Kỹ thuật chăn nuôi lợn nái mắn đẻ sai con -Chương 2

Chia sẻ: Nguyen Phung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

984
lượt xem 239
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kỹ thuật chăn nuôi lợn nái mắn đẻ sai con. Chương 2: Giống lợn. Trong chăn nuôi lợn nái lấy con nuôi thịt hướng nạc, các khâu kỹ thuật như chọn giống, thức ăn, nuôi dưỡng, chăm sóc đều có những yêu cầu mới theo một quy trình nuôi từ lúc chọn con đực, cái giữ lìm giống đến khi sinh sản, nuôi con...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật chăn nuôi lợn nái mắn đẻ sai con -Chương 2

Ch−¬ng II GIèNG LîN I. NH÷Ng yªu cÇu chung 1. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng gièng Trong ch¨n nu«i lîn n¸i lÊy con nu«i thÞt h−íng n¹c, c¸c kh©u kü thuËt nh− chän gièng, thøc ¨n, nu«i d−ìng, ch¨m sãc ®Òu cã nh÷ng yªu cÇu míi theo mét quy tr×nh nu«i tõ lóc chän con ®ùc, c¸i gi÷ lµm gièng ®Õn khi sinh s¶n, nu«i con... Nh÷ng yÕu tè ®ã lµ: a. Con gièng Con gièng ®−îc chän (c¸i, ®ùc) cÇn theo h−íng lÊy con nu«i thÞt cã nhiÒu n¹c. Kh«ng ph¶i bÊt cø gièng nµo còng ®Òu cho tû lÖ n¹c cao. Lîn lai kinh tÕ gi÷a gièng lîn ngo¹i Coocvan víi lîn néi nh− Ø, Mãng C¸i, kh«ng thÓ cho tû lÖ n¹c cao, v× gièng lîn nµy cã h−íng n¹c-mì. CÇn ph¶i cho phèi víi gièng Landrace, Yorkshire (§¹i b¹ch) cã h−íng n¹c cao th× tû lÖ n¹c ë con lai nu«i thÞt míi cao. b.Thøc ¨n Nu«i lîn lÊy n¹c, chÊt ®¹m cßn gäi lµ protein cã ý nghÜa lín vÝ nã lµ nguån t¹o ra thÞt n¹c. Bªn c¹nh ®ã, cßn ph¶i cho ¨n ®ñ l−îng, ®ñ chÊt vµ æn ®Þnh cho tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lîn. Kh«ng thÓ nu«i lîn ®¹t n¨ng suÊt cao theo thøc ¨n cã s½n trong gia ®×nh, nh÷ng s¶n phÈm tËn thu hoÆc c¸c phô phÕ phÈm ®−îc. Lîn cÇn ®−îc ¨n theo khÈu phÇn thøc ¨n ®· ®−îc hçn hîp tr−íc. Trong ch¨n nu«i lîn, thøc ¨n chiÕm tíi 65-68% gi¸ thµnh lîn con vµ 70-75% gi¸ thµnh lîn thÞt. V× vËy cÇn cho lîn ¨n ®ñ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ph¸t triÓn, lîn lín nhanh sÏ gi¶m ®−îc chi phÝ thøc ¨n tõ ®ã mµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. c. Nu«i d−ìng Nu«i d−ìng ®Ó lîn n¸i sinh s¶n cao: con nhiÒu trªn løa, to con nhanh lín, con nu«i thÞt cã tû lÖ n¹c cao. Nh− vËy ph¶i cã tæ chøc liªn hoµn ®Ó lîn nu«i kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n. Kh«ng thÓ mua lîn ë chî vÒ nu«i ®Ó lÊy thÞt nhiÒu n¹c nÕu kh«ng biÕt râ ®ã lµ gièng lîn g×, bao nhiªu th¸ng tuæi vv Nu«i lîn h−íng n¹c, cÇn ®¹t c¸c yªu cÇu sau míi cã l·i: lîn lín nhanh tõ lóc nhá, sau cai s÷a ®Õn giÕt thÞt kh«ng cã giai ®o¹n nu«i vç bÐo nh− nu«i lîn thÞt hiÖn nay. Thêi gian nu«i ng¾n mµ ®¹t khèi l−îng cao, b¶o ®¶m t¨ng träng b×nh qu©n lµ 600-650g/ngµy. 2. §Æc ®iÓm cña mét gièng lîn tèt a. Gièng lîn ®−îc chän cÇn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm di truyÒn æn ®Þnh cã lîi cho s¶n xuÊt. §ã lµ: - Lîn m¾n ®Î, sè con ®Î ra còng nh− khèi l−îng toµn æ lóc s¬ sinh, lóc cai s÷a ®Òu cao. - Møc t¨ng träng cao. - Tiªu tèn thøc ¨n cho 1kg s¶n phÈm (lîn con, lîn thÞt) h¹. - Cã tÝnh thÝch øng cao, thÝch nghi ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i. 13
- ChÊt l−îng thÞt cao (nhiÒu n¹c). C¸c ®Æc ®iÓm trªn thÓ hiÖn qua c¸c gièng lîn nu«i ë n−íc ta nh− sau: C¸c ®Æc ®iÓm Sù thÓ hiÖn Gièng lîn néi Gièng lîn ngo¹i Sè con nhiÒu trong Lîn Mãng C¸i lîn Yorkshire Cu Ba, Liªn X«; Landrace mçi løa ®Î lang c¸c lo¹i Cu Ba, §E Khèi l−îng toµn æ vµ Yorkshire, Landrace NhËt, BØ, lîn §E, t¨ng träng cao Duroc Tiªu tèn thøc ¨n thÊp Yorkshire, Landrace NhËt, BØ, DE, Duroc ThÝch øng cao Lîn Mãng c¸i, lîn Ø, Yorkshire, Duroc c¸c lo¹i lîn lang PhÈm chÊt thÞt cao Yorkshire, Landrace BØ, NhËt, Cu Ba, §E, Duroc Qua b¶ng trªn cho thÊy, kh«ng ph¶i gièng nµo còng ®¹t ®−îc tÊt c¶ c¸c ®Æc ®iÓm nãi trªn. C¸c gièng ®¹t ®−îc nhiÒu ®Æc ®iÓm mong muèn ë lîn néi lµ gièng lîn Mãng C¸i vµ c¸c lîn lang kh¸c. ë lîn ngo¹i th× gièng Yorkshire cña Cu Ba, Liªn X« cò, råi ®Õn Landrace c¸c lo¹i, §E. b. C¸c ®Æc ®iÓm cã tÝnh di truyÒn cao sÏ cã lîi cho s¶n xuÊt §Ó chän läc th−êng sö dông c¸c ®Æc ®iÓm cã hÖ sè di truyÒn (h2) cao cã lîi cho s¶n xuÊt (xem b¶ng). §Æc ®iÓm HÖ sè di truyÒn (h2) T¨ng träng 0,3-0,45 Tiªu tèn thøc ¨n 0,3-0,45 ChÊt l−îng thÞt 0,25-0,35 ThÞt n¹c 0,40-0,70 Dµi th©n 0,50-0,70 14
II. chän lîn c¸i lµm gièng sinh s¶n 1. C¸c tiªu chuÈn chän läc Lîn gi÷ lµm n¸i sinh s¶n cÇn cã nh÷ng tiªu chuÈn sau: a. Lîn thuéc gièng m¾n ®Î. Sù m¾n ®Î cña lîn thÓ hiÖn trªn sè con ®Î ra, tû lÖ nu«i sèng trªn mét æ. Mét æ ®Î cã 8-9 con nu«i sèng ®Õn cai s÷a vµ mét n¨m lîn n¸i cho tõ 15-16 con lµ møc trung b×nh. D−íi møc nµy lµ kÐm. Lîn n¸i m¾n ®Î ph¶i ®¹t 1,8-2 løa ®Î/n¨m vµ khi phèi gièng mét lÇn ®· cã chöa. b. Lîn cã ngo¹i h×nh vµ thÓ chÊt tèt Lîn c¸i lai chän gièng ph¶i tr−êng m×nh, m«ng në, cã tõ 12 vó trë lªn, cã bé khung v÷ng vµng ®Ó b¶o ®¶m sù bÒn v÷ng cña con gièng. L«ng da tr¾ng, cã thÓ cã bít ®en nhá trªn da. §èi víi lîn néi thuÇn nh− lîn Ø, lîn Mãng C¸i cÇn ®óng ngo¹i h×nh Ø (®en) Mãng C¸i cã lang yªn ngùa vµ c¸c lang kh¸c. L−ng kh«ng qu¸ vâng, bông kh«ng qu¸ sÖ, th−a l«ng, m−ît, da máng. Kh«ng chän con cã khuyÕt tËt: ch©n yÕu, l−ng vâng, ©m hé ng−îc, v× ®©y cã thÓ lµ hiÖn t−îng do ®ång huyÕt, do di truyÒn cña bè mÑ. c. Lîn cã nguån gèc bè mÑ lµ gièng tèt: Chän con lai lµm gièng, nªn cÇn biÕt cô thÓ bè mÑ thuéc gièng g×, biÕt kh¶ n¨ng sinh s¶n cña con mÑ, sè con ®Î ra tõng løa, chØ nªn chän ë ®µn cã 8-10 con, kh«ng cã hiÖn t−îng cßi cäc, to nhá trong ®µn. Kh«ng chän ë løa ®Î 5 con/æ vµ ®Î løa 1 con. Sè con ®Î Ýt, cã thÓ do di truyÒn cña bè hay mÑ, sÏ ¶nh h−ëng ®Õn sinh s¶n ®êi con. §èi víi con bè cÇn biÕt cô thÓ lµ giång g× vµ thµnh tÝch phèi gièng trªn mét sè n¸i nÕu nh¶y trùc tiÕp. Kh«ng nªn mua lîn ë chî vÒ nu«i vµ gi÷ lµm gièng sinh s¶n v× kh«ng râ nguån gèc. d. Lîn cã khèi l−îng thÝch hîp Khèi l−îng con c¸i ®−îc chän lóc cai s÷a 2-3 th¸ng tuæi ®¹t: - 8-10kg/con ë lîn néi, phèi gièng løa ®Çu ®¹t 45-50kg/con. - 12-14kg/con ë lîn lai, 60-65kg/con lóc 6-7 th¸ng tuæi. - 14-16kg/con ë lîn ngo¹i, 7-8 th¸ng tuæi ®¹t 75-80kg/con. Khèi l−îng lîn n¸i lai F1 kh«ng qu¸ 150-180kg lóc tr−ëng thµnh, lîn ngo¹i kh«ng qu¸ 200kg (trong ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng ë ViÖt Nam). 2. C¸c giai ®o¹n chän läc Chän lÇn 1: Chän lîn lóc 3 tuÇn tuæi: to con, con kháe nhÊt trong æ. CÇn t×m c¸ch ®¸nh dÊu b»ng mùc trªn con ®−îc chän. Chän lÇn 2: Chän lóc cai s÷a 2-3 th¸ng tuæi ë nh÷ng con ®· ®¸nh dÊu khi chän lÇn 1. Con ®−îc chän ph¶i ®¹t: to, kháe vµ d¸ng c©n ®èi, cã sè vó 12 trë lªn. Khèi l−îng ph¶i cao h¬n b×nh qu©n cña ®µn. Chän lÇn 3: Lóc 6-7 th¸ng tuæi: th©n h×nh c©n ®èi, kho¶ng c¸ch vó ®Òu, cã 12 vó trë lªn, kh«ng cã vó kÑ lÐp, ©m hé b×nh th−êng, kh«ng dÞ tËt. Chän nh÷ng con cã hiÖn t−îng ®éng 15
dôc sím. CÇn chän con l«ng da tr¾ng (®èi víi lîn ngo¹i nh− Landrace Yorshire) ®Ó tr¸nh bÞ pha t¹p nhiÒu gièng. III. §ÆC §iÓM MéT Sè GIèNG LîN NU¤i TRONG N¦íC A. C¸c gièng lîn néi Lîn Ø Cã c¸c tªn gäi: lîn Ø mì vµ lîn Ø pha. Lîn ®−îc h×nh thµnh vµ tËp trung nu«i ë c¸c tØnh vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ b¾c khu bèn cò (Thanh Hãa). Ngo¹i h×nh cã h−íng s¶n xuÊt mì, l«ng da ®en tuyÒn. §Çu nhá, tai nhá ®øng, mâm ng¾n, cã con nh¨n (lîn Ø mì) m×nh ng¾n ngùc s©u, bông to sÖ cã sè vó tõ 8-10. Lîn tÇm vãc nhá. ë lîn Ø pha: L«ng da ®en, cã con 4 ch©n ®èm tr¾ng (lîn H¶i H−ng) bông to gän h¬n Ø mì. Sinh tr−ëng lîn gièng: 8 th¸ng tuæi ®¹t 35 kg. 10 th¸ng tuæi ®¹t 45kg. Lîn tr−ëng thµnh 30-32 th¸ng tuæi ®¹t 70kg. Lîn Ø sím thµnh thôc vÒ tÝnh dôc. Tuæi ®éng hín ®Çu tiªn: 4 th¸ng 12 ngµy tuæi. Chu kú ®éng dôc 20 ngµy. VÒ sinh s¶n: Sè con s¬ sinh trªn æ 8-10 con. Khèi l−îng s¬ sinh mét con 0,450kg. Sè con nu«i ®Õn 60 ngµy tuæi/æ 5,5kg. Gièng lîn Ø cã −u ®iÓm quý: sím thµnh thôc vÒ tÝnh dôc, sinh s¶n tèt, chÞu ®ùng kham khæ, bÖnh tËt Ýt, chÊt l−îng thÞt th¬m ngon, dÔ thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn nu«i. Nh−îc ®iÓm: TÇm vãc lîn nhá, ch−a ®¸p øng ®−îc ch¨n nu«i theo c«ng nghiÖp v× lîn nhiÒu mì. Lîn Ø ®−îc dïng lµm n¸i nÒn trong lai kinh tÕ víi lîn ngo¹i nh»m n©ng cao tÇm vãc lîn nu«i thÞt. Cho lai víi Yorkshire ®Ó chän läc mét sè c¸i lai lµm gièng (F1). Lîn Ø cßn ®−îc lai víi c¸c gièng Landrace, Duroc nh»m n©ng cao tû lÖ n¹c ë con lai. Lîn Mãng C¸i Gièng lîn Mãng C¸i ®−îc nu«i t¹i c¸c huyÖn Hµ Cèi, §Çm Hµ, §«ng TriÒu (tØnh Qu¶ng Ninh). Ngoµi ra cßn cã c¸c nhãm lîn lang cã nguån gèc lîn Mãng C¸i ®−îc nu«i ë c¸c tØnh nh− lîn Lang Hång (tØnh B¾c Ninh cò) Lang L¹ng (tØnh L¹ng S¬n), Lang Th¸i B×nh. Lîn Mãng C¸i cã c¸c ®Æc ®iÓm sau: H−íng s¶n xuÊt: mì. 16
Mµu s¾c l«ng da: ®en tr¾ng, ®Çu ®en, tr¸n cã ®èm tr¾ng vai cæ cã vµnh tr¾ng dµi ®Õn bông vµ 4 ch©n, l−ng m«ng mµu ®en h×nh yªn ngùa. §Çu to tai rñ, l−ng dµi bông sÖ võa. Sè vó cã 12- 14. C¸c lo¹i lîn lang ®Òu cã ®èm ®en to nhá kh¸c nhau trªn l«ng da tËp trung ë phÝa ®Çu vµ m«ng. Lîn Mãng C¸i ®¹t 60kg lóc 12 th¸ng tuæi. Lîn lóc tr−ëng thµnh 30-32 th¸ng tuæi ®¹t tõ 95-100kg. Kh¶ n¨ng sinh s¶n cao, ®¹t sè con 10-12 con/æ trë lªn. Khèi l−îng s¬ sinh/con ®¹t 0,550-0,600kg. Sè con nu«i ®−îc ®Õn 60 ngµy tuæi: 8,5 con/æ víi khèi l−îng con lµ 6,5-6,8kg. ë c¸c lo¹i lîn lang kh¸c c¸c chØ tiªu trªn ®Òu thÊp h¬n gièng lîn lang Mãng C¸i 5-7%. Còng nh− gièng lîn Ø, lîn Mãng C¸i cßn cã mét sè ®Æc ®iÓm ch−a ®¹t: l−ng vâng, bông sÖ, thÓ chÊt yÕu, mì nhiÒu. TÝnh chÞu ®ùng kham khæ vµ tÝnh thÝch nghi kÐm gièng lîn Ø. Gièng lîn Mãng C¸i vµ lang ®−îc dïng lµm n¸i nÒn cho lai kinh tÕ víi c¸c gièng lîn ngo¹i nh− Yorkshire (§¹i b¹ch) vµ Landrace nh»m n©ng cao khèi l−îng thÞt vµ chÊt l−îng n¹c. Lîn Thuéc Nhiªu Lµ gièng lîn lai chän trong nh©n d©n, ®Õn nay trë thµnh mét quÇn thÓ nu«i réng ë vïng ®ång b»ng n−íc ngät s«ng Cöu Long. Lîn Thuéc Nhiªu cã sù tham gia cña gièng lîn Yorshire (§¹i b¹ch) mµ h×nh thµnh. Nguån gèc tõ lµng Thuéc Nhiªu tØnh TiÒn Giang. Lîn Thuéc Nhiªu cã mµu s¾c l«ng da tr¾ng tuyÒn, cã bít ®en nhá ë m¾t. Lîn cã tÇm vãc trung b×nh, ng¾n m×nh, thÊp ch©n, tai nhá th¼ng ®øng. Lîn cã h−íng s¶n xuÊt mì - n¹c. Sinh tr−ëng ë lîn hËu bÞ c¸i lóc 8 th¸ng tuæi ®¹t 64-68kg. Lóc 10 th¸ng tuæi ®¹t 87-93kg. VÒ sinh lý sinh s¶n: Tuæi ®éng ®ùc ®Çu tiªn 210 ngµy tuæi (7 th¸ng tuæi). Tuæi phèi gièng 240 ngµy. Tuæi ®Î løa ®Çu 350 ngµy. Sè con trung b×nh trªn mét æ: 9,5 con. Khèi l−îng s¬ sinh/con 0,600-0,700kg. Khèi l−îng cai s÷a/con 7kg. Lîn Thuéc Nhiªu cã nhiÒu −u ®lÓm: nhanh lín, m¾n ®Î cã tÝnh chÞu ®ùng kham khæ cao. Bªn c¹nh cßn cã nh−îc ®iÓm: mì nhiÒu n¹c Ýt, cÇn ®−îc c¶i tiÕn. Lîn ®−îc phèi víi c¸c gièng lîn ngo¹i: Yorkshire, Landrace vµ Duroc nh»m n©ng cao h¬n chÊt l−îng n¹c. 17
Lîn Ba Xuyªn Gièng lîn ®−îc t¹o ra trong s¶n xuÊt ë vïng Ba Xuyªn tØnh Sãc Tr¨ng. Lîn ®−îc nu«i nhiÒu t¹i c¸c tØnh CÇn Th¬, Sãc Tr¨ng, Minh H¶i (c¸c tØnh miÒn T©y Nam Bé). Lîn thÝch nghi tèt víi c¸c vïng ven biÓn, n−íc phÌn chua mÆn. Lîn Ba Xuyªn cã mµu s¾c l«ng ®en tr¾ng (ë miÒn Nam cã tªn gäi “heo b«ng”). Lîn mâm ng¾n, tai to cóp xuèng mÆt. Th©n ng¾n, l−ng h¬i vâng. H−íng s¶n xuÊt mì - n¹c.TÇm vãc trung b×nh. VÒ sinh s¶n lîn Ba Xuyªn ®¹t: Sè con s¬ sinh/æ 7-9 con. Khèi l−îng s¬ sinh/con 0,60-0,70kg. Lîn tr−ëng thµnh lóc 30-32 th¸ng tuæi ®¹t: 120-150kg. Lîn Ba Xuyªn ®−îc dïng cho phèi víi c¸c gièng lîn ngo¹i Landrace, Yorkshire v.v... nh»m n©ng cao tû lÖ n¹c h¬n. Mét sè nhãm gièng lîn lai t¹o Nhãm gièng lîn lai t¹o ®−îc nghiªn cøu tõ nh÷ng n¨m 60 nh»m ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vÒ n¨ng suÊt sinh s¶n vµ tèc ®é sinh tr−ëng h¬n gièng lîn néi hiÖn nay. C¸c gièng lai t¹o ®· lµm c¬ së cho viÖc n©ng cao dÇn chÊt l−îng con gièng sau nµy. §ã lµ nh÷ng gièng lîn ®−îc Nhµ n−íc c«ng nhËn nh− §BI 81; BSI-81; lîn tr¾ng Phó Yªn; Kh¸nh Hßa; nhãm lîn tr¾ng Th¸i B×nh. Nh÷ng nhãm gièng nµy cã sù tham gia lai t¹o chñ yÕu cña gièng lîn Yorkshire víi 2 gièng lîn Ø vµ Mãng C¸i nÒn. Riªng lîn BSI-81 cã sù tham gia cña lîn ngo¹i gièng Berkshire víi gièng lîn nÒn Ø. §Æc ®iÓm ngo¹i h×nh: C¸c nhãm gièng trªn ®Òu cã h−íng s¶n xuÊt n¹c - mì. Cã tÇm vãc trung b×nh vµ cao h¬n gièng lîn néi. §Çu to võa, Ýt nh¨n, l−ng th¼ng, bông gän, th©n h×nh v÷ng ch¾c. L«ng da tr¾ng cã bít ®en nhá trªn da. Lîn BSI-81 cã con mµu ®en hoÆc ®èm ®en trªn da. VÒ sinh s¶n c¸c nhãm gièng trªn ®Òu ®¹t møc: Sè con sinh/æ 9,7-10,96 con. Khèi l−îng s¬ sinh/con 0,8-1kg. C¸c nhãm lîn gièng trªn ®ang ®−îc n©ng cao c¶i tiÕn dÇn b»ng lai víi c¸c gièng lîn ngo¹i cã n¨ng suÊt n¹c cao, nh»m ®¸p øng nhu cÇu míi (lîn cã tû lÖ n¹c trªn 50%). C¸c gièng lîn vïng nói. C¸c gièng lîn miÒn nói cã nhiÒu lo¹i h×nh, nh−ng tÝnh n¨ng s¶n xuÊt cßn thÊp, do ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, tËp qu¸n ch¨n nu«i vµ nhÊt lµ kü thuËt nu«i cßn ë tr×nh ®é thÊp. C¸c gièng lîn miÒn nói cã: lîn M−êng Kh−¬ng, lîn MÑo miÒn Trung vµ lîn (heo) Sãc cña miÒn Nam. C¸c gièng lîn trªn ®Òu cã mµu s¾c l«ng da ®en tuyÒn. Lîn cã tÇm vãc to h¬n c¸c gièng lîn n¬i kh¸c nh−ng lÐp m×nh. Lîn M−êng Kh−¬ng tai to vµ rñ che kÝn m¾t. 18
Lîn MÑo tai nhá ®øng: Th©n h×nh v÷ng ch¾c thÝch hîp víi viÖc nu«i th¶ r«ng. VÒ sinh s¶n nãi chung thÊp: Sè con s¬ sinh/æ 5-6 con. Sæ løa ®Î/n¨m 1-1,2 løa. Tuæi thµnh thôc vÒ tÝnh dôc chËm: tuæi ®éng hín ®Çu tiªn lóc 8 th¸ng tuæi. C¸c gièng lîn nµy cÇn ®−îc c¶i tiÕn vÒ kü thuËt nu«i vµ ch¨m sãc n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n b»ng c¸ch kÕt hîp lai víi c¸c gièng néi (Ø vµ Mãng C¸i). ë nh÷ng vïng b¸n s¬n ®Þa cña miÒn Trung cã gièng lîn cá. Lîn cã 2 lo¹i mµu l«ng: ®en tuyÒn vµ lang ë vïng bông. Lîn cã h−íng s¶n xuÊt mì. Lîn ph¸t triÓn n¬i khÝ hËu nãng, kh« h¹n, ®Êt ®ai kÐm mµu mì, thøc ¨n thiÕu, tÇm vãc nhá. Sè løa ®Î hµng n¨m thÊp: 1-1,2 løa. Sè con ®Î thÊp: 6-7con/løa. Khèi l−îng cai s÷a do n¸i nhá bÐ nªn chØ ®¹t 3kg lóc 50-60 ngµy tuæi. B. C¸c gièng lîn ngo¹i Cã nhiÒu gièng lîn cao s¶n n−íc ngoµi ®−îc nhËp vµo n−íc ta tõ nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû 20. C¸c gièng nhËp ®Òu nh»m môc ®Ých n©ng cao vÒ khèi l−îng s¶n phÈm, kÕt hîp víi c¸c gièng néi cã trong n−íc hoÆc c¸c gièng ®Þa ph−¬ng ®Ó h×nh thµnh c¸c nhãm gièng lai míi nh− lîn Ba Xuyªn, Thuéc Nhiªu. C¸c gièng lîn nhËp vµo n−íc ta cã c¸c mµu s¾c: - Mµu l«ng da tr¾ng: Gåm lîn Yorkshire (§¹i b¹ch) vµ lîn Landrace (lîn §an m¹ch). - Lîn mµu ®en Berkshire (BÐc sai), lîn Cornwall, - Lîn Duroc cã mµu n©u s¸ng. VÊn ®Ò sö dông c¸c gièng lîn ngo¹i: Xu thÕ cña thÞ tr−êng thÕ giíi lµ “b¹ch hãa” ®µn lîn, lîn nhiÒu n¹c, s¶n phÈm æn ®Þnh, chÊt l−îng vµ sè l−îng lín. §Ó ®¹t ®−îc c¸c yªu cÇu trªn cÇn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng kü thuËt míi vÒ gièng, thøc ¨n. Trong tõng gièng trªn còng ®−îc ph¸t triÓn theo thÞ hiÕu cña thÞ tr−êng nh−: Landrace BØ ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ tû lÖ thÞt ®ïi, m«ng to; Landrace NhËt cã ®é dµi th¨n thÞt v.v... C¸c gièng lîn ®−îc ph¸t triÓn m¹nh trªn thÕ giíi lµ 2 gièng cã mµu l«ng tr¾ng: Yorkshire vµ Landrace; trong ®ã gièng lîn yorkshire chiÕm sè l−îng lín. C¶ hai gièng trªn ®¸p øng thÞ hiÕu “b¹ch hãa” ®µn lîn vµ cßn nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c mµ c¸c gièng lîn kh¸c kh«ng ®¹t ®−îc. §ã lµ chÊt l−¬ng s¶n phÈm. VÒ sinh s¶n. C¶ hai gièng thuéc lo¹i cao s¶n, ®Î 10 con/æ trë lªn, n¨ng suÊt thÞt n¹c cao vµ chÊt l−îng thÞt n¹c còng cao. Trong 2 gièng th× gièng lîn Yorkshire cßn ®−îc gäi lµ gièng lîn quèc tÕ v× nã thÝch nghi hÇu hÕt c¸c khu vùc khÝ hËu mµ vÉn gi÷ ®−îc c¸c −u ®iÓm. Gièng lîn Landrace lµ gièng ®−îc t¹o nªn theo yªu cÇu cña s¶n xuÊt. Tû lÖ n¹c cao, tr−êng m×nh, sinh tr−ëng nhanh nh−ng ®Çu nhá, x−¬ng nhá lµm mÊt sù c©n ®èi c¬ thÓ, nªn nu«i cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. 19
C¸c gièng lîn ngo¹i kh¸c th× sù ph¸t triÓn kh«ng m¹nh b»ng 2 gièng kÓ trªn vµ tïy theo yªu cÇu thÞt cña tõng n−íc. C¸c gièng lîn cã thiªn h−íng mì - n¹c nh− Berkshire, Coãcval, ngoµi mµu s¾c l«ng da ®en cßn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu n¹c cao. Lîn Duroc mµu n©u ®−îc dïng ®Ó t¹o ®µn con cã tû lÖ thÞt n¹c cao vµ tÝnh thÝch øng cao. Sau ®©y lµ ®Æc ®iÓm cña tõng gièng. 1. Lîn Yorkshire (§¹i b¹ch) Cã 2 d¹ng lo¹i h×nh s¶n xuÊt: - Lo¹i h×nh h−íng n¹c-mì. - Lo¹i h×nh h−íng n¹c. VÒ ngo¹i h×nh: lîn h−íng s¶n xuÊt n¹c-mì cã tÇm vãc to ng¾n m×nh, s©u ngùc ®iÓn h×nh lµ ®¹i b¹ch Liªn X«. Cßn lîn cã h−íng s¶n xuÊt n¹c th× tÇm vãc to, dµi m×nh, ngùc m«ng cao. §Æc ®iÓm riªng cña gièng lµ tai ®øng, thÓ chÊt v÷ng ch¾c cã sè vó tõ 12-14 vó. Mµu s¾c l«ng da tr¾ng tuyÒn. Cã thÓ cã ®èm ®en nhá trªn da (lîn §E) Søc sinh tr−ëng: 10 th¸ng tuæi 70,2kg. 12 th¸ng tuæi 90,8kg. So víi gièng gèc, lîn nhËp vµo n−íc ta thÊp h¬n tõ 5-10% khèi l−îng. Søc sinh s¶n: Sè con s¬ sinh/æ: 9-10 con. Sè con lóc 60 ngµy tuæi: 7-8 con. Khèi l−îng s¬ sinh/con: 1,2kg. Khèi l−îng 60 ngµy tuæi/con: 12-13kg. Lîn nu«i thÞt: 8 th¸ng tuæi ®¹t: 83,3kg. 10 th¸ng tuæi ®¹t: 117kg. Lîn Yorkshire nu«i thÝch nghi tèt, ®¹t ®−îc sinh s¶n æn ®Þnh vµ tiÕt s÷a cao. Lîn ®−îc dïng trong lai kinh tÕ víi gièng lîn néi ®Ó lÊy con nu«i thÞt cã khèi l−îng lín. GÇn ®©y cßn ®−îc chän läc mét sè con c¸i lai F1 tèt ®Ó tiÕp tôc lai theo h−íng n¹c cao. 2. Lîn Landrace Lîn Landrace cã h−íng s¶n xuÊt n¹c. Mµu l«ng da tr¾ng tuyÒn, tÇm vãc to, dµi m×nh, ngùc n«ng. ThÓ chÊt kh«ng v÷ng ch¾c. §Æc ®iÓm riªng cña gièng: tai to rñ xuèng m¾t. Lîn nu«i 8 th¸ng tuæi ®¹t: 90kg. 12 th¸ng tuæi ®¹t: 145kg. 20
VÒ sinh s¶n: Sè con s¬ sinh/æ: 8-11 con. Khèi l−îng s¬ sinh/con: 1,3-1,4kg. Khèi l−îng 60 ngµy tuæi/con: 12-13kg. C¸c chØ tiªu sinh tr−ëng, sinh s¶n, lîn nu«i ë n−íc ta cã thÊp h¬n so víi gièng gèc tõ 10-15%. Lîn ®−îc dïng trong lai kinh tÕ víi c¸c gièng lîn néi nh»m n©ng cao khèi l−îng vµ tû lÖ n¹c. 3. Lîn Duroc Lîn cã h−íng s¶n xuÊt n¹c. Mµu s¾c l«ng da n©u vµng nh¹t vµ sÉm. Ngo¹i h×nh c©n ®èi thÓ chÊt v÷ng ch¾c, mâm th¼ng, tai to, ng¾n côp che m¾t. Gièng cã tÝnh thÝch øng chÞu ®ùng cao. VÒ sinh s¶n: §Î con Ýt, 8-9 con/æ, tiÕt s÷a kÐm. Lîn Duroc ®−îc dïng trong lai kinh tÕ lÊy con lai nu«i thÞt ®¹t tû lÖ n¹c cao, t¨ng träng nhanh. 4. Lîn Berkshire Lîn cã h−íng s¶n xuÊt n¹c - mì. Mµu s¾c l«ng da ®en tuyÒn, cã 6 ®iÓm tr¾ng ë tr¸n, l«ng ®u«i vµ 4 ch©n. Lîn tai nhá ®øng, mâm ng¾n, ®−îc dïng tèt trong lai kinh tÕ, ®¸p øng yªu cÇu n©ng khèi l−îng lîn thÞt. Ngµy nay do nhu cÇu n©ng tû lÖ n¹c nªn lîn Berkshire Ýt ®−îc dïng do mµu s¾c l«ng kh«ng cßn thÝch hîp còng nh− chÊt l−îng mì nhiÒu. 5. Lîn Corwvall (Cãocvan) Lîn cã h−íng s¶n xuÊt mì. L«ng da ®en tuyÒn. Tai rñ vÒ phÝa tr−íc che kÝn m¾t. Th©n h×nh v÷ng ch¾c, lîn sinh s¶n tèt. Lîn ®−îc dïng trong lai kinh tÕ víi lîn néi lay con nu«i thÞt nh»m ®¹t khèi l−îng cao. Còng nh− gièng Berkshire v× mµu s¾c l«ng da ®en vµ mì nhiÒu nªn ngµy nay Ýt ®−îc dïng trong s¶n xuÊt. 21
IV. LAI GIèNG 1. Sù biÓu hiÖn vµ sö dông −u thÕ lai Khi cho lai gi÷a c¸c gièng, th−êng nh»m ®¹t c¸c môc tiªu sau: - KÕt hîp ®−îc c¸c ®Æc ®iÓm kh¸c nhau gi÷a c¸c gièng. - Khai th¸c ®−îc nh÷ng biÕn dÞ theo quy luËt ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Khi cho lai gi÷a 2 gièng kh¸c nhau, ë ®êi con cã nh÷ng ®iÓm h¬n con bè hoÆc con mÑ, VÝ dô: khi cho lai gi÷a lîn ngo¹i Yorkshire (§¹i b¹ch) tÇm vãc to, víi n¸i néi Mãng C¸i tÇm vãc nhá, con lai to h¬n con lîn thuÇn Mãng C¸i, nh−ng bÐ h¬n Yorkshire, ®¹t ®−îc tÇm vãc trung gian gi÷a bè vµ mÑ. ¦u thÕ cña con lai lµ cã søc sèng cao, t¨ng träng nhanh gi¶m tû lÖ hao hôt vµ cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao (xem h×nh vÏ). ¦u thÕ lai ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: Sè con ®Î ra trªn mét løa t¨ng 8-10%, vÒ khèi l−îng toµn bé lóc cai s÷a t¨ng tíi h¬n 10%. VÒ s¶n xuÊt thÞt th× phô thuéc vµo møc ®é di truyÒn cña bè vµ mÑ, cã thÓ b»ng trung b×nh cña bè mÑ, cßn chØ tiªu vÒ tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng th× b»ng hoÆc thÊp h¬n bè mÑ. Khi sö dông con c¸i lai F1 (Con lai cã 3 gièng tham gia) ®Ó lµm gièng sinh s¶n th× “−u thÕ lai” thÓ hiÖn trªn c¸ thÓ nh− sau: Sè con s¬ sinh ®Õn cai s÷a t¨ng tõ 3%-6%, khèi l−îng æ cai s÷a t¨ng tõ 10-12% Nh− vËy “¦u thÕ lai” lµ tiÕn bé ®¹t ®−îc 1 lÇn khi cho lai, vËy khi dïng n¸i lai F1 ®Ó sinh s¶n tiÕp, tøc lµ t¨ng −u thÕ lai tõ 2 nguån (nguån tõ con n¸i lai vµ nguon tõ con ®ùc cho phèi) v× vËy khi cho lai ph¶i chän c¶ con bè lÉn con mÑ, ®Ó ®¹t ®−îc yªu cÇu mong muèn. Trong lai 2 gièng (lai kinh tÕ) th−êng lÊy lîn n¸i ®Þa ph−¬ng cã −u ®iÓm vÒ sinh s¶n, tÝnh thÝch øng ®Ó ®¶m b¶o viÖc nu«i con lai sau nµy trong ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. Cßn phÝa con ®ùc th× dïng lîn ngo¹i ®Ó n©ng cao khèi l−îng ë ®êi sau, cã lîi vÒ kinh tÕ. Trong lai 3 gièng (lai ®Þnh h−íng) nhÊt lµ khi sö dông n¸i lai F1 th× ®Æc ®iÓm sinh s¶n ph¶i gi÷ ®−îc ë con n¸i, ®ång thêi vÒ phÝa con ®ùc cÇn ®−îc chän theo mét h−íng nhÊt ®Þnh. VÝ dô: lai ®Ó lÊy tû lÖ n¹c cao th× cÇn suy tÝnh gièng ®ùc ngo¹i nµo phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña vïng nu«i. 22
2. Sù kh¸c nhau gi÷a lai kinh tÕ vµ lai ®Þnh h−íng Lai kinh tÕ lµ lai gi÷a 2 gièng kh¸c nhau nh»m ®¹t “−u thÕ lai” nhÊt ®Þnh ë ®êi con nu«i thÞt. Lai ®Þnh h−íng lµ lai kÐp trªn nÒn n¸i lai F1 cã chän läc ®Ó lÊy s¶n phÈm nu«i thÞt theo mét yªu cÇu nhÊt ®Þnh. VÝ dô: lÊy tû lÖ n¹c cao. Lai ®Þnh h−íng cßn dïng c¸c nhãm cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau trong cïng mét gièng, nh»m ®¹t mét yªu cÇu ®Æt ra. VÝ dô: Lîn Landrace BØ cã tû lÖ n¹c cao æn ®Þnh. Lîn Ladrace NhËt cã th©n dµi, chÊt l−îng æn ®Þnh. Lîn Ladrace Cu Ba sinh s¶n tèt, thÝch nghi tèt trong ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng n−íc ta. Lai ®Þnh h−íng tång hîp ®−îc vµo con lai nh÷ng −u ®iÓm cña con mÑ (n¸i F1) vµ con bè thuÇn kh¸c, ®iÒu mµ trong mét gièng kh«ng thÓ kÕt hîp ®−îc. Ph−¬ng ph¸p lai nµy ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh vÒ n¨ng suÊt s¶n phÈm trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®−îc n©ng cao. 3. Mét sè c«ng thøc lai nh»m ®¹t tû lÖ n¹c kh¸c nhau Lai kinh tÕ: ngo¹i x ngo¹i nh»m ®¹t tû lÖ n¹c tõ 55-60% trªn thÞt xÎ. Lai: ngo¹i x nhãm gièng lai ®−îc c«ng nhËn lµ gièng. 23
Lai ®Þnh h−íng. §ùc ngo¹i x n¸i lai F1 (cã 1/2 m¸u ngo¹i vµ néi) nh»m ®¹t tû lÖ n¹c tõ 46- 48% Thùc hiÖn theo hai b−íc: B−íc 1: Dïng ®ùc ngo¹i x n¸i néi lÊy con F1 ®Ó nu«i thÞt vµ chän mét sè con ®Ó nu«i sinh s¶n tiÕp (chän nh÷ng con tõ n¸i mÑ sinh s¶n tèt, nhiÒu con qua nhiÒu løa ®Î, nu«i con tèt...) B−íc 2: Chän con ®ùc cã h−íng n¹c cao ®Ó t¹o ®µn con nu«i thÞt (kh«ng chän gi÷ lµm n¸i). Lai ®Þnh h−íng lµ lai trªn nÒn n¸i lai F1 cã chän läc, ®Ó lÊy s¶n phÈm nu«i thÞt theo mét yªu cÇu nhÊt ®inh. VÝ dô: lÊy tû lÖ n¹c cao. 24