KỸ THUẬT NUÔI LỢN NÁI MẮN ĐẺ SAI CON

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

165
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khi mới sinh, cơ thể lợn con chứa 82% nước. Sau khi sinh 30 phút tỷ lệ nước ở lợn giảm 1-2%, nhiệt độ cơ thể giảm tới 5°C. Do bị mất nước, mất nhiệt nhan, cơ thể bị lạnh, làm hoạt động chức ngăng của các bộ máy trong cơ thể bị rối loạn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: KỸ THUẬT NUÔI LỢN NÁI MẮN ĐẺ SAI CON

Ph¹m H÷u Doanh - L−u Kú Kü ThuËt Nu«i lîn n¸i m¾n ®Î sai con (In lÇn thø hai) Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp Hµ néi - 1997
Môc lôc lêi TùA .............................................................................................................7 Ch−¬ng I: MéT Sè §ÆC §iÓM CHUNG CÇN BIÕT VÒ CON LîN ........8 I. sù Ho¹T §éNG C¸C Bé M¸y TRoNG C¬ THÓ LîN ........................................8 1. Bé m¸y tiªu hãa..............................................................................................................8 2. Bé m¸y tuÇn hoµn vµ h« hÊp ..........................................................................................8 3. Bé m¸y bµi tiÕt ...............................................................................................................9 II. Sù LI£N QUAN Gi÷a tÇm VãC lîn n¸i víi n¨ng suÊt lîn con .......9 1. Khèi l−îng lîn thÞt .........................................................................................................9 2. Khèi l−îng lîn c¸i gi÷ lµm gièng...................................................................................9 3. Khèi l−îng bµo thai ........................................................................................................9 4. Khèi l−îng lîn con.......................................................................................................10 III. §ÆC §iÓM SINH Lý, SINH TR¦ëNG ..................................................................11 1. §Æc ®iÓm sinh lý lîn con..............................................................................................11 2. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña lîn lai vµ lîn ngo¹i .............................................................11 3. Sù h×nh thµnh thÞt vµ sù ph¸t triÓn cña lîn theo h−íng n¹c ..........................................11 4. Sù ho¹t ®éng cña lîn ....................................................................................................12 Ch−¬ng II: GIèNG LîN .................................................................................13 I. NH÷Ng yªu cÇu chung........................................................................................13 1. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng gièng ................................................................13 2. §Æc ®iÓm cña mét gièng lîn tèt ...................................................................................13 II. chän lîn c¸i lµm gièng sinh s¶n .............................................................15 1. C¸c tiªu chuÈn chän läc ...............................................................................................15 2
2. C¸c giai ®o¹n chän läc .................................................................................................15 III. §ÆC §iÓM MéT Sè GIèNG LîN NU¤i TRONG N¦íC.................................16 A. C¸c gièng lîn néi ........................................................................................................16 B. C¸c gièng lîn ngo¹i .....................................................................................................19 1. Lîn Yorkshire (§¹i b¹ch) ............................................................................................20 2. Lîn Landrace ...............................................................................................................20 3. Lîn Duroc ....................................................................................................................21 4. Lîn Berkshire ...............................................................................................................21 5. Lîn Corwvall (Cãocvan) ..............................................................................................21 IV. LAI GIèNG................................................................................................................22 1. Sù biÓu hiÖn vµ sö dông −u thÕ lai ................................................................................22 2. Sù kh¸c nhau gi÷a lai kinh tÕ vµ lai ®Þnh h−íng...........................................................23 3. Mét sè c«ng thøc lai nh»m ®¹t tû lÖ n¹c kh¸c nhau .....................................................23 Ch−¬ng III: KH¶ N¡NG SINH S¶N CñA LîN N¸I .................................25 I. sINH Lý §éNG DôC vµ PHèi GièNG CñA LîN Néi, LîN LAI vµ lîN NGo¹i.................................................................................................................................25 1. Tuæi ®éng ®ùc ®Çu tiªn.................................................................................................25 2. Tuæi ®Î løa ®Çu.............................................................................................................25 3. Chu kú ®éng dôc cña lîn n¸i vµ ®éng dôc trë l¹i sau ®Î ..............................................25 4. §Æc ®iÓm ®éng dôc ë lîn néi, lîn lai vµ lîn ngo¹i thuÇn.............................................26 5. Thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp ...................................................................................26 II. KH¶ N¡NG SiNH S¶N CñA lîN N¸i...................................................................28 1. Sè løa ®Î vµ tuæi lo¹i th¶i cña lîn n¸i néi, n¸i lai vµ n¸i ngo¹i ....................................28 2. Sè løa ®Î cña lîn n¸i néi, n¸i lai vµ n¸i ngo¹i trong 1 n¨m..........................................28 III. CHäN LîN §ùC CHO PHèI GIèNG ...................................................................29 1. Chän lîn ®ùc ................................................................................................................29 3
Ch−¬ng IV: NU¤I D−ìNG Vµ CH¡M SãC LîN N¸i, LîN CON .......32 I. Nu«i D¦ìNG vµ CH¨m sãC LîN N¸I siNH S¶N............................................32 1. Lîn c¸i t¬......................................................................................................................32 2. Lîn n¸i chöa.................................................................................................................32 3. Ch¨m sãc lîn n¸i ®Î .....................................................................................................33 4. Sù tiÕt s÷a cña lîn.........................................................................................................34 II. NU¤I D¦ìNG CH¨M SãC LîN CON ...................................................................34 1. Lîn s¬ sinh ...................................................................................................................34 2. TËp cho lîn con ¨n sím................................................................................................35 3. Cai s÷a lîn con .............................................................................................................36 III. C¸c lo¹i thøc ¨n vµ t¸c dông ..................................................................37 A. C¸c lo¹i thøc ¨n dïng trong ch¨n nu«i lîn ..................................................................37 B. X©y dùng khÈu phÇn ¨n cho lîn...................................................................................42 c. KhÈu phÇn thøc ¨n cho c¸c lo¹i lîn..............................................................................47 Ch−¬ng V: CHUåNG LîN N¸I.....................................................................52 I. yªu cÇu cHUNG vÒ x¢y DùNG CHUåNG........................................................52 1. §Þa ®iÓm ......................................................................................................................52 2. H−íng chuång ..............................................................................................................52 II. NH÷NG YÕU Tè CÇN CHó ý KHI X¢Y DùNG CHUåNG ...............................53 1. VËt liÖu x©y dùng .........................................................................................................53 2. NÒn chuång ..................................................................................................................53 3. S©n ch¬i ®Ó vËn ®éng....................................................................................................53 4. R·nh n−íc tiÓu, n−íc röa chuång.................................................................................53 5. Hè ñ ph©n .....................................................................................................................54 6. T−êng chuång...............................................................................................................54 4
7. M¸ng ¨n: (xem h×nh vÏ) ...............................................................................................55 III. MéT Sè KiÓU ChuåNG ........................................................................................56 1. KÝch th−íc c¸c lo¹i chuång ..........................................................................................56 2. Chuång mét m¸i ...........................................................................................................56 3. Chuång hai m¸i ............................................................................................................59 4. VÖ sinh chuång vµ thêi gian ch¨m sãc lîn...................................................................61 Ch−¬ng vi: pHßNG CH÷A BÖNH CHO LîN .......................................62 I. PH¢N BIÖT lîN KHoÎ, LîN èM...........................................................................62 1. Lîn kháe.......................................................................................................................62 2. Lîn èm .........................................................................................................................62 3. Ch¨m sãc lîn èm..........................................................................................................62 II. XEM XÐT L¢M SµNG LîN BÞ BÖNH....................................................................63 III. CHÈN §O¸N S¬ Bé MéT Sè BÖNH....................................................................63 1. BÖnh ®−êng tiªu hãa.....................................................................................................63 2. BÖnh d−êng h« hÊp.......................................................................................................63 3. BÖnh ë bé m¸y bµi tiÕt..................................................................................................63 4. BÖnh ngoµi da ...............................................................................................................64 5. BÖnh toµn th©n..............................................................................................................64 IV. MéT Sè BÖNH TH¦êNG GÆP ë LîN N¸i ........................................................64 A. BÖnh sinh s¶n...............................................................................................................64 B. Bèn bÖnh nhiÔm trïng chÝnh ë lîn...............................................................................67 C. Mét sè bÖnh kh¸c.........................................................................................................69 5
Ch−¬ng VII: TÝNH HIÖU QU¶ KINH TÕ ....................................................72 I. Tæ CHøC THEo Dâi s¶N PHÈM............................................................................72 1. BÊm sè tai .....................................................................................................................72 2. Sæ ghi chÐp sè liÖu ban ®Çu ..........................................................................................74 3. MÉu theo dâi ghi chÐp ë chuång nu«i ..........................................................................74 II. tÝnh hiÖu qu¶ ch¨n nu«i.................................................................................75 4. Tû lÖ chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm ........................................................................76 III. Dù trï tæ chøc mét trang tr¹i lîn n¸i lÊy lîn con b¸n gièng vµ nu«i thÞt ...................................................................................................77 A. Chi ...............................................................................................................................78 B. Thu ...............................................................................................................................79 Phô lôc...........................................................................................................80 i- gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng mét sè lo¹i thøc ¨n cho lîn........................80 II- qui ®æi träng l−îng thøc ¨n qua lon s÷a bß...................................81 III- h−íng dÉn sö dông b¶ng tÝnh s½n khÈu phÇn thøc ¨n hçn hîp cho c¸c lo¹i lîn.............................................................................................82 Iv- THµNH pHÇN DINH D¦ìNG MéT Sè LOµI THøC ¡N CñA Lîn .............96 6
lêi TùA Ch¨n nu«i lîn lµ mét nghÒ phæ biÕn ë n−íc ta. GÇn 90% gia ®×nh n«ng d©n vµ nh©n d©n vïng ven ®« thÞ ®Òu ch¨n nu«i lîn. ThÞt lîn chiÕm 70-80% so víi c¸c lo¹i thÞt trong ch¨n nu«i. Con lîn sö dông tèt c¸c s¶n phÈm c©y mµu vô ®«ng nh− ng«, khoai, s¾n vµ thùc phÈm c©y l−¬ng thùc sau chÕ biÕn. Con lîn cung cÊp thùc phÈm cho ng−êi tiªu dïng ngµy cµng nhiÒu, víi chÊt l−îng ngµy cµng cao, thÞt nhiÒu n¹c, ph©n bãn tèt cho ®ång ruéng, v−ên c©y ao c¸ v.v... Ph−¬ng thøc ch¨n nu«i còng cã nhiÒu thay ®æi. Tõ chç nu«i lîn truyÒn thèng mang tÝnh chÊt tËn dông thøc ¨n, nh»m "bá èng" mét mãn tiÒn ®Ó chi tiªu khi cÇn thiÕt, dÇn tõng b−íc chuyÓn sang s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt hµng hãa, ®· xuÊt hiÖn nh÷ng gia ®×nh, víi nh÷ng trang tr¹i nhá nu«i tõ 5-10 con n¸i hoÆc 30 - 50 lîn thÞt, hµng n¨m b¸n cho thÞ tr−êng hµng tÊn thÞt h¬i. NghÒ nu«i lîn n−íc ta ®· vµ ®ang ®−îc ¸p dông nhiÒu thµnh tùu khoa häc vµ chuyÒn dÇn tõ ph−¬ng thøc ch¨n nu«i tù tóc sang ch¨n nu«i cã tÝnh to¸n vµ cã l·i. Trong ngµnh ch¨n nu«i lîn, lîn n¸i cã vai trß rÊt quan träng, nhÊt lµ nu«i lîn n¸i ®Ó cã ®µn con nu«i thÞt lín nhanh, nhiÒu n¹c. §Ó gióp c¸c gia ®×nh còng nh− c¸c trang tr¹i cã ý muèn nu«i lîn n¸i tõ quy m« nhá ®Õn quy m« lín h¬n nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt vÒ khoa häc c«ng nghÖ ch¨n nu«i vµ mét sè biÖn ph¸p chÝnh qu¶n lý kinh tÕ sao cho cã lîi nhÊt ®Ó m¹nh d¹n ®Çu t− ph¸t triÓn, chóng t«i viÕt cuèn "Kü thuËt nu«i lîn n¸i m¾n ®Î sai con". Víi nh÷ng tiÕn bé kü thuËt vµ nh÷ng kinh nghiÖm thu ®−îc tõ thùc tiÔn chóng t«i cè g¾ng tr×nh bµy néi dung kü thuËt tõ kh©u chän gièng, nu«i d−ìng lîn n¸i, lîn s¬ sinh ®Õn khi cã ®µn con cai s÷a b¸n nu«i lµm gièng hoÆc nu«i thÞt vµ mét sè ph−¬ng ph¸p chÝnh ®Ó tÝnh to¸n kinh tÕ x©y dùng m« h×nh ch¨n nu«i gia ®×nh vµ trang tr¹i nhá víi 5-10 con n¸i. S¸ch viÕt chñ yÕu dïng cho nh÷ng gia ®×nh nu«i lîn n¸i sinh s¶n nh»m t¹o ra s¶n phÈm nhiÒu vµ chÊt l−îng s¶n phÈm cao (nhiÒu n¹c). Ch¾c ch¾n s¸ch cßn nh÷ng thiÕu sãt, mong b¹n ®äc gãp ý phÒ b×nh, chóng t«i xin tiÕp thu víi lßng biÕt ¬n ®Ó bæ sung söa ch÷a cho lÇn xuÊt b¶n sau. C¸c t¸c gi¶ 7
Ch−¬ng I MéT Sè §ÆC §iÓM CHUNG CÇN BIÕT VÒ CON LîN I. sù Ho¹T §éNG C¸C Bé M¸y TRoNG C¬ THÓ LîN 1. Bé m¸y tiªu hãa Lîn thuéc loµi ¨n t¹p, ¨n ®−îc c¶ thøc ¨n sèng vµ nÊu chÝn. D¹ dµy cã søc chøa tõ 5-6 lÝt (lîn 100kg). Ruét non lîn dµi gÊp 14 lÇn chiÒu dµi th©n hay b»ng 20-25m ë lîn 100kg. Nhê ®ã lîn tiªu hãa vµ ®ång hãa thøc ¨n tèt. ë lîn con, bé m¸y tiªu hãa ph¸t triÓn chËm vµ ch−a hoµn chØnh, trong khi ®ã søc sinh tr−ëng l¹i cã tèc ®é ph¸t triÓn cao. DÞch tiªu hãa träng d¹ dµy lîn con còng kh¸c víi lîn tr−ëng thµnh. ë lîn lín, dÞch vÞ tiÕt nhiÒu vµo ban ngµy tíi 62%, cßn ban ®ªm chØ 38%, trong khi ®ã lîn con bó s÷a tiÕt dÞch vÞ ban ngµy lµ 31%, cßn ban ®ªm lµ 69%. Lîn con bó nhiÒu vÒ ®ªm nhê sù yªn tÜnh. V× vËy, gi÷ yªn tÜnh ®èi víi lîn con trong thêi kú bó s÷a lµ rÊt cÇn thiÕt. Hai tuÇn ®Çu sau khi sinh, chÊt toan (HCL) tù do ch−a cã trong d¹ dµy nªn tÝnh kh¸ng khuÈn ë d¹ dµy ch−a cã, lîn con dÔ bÞ nhiÔm bÖnh. ChÊt toan tù do b¾t ®Çu cã sau 25 ngµy tuæi vµ tÝnh kh¸ng khuÈn chØ thÓ hiÖn sau 40-45 ngµy tuæi. Lîn con 25-30 ngµy tuæi ch−a thñy ph©n ®−îc ®¹m thùc, ®éng vËt, ch−a nªn cai s÷a sím lîn con ph¶i cã giai ®o¹n tËp ¨n ®Ó thóc ®Èy viÖc tiÕt dÞch vÞ tiªu hãa ë d¹ dµy sím h¬n. Cai s÷a lîn con vµo lóc 45 ngµy tuæi trë ®i míi phï hîp víi ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng ch¨m sãc hiÖn nay t¹i n−íc ta. Gan lîn nÆng tõ 1,5-2kg ë lîn 100kg ®ñ ®¶m b¶o cho tiªu ho¸ tèt thøc ¨n. 2. Bé m¸y tuÇn hoµn vµ h« hÊp Tim lîn nhá kh«ng qu¸ 300g so víi khèi l−îng lîn h¬i 100kg. M¸u lîn tr−ëng thµnh cã tõ 3,5-4 lÝt ë lîn lai vµ lîn ngo¹i, tõ 2,3-3 lÝt ë lîn néi. Phæi lîn rÊt nhá, nÆng kh«ng qu¸ 600g ë lîn 100kg. Tim vµ phæi l¹i n»m trong lång ngùc nhá bÐ, cßn d¹ dµy, ruét, gan n»m ë khoang bông, khi ®−îc ¨n no l¹i dån lªn phÝa ngùc, lµm chç chøa tim phæi hÑp thªm. V× thÕ khi vËn chuyÓn lîn thÞt, ®−êng xa trêi nãng, lîn dÔ bÞ chÕt do thiÕu d−ìng khÝ. Lîn thë b×nh th−êng 20 lÇn trong 1 phót, nh−ng cã thÓ thë ®Õn 200 lÇn trªn 1 phót khi cÇn chèng nãng cho c¬ thÓ. 8
3. Bé m¸y bµi tiÕt Da lîn kh«ng cã tuyÕn må h«i nªn kh«ng thÓ tho¸t n−íc qua da. Må h«i lîn chØ cã thÓ tho¸t qua ®−êng n−íc tiÓu. Bµng quang (bäng ®¸i) cã søc chøa chõng mét lÝt. Mçi ngµy lîn lín th¶i 3-4 lÝt n−íc tiÓu. V× lîn kh«ng cã tuyÕn må h«i nªn ®¸i nhiÒu ta cÇn chó ý ®Õn nÒn chuång khi x©y dùng sao cho dÔ tho¸t n−íc, kh«ng bÞ ø ®äng Èm −ít. II. Sù LI£N QUAN Gi÷a tÇm VãC lîn n¸i víi n¨ng suÊt lîn con Lîn n¸i tr−ëng thµnh vµo lóc 30-32 th¸ng tuæi. TÇm vãc khèi l−îng lîn n¸i vÒ mÆt di truyÒn cã liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn vµ n¨ng suÊt ®µn lîn con. D−íi ®©y lµ mét sè vÝ dô cã liªn quan ®Õn kü thuËt ch¨n nu«i. 1. Khèi l−îng lîn thÞt Khèi l−îng lîn thÞt lóc 6-7 th¸ng tuæi b»ng 75% hay b»ng 3/4 khèi l−îng lîn n¸i tr−ëng thµnh. Nh− vËy muèn cã lîn giÕt mæ ®¹t 90-100kg lóc 6-7 th¸ng tuæi th× lîn n¸i mÑ ph¶i cã khèi l−îng tõ 130-150kg trë lªn. Gièng lîn Ø, lîn Mãng C¸i n−íc ta, n¸i tr−ëng thµnh b×nh qu©n chØ ®¹t 90kg, nªn lîn thÞt lóc 7 th¸ng tuæi chØ cã thÓ ®¹t 50-55kg. Muèn ®¹t khèi l−îng cao h¬n ph¶i nu«i kÐo dµi 10-12 th¸ng, tèn nhiÒu thøc ¨n vµ c«ng lao ®éng mµ vÉn kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. 2. Khèi l−îng lîn c¸i gi÷ lµm gièng Lîn c¸i gi÷ lµm gièng còng vËy, nu«i 6-7 th¸ng tuæi ph¶i ®¹t khèi l−îng b»ng 75% khèi l−îng lîn thÞt cïng tuæi. NÕu chØ tiªu ®ã kh«ng ®¹t, ng−êi ch¨n nu«i cÇn xem xÐt khÈu phÇn ¨n cña lîn (xem cã ®ñ dinh d−ìng kh«ng) hay lîn bÞ bÖnh (giun s¸n) ®Ó t×m c¸ch kh¾c phôc. 3. Khèi l−îng bµo thai Khèi l−îng bµo thai lîn b»ng 1/12 ®Õn 1/14-1/16 khèi l−îng lîn mÑ tr−ëng thµnh. Nh− vËy lîn n¸i cã khèi l−îng lín bµo thai sÏ lín, lîn con s¬ sinh cã khèi l−îng lín h¬n so víi n¸i cã khèi l−îng nhá. Bµo thai lîn gåm cã: sè l−îng con ®Î ra, nhau thai vµ n−íc èi. Nhau thai vµ n−íc èi chiÕm 2,5-3 phÇn m−êi bµo thai, cßn l¹i 7-7,5 phÇn m−êi lµ khèi l−îng lîn con. VÝ dô: 1 lîn n¸i ngo¹i cã khèi l−îng 180-200kg th× bµo thai sÏ lµ: 200kg/14 = 14,28kg lÊy trßn lµ 14kg, nÕu trõ nhau thai vµ n−íc èi chiÕm ba phÇn m−êi, th× toµn æ lîn con s¬ sinh sÏ lµ: (14/10) x 7 = 9,8kg, lÊy trßn lµ 10kg. NÕu lîn ®Î 10 con th× mçi con nÆng 10kg/10 = 1kg. NÕu lîn ®Î 8 con 10kg/8 = 1,25kg. ë lîn n¸i néi 85 - 90kg th× lîn con sÏ cã khèi l−îng sau: VÉn tÝnh khèi l−îng bµo thai b»ng 1/14 khèi l−îng lîn mÑ. 90kg/14 = 6,42kg lÊy trßn 6,5kg. 9
Nhau thai vµ n−íc èi chiÕm 30% gÇn b»ng 2kg. Khèi l−îng lîn con sÏ lµ: (6,5kg - 2kg) = 4,5kg. NÕu lîn ®Î 10 con th×: 4,5kg : 10 = 0,450kg/con. NÕu lîn ®Î 8 con th×: 4,5kg : 8 = 0,560kg/con. Lîn thÞt nu«i lÊy n¹c (lîn lai hoÆc lîn ngo¹i), khèi l−îng lîn con s¬ sinh ®¹t 0,9-1kg lµ tèt nhÊt. 4. Khèi l−îng lîn con Khèi l−îng lîn con toµn æ lóc 21 ngµy tuæi lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cho s÷a cña lîn mÑ. V× s¶n l−îng s÷a mÑ cao nhÊt chØ trong 21 ngµy sau khi ®Î. Khèi l−îng toµn æ lîn cao th× s¶n l−îng tiÕt s÷a cña lîn mÑ cao. Khèi l−îng lîn con 21 ngµy tuæi t¨ng gÊp 8-10 lÇn so víi lóc s¬ sinh phô thuéc vµo kh¶ n¨ng di truyÒn cña tõng gièng. ë gièng lîn néi nh− Mãng C¸i, Ø khèi l−îng toµn æ 21 ngµy tuæi th−êng ®¹t 25kg. ë lîn gièng ngo¹i thuÇn nu«i thÝch nghi ë n−íc ta vµ lîn lai cã m¸u ngo¹i ®¹t tõ 35-50kg. Khèi l−îng lîn con lóc cai s÷a (50-55 ngµy tuæi) th−êng ®¹t gÊp 2 lÇn so víi lóc 21 ngµy tuæi, trong s¶n xuÊt cã tr−êng hîp cao h¬n tõ 2,1-2,5 lÇn. N¾m v÷ng nh÷ng chØ tiªu trªn ®©y, ng−êi ch¨n nu«i cã thÓ ®¸nh gi¸ ®óng gi¸ trÞ con gièng hoÆc ®iÒu chØnh chÕ ®é nu«i d−ìng ®Ó ch¨n nu«i ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. 10
III. §ÆC §iÓM SINH Lý, SINH TR¦ëNG 1. §Æc ®iÓm sinh lý lîn con Khi míi sinh, c¬ thÓ lîn con chøa tíi 82% n−íc. Sau khi sinh 30 phót tû lÖ n−íc ë lîn gi¶m 1-2%, nhiÖt ®é c¬ thÓ gi¶m tíi 50C. Do bÞ mÊt n−íc, mÊt nhiÖt nhanh, c¬ thÓ bÞ l¹nh, lµm ho¹t ®éng chøc n¨ng cña c¸c bé m¸y trong c¬ thÓ bÞ rèi lo¹n. Lîn s¬ sinh trao ®æi n¨ng l−îng vµ trao ®æi vËt chÊt rÊt cao, trong khi ®ã nhiÖt ®é c¬ thÓ l¹i gi¶m nhanh, v× thÕ nhu cÇu Êm ®èi víi lîn con rÊt quan träng. 7 ngµy ®Çu lîn cÇn nhiÖt ®é 32-340C; 7-10 ngµy sau cÇn 29-300C. ViÖc s−ëi Êm lîn, tr¶i æ r¬m cho lîn con n»m lµ rÊt cÇn thiÕt. Sau 10 ngµy tuæi, lîn con míi tù c©n b»ng ®−îc nhiÖt. Ng−îc l¹i, lîn n¸i n−«i con cÇn, nhiÖt ®é tõ 18-200C. NhiÖt ®é cao h¬n sÏ ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng tiÕt s÷a cña lîn n¸i. V× thÕ, cÇn cã chuång nu«i riªng cho lîn n¸i nu«i con ngay tõ ®Çu. 2. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña lîn lai vµ lîn ngo¹i Dïng lîn n¸i néi ®Ó s¶n xuÊt ra con lai cã m¸u ngo¹i (2 lÇn m¸u ngo¹i vµ 1 lÇn m¸u néi) vµ lîn ngo¹i thuÇn ®¹t khèi l−îng lóc cai s÷a 55 ngµy tuæi lµ 14-16kg trong ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng hiÖn nay. Lîn nu«i thÞt lÊy nhiÒu n¹c cµng lín, møc t¨ng träng hµng ngµy cµng cao vÝ dô: Lîn sau cai s÷a T¨ng träng ngµy 15-25kg 350-400g 30-40kg 400g 40-60kg 500g 60-80kg 600g 80-100kg 650g Qua sè liÖu trªn, nu«i lîn lai lÊy n¹c kh«ng cã giai ®o¹n nu«i kÐo x¸c lóc b¾t ®Çu vµ nu«i vç bÐo vµo th¸ng cuèi kÕt thóc nu«i thÞt nh− lîn néi hoÆc lîn lai kinh tÕ. §©y còng lµ sù kh¸c nhau gi÷a lîn nu«i lÊy nhiÒu n¹c víi lîn néi vµ lîn lai kinh tÕ nhiÒu mì. 3. Sù h×nh thµnh thÞt vµ sù ph¸t triÓn cña lîn theo h−íng n¹c Tû lÖ thÞt xÎ lµ chØ tiªu tæng hîp vÒ chÊt l−îng thÞt. ThÞt xÎ bao gåm: th©n thÞt bá ®Çu, bá bèn c¼ng ch©n, néi t¹ng (tim, gan, ruét) kÓ c¶ 2 l¸ mì. Lîn nu«i h−íng n¹c lo¹i 100kg lóc 7-7,5 th¸ng tuæi cã tû lÖ thÞt xÎ 70-75% so víi khèi l−îng lîn h¬i (lîn cßn sèng). Lîn h−íng mì vµ mì-n¹c, lóc 8 th¸ng tuæi cã tû lÖ thÞt xÎ 75-78%, nh−ng chÊt l−îng thÞt thÊp h¬n, tû lÖ mì cao h¬n. Lîn lai kinh tÕ F1 gi÷a lîn ngo¹i víi lîn néi (Mãng C¸i, Ø) cã tû lÖ n¹c 25-30%, so víi khèi l−îng lîn lóc mæ. Nh− vËy cø mæ mét lîn 100kg th× cã 25-30kg thÞt n¹c. Lîn lai theo h−íng t¨ng m¸u ngo¹i, tøc lµ n¸i lai F1 (ngo¹i x néi) cho phèi tiÕp víi lîn ®ùc ngo¹i h−íng n¹c, nu«i thÞt lóc 100kg ®¹t tû lÖ n¹c tõ 45-48%. 11
ë lîn ngo¹i thuÇn vµ lai ngo¹i x ngo¹i, tû lÖ thÞt n¹c trªn lîn h¬i cã thÓ ®¹t tõ 55-60%. Râ rµng lîn lai nhiÒu m¸u ngo¹i vµ lai ngo¹i x ngo¹i cho tû lÖ n¹c cao h¬n so víi lîn lai kinh tÕ F1. Tû lÖ n¹c cao cßn phô thuéc vµo kü thuËt nu«i vµ chän gièng còng nh− chän c«ng thøc lai. Lîn h−íng mì vµ mì - n¹c th× bé m¸y tiªu hãa ph¸t triÓn m¹nh nhÊt lµ d¹ dµy ngay tõ lóc 2 th¸ng tuæi. Tim phæi, l¸ l¸ch ph¸t triÓn chËm. ë lîn h−íng n¹c, tim phæi ruét non ph¸t triÓn m¹nh do t¨ng c−êng trao ®æi chÊt ®Ó t¹o s¶n phÈm n¹c. §©y còng lµ sù kh¸c nhau vÒ ph¸t triÓn gi÷a lîn h−íng n¹c víi lîn h−íng mì vµ mì-n¹c. Lîn h−íng n¹c, tõ s¬ sinh ®Õn 5 th¸ng tuæi ph¸t triÓn vÒ chiÒu dµi th©n. Lóc 6-7 th¸ng tuæi, ph¸t triÓn vÒ chiÒu réng. Khi chiÒu réng th©n ë gi÷a c¸c ®iÓm ®o phÇn ngùc bông vµ m«ng kh«ng chªnh qu¸ 1,00cm ®Õn 1,2cm, cã thÓ coi lµ lîn ®¹t khèi l−îng mæ thÞt. 4. Sù ho¹t ®éng cña lîn Lîn thÝch sèng theo ®µn ®Ó b¶o vÖ nhau vµ kiÕm ¨n chung. Lîn con cã nh÷ng ®Æc tÝnh: míi ®Î ra ®i t×m vó mÑ ®Ó bó. Qua thø tù vó tõ ngùc xuèng bông, ta cã thÓ ph©n biÖt con kháe con yÕu. Lîn kháe th−êng chiÕm vó phÝa ngùc, v× vó ë ngùc tiÕt nhiÒu s÷a h¬n so víi vó phÝa bông. Ta cã thÓ ®iÒu chØnh ngay tõ ®Çu ®Ó lîn con ph¸t triÓn ®Òu h¬n (cho con nhá bó vó ngùc, con lín bó vó bông). Lîn cã ph¶n x¹ ¨n ®óng giê theo quy ®Þnh hµng ngµy. TiÕng ®éng do ph©n phèi thøc ¨n còng t¸c ®éng ®Õn tiÕt dÞch vÞ cña lîn. CÇn ph©n phèi thøc ¨n ®óng giê, s¾p xÕp b÷a ¨n hîp lý vµ yªn tÜnh khi ¨n. Lîn Øa ®¸i ®óng n¬i quy ®Þnh, cÇn huÊn luyÖn ngay tõ ®Çu thãi quen Øa ®¸i ®óng chç khi ®−a vµo chuång míi. Khi sî h·i lîn th−êng kªu rÝt, c¬ b¾p run, chôm vµo nhau ë mét gãc chuång. Lîn thÝch ngñ n¬i tèi. HiÓu ®−îc c¸c ®Æc ®iÓm trªn, ng−êi ch¨n nu«i sÏ x¸c ®Þnh ®−îc h−íng nu«i, ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng, ¸p dông c¸c quy tr×nh kü thuËt ®Ó ®¹t n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. 12
Ch−¬ng II GIèNG LîN I. NH÷Ng yªu cÇu chung 1. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng gièng Trong ch¨n nu«i lîn n¸i lÊy con nu«i thÞt h−íng n¹c, c¸c kh©u kü thuËt nh− chän gièng, thøc ¨n, nu«i d−ìng, ch¨m sãc ®Òu cã nh÷ng yªu cÇu míi theo mét quy tr×nh nu«i tõ lóc chän con ®ùc, c¸i gi÷ lµm gièng ®Õn khi sinh s¶n, nu«i con... Nh÷ng yÕu tè ®ã lµ: a. Con gièng Con gièng ®−îc chän (c¸i, ®ùc) cÇn theo h−íng lÊy con nu«i thÞt cã nhiÒu n¹c. Kh«ng ph¶i bÊt cø gièng nµo còng ®Òu cho tû lÖ n¹c cao. Lîn lai kinh tÕ gi÷a gièng lîn ngo¹i Coocvan víi lîn néi nh− Ø, Mãng C¸i, kh«ng thÓ cho tû lÖ n¹c cao, v× gièng lîn nµy cã h−íng n¹c-mì. CÇn ph¶i cho phèi víi gièng Landrace, Yorkshire (§¹i b¹ch) cã h−íng n¹c cao th× tû lÖ n¹c ë con lai nu«i thÞt míi cao. b.Thøc ¨n Nu«i lîn lÊy n¹c, chÊt ®¹m cßn gäi lµ protein cã ý nghÜa lín vÝ nã lµ nguån t¹o ra thÞt n¹c. Bªn c¹nh ®ã, cßn ph¶i cho ¨n ®ñ l−îng, ®ñ chÊt vµ æn ®Þnh cho tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lîn. Kh«ng thÓ nu«i lîn ®¹t n¨ng suÊt cao theo thøc ¨n cã s½n trong gia ®×nh, nh÷ng s¶n phÈm tËn thu hoÆc c¸c phô phÕ phÈm ®−îc. Lîn cÇn ®−îc ¨n theo khÈu phÇn thøc ¨n ®· ®−îc hçn hîp tr−íc. Trong ch¨n nu«i lîn, thøc ¨n chiÕm tíi 65-68% gi¸ thµnh lîn con vµ 70-75% gi¸ thµnh lîn thÞt. V× vËy cÇn cho lîn ¨n ®ñ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ph¸t triÓn, lîn lín nhanh sÏ gi¶m ®−îc chi phÝ thøc ¨n tõ ®ã mµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. c. Nu«i d−ìng Nu«i d−ìng ®Ó lîn n¸i sinh s¶n cao: con nhiÒu trªn løa, to con nhanh lín, con nu«i thÞt cã tû lÖ n¹c cao. Nh− vËy ph¶i cã tæ chøc liªn hoµn ®Ó lîn nu«i kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n. Kh«ng thÓ mua lîn ë chî vÒ nu«i ®Ó lÊy thÞt nhiÒu n¹c nÕu kh«ng biÕt râ ®ã lµ gièng lîn g×, bao nhiªu th¸ng tuæi vv Nu«i lîn h−íng n¹c, cÇn ®¹t c¸c yªu cÇu sau míi cã l·i: lîn lín nhanh tõ lóc nhá, sau cai s÷a ®Õn giÕt thÞt kh«ng cã giai ®o¹n nu«i vç bÐo nh− nu«i lîn thÞt hiÖn nay. Thêi gian nu«i ng¾n mµ ®¹t khèi l−îng cao, b¶o ®¶m t¨ng träng b×nh qu©n lµ 600-650g/ngµy. 2. §Æc ®iÓm cña mét gièng lîn tèt a. Gièng lîn ®−îc chän cÇn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm di truyÒn æn ®Þnh cã lîi cho s¶n xuÊt. §ã lµ: - Lîn m¾n ®Î, sè con ®Î ra còng nh− khèi l−îng toµn æ lóc s¬ sinh, lóc cai s÷a ®Òu cao. - Møc t¨ng träng cao. - Tiªu tèn thøc ¨n cho 1kg s¶n phÈm (lîn con, lîn thÞt) h¹. - Cã tÝnh thÝch øng cao, thÝch nghi ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i. 13
- ChÊt l−îng thÞt cao (nhiÒu n¹c). C¸c ®Æc ®iÓm trªn thÓ hiÖn qua c¸c gièng lîn nu«i ë n−íc ta nh− sau: C¸c ®Æc ®iÓm Sù thÓ hiÖn Gièng lîn néi Gièng lîn ngo¹i Sè con nhiÒu trong Lîn Mãng C¸i lîn Yorkshire Cu Ba, Liªn X«; Landrace mçi løa ®Î lang c¸c lo¹i Cu Ba, §E Khèi l−îng toµn æ vµ Yorkshire, Landrace NhËt, BØ, lîn §E, t¨ng träng cao Duroc Tiªu tèn thøc ¨n thÊp Yorkshire, Landrace NhËt, BØ, DE, Duroc ThÝch øng cao Lîn Mãng c¸i, lîn Ø, Yorkshire, Duroc c¸c lo¹i lîn lang PhÈm chÊt thÞt cao Yorkshire, Landrace BØ, NhËt, Cu Ba, §E, Duroc Qua b¶ng trªn cho thÊy, kh«ng ph¶i gièng nµo còng ®¹t ®−îc tÊt c¶ c¸c ®Æc ®iÓm nãi trªn. C¸c gièng ®¹t ®−îc nhiÒu ®Æc ®iÓm mong muèn ë lîn néi lµ gièng lîn Mãng C¸i vµ c¸c lîn lang kh¸c. ë lîn ngo¹i th× gièng Yorkshire cña Cu Ba, Liªn X« cò, råi ®Õn Landrace c¸c lo¹i, §E. b. C¸c ®Æc ®iÓm cã tÝnh di truyÒn cao sÏ cã lîi cho s¶n xuÊt §Ó chän läc th−êng sö dông c¸c ®Æc ®iÓm cã hÖ sè di truyÒn (h2) cao cã lîi cho s¶n xuÊt (xem b¶ng). §Æc ®iÓm HÖ sè di truyÒn (h2) T¨ng träng 0,3-0,45 Tiªu tèn thøc ¨n 0,3-0,45 ChÊt l−îng thÞt 0,25-0,35 ThÞt n¹c 0,40-0,70 Dµi th©n 0,50-0,70 14
II. chän lîn c¸i lµm gièng sinh s¶n 1. C¸c tiªu chuÈn chän läc Lîn gi÷ lµm n¸i sinh s¶n cÇn cã nh÷ng tiªu chuÈn sau: a. Lîn thuéc gièng m¾n ®Î. Sù m¾n ®Î cña lîn thÓ hiÖn trªn sè con ®Î ra, tû lÖ nu«i sèng trªn mét æ. Mét æ ®Î cã 8-9 con nu«i sèng ®Õn cai s÷a vµ mét n¨m lîn n¸i cho tõ 15-16 con lµ møc trung b×nh. D−íi møc nµy lµ kÐm. Lîn n¸i m¾n ®Î ph¶i ®¹t 1,8-2 løa ®Î/n¨m vµ khi phèi gièng mét lÇn ®· cã chöa. b. Lîn cã ngo¹i h×nh vµ thÓ chÊt tèt Lîn c¸i lai chän gièng ph¶i tr−êng m×nh, m«ng në, cã tõ 12 vó trë lªn, cã bé khung v÷ng vµng ®Ó b¶o ®¶m sù bÒn v÷ng cña con gièng. L«ng da tr¾ng, cã thÓ cã bít ®en nhá trªn da. §èi víi lîn néi thuÇn nh− lîn Ø, lîn Mãng C¸i cÇn ®óng ngo¹i h×nh Ø (®en) Mãng C¸i cã lang yªn ngùa vµ c¸c lang kh¸c. L−ng kh«ng qu¸ vâng, bông kh«ng qu¸ sÖ, th−a l«ng, m−ît, da máng. Kh«ng chän con cã khuyÕt tËt: ch©n yÕu, l−ng vâng, ©m hé ng−îc, v× ®©y cã thÓ lµ hiÖn t−îng do ®ång huyÕt, do di truyÒn cña bè mÑ. c. Lîn cã nguån gèc bè mÑ lµ gièng tèt: Chän con lai lµm gièng, nªn cÇn biÕt cô thÓ bè mÑ thuéc gièng g×, biÕt kh¶ n¨ng sinh s¶n cña con mÑ, sè con ®Î ra tõng løa, chØ nªn chän ë ®µn cã 8-10 con, kh«ng cã hiÖn t−îng cßi cäc, to nhá trong ®µn. Kh«ng chän ë løa ®Î 5 con/æ vµ ®Î løa 1 con. Sè con ®Î Ýt, cã thÓ do di truyÒn cña bè hay mÑ, sÏ ¶nh h−ëng ®Õn sinh s¶n ®êi con. §èi víi con bè cÇn biÕt cô thÓ lµ giång g× vµ thµnh tÝch phèi gièng trªn mét sè n¸i nÕu nh¶y trùc tiÕp. Kh«ng nªn mua lîn ë chî vÒ nu«i vµ gi÷ lµm gièng sinh s¶n v× kh«ng râ nguån gèc. d. Lîn cã khèi l−îng thÝch hîp Khèi l−îng con c¸i ®−îc chän lóc cai s÷a 2-3 th¸ng tuæi ®¹t: - 8-10kg/con ë lîn néi, phèi gièng løa ®Çu ®¹t 45-50kg/con. - 12-14kg/con ë lîn lai, 60-65kg/con lóc 6-7 th¸ng tuæi. - 14-16kg/con ë lîn ngo¹i, 7-8 th¸ng tuæi ®¹t 75-80kg/con. Khèi l−îng lîn n¸i lai F1 kh«ng qu¸ 150-180kg lóc tr−ëng thµnh, lîn ngo¹i kh«ng qu¸ 200kg (trong ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng ë ViÖt Nam). 2. C¸c giai ®o¹n chän läc Chän lÇn 1: Chän lîn lóc 3 tuÇn tuæi: to con, con kháe nhÊt trong æ. CÇn t×m c¸ch ®¸nh dÊu b»ng mùc trªn con ®−îc chän. Chän lÇn 2: Chän lóc cai s÷a 2-3 th¸ng tuæi ë nh÷ng con ®· ®¸nh dÊu khi chän lÇn 1. Con ®−îc chän ph¶i ®¹t: to, kháe vµ d¸ng c©n ®èi, cã sè vó 12 trë lªn. Khèi l−îng ph¶i cao h¬n b×nh qu©n cña ®µn. Chän lÇn 3: Lóc 6-7 th¸ng tuæi: th©n h×nh c©n ®èi, kho¶ng c¸ch vó ®Òu, cã 12 vó trë lªn, kh«ng cã vó kÑ lÐp, ©m hé b×nh th−êng, kh«ng dÞ tËt. Chän nh÷ng con cã hiÖn t−îng ®éng 15
dôc sím. CÇn chän con l«ng da tr¾ng (®èi víi lîn ngo¹i nh− Landrace Yorshire) ®Ó tr¸nh bÞ pha t¹p nhiÒu gièng. III. §ÆC §iÓM MéT Sè GIèNG LîN NU¤i TRONG N¦íC A. C¸c gièng lîn néi Lîn Ø Cã c¸c tªn gäi: lîn Ø mì vµ lîn Ø pha. Lîn ®−îc h×nh thµnh vµ tËp trung nu«i ë c¸c tØnh vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ b¾c khu bèn cò (Thanh Hãa). Ngo¹i h×nh cã h−íng s¶n xuÊt mì, l«ng da ®en tuyÒn. §Çu nhá, tai nhá ®øng, mâm ng¾n, cã con nh¨n (lîn Ø mì) m×nh ng¾n ngùc s©u, bông to sÖ cã sè vó tõ 8-10. Lîn tÇm vãc nhá. ë lîn Ø pha: L«ng da ®en, cã con 4 ch©n ®èm tr¾ng (lîn H¶i H−ng) bông to gän h¬n Ø mì. Sinh tr−ëng lîn gièng: 8 th¸ng tuæi ®¹t 35 kg. 10 th¸ng tuæi ®¹t 45kg. Lîn tr−ëng thµnh 30-32 th¸ng tuæi ®¹t 70kg. Lîn Ø sím thµnh thôc vÒ tÝnh dôc. Tuæi ®éng hín ®Çu tiªn: 4 th¸ng 12 ngµy tuæi. Chu kú ®éng dôc 20 ngµy. VÒ sinh s¶n: Sè con s¬ sinh trªn æ 8-10 con. Khèi l−îng s¬ sinh mét con 0,450kg. Sè con nu«i ®Õn 60 ngµy tuæi/æ 5,5kg. Gièng lîn Ø cã −u ®iÓm quý: sím thµnh thôc vÒ tÝnh dôc, sinh s¶n tèt, chÞu ®ùng kham khæ, bÖnh tËt Ýt, chÊt l−îng thÞt th¬m ngon, dÔ thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn nu«i. Nh−îc ®iÓm: TÇm vãc lîn nhá, ch−a ®¸p øng ®−îc ch¨n nu«i theo c«ng nghiÖp v× lîn nhiÒu mì. Lîn Ø ®−îc dïng lµm n¸i nÒn trong lai kinh tÕ víi lîn ngo¹i nh»m n©ng cao tÇm vãc lîn nu«i thÞt. Cho lai víi Yorkshire ®Ó chän läc mét sè c¸i lai lµm gièng (F1). Lîn Ø cßn ®−îc lai víi c¸c gièng Landrace, Duroc nh»m n©ng cao tû lÖ n¹c ë con lai. Lîn Mãng C¸i Gièng lîn Mãng C¸i ®−îc nu«i t¹i c¸c huyÖn Hµ Cèi, §Çm Hµ, §«ng TriÒu (tØnh Qu¶ng Ninh). Ngoµi ra cßn cã c¸c nhãm lîn lang cã nguån gèc lîn Mãng C¸i ®−îc nu«i ë c¸c tØnh nh− lîn Lang Hång (tØnh B¾c Ninh cò) Lang L¹ng (tØnh L¹ng S¬n), Lang Th¸i B×nh. Lîn Mãng C¸i cã c¸c ®Æc ®iÓm sau: H−íng s¶n xuÊt: mì. 16
Mµu s¾c l«ng da: ®en tr¾ng, ®Çu ®en, tr¸n cã ®èm tr¾ng vai cæ cã vµnh tr¾ng dµi ®Õn bông vµ 4 ch©n, l−ng m«ng mµu ®en h×nh yªn ngùa. §Çu to tai rñ, l−ng dµi bông sÖ võa. Sè vó cã 12- 14. C¸c lo¹i lîn lang ®Òu cã ®èm ®en to nhá kh¸c nhau trªn l«ng da tËp trung ë phÝa ®Çu vµ m«ng. Lîn Mãng C¸i ®¹t 60kg lóc 12 th¸ng tuæi. Lîn lóc tr−ëng thµnh 30-32 th¸ng tuæi ®¹t tõ 95-100kg. Kh¶ n¨ng sinh s¶n cao, ®¹t sè con 10-12 con/æ trë lªn. Khèi l−îng s¬ sinh/con ®¹t 0,550-0,600kg. Sè con nu«i ®−îc ®Õn 60 ngµy tuæi: 8,5 con/æ víi khèi l−îng con lµ 6,5-6,8kg. ë c¸c lo¹i lîn lang kh¸c c¸c chØ tiªu trªn ®Òu thÊp h¬n gièng lîn lang Mãng C¸i 5-7%. Còng nh− gièng lîn Ø, lîn Mãng C¸i cßn cã mét sè ®Æc ®iÓm ch−a ®¹t: l−ng vâng, bông sÖ, thÓ chÊt yÕu, mì nhiÒu. TÝnh chÞu ®ùng kham khæ vµ tÝnh thÝch nghi kÐm gièng lîn Ø. Gièng lîn Mãng C¸i vµ lang ®−îc dïng lµm n¸i nÒn cho lai kinh tÕ víi c¸c gièng lîn ngo¹i nh− Yorkshire (§¹i b¹ch) vµ Landrace nh»m n©ng cao khèi l−îng thÞt vµ chÊt l−îng n¹c. Lîn Thuéc Nhiªu Lµ gièng lîn lai chän trong nh©n d©n, ®Õn nay trë thµnh mét quÇn thÓ nu«i réng ë vïng ®ång b»ng n−íc ngät s«ng Cöu Long. Lîn Thuéc Nhiªu cã sù tham gia cña gièng lîn Yorshire (§¹i b¹ch) mµ h×nh thµnh. Nguån gèc tõ lµng Thuéc Nhiªu tØnh TiÒn Giang. Lîn Thuéc Nhiªu cã mµu s¾c l«ng da tr¾ng tuyÒn, cã bít ®en nhá ë m¾t. Lîn cã tÇm vãc trung b×nh, ng¾n m×nh, thÊp ch©n, tai nhá th¼ng ®øng. Lîn cã h−íng s¶n xuÊt mì - n¹c. Sinh tr−ëng ë lîn hËu bÞ c¸i lóc 8 th¸ng tuæi ®¹t 64-68kg. Lóc 10 th¸ng tuæi ®¹t 87-93kg. VÒ sinh lý sinh s¶n: Tuæi ®éng ®ùc ®Çu tiªn 210 ngµy tuæi (7 th¸ng tuæi). Tuæi phèi gièng 240 ngµy. Tuæi ®Î løa ®Çu 350 ngµy. Sè con trung b×nh trªn mét æ: 9,5 con. Khèi l−îng s¬ sinh/con 0,600-0,700kg. Khèi l−îng cai s÷a/con 7kg. Lîn Thuéc Nhiªu cã nhiÒu −u ®lÓm: nhanh lín, m¾n ®Î cã tÝnh chÞu ®ùng kham khæ cao. Bªn c¹nh cßn cã nh−îc ®iÓm: mì nhiÒu n¹c Ýt, cÇn ®−îc c¶i tiÕn. Lîn ®−îc phèi víi c¸c gièng lîn ngo¹i: Yorkshire, Landrace vµ Duroc nh»m n©ng cao h¬n chÊt l−îng n¹c. 17
Lîn Ba Xuyªn Gièng lîn ®−îc t¹o ra trong s¶n xuÊt ë vïng Ba Xuyªn tØnh Sãc Tr¨ng. Lîn ®−îc nu«i nhiÒu t¹i c¸c tØnh CÇn Th¬, Sãc Tr¨ng, Minh H¶i (c¸c tØnh miÒn T©y Nam Bé). Lîn thÝch nghi tèt víi c¸c vïng ven biÓn, n−íc phÌn chua mÆn. Lîn Ba Xuyªn cã mµu s¾c l«ng ®en tr¾ng (ë miÒn Nam cã tªn gäi “heo b«ng”). Lîn mâm ng¾n, tai to cóp xuèng mÆt. Th©n ng¾n, l−ng h¬i vâng. H−íng s¶n xuÊt mì - n¹c.TÇm vãc trung b×nh. VÒ sinh s¶n lîn Ba Xuyªn ®¹t: Sè con s¬ sinh/æ 7-9 con. Khèi l−îng s¬ sinh/con 0,60-0,70kg. Lîn tr−ëng thµnh lóc 30-32 th¸ng tuæi ®¹t: 120-150kg. Lîn Ba Xuyªn ®−îc dïng cho phèi víi c¸c gièng lîn ngo¹i Landrace, Yorkshire v.v... nh»m n©ng cao tû lÖ n¹c h¬n. Mét sè nhãm gièng lîn lai t¹o Nhãm gièng lîn lai t¹o ®−îc nghiªn cøu tõ nh÷ng n¨m 60 nh»m ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vÒ n¨ng suÊt sinh s¶n vµ tèc ®é sinh tr−ëng h¬n gièng lîn néi hiÖn nay. C¸c gièng lai t¹o ®· lµm c¬ së cho viÖc n©ng cao dÇn chÊt l−îng con gièng sau nµy. §ã lµ nh÷ng gièng lîn ®−îc Nhµ n−íc c«ng nhËn nh− §BI 81; BSI-81; lîn tr¾ng Phó Yªn; Kh¸nh Hßa; nhãm lîn tr¾ng Th¸i B×nh. Nh÷ng nhãm gièng nµy cã sù tham gia lai t¹o chñ yÕu cña gièng lîn Yorkshire víi 2 gièng lîn Ø vµ Mãng C¸i nÒn. Riªng lîn BSI-81 cã sù tham gia cña lîn ngo¹i gièng Berkshire víi gièng lîn nÒn Ø. §Æc ®iÓm ngo¹i h×nh: C¸c nhãm gièng trªn ®Òu cã h−íng s¶n xuÊt n¹c - mì. Cã tÇm vãc trung b×nh vµ cao h¬n gièng lîn néi. §Çu to võa, Ýt nh¨n, l−ng th¼ng, bông gän, th©n h×nh v÷ng ch¾c. L«ng da tr¾ng cã bít ®en nhá trªn da. Lîn BSI-81 cã con mµu ®en hoÆc ®èm ®en trªn da. VÒ sinh s¶n c¸c nhãm gièng trªn ®Òu ®¹t møc: Sè con sinh/æ 9,7-10,96 con. Khèi l−îng s¬ sinh/con 0,8-1kg. C¸c nhãm lîn gièng trªn ®ang ®−îc n©ng cao c¶i tiÕn dÇn b»ng lai víi c¸c gièng lîn ngo¹i cã n¨ng suÊt n¹c cao, nh»m ®¸p øng nhu cÇu míi (lîn cã tû lÖ n¹c trªn 50%). C¸c gièng lîn vïng nói. C¸c gièng lîn miÒn nói cã nhiÒu lo¹i h×nh, nh−ng tÝnh n¨ng s¶n xuÊt cßn thÊp, do ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, tËp qu¸n ch¨n nu«i vµ nhÊt lµ kü thuËt nu«i cßn ë tr×nh ®é thÊp. C¸c gièng lîn miÒn nói cã: lîn M−êng Kh−¬ng, lîn MÑo miÒn Trung vµ lîn (heo) Sãc cña miÒn Nam. C¸c gièng lîn trªn ®Òu cã mµu s¾c l«ng da ®en tuyÒn. Lîn cã tÇm vãc to h¬n c¸c gièng lîn n¬i kh¸c nh−ng lÐp m×nh. Lîn M−êng Kh−¬ng tai to vµ rñ che kÝn m¾t. 18
Lîn MÑo tai nhá ®øng: Th©n h×nh v÷ng ch¾c thÝch hîp víi viÖc nu«i th¶ r«ng. VÒ sinh s¶n nãi chung thÊp: Sè con s¬ sinh/æ 5-6 con. Sæ løa ®Î/n¨m 1-1,2 løa. Tuæi thµnh thôc vÒ tÝnh dôc chËm: tuæi ®éng hín ®Çu tiªn lóc 8 th¸ng tuæi. C¸c gièng lîn nµy cÇn ®−îc c¶i tiÕn vÒ kü thuËt nu«i vµ ch¨m sãc n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n b»ng c¸ch kÕt hîp lai víi c¸c gièng néi (Ø vµ Mãng C¸i). ë nh÷ng vïng b¸n s¬n ®Þa cña miÒn Trung cã gièng lîn cá. Lîn cã 2 lo¹i mµu l«ng: ®en tuyÒn vµ lang ë vïng bông. Lîn cã h−íng s¶n xuÊt mì. Lîn ph¸t triÓn n¬i khÝ hËu nãng, kh« h¹n, ®Êt ®ai kÐm mµu mì, thøc ¨n thiÕu, tÇm vãc nhá. Sè løa ®Î hµng n¨m thÊp: 1-1,2 løa. Sè con ®Î thÊp: 6-7con/løa. Khèi l−îng cai s÷a do n¸i nhá bÐ nªn chØ ®¹t 3kg lóc 50-60 ngµy tuæi. B. C¸c gièng lîn ngo¹i Cã nhiÒu gièng lîn cao s¶n n−íc ngoµi ®−îc nhËp vµo n−íc ta tõ nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû 20. C¸c gièng nhËp ®Òu nh»m môc ®Ých n©ng cao vÒ khèi l−îng s¶n phÈm, kÕt hîp víi c¸c gièng néi cã trong n−íc hoÆc c¸c gièng ®Þa ph−¬ng ®Ó h×nh thµnh c¸c nhãm gièng lai míi nh− lîn Ba Xuyªn, Thuéc Nhiªu. C¸c gièng lîn nhËp vµo n−íc ta cã c¸c mµu s¾c: - Mµu l«ng da tr¾ng: Gåm lîn Yorkshire (§¹i b¹ch) vµ lîn Landrace (lîn §an m¹ch). - Lîn mµu ®en Berkshire (BÐc sai), lîn Cornwall, - Lîn Duroc cã mµu n©u s¸ng. VÊn ®Ò sö dông c¸c gièng lîn ngo¹i: Xu thÕ cña thÞ tr−êng thÕ giíi lµ “b¹ch hãa” ®µn lîn, lîn nhiÒu n¹c, s¶n phÈm æn ®Þnh, chÊt l−îng vµ sè l−îng lín. §Ó ®¹t ®−îc c¸c yªu cÇu trªn cÇn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng kü thuËt míi vÒ gièng, thøc ¨n. Trong tõng gièng trªn còng ®−îc ph¸t triÓn theo thÞ hiÕu cña thÞ tr−êng nh−: Landrace BØ ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ tû lÖ thÞt ®ïi, m«ng to; Landrace NhËt cã ®é dµi th¨n thÞt v.v... C¸c gièng lîn ®−îc ph¸t triÓn m¹nh trªn thÕ giíi lµ 2 gièng cã mµu l«ng tr¾ng: Yorkshire vµ Landrace; trong ®ã gièng lîn yorkshire chiÕm sè l−îng lín. C¶ hai gièng trªn ®¸p øng thÞ hiÕu “b¹ch hãa” ®µn lîn vµ cßn nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c mµ c¸c gièng lîn kh¸c kh«ng ®¹t ®−îc. §ã lµ chÊt l−¬ng s¶n phÈm. VÒ sinh s¶n. C¶ hai gièng thuéc lo¹i cao s¶n, ®Î 10 con/æ trë lªn, n¨ng suÊt thÞt n¹c cao vµ chÊt l−îng thÞt n¹c còng cao. Trong 2 gièng th× gièng lîn Yorkshire cßn ®−îc gäi lµ gièng lîn quèc tÕ v× nã thÝch nghi hÇu hÕt c¸c khu vùc khÝ hËu mµ vÉn gi÷ ®−îc c¸c −u ®iÓm. Gièng lîn Landrace lµ gièng ®−îc t¹o nªn theo yªu cÇu cña s¶n xuÊt. Tû lÖ n¹c cao, tr−êng m×nh, sinh tr−ëng nhanh nh−ng ®Çu nhá, x−¬ng nhá lµm mÊt sù c©n ®èi c¬ thÓ, nªn nu«i cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. 19
C¸c gièng lîn ngo¹i kh¸c th× sù ph¸t triÓn kh«ng m¹nh b»ng 2 gièng kÓ trªn vµ tïy theo yªu cÇu thÞt cña tõng n−íc. C¸c gièng lîn cã thiªn h−íng mì - n¹c nh− Berkshire, Coãcval, ngoµi mµu s¾c l«ng da ®en cßn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu n¹c cao. Lîn Duroc mµu n©u ®−îc dïng ®Ó t¹o ®µn con cã tû lÖ thÞt n¹c cao vµ tÝnh thÝch øng cao. Sau ®©y lµ ®Æc ®iÓm cña tõng gièng. 1. Lîn Yorkshire (§¹i b¹ch) Cã 2 d¹ng lo¹i h×nh s¶n xuÊt: - Lo¹i h×nh h−íng n¹c-mì. - Lo¹i h×nh h−íng n¹c. VÒ ngo¹i h×nh: lîn h−íng s¶n xuÊt n¹c-mì cã tÇm vãc to ng¾n m×nh, s©u ngùc ®iÓn h×nh lµ ®¹i b¹ch Liªn X«. Cßn lîn cã h−íng s¶n xuÊt n¹c th× tÇm vãc to, dµi m×nh, ngùc m«ng cao. §Æc ®iÓm riªng cña gièng lµ tai ®øng, thÓ chÊt v÷ng ch¾c cã sè vó tõ 12-14 vó. Mµu s¾c l«ng da tr¾ng tuyÒn. Cã thÓ cã ®èm ®en nhá trªn da (lîn §E) Søc sinh tr−ëng: 10 th¸ng tuæi 70,2kg. 12 th¸ng tuæi 90,8kg. So víi gièng gèc, lîn nhËp vµo n−íc ta thÊp h¬n tõ 5-10% khèi l−îng. Søc sinh s¶n: Sè con s¬ sinh/æ: 9-10 con. Sè con lóc 60 ngµy tuæi: 7-8 con. Khèi l−îng s¬ sinh/con: 1,2kg. Khèi l−îng 60 ngµy tuæi/con: 12-13kg. Lîn nu«i thÞt: 8 th¸ng tuæi ®¹t: 83,3kg. 10 th¸ng tuæi ®¹t: 117kg. Lîn Yorkshire nu«i thÝch nghi tèt, ®¹t ®−îc sinh s¶n æn ®Þnh vµ tiÕt s÷a cao. Lîn ®−îc dïng trong lai kinh tÕ víi gièng lîn néi ®Ó lÊy con nu«i thÞt cã khèi l−îng lín. GÇn ®©y cßn ®−îc chän läc mét sè con c¸i lai F1 tèt ®Ó tiÕp tôc lai theo h−íng n¹c cao. 2. Lîn Landrace Lîn Landrace cã h−íng s¶n xuÊt n¹c. Mµu l«ng da tr¾ng tuyÒn, tÇm vãc to, dµi m×nh, ngùc n«ng. ThÓ chÊt kh«ng v÷ng ch¾c. §Æc ®iÓm riªng cña gièng: tai to rñ xuèng m¾t. Lîn nu«i 8 th¸ng tuæi ®¹t: 90kg. 12 th¸ng tuæi ®¹t: 145kg. 20