Luận án phó Tiến sĩ Khoa học Sư phạm - Tâm lý: Những biện pháp tích cực hóa hoạt động tiếp nhận của học sinh trong giờ học tác phẩm văn chương ở nhà trường phổ thông trung học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI I<br /> <br /> Trịnh Xuân Vũ<br /> <br /> NHỮNG BIỆN PHÁP TÍCH CỰC HÓA<br /> HOẠT ĐỘNG TIẾP NHẬN CỦA HỌC SINH<br /> TRONG GIỜ HỌC TÁC PHẨM VĂN CHƢƠNG<br /> Ở NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG TRUNG HỌC<br /> <br /> Chuyên ngành: Phƣơng pháp giảng dạy văn học<br /> Mã số : 5.07.02<br /> Luận án phó tiến sĩ khoa học Sƣ phạm-Tâm lý<br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: Giáo sƣ Phan Trọng Luận<br /> <br /> Hà Nội - 1993<br /> <br /> DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT<br /> <br /> 1. PT<br /> <br /> Phổ thông<br /> <br /> 2. PTTH<br /> <br /> Phổ thông trung học<br /> <br /> 3. Tpvc<br /> <br /> Tác phẩm văn chƣơng<br /> <br /> 4. T<br /> <br /> Thầy<br /> <br /> 5. tr<br /> <br /> Trò<br /> <br /> 6. tp<br /> <br /> Tác phẩm<br /> <br /> 7. PTCS<br /> <br /> Phổ thông cơ sở<br /> <br /> 8. NXB GD<br /> <br /> Nhà xuất bản Giáo dục<br /> <br /> 9. Sđd<br /> <br /> Sách đã dẫn<br /> <br /> 10 Sgk<br /> <br /> Sách giáo khoa<br /> <br /> 11. HN<br /> <br /> Hà Nội<br /> <br /> 12. UBKHKT tp HCM<br /> <br /> Ủy ban khoa học kỹ thuật thành phố<br /> Hồ Chí Minh<br /> <br /> 13. TTHL<br /> <br /> Trung tâm học liệu<br /> <br /> 14. XB<br /> <br /> Xuất bản<br /> <br /> 15. KHVN<br /> <br /> Khoa học Việt Nam<br /> <br /> 16. TLđd<br /> <br /> Tài liệu đã dẫn<br /> <br /> 17. NXB ST<br /> <br /> Nhà xuất bản Sự thật<br /> <br /> 18. Lhnb<br /> <br /> Lƣu hành nội bộ<br /> <br /> 19. NXB VH<br /> <br /> Nhà xuất bản Văn hóa<br /> <br /> 20. NXB Vh<br /> <br /> Nhà xuất bản Văn học<br /> <br /> 21. NXB KHXH<br /> <br /> Nhà xuất bản Khoa học xã hội<br /> <br /> 1<br /> <br /> A- PHẦN MỞ ĐẦU<br /> Tên đề tài : "Những biện pháp tích cực hóa hoạt động tiếp nhận của học sinh trong giờ<br /> học tpvc ở nhà trƣờng PTTH"<br /> <br /> I. Tính cấp thiết của đề tài<br /> 1. Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật hiện nay đang đòi hỏi nhà trƣờng phải đổi mới<br /> phƣơng pháp dạy học.<br /> Nếu nhìn lại lịch sử phát triển của khoa học thì nhất là từ những năm 30 của thế kỷ<br /> này, nhiều chuyên ngành khoa học, kể cả khoa học tự nhiên và xã hội đã tiến nhanh từ giai<br /> đoạn mô tả lên giai đoạn mô tả - cấu trúc. Vì thế, ngay từ bấy giờ nhiều chuyên ngành khoa<br /> học tự nhiên và xã hội đã đạt đƣợc những thành tựu đáng kể (1). Sự bùng nổ thông tin và các<br /> cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật đã và đang diễn ra ngày một mạnh mẽ trên phạm vi toàn<br /> cầu.<br /> Tâm lý, nhận thức cũng nhƣ nhu cầu, năng lực, trí tuệ và thể chất con ngƣời v.v... đã<br /> có nhiều thay đổi. Tất cả đang đòi hỏi một hệ quy chiếu mới, một thang giá trị mới đặc biệt là<br /> một phƣơng pháp khoa học mới cho mỗi chuyên ngành. Nhà trƣờng, lí luận dạy học cũng<br /> nhƣ phƣơng pháp giảng dạy văn học đã và đang đứng trƣớc một yêu cầu đổi mới về phƣơng<br /> pháp.<br /> 2. Thực tiễn nhà trƣờng PTTH đang yêu cầu nâng cao chất lƣợng dạy học :<br /> Đã nhiều năm nay tình trạng "thầy chán dạy, trò chán học" môn văn ở nhà trƣờng cấp<br /> 2 và cấp 3 PTTH vẫn đang kéo dài. Đã có nhiều cách giải thích hiện tƣợng này. Có ý kiến thì<br /> cho rằng đó là do sự "xuống cấp" của đời sống xã hội về đời sống vật chất cũng nhƣ tinh<br /> thần. Có ý kiến thì quy cho chƣơng trình và Sgk đã đƣa vào nhà trƣờng những tp non yếu về<br /> văn<br /> <br /> 2<br /> chƣơng, nghệ thuật và buộc ngƣời giáo viên phải truyền đạt những tri thức quá hạn hẹp, sơ<br /> lƣợc;lỗi thời và xa lạ với học sinh. Những tri thức ấy đã trở nên nhàm chán vì nó đƣợc nói đi<br /> nói lại nhiều lần suốt từ lớp 6 đến lớp 12 và giờ văn nhiều khi cũng na ná nhƣ giờ sử, giờ đạo<br /> đức và giờ chính trị. Sự "xuống cấp" về chất lƣợng giảng dạy môn văn vẫn đang là một nỗi lo<br /> lắng của nhà trƣờng PTTH và toàn xã hội.<br /> Mặt khác, đã gần một thế kỷ nay, phƣơng pháp dạy học nói chung, phƣơng pháp dạy<br /> học tpvc nói riêng ở nhà trƣờng PTTH nƣớc ta ít có gì thay đổi về cơ bản. Đến nay chƣơng<br /> trình, sgk đã "cải cách" nhiều lần, nhƣng phƣơng pháp thì vẫn cũ, nhất là ở nhà trƣờng PTTH.<br /> Sự đổi mới về phƣơng pháp giảng dạy văn chƣơng đi và đang trở thành một yêu cầu bức<br /> bách.<br /> 3. Ý thức về hiệu năng của phƣơng pháp mới ở nhà trƣờng ngày nay :<br /> Theo cách nhìn bao quát nhất, thì con ngƣời cũng là một "thực thể phƣơng pháp", một<br /> "hữu thể đi tìm phƣơng pháp" để biến "vật tự nó" thành "vật cho ta". Sự tiến hóa từ "con<br /> ngƣời tiền sử" đến "con ngƣời thánh triết" thực chất chỉ là sự tiến hóa của phƣơng pháp và<br /> cách thức mà con ngƣời dùng để tác động vào giới tự nhiên, xã hội cũng nhƣ bản thân mình<br /> (2). Trong tiến trình lịch sử, phƣơng pháp luôn luôn thay đổi để phù hợp với đối tƣợng mà nó<br /> hƣớng tới. Vì vậy, muốn giảng dạy có phƣơng pháp, muốn đào tạo có hiệu quả, thì các nhà sƣ<br /> phạm, các nhà giáo phải hiểu biết các qui luật của giới tự nhiên, của xã hội cũng nhƣ chính<br /> bản thân con ngƣời. Đó là những cơ sở khoa học để ngƣời T có thể tìm ra những phƣơng<br /> pháp thích hợp tác động vào chủ thể cũng nhƣ vào khách thể nhằm đem lại những hiệu<br /> <br />