Khóa luận tốt nghiệp: Nâng cao hiệu quả cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Láng Hạ

Chia sẻ: Gdfb Gdfb | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

179
lượt xem 65
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài Nâng cao hiệu quả cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Láng Hạ nghiên cứu những vấn đề cơ bản về doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại để từ đó làm rõ vai trò của doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế cũng như vai trò của vốn vay ngân hàng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đánh giá doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Láng Hạ để phát hiện những vấn đề còn tồn tại, tìm ra nguyên nhân, biện pháp và kiến nghị cơ bản giúp nâng cao hiệu quả cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, đảm bảo an toàn cho hoạt động kinh doanh của ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp: Nâng cao hiệu quả cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Láng Hạ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH CHUYÊN NGÀNH KINH DOANH QUỐC TẾ -------***------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: NÂNG CAO HIỆU QUẢ CHO VAY ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN LÁNG HẠ Sinh viên thực hiện : Triệu Thị Thủy Lớp : Anh 6 Khóa : 44 Giáo viên hướng dẫn : ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung Hà Nội, tháng 5/2009
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................................. 1 CHƢƠNG I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ HIỆU QUẢ CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ ......................... 4 I. Khái quát về DNVVN .............................................................................................. 4 1. Khái niệm về DNVVN ......................................................................................... 4 2. Đặc điểm của DNVVN ........................................................................................ 5 3. Vai trò của DNVVN trong nền kinh tế. ............................................................. 10 II. Hoạt động cho vay của NHTM đối với DNVVN.................................................. 12 1. Khái niệm hoạt động cho vay............................................................................ 12 2. Các hình thức cho vay ....................................................................................... 13 3. Vai trò của vốn vay ngân hàng đối với DNVVN .............................................. 14 III. Hiệu quả cho vay và sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả cho vay đối với DNVVN ...................................................................................................................... 16 1. Khái niệm hiệu quả cho vay .............................................................................. 16 2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả cho vay ............................................................. 17 2.1. Dư nợ ........................................................................................................ 17 2.2. Tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ ............................................................... 17 2.3. Hiệu suất sử dụng vốn vay ......................................................................... 19 2.4. Vòng quay vốn tín dụng ............................................................................. 19 2.5. Lợi nhuận từ hoạt động cho vay ................................................................ 20 3. Các nhân tố ảnh hƣởng tới hiệu quả cho vay của ngân hàng........................... 20 3.1. Các nhân tố từ phía ngân hàng ................................................................... 20 3.1.1. Chính sách tín dụng................................................................................ 20 3.1.2. Quy trình cho vay ................................................................................... 21 3.1.3. Chất lượng cán bộ tín dụng .................................................................... 21 3.1.4. Tình hình huy động vốn .......................................................................... 22 3.1.5. Thông tin tín dụng .................................................................................. 22 3.1.6. Cơ sở vật chất, trang thiết bị, công nghệ ngân hàng ............................... 23 3.1.7. Cơ cấu tổ chức ....................................................................................... 23 3.2. Các nhân tố từ phía doanh nghiệp .............................................................. 23 3.2.1. Phương án sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ................................. 23 3.2.2. Năng lực tài chính của doanh nghiệp..................................................... 24 i
3.2.3. Năng lực quản lý, điều hành của chủ doanh nghiệp ................................ 24 3.2.4. Thiện chí của doanh nghiệp trong việc trả nợ ngân hàng....................... 24 3.3. Các nhân tố khác ......................................................................................... 24 3.3.1. Môi trường kinh tế .................................................................................. 24 3.1.2. Môi trường chính trị - xã hội .................................................................. 25 3.1.3. Môi trường pháp lý................................................................................. 25 3.1.4. Môi trường tự nhiên ............................................................................... 26 4. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả cho vay đối với DNVVN ......................... 26 4.1. Đối với DNVVN ........................................................................................... 26 4.2. Đối với các ngân hàng thương mại .............................................................. 27 4.3. Đối với nền kinh tế - xã hội .......................................................................... 27 CHƢƠNG II: PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CHO VAY ĐỐI VỚI DNVVN TẠI NHNo&PTNT LÁNG HẠ ...................................................................... 28 I. Khái quát về NHNo&PTNT Láng Hạ ................................................................... 28 1. Quá trình hình thành và phát triển của NHNo&PTNT Láng Hạ ................... 28 2. Cơ cấu tổ chức.................................................................................................... 29 3. Tình hình hoạt động kinh doanh của NHNo&PTNT Láng Hạ trong thời gian qua .......................................................................................................................... 31 3.1. Tình hình huy động vốn ............................................................................... 31 3.2. Tình hình sử dụng vốn................................................................................. 34 3.3. Hoạt động dịch vụ ........................................................................................ 38 3.4. Lợi nhuận từ hoạt động cho vay .................................................................. 40 II. Phân tích hiệu quả cho vay đối với DNVVN tại NHNo&PTNT Láng Hạ thông qua một số chỉ tiêu chính ........................................................................................... 41 1. Tình hình dƣ nợ................................................................................................. 41 2. Tình hình nợ quá hạn và nợ xấu ....................................................................... 46 3. Vòng quay vốn tín dụng .................................................................................... 49 4. Hiệu suất sử dụng vốn vay ................................................................................ 51 5. Lợi nhuận từ hoạt động cho vay đối với DNVVN ............................................ 53 III. Đánh giá chung về hiệu quả cho vay đối với DNVVN tại NHNo&PTNT Láng Hạ . 54 1. Những kết quả đạt đƣợc ................................................................................... 54 2. Những hạn chế và nguyên nhân........................................................................ 55 2.1. Những hạn chế............................................................................................ 55 2.2. Nguyên nhân .............................................................................................. 57 2.2.1. Nguyên nhân từ phía ngân hàng ............................................................ 57 2.2.2. Nguyên nhân từ phía các DNVVN .......................................................... 59 2.2.3. Nguyên nhân khác ................................................................................. 60 ii
CHƢƠNG III: GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CHO VAY ĐỐI VỚI DNVVN TẠI NHNo&PTNT LÁNG HẠ ...................................................................... 61 I. Định hƣớng phát triển kinh doanh tại NHNo&PTNT Láng Hạ ........................ 61 II. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả cho vay đối với DNVVN tại NHNo&PTNT Láng Hạ ..................................................................................................................... 63 1. Xây dựng chính sách lãi suất linh hoạt, hợp lý ................................................ 63 2. Hoàn thiện và đổi mới cơ chế cho vay đối với các DNVVN ............................. 64 2.1. Đơn giản hóa quy trình và thủ tục cho vay .................................................. 64 2.2. Đa dạng hóa các hình thức cho vay đối với DNVVN ................................... 64 2.3. Đa dạng hóa các hình thức bảo đảm tiền vay ............................................. 66 3. Tăng cƣờng công tác Marketing ngân hàng đối với các DNVVN .................... 67 4. Nâng cao hiệu quả thẩm định trƣớc khi cho vay và tăng cƣờng kiểm tra, kiểm soát trong và sau khi cho vay ................................................................................ 68 4.1. Nâng cao hiệu quả thẩm định trước khi cho vay ......................................... 68 4.2. Tăng cường kiểm tra, kiểm soát trong và sau khi cho vay ........................... 71 5. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách hàng... 72 6. Chủ động phát hiện và xử lý các khoản nợ quá hạn, nợ xấu ........................... 73 7. Nâng cao chất lƣợng cán bộ tín dụng ............................................................... 74 8. Tăng cƣờng đầu tƣ công nghệ ngân hàng hiện đại ........................................... 76 III. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ........................................................................................ 77 1. Kiến nghị với Chính phủ ................................................................................... 77 2. Kiến nghị với NHNN.......................................................................................... 79 3. Kiến nghị đối với NHNo&PTNT Việt Nam ...................................................... 80 4. Kiến nghị đối với các DNVVN ........................................................................... 81 5. Kiến nghị đối với các Hiệp hội nghề nghiệp ..................................................... 82 KẾT LUẬN .................................................................................................................... 83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 84 iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nguyên văn 1 CBTD Cán bộ tín dụng 2 CTCP Công ty cổ phần 3 DN Doanh nghiệp 4 DNNN Doanh nghiệp Nhà nước 5 DNNQD Doanh nghiệp ngoài quốc doanh 6 DNVVN Doanh nghiệp vừa và nhỏ 7 KH Khách hàng 8 KTNQD Kinh tế ngoài quốc doanh 9 NH Ngân hàng 10 NHNo&PTNT Láng Hạ Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh Láng Hạ 11 NHTM Ngân hàng thương mại 12 NQH Nợ quá hạn 13 SXKD Sản xuất kinh doanh 14 TCKT Tổ chức kinh tế 15 TCTC Tổ chức tài chính 16 TCTD Tổ chức tín dụng 17 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 18 TSBĐ Tài sản bảo đảm iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU Tên bảng biểu Trang Bảng 1 Cơ cấu nguồn vốn huy động của NHNo&PTNT Láng Hạ từ năm 32 2006-2008 Bảng 2 Cơ cấu dư nợ của NHNo&PTNT Láng Hạ từ năm 2006-2008 36 Bảng 3 Kết quả hoạt động kinh doanh của NHNo&PTNT Láng Hạ từ năm 40 2006-2008 Bảng 4 Tình hình dư nợ đối với DNVVN tại NHNo&PTNT Láng Hạ từ 42 năm 2006-2008 Bảng 5 Dư nợ cho vay DNVVN theo loại hình DN của NHNo&PTNT Láng 44 Hạ qua các năm 2006-2008 Bảng 6 Dư nợ cho vay DNVVN theo lĩnh vực kinh tế của NHNo&PTNT 45 Láng Hạ từ năm 2006-2008 Bảng 7 Nợ quá hạn và nợ xấu trong cho vay DNVVN tại NHNo&PTNT 46 Láng Hạ từ năm 2006-2008 Bảng 8 Tình hình trích lập dự phòng rủi ro của NHNo&PTNT Láng Hạ từ 48 năm 2006-2008 Bảng 9 Vòng quay vốn tín dụng chung của NHNo&PTNT Láng Hạ qua các 49 năm 2006-2008 Bảng 10 Vòng quay vốn tín dụng đối với DNVVN tại NHNo&PTNT Láng 50 Hạ qua các năm 2006-2008 Bảng 11 Hiệu suất sử dụng vốn vay của NHNo&PTNT Láng Hạ từ năm 51 2006-2008 Bảng 12 Hiệu suất sử dụng vốn vay đối với DNVVN tại NHNo&PTNT Láng 52 Hạ từ năm 2006-2008 Bảng 13 Lợi nhuận từ hoạt động cho vay đối với DNVVN của 53 NHNo&PTNT Láng Hạ từ năm 2006-2008 Biểu đồ 1 Cơ cấu lợi nhuận của NHNo&PTNT Láng Hạ giai đoạn từ năm 41 2006-2008 Biểu đồ 2 Dư nợ cho vay DNVVN so với tổng dư nợ của Chi nhánh giai đoạn 42 từ năm 2006-2008 v
LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) đang đóng vai trò quan trọng và trở thành động lực trong tăng trưởng kinh tế của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường và hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới, DNVVN ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc huy động tối đa các nguồn lực cho đầu tư phát triển, đáp ứng một cách linh hoạt nhu cầu của nền kinh tế, cải thiện thu nhập và giải quyết việc làm cho đông đảo tầng lớp dân cư, góp phần xóa đói giảm nghèo và thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng của đất nước. Tuy vậy, DNVVN vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn, vướng mắc cần giải quyết, mà một vấn đề nổi cộm là nguồn vốn để các DNVVN phát triển. Chính vì vậy, các ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu vay vốn của các doanh nghiệp. Với vị thế là NHTM hàng đầu Việt nam, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (NHNo&PTNT Việt Nam) đã nỗ lực hết mình, đạt được nhiều thành tựu đáng khích lệ, đóng góp to lớn vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và phát triển kinh tế của đất nước. Bên cạnh sự phát triển và tăng trưởng không ngừng, Ngân hàng cũng có những tồn tại, khó khăn, đặc biệt là trong hoạt động tín dụng – một hoạt động vô cùng quan trọng đối với các NHTM. Trong mấy năm gần đây, hoạt động tín dụng của NHNo&PTNT Việt Nam nói chung và của NHNo&PTNT chi nhánh Láng Hạ nói riêng tương đối ổn định, nhưng vẫn còn chứa đựng những rủi ro nhất định, đặc biệt là trong hoạt động cho vay đối với DNVVN. 1
Nhận thức được vai trò quan trọng của hoạt động cho vay đối với các DNVVN cũng như qua khảo sát thực tế về tình hình cho vay tại NHNo&PTNT chi nhánh Láng Hạ, người viết đã chọn đề tài khóa luận của mình là: “Nâng cao hiệu quả cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại NHNo&PTNT Láng Hạ ”. 2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu về hiệu quả cho vay đối với DNVVN tại NHNN&PTNT chi nhánh Láng Hạ trong thời gian 3 năm từ năm 2006 đến năm 2008. 3. Mục đích nghiên cứu Khóa luận tập trung nghiên cứu những vấn đề cơ bản về DNVVN, hoạt động cho vay của NHTM để từ đó làm rõ vai trò của các DNVVN trong nền kinh tế cũng như vai trò của vốn vay ngân hàng đối với các DNVVN, từ đó thấy rõ tầm quan trọng của hiệu quả cho vay đối với DNVVN trong hoạt động của NHTM và sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả cho vay đối với DNVVN nói chung. Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động cho vay, hiệu quả cho vay đối với DNVVN tại NHNo&PTNT Láng Hạ để phát hiện những vấn đề còn tồn tại, tìm ra nguyên nhân và có biện pháp, kiến nghị cơ bản giúp nâng cao hiệu quả cho vay đối với DNVVN, đảm bảo an toàn cho hoạt động kinh doanh của NHNo&PTNT Việt Nam. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong bài khóa luận này là nghiên cứu lý luận kết hợp thực tiễn, phương pháp thống kê, tổng hợp, so sánh,… 5. Kết cấu của khóa luận Với mục đích, đối tượng và phương pháp nghiên cứu ở trên, khóa luận gồm ba phần: phần mở đầu, phần nội dung và phần kết luận. Phần nội dung chia ra làm ba chương: 2
Chương 1: Một số vấn đề cơ bản về hiệu quả cho vay của ngân hàng thương mại đối với DNVVN Chương 2: Phân tích hiệu quả cho vay đối với DNVVN tại NHNo&PTNT Láng Hạ Chương 3: Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả cho vay đối với DNVVN tại NHNo&PTNT Láng Hạ Do còn nhiều hạn chế trong nhận thức và kinh nghiệm thực tiễn nên khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót. Em mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của các thầy cô giáo và bạn đọc để em có thể hoàn thiện khóa luận này. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới các thầy cô trong khoa Quản trị Kinh doanh trường Đại học Ngoại Thương đã truyền đạt kiến thức trong những năm em ngồi trên ghế nhà trường. Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn ThS. Nguyễn Tuyết Nhung – giáo viên hướng dẫn trực tiếp – đã nhiệt tình hướng dẫn em trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành khóa luận. Sinh viên Triệu Thị Thủy 3
CHƢƠNG I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ HIỆU QUẢ CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ I. Khái quát về DNVVN 1. Khái niệm về DNVVN Phát triển DNVVN là một nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho DNVVN phát huy tính chủ động, sáng tạo, nâng cao năng lực quản lý, phát triển khoa học công nghệ và nguồn nhân lực, mở rộng các mối liên kết với các loại hình DN khác, tăng hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh trên thị trường; phát triển SXKD, tạo việc làm và nâng cao đời sống cho người lao động. DNVVN là những DN có quy mô nhỏ bé về mặt vốn, lao động hay doanh thu. DNVVN có thể chia thành ba loại căn cứ vào quy mô đó là: DN vừa, doanh DN nhỏ và DN siêu nhỏ. Theo tiêu chí của nhóm Ngân hàng Thế giới, DN siêu nhỏ là DN có số lượng lao động dưới 10 người, DN nhỏ có số lao động từ 10 – 15 người, còn DN vừa có từ 50 – 300 lao động1. Hiện nay có rất nhiều tiêu thức để phân loại DNVVN. Một số tiêu thức như: vốn, lao động, doanh thu, lợi nhuận, giá trị gia tăng,… Tuy nhiên, mỗi một nước, mỗi một nền kinh tế lại lựa chọn các tiêu thức khác nhau, phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Trong đó, hai tiêu thức được sử dụng nhiều nhất ở phần lớn các nước là quy mô vốn và lao động. Thông thường các nước có trình độ phát triển càng cao thì quy định về chỉ tiêu quy mô vốn cũng như lao động càng cao so với các nước có trình độ phát triển thấp hơn. 1 http://vi.wikipedia.org “Doanh nghiệp vừa và nhỏ” 4
Ở Việt Nam, phân loại DN cũng theo hai tiêu thức phổ biến đó là lao động trung bình và vốn sản xuất. Theo Nghị định số 90/2001/NĐ _CP về trợ giúp phát triển DNVVN ra ngày 23/11/2001, đã định nghĩa: “Doanh nghiệp vừa và nhỏ là cơ sở sản xuất, kinh doanh độc lập, đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành, có số vốn đăng ký kinh doanh không quá 10 tỷ đồng hoặc số lao động trung bình hàng năm không quá 300 người”. Theo quy định trong Nghị định trên thì các DNVVN bao gồm: - Các DN được thành lập và hoạt động theo Luật Doanh nghiệp: CTCP, công ty TNHH, công ty hợp danh và DN tư nhân. - Các DN thành lập và hoạt động theo Luật Doanh nghiệp Nhà nước; các DNNN. - Các hợp tác xã thành lập và hoạt động theo Luật Hợp tác xã. - Các hộ kinh doanh cá thể đăng ký kinh doanh theo Nghị định 02/2000/NĐ-CP về đăng ký kinh doanh. Như vậy, DNVVN ở nước ta tồn tại trong tất cả các thành phần kinh tế, các lĩnh vực SXKD và thuộc các hình thức sở hữu khác nhau. 2. Đặc điểm của DNVVN Đặc điểm đồng thời cũng là đặc trưng của loại hình DNVVN, nếu đem so sánh với những loại hình DN khác, bộ phận này có những đặc điểm cơ bản sau:  Khả năng linh hoạt cao, năng động trong hoạt động SXKD Nhờ quy mô vừa và nhỏ, mô hình tổ chức quản lý sản xuất giản đơn nên những DN này rất năng động và linh hoạt. Các chủ DN luôn vận động tìm kiếm các lĩnh vực mà ở đó sự cạnh tranh là chưa cao, song lại đem lại lợi nhuận nhanh chóng. Hơn nữa, các DN này lại dễ dàng chuyển hướng SXKD, với chi phí thấp do lượng vốn bỏ ra không lớn. Vì vậy, trước những biến động 5
mạnh về cung cầu trên thị trường, nhóm DN này ít chịu sự ảnh hưởng lớn, dễ phục hồi hơn so với các DN lớn. Hơn thế, DNVVN thường có mối liên hệ trực tiếp với thị trường và người tiêu dùng nên có phản ứng nhanh nhạy với sự biến đổi của thị trường. Với cơ sở vật chất kỹ thuật không lớn, DNVVN đổi mới linh hoạt hơn, dễ dàng chuyển đổi sản xuất hoặc thu hẹp quy mô mà không gây ra hậu quả nặng nề cho xã hội. DNVVN còn có khả năng tạo ra một lượng cung hàng hóa và dịch vụ đủ sức đáp ứng kịp thời, đầy đủ những nhu cầu sản xuất và tiêu dùng của xã hội với giá cả hợp lý. Chính nhờ khả năng linh hoạt, thích ứng tốt với thị trường và sẵn sàng chấp nhận rủi ro mà các DNVVN có khả năng đổi mới, mang lại hiệu quả cao cho nền kinh tế, do đó, tự nó đã thể hiện được chức năng kinh tế to lớn đối với xã hội.  DNVVN có phạm vi hoạt động rộng khắp, lĩnh vực hoạt động phong phú, đa dạng, tạo điều kiện khai thác tối ưu tiềm lực trong nước. Hiện nay, DNVVN chiếm gần 94% tổng số DN cả nước. Điều đó chứng tỏ DNVVN có mặt trong hầu hết mọi thành phần kinh tế với các loại hình khác nhau. Mặt khác, nhu cầu của người tiêu dùng là rất đa dạng, phong phú. Để đáp ứng nhu cầu đó, DNVVN thường đi sâu, cung cấp các sản phẩm dịch vụ phù hợp, đặc biệt là những sản phẩm dịch vụ mà DN lớn chưa cung cấp. Với quy mô vừa và nhỏ, các DNVVN dễ dàng thay đổi ngành nghề, cơ cấu mặt hàng, đa dạng về sản phẩm, dịch vụ cung ứng để có thể thích nghi với sự thay đổi của nền kinh tế nói chung cũng như nhu cầu của người tiêu dùng nói riêng. Nhờ đó, DNVVN cũng có thể tránh được những rủi ro do sự thay đổi của môi trường. Theo đó, hoạt động cho vay của NH cũng sẽ phân tán được rủi ro hoặc tránh được những rủi ro do sự biến động của môi trường khi cho các DNVVN vay vốn. 6
Thành công của DNVVN là nắm bắt được những điều kiện cụ thể của đất nước về tài nguyên và lao động. Các DNVVN rất có lợi thế trong việc tuyển dụng lao động địa phương và tận dụng các nguồn tài nguyên, tư liệu sản xuất sẵn có, phát huy hết lợi thế vùng kinh tế cho SXKD.  DNVVN có vốn đầu tư ban đầu thấp, chu kỳ kinh doanh ngắn, hoạt động hiệu quả với chi phí cố định thấp. Theo NĐ 90/CP thì vốn đăng ký của DNVVN là dưới 10 tỷ đồng, do đó để thành lập một DNVVN thì không cần đến một lượng lớn vốn đầu tư ban đầu. Hơn nữa, chu kỳ SXKD của DNVVN ngắn nên vòng quay của vốn lưu động là rất nhanh. Nếu DN sử dụng vốn vay NH để đáp ứng nhu cầu vốn cho kinh doanh thì với khả năng thu hồi vốn nhanh, DN có thể hoàn trả vốn đúng hạn, giúp cho NH chủ động trong việc lập kế hoạch sử dụng vốn kinh doanh của mình, đảm bảo tốc độ luân chuyển vốn kinh doanh và mục tiêu lợi nhuận của NH  Khả năng tài chính của DNVVN hạn chế. Đặc trưng của các DNVVN đó là vốn tự có tham gia vào các dự án SXKD thường rất thấp. Nếu NH cho vay, rủi ro với NH rất lớn, do đó NH phải yêu cầu các điều kiện về tài sản bảo đảm (TSĐB) nghiêm ngặt hơn. Tuy nhiên, phần lớn các DN lại thiếu TSĐB. Thủ tục về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay tài sản gắn liền với đất cho DN gặp nhiều khó khăn, thời gian chờ rất lâu, đặc biệt khi DN chuyển đổi hình thức. Vì thế, các DN thường dùng TSĐB cho khoản vay là tài sản cá nhân, trang thiết bị của chính DN. Nhưng tài sản cá nhân thường có giá trị thấp nên không vay được nhiều, tài sản là trang thiết bị nên phần lớn NH còn e ngại vì khó kiểm soát2. Tiếp đến là khả năng tài chính hạn chế, quy mô kinh doanh không lớn nên DNVVN cũng ít có khả năng huy động vốn trên thị trường. Chính vì vậy, phần lớn các DNVVN luôn ở trong tình trạng thiếu vốn. Điều đó khiến cho khả năng thu lợi nhuận của DN bị giới hạn ngay cả khi có cơ hội kinh doanh 2 http://vietnamnet.vn “Vì sao doanh nghiệp nhỏ vẫn khó vay ngân hàng?” 27/09/2008 7
và có nhu cầu mở rộng sản xuất. Với tình trạng đó, khả năng tích lũy của DNVVN cũng bị hạn chế.  Trình độ khoa học – công nghệ trong các DNVVN còn lạc hậu. Xuất phát từ nguồn vốn nhỏ bé, quy mô đầu tư ban đầu không lớn nên trình độ khoa hoc - công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin của các DNVVN thường rất lạc hậu. Số ít các DN được trang bị công nghệ hiện đại là các DN liên doanh với nước ngoài, còn lại hầu hết trình độ khoa học – công nghệ của DNVVN ở Việt Nam lạc hậu từ 20 – 50 năm so với các nước trong khu vực. Thêm vào đó, các DNVVN rất khó tiếp cận được với các nguồn vốn tín dụng trung, dài hạn cần thiết để đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. DNVVN cũng rất thiếu những thông tin cần thiết về thị trường công nghệ, khó tiếp cận được với các dịch vụ tư vấn có tính chất hỗ trợ trong việc lựa chọn những công nghệ thích hợp. Mặt khác, việc nhập khẩu máy móc và thiết bị chịu thuế suất cao nên gây khó khăn cho các DNVVN .  Chất lượng nguồn nhân lực của các DNVVN còn yếu kém. Để tồn tại và phát triển trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi các DN phải có đội ngũ lao động với trình độ chuyên môn và tay nghề cao. Tuy nhiên, đây lại là một trong những hạn chế lớn nhất tại hầu hết các DNVVN do các DNVVN thường tận dụng lao động thay thế cho máy móc, đặc biệt là với các nước có nguồn lao động dồi dào và nhân công rẻ như nước ta. Mặt khác, ban lãnh đạo DNVVN vừa là người quản lý DN vừa tham gia trực tiếp vào sản xuất nên mức độ chuyên môn hóa trong quản lý không cao. Phần lớn những người chủ DN này đều không được đào tạo qua một khóa quản lý chính quy nào, thậm chí chưa qua một khóa đào tạo nào. Do đó, khả năng tiếp cận và áp dụng tiến bộ khoa học – kỹ thuật tiên tiến vào SXKD cũng như hoạch định chiến lược phát triển, mở rộng thị trường của DNVVN thường rất hạn chế. Nhiều DN coi đào tạo là chi phí, vì thế rất ít DN có kế hoạch phát triển nguồn nhân lực một cách chính thức, đặc biệt nâng cao năng 8
lực chuyên môn cho những cán bộ chủ chốt có ảnh hưởng đến năng lực quản lý - điều hành và khả năng cạnh tranh của DN3.  Các DNVVN phân bố phân tán, hiệu quả hoạt động chưa cao. Với số lượng DNVVN nhiều, hoạt động trên tất cả các lĩnh vực kinh tế nhưng lại thiếu tập trung, các DN phân bố khắp các vùng miền, hoạt động của các DNVVN diễn ra nhỏ lẻ, manh mún, thiếu sự liên kết hỗ trợ nhau. Do đặc điểm vốn ít, vốn phục vụ cho SXKD của chính DN đã khó nên việc liên doanh, liên kết lại càng khó khăn hơn. Vì thế, có thế nói rằng quy mô nhỏ, phân tán là hạn chế, bất cập lớn nhất của các DNVVN ở nước ta, từ đó chi phối đến nhiều yếu kém khác như: sức cạnh tranh thấp, hiệu quả kinh doanh không cao, lao động thiếu tính ổn định và bền vững lâu dài.  Khả năng cạnh tranh cũng như tiếp cận thị trường của DNVVN còn thấp. Có thể thấy là đại đa số các DN đang hoạt động trong tình trạng không đủ vốn cần thiết. Điều đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả kinh doanh cũng như năng lực cạnh tranh, khả năng tiếp cận thị trường của DNVVN trên thị trường trong nước và quốc tế. Mặt khác, hiệu quả của công tác nghiên cứu thị trường còn hạn chế và yếu kém, nhiều thị trường tiềm năng chưa được khai thác, nhiều DN đã phải chịu thua lỗ lớn và mất thị trường do không đi sâu vào nghiên cứu thị trường. Nhiều DN đã nhận thức được tầm quan trọng của công tác nghiên cứu thị trường và đã tiến hành nghiên cứu, song vốn ít, năng lực tìm kiếm, khai thác thông tin thị trường của đội ngũ nhân viên còn yếu cũng như chưa được tổ chức một cách khoa học nên chưa hiệu quả. Hoạt động nghiên cứu thị trường của các DN chưa được tổ chức một cách khoa học, DN còn rất hạn chế trong việc sử dụng công nghệ thông tin trong nghiên cứu thị trường. Vì thế, các thông tin sơ cấp về thị trường không 3 http://vietnamnet.vn “Vì sao doanh nghiệp nhỏ vẫn khó vay ngân hàng?” 27/09/2008 9
có đủ chi phí cũng như công cụ để thu thập, dẫn đến tình trạng đa số các DN kinh doanh thụ động, không chắc chắn. 3. Vai trò của DNVVN trong nền kinh tế. Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu cũng như cạnh tranh gay gắt như hiện nay, các nước đều chú ý hỗ trợ các DNVVN nhằm huy dộng tối đa các nguồn lực và hỗ trợ cho các DN lớn, tăng sức cạnh tranh của sản phẩm. DNVVN ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, là động lực và sức mạnh kinh tế cho sự phát triển của đất nước trong tương lai, là cội nguồn của sự đổi mới và phát triển các mối quan hệ kinh doanh. Vai trò to lớn của DNVVN được thể hiện ở các mặt sau:  DNVVN giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp, góp phần tăng trưởng và ổn định kinh tế - xã hội. Các DNVVN chiếm tỷ trọng rất lớn trong nền kinh tế, thậm chí áp đảo trong tổng số các DN. Hiện cả nước có khoảng 349.309 DN, trong đó DNVVN chiếm tới gần 94%, giúp giải quyết việc làm cho trên 50% tổng số lao động và nộp 17,64% tổng ngân sách thu từ các DN, đóng góp trên 30% GDP. Có thể nói DNVVN ngày càng đóng vai trò quan trọng và trở thành động lực tăng trưởng kinh tế. Phát triển DNVVN đang là vấn đề được Đảng và Nhà nước rất coi trọng, được coi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát kinh tế - xã hội. Đặc biệt là trong điều kiện Việt Nam hội nhập như hiện nay. Hàng năm, DNVVN góp phần tạo ra một số lượng lớn việc làm cho người lao động. Loại hình DN này đã giải quyết việc làm cho trên 12 triệu lao động và mỗi năm cung cấp thêm việc làm cho nửa triệu lao động. DNVVN là một động lực quan trọng cho phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo của đất nước. Theo Tổng cục Thống kê, DNVVN chiếm trên 50% tổng số lao động và nộp 17,64% tổng ngân sách thu từ các DN, đóng góp trên 30% GDP. Đây là một bộ phận quan trọng trong quá trình sản xuất, lưu thông hàng hóa, cung 10
ứng dịch vụ, là các vệ tinh gắn kết, hỗ trợ, thúc đẩy sự phát triển của các DN lớn trong nền kinh tế.  DNVVN góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nước ta, đặc biệt là khu vực kinh tế nông thôn. Sự phát triển của các DNVVN ở nông thôn đã thúc đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đồng thời sự phát triển của các DN này ở nông thôn đã thúc đẩy các ngành thương mại, dịch vụ phát triển, xóa dần tình trạng độc canh nông thôn. Sự phát triển của các DNVVN cũng góp phần làm tăng tỷ trọng khu vực công nghiệp, dịch vụ và làm thu hẹp dần tỷ trọng khu vực nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế quốc dân. Phát triển DNVVN còn có tác dụng làm chuyển dịch cơ cấu ngành nghề, thành phần kinh tế. Các DN này chủ yếu thuộc thành phần KTNQD, được tăng lên nhanh chóng làm cân đối các thành phần kinh tế. Ngoài ra, các DN này còn được phân bố đều khắp mọi nơi, từ thành thị đến nông thôn, từ đồng bằng đến miền núi, góp phần hình thành cơ cấu hợp lý.  DNVVN có nhiều khả năng trong việc thu hút các nguồn vốn, nguồn lực đầu tư trong dân cư và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của xã hội cho tăng trưởng kinh tế. Việc thành lập một DNVVN đã tạo cơ hội cho đông đảo dân cư có thể dễ dàng huy động vốn từ bạn bè, họ hàng và người thân. Vì thế, DNVVN được xem như một phương tiện có hiệu quả trong việc huy động, sử dụng các khoản tiền nhàn rỗi trong dân và biến nó trở thành nguồn vốn đầu tư phát triển SXKD khá quan trọng. Ngoài ra, còn rất nhiều tiềm lực xã hội chưa được khai thác hết như: tiềm năng trí tuệ, nguồn lao động, nguyên liệu,…Với quy mô vừa và nhỏ và với số lượng lớn, các DNVVN có thể phân bổ rộng khắp các vùng lãnh thổ, tận dụng tối đa những nguồn lực chưa được khai thác, góp phần tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 11
 DNVVN hỗ trợ đắc lực cho các DN lớn, góp phần làm cho nền kinh tế phát triển năng động hơn. Đối với các DN lớn, các DNVVN có vai trò quan trọng giúp các DN lớn thực hiện sản xuất mang tính chuyên môn hóa, đồng bộ và hiện đại hóa. Vai trò của DNVVN trong mối quan hệ này là: DNVVN vừa làm đại lý vừa làm vệ tinh tiêu thụ hàng hóa và cung cấp các vật tư đầu vào với giá rẻ hơn, góp phần hạ giá thành, nâng cao hiệu quả SXKD của DN lớn.  DNVVN góp phần đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực. Có thế nói, các DNVVN là trường rèn luyện thực tế đối với đội ngũ doanh nhân mới. Qua số DN đăng ký thành lập và các mô hình kinh doanh kinh tế hộ hiện nay cho thấy, tuổi đời của các doanh nhân ngày càng trẻ hơn, trình độ học vấn, kỹ thuật của họ cũng cao hơn. Và quan trọng hơn cả là trong số họ đã xuất hiện nhiều doanh nhân thành đạt, xuất hiện nhiều ý tưởng kinh doanh mới, biết áp dụng các thành tựu khoa học – kỹ thuật tiên tiến, hiện đại vào kinh doanh. Nhiều DNVVN đã phát triển lên thành những DN có quy mô lớn, sản xuất ra được các sản phẩm có uy tín, chất lượng được người tiêu dùng trong và ngoài nước chấp nhận. Đây chính là tiềm năng to lớn cho việc hình thành các DN lớn, các tập đoàn kinh tế của Việt Nam trong tương lai. II. Hoạt động cho vay của NHTM đối với DNVVN 1. Khái niệm hoạt động cho vay Theo quy chế cho vay của TCTD đối với khách hàng ban hành kèm theo Quyết định số 1627/2001/NĐNHNN của Thống đốc NHNN: “Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để khách hàng sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi”. Sự hoàn trả là đặc trưng thuộc về bản chất của hoạt động cho vay. 12
2. Các hình thức cho vay Hiện nay có rất nhiều tiêu thức khác nhau để xác định các hình thức cho vay. Một số tiêu thức mà các NHTM thường áp dụng đó là:  Phân loại theo thời hạn cho vay - Cho vay ngắn hạn: là loại cho vay có thời hạn đến 12 tháng, được sử dụng tài trợ cho nhu cầu vốn ngắn hạn. - Cho vay trung hạn: là loại cho vay có thời hạn từ 12 tháng đến 5 năm, được sử dụng để tài trợ cho nhu cầu mua sắm tài sản cố định. - Cho vay dài hạn: là loại cho vay có thời hạn trên 5 năm, đáp ứng nhu cầu dài hạn như: xây nhà ở, mua các thiết bị, phương tiện vận tải có quy mô lớn.  Phân loại theo mục đích sử dụng tiền vay - Cho vay tiêu dùng: là hình thức cho vay để trang trải các chi phí thông thường của cuộc sống. - Cho vay kinh doanh: Bao gồm:  Cho vay công nghiệp và thương mại: là loại cho vay nhằm bổ sung vốn cho các DN trong các lĩnh vực công nghiệp, thương mại và dịch vụ.  Cho vay nông nghiệp: là loại cho vay đáp ứng nhu cầu tiêu dùng như mua sắm các vật dụng đắt tiền.  Phân theo mức độ tín nhiệm đối với khách hàng - Cho vay có đảm bảo: là hình thức cho vay được NH cung ứng yêu cầu phải có tài sản thế chấp hoặc cầm cố, hoặc có sự bảo lãnh của bên thứ ba. - Cho vay không có đảm bảo: là loại cho vay không có tài sản thế chấp, cầm cố hoặc sự bảo lãnh của bên thứ ba. Việc cho vay chỉ dựa trên uy tín của bản thân KH. Hiện nay, việc cho vay tín chấp như vậy mới chủ yếu chỉ áp dụng đối với những DNNN mà chưa áp dụng nhiều đối với khu vực KTNQD. 13
 Phân theo phƣơng pháp hoàn trả - Cho vay trả góp: là hình thức cho vay trong đó khách hàng hoàn trả vốn gốc và lãi theo định kỳ. Loại cho vay này chủ yếu được áp dụng trong cho vay bất động sản nhà ở, cho vay tiêu dùng, cho vay với những người kinh doanh nhỏ,… Có thể có bốn phương pháp hoàn trả sau:  Phương pháp trả vốn gốc và lãi bằng nhau định kỳ  Phương pháp trả vốn gốc bằng nhau và lãi theo số dư vào cuối mỗi năm.  Phương pháp trả vốn gốc bằng nhau và trả lãi trên mức hoàn trả vốn gốc.  Phương pháp cộng thêm. - Cho vay phi trả góp: là loại hình cho vay được thanh toán một lần theo kỳ hạn thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng. - Cho vay hoàn trả theo yêu cầu: là loại hình cho vay người đi vay có thể hoàn trả bất kỳ lúc nào khi có thu nhập. 3. Vai trò của vốn vay ngân hàng đối với DNVVN  Góp phần đảm bảo cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNVVN được liên tục và tạo điều kiện mở rộng sản xuất. Trong nền kinh tế thị trường đòi hỏi các DN phải luôn cải tiến kỹ thuật, đa dạng hóa sản phẩm, đổi mới công nghệ, máy móc thiết bị để tồn tại, đứng vững và phát triển trong cạnh tranh. Trên thực tế không một DN nào có thể đảm bảo đủ 100% vốn cho nhu cầu SXKD. Do đó, DN thường phải huy động nguồn vốn từ các NHTM. Vốn vay của NH góp phần thúc đẩy, tạo điều kiện cho hoạt động SXKD của DN được liên tục và mở rộng. Đặc biệt, trong bối cảnh suy thoái kinh tế toàn cầu hiện nay, các DNVVN phải đối mặt với rất nhiều khó khăn thì vốn vay NH càng có ý nghĩa, giúp DN duy trì sản xuất. 14