháp dạy học, bổ sung về lí luận và thực tiễn cho GV trước quá trình dạy học theo chuyên đề, về mục tiêu, công cụ và phương pháp đánh giá HS trong quá trình học tập theo chuyên đề)). 1.2.1.4. Những thuận lợi, khó khăn khi tổ chức dạy học theo chuyên đề ở trường THPT a. Thuận lợi 7
- Đối với việc áp dụng phương pháp dạy học theo chuyên đề đối với nội dung dung Vệ sinh an toàn thực phẩm có tính khả thi vì các kiến thức có tính thực tế, kế thừa được lại kiến thức về phần Vi sinh vật do đó học sinh nhận thức vấn đề rất nhanh, có khả năng hệ thống logic lại các vấn đề. - Tổ chuyên môn có sự đoàn kết cao, có sự phối hợp, bàn bạc, học hỏi kinh nghiệm giữa các thành viên, thống nhất ý kiến. Các GV quan tâm đến vấn đề tích cực hóa trong dạy học, cũng như nghiên cứu các biện pháp, kĩ thuật dạy học để nâng cao hiệu quả dạy học. Các GV đều nhận thức đúng đắn về sự cần thiết của việc thiết kế và tổ chức dạy học theo chuyên đề trong môn Sinh học - Học sinh có ý thức tốt, tích cực, độc lập trong học tập, có hứng thú cao với học tập theo chuyên đề b. Khó khăn - Do hạn chế về cơ sở vật chất, các phương tiện, thiết bị dạy học - Khó khăn về sắp xếp thời gian giữa các tiết học cho hợp lí - Học sinh còn hạn chế trong việc nghiên cứu, tìm tòi tài tài liệu phục vụ học tập - Khả năng khai thác sử dụng thiết bị và tài liệu bổ trợ hỗ trợ trong quá trình tổ chức dạy học và tự học ở nhà của học sinh còn kém hiệu quả 1.2.1.5. Quy trình thiết kế hoạt động chuyên đề Bước 1: Xác định vấn đề Vấn đề cần giải quyết trong dạy học chuyên đề có thể là một trong các loại sau: -Vấn đề tìm kiếm, xây dựng kiến thức mới -Vấn đề kiểm nghiệm, ứng dụng kiến thức -Vấn đề tìm kiếm, xậy dựng, kiểm nghiệm và ứng dụng kiến thức mới Tùy từng nội dung kiến thức, điều kiện thực tế của địa phương, nhà trường; năng lực của giáo viên và học sinh, có thể xác định một trong các mức độ sau: 8
Mức 1: Giáo viên đặt vấn đề, nêu cách giải quyết vấn đề. Học sinh thực hiện cách giải quyết vấn đề theo hướng dẫn của giáo viên. Giáo viên đánh giá kết quả làm việc của học sinh Mức 2: Giáo viên nêu vấn đề, gợi ý để học sinh tìm cách giải quyêt vấn đề. Học sinh thực hiện cách giải quyết vấn đề với sự giúp đỡ của giáo viên khi cần. Giáo viên và học sinh đánh giá Mức 3: Giáo viên cung cấp thông tin, tạo tình huống có vấn đề. Học sinh phát hiện và xác định vấn đề nảy sinh, tự đề xuất các giả thuyết, vấn đề. Giáo viên và học sinh cùng đánh giá Mức 4: Học sinh tự lực phát hiện vấn đề nảy sinh trong hoàn cảnh của mình hoặc công đồng, lựa chọn vấn đề cần giải quyết. Học sinh giải quyết vấn đề vấn đề, tự đánh giá chất lượng, hiệu quả, có ý kiến bổ sung của giáo viên khi kết thúc Bước 2: Xây dựng nội dung chuyên đề Căn cứ vào tiến trình sư phạm của phương pháp dạy học tích cực được sử dụng để tổ chức hoạt động cho học sinh, từ tình huống xuất phát đã xây, dự kiến các nhiệm vụ học tập cụ thể tiếp theo tương ứng với các hoạt động của học sinh, từ đó xác định các nội dung cần thiết để cấu thành chuyên đề. Lựa chọn các nội dung của chuyên đề từ các bài/ tiết trong sách giáo khoa của một môn học và các môn có liên quan để xây dựng chuyên đề dạy học Bước 3: Xác định chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ Xác định chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình hiện hành và các hoạt động học dự kiến sẽ tổ chức cho học sinh theo phương pháp dạy học tích cực, từ đó xác định các năng lực và phẩm chất có thể hình thành cho học sinh theo chuyên đề sẽ xây dựng Bước 4: Mô tả yêu cầu Xác định và mô tả mức độ yêu cầu của mỗi loại câu hỏi/ bài tập có thể sử dụng để kiểm tra, đánh giá năng lực và phẩm chất của học sinh trong dạy học. Bước 5: Biên soạn câu hỏi và bài tập 9
Biên soạn câu hỏi và bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả để sử dụng trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học và kiểm tra, đánh giá, luyện tập theo chuyên đề đã xây dựng Bước 6: Thiết kế tiến trình dạy học theo chuyên đề Thiết kế tiến trình dạy học theo chuyên đề thành các hoạt động học được tổ chức cho học sinh có thể thực hiện ở trên lớp và ở nhà, mỗi tiết học trên lớp có thể chỉ thực hiện một số hoạt động trong tiến trình sư phạm của phương pháp và kĩ thuật dạy học được sử dụng. Trong chuỗi hoạt động học, đặc biệt quan tâm xây dựng tình huống xuất phát Tiếp theo tình huống xuất phát là các hoạt động học như: đề xuất giải pháp giải quyết vấn đề, thực hiện giải pháp để giải quyết vấn đề, báo cáo, thảo luận, kết luận,… Dựa và các quy trình trên giáo viên có thể thiết kế các chuyên đề dạy học phù hợp 1.2.2. Những vấn đề liên quan đến chƣơng trình giáo dục phổ thông mới 1.2.2.1. Quan điểm xây dựng chương trình - Tuân thủ các quy định nêu trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể - Tiếp cận với xu hướng quốc tế - Cụ thể hóa mục tiêu giáo dục định hướng nghề nghiệp - Giáo dục phát triển bền vững và gắn với cuộc sống hằng ngày của học sinh 1.2.2.2. Mục tiêu chương trình Chương trình giúp học sinh tiếp tục tìm hiểu các khái niệm, quy luật sinh học làm cơ sở khoa học cho việc ứng dụng tiến bộ sinh học, nhất là tiến bộ của công nghệ sinh học vào thực tiễn đời sống; trên cơ sở đó học sinh định hướng được ngành nghề để tiếp tục học và phát triển sau trung học phổ thông. 1.2.2.3. Hệ thống chuyên đề học tập 10
STT Tên chuyên đề Số tiết Lớp 1 Công nghệ tế bào và một số thành tựu 15 2 Công nghệ enzyme 10 10 Công nghệ vi sinh vật trong xử lí ô nhiễm 3 10 môi trường Dinh dưỡng khoáng – tăng năng suất cây 4 10 trồng và nông nghiệp 11 5 Một số bệnh dịch ở người và cách phòng trừ 15 6 Vệ sinh an toàn thực phẩm 10 7 Sinh học phân tử 15 8 Kiểm soát sinh học 10 12 9 Sinh thái nhân văn 10 1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài 1.3.1. Mục đích điều tra - Xây dựng cơ sở thực tiễn cho việc thiết kế và áp dụng phương pháp dạy học theo chuyên đề dạy học 1.3.2. Đối tƣợng điều tra - 5 giáo viên giảng dạy ở trường THPT Tây Tiền Hải, Thái Bình - 142 học sinh khối lớp 11 của trường THPT Tây Tiền Hải, Thái Bình 1.3.3. Nội dung điều tra - Thực trạng học môn Sinh học ở trường phổ thông - Thực trạng thiết kế và sử dụng chuyên đề trong dạy học môn Sinh học ở trường THPT - Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình xây dựng chuyên đề dạy học môn Sinh học 1.3.4. Phƣơng pháp điều tra - Bằng phương pháp quan sát (thông qua dự giờ, thăm lớp), điều tra bằng phiếu điều tra, phỏng vấn trực tiếp GV, HS) 11
- Chọn mẫu khảo sát: 5 giáo viên giảng dạy ở trường THPT Tây Tiền Hải và 142 học sinh khối lớp 11 của trường THPT Tây Tiền Hải, Thái Bình - Thời gian khảo sát: tháng 3 năm 2019 1.3.5. Kết quả điều tra 1.3.5.1. Điều tra đánh giá thực trạng học môn Sinh học ở trường phổ thông Thông qua câu hỏi trong phiếu điều tra (Phụ lục) kết quả hỏi ý kiến của 142 HS cho thấy: Bảng 1.1. Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học trong dạy học Số lượng PPDH Tỉ lệ (%) (HS) Thuyết trình 27 19% Hỏi – đáp 69 49% Làm thí nghiệm 15 10% Quan sát mẫu vật, tranh ảnh, chiếu video 21 15% Phương pháp khác 10 7% Từ bảng trên chúng ta thấy tỉ lệ phương pháp thuyết trình được sử dụng là 19%, tỉ lệ phương pháp hỏi – đáp được sử dụng là 49%, tỉ lệ sử dụng phương pháp làm thí nghiệm chiếm 10%, tỉ lệ sử dụng phương pháp quan sát mẫu vật, tranh ảnh, chiếu video là 15%, và tỉ lệ sử dụng phương pháp khác là 7%. Thuyết trình 7% 19% Hỏi - đáp 15% Làm thí nghiệm 10% Quan sát mẫu vật, tranh ảnh, chiếu 49% video Phương pháp khác Biểu đồ 1.1. Tỉ lệ sử dụng các phương pháp dạy học trong dạy học 12
Về hứng thú của HS với việc học tập theo chuyên đề có kết quả như sau: Bảng 1.2. Hứng thú của HS với việc học tập theo chuyên đề Mức độ hứng thú Số lượng (HS) Tỉ lệ (%) Có hứng thú 123 86,62% Không hứng thú 19 13,38% Nhìn vào khảo sát chúng ta thấy có 123 HS chiếm 86,62% có ý kiến rằng có hứng thú với việc dạy học theo chuyên đề, 19 HS chiếm 13,38% lại không hứng thú với việc dạy học theo chuyên đề. 1.3.5.2. Điều tra giáo viên về việc thiết kế và giảng dạy theo chuyên đề Thông qua câu hỏi trong phiếu điều tra (Phụ lục) kết quả hỏi ý kiến của 5 GV cho thấy: Bảng 1.3. Khảo sát ý kiến áp dụng dạy học theo chuyên đề Nội dung Số lượng (GV) Không nên áp dụng 0 Nên áp dụng 5 Từ bảng trên chúng tôi thấy rằng có 05/05 GV cho rằng nên áp dụng dạy học theo chuyên đề vào môn Sinh học. Khảo sát về mức độ dạy học theo chuyên đề của GV cho kết quả như sau: Bảng 1.4. Khảo sát về mức độ dạy học theo chuyên đề của GV Mức độ dạy học theo chuyên đề Số lượng (GV) Rất ít 2 Thỉnh thoảng 3 Thường xuyên 0 Qua bảng trên, có 2 GV có mức độ dạy học theo chuyên đề là rất ít, có 3 GV có mức độ dạy học theo chuyên đề là thỉnh thoảng. 13