Luận án Thạc sĩ Khoa học ngữ văn: Chủ nghĩa nhân đạo trong văn xuôi nghệ thuật của Nguyên Hồng trước cách mạng tháng tám

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> ------------<br /> <br /> CHỦ NGHĨA NHÂN ĐẠO<br /> TRONG VĂN XUÔI NGHỆ THUẬT CỦA NGUYÊN HỒNG<br /> TRƯỚC CÁCH MẠNG THÁNG TÁM<br /> <br /> LUẬN ÁN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN<br /> CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM<br /> MÃ SỐ: 5. 04. 33<br /> <br /> NGƯỜI THỰC HIỆN: NGUYỄN ĐÌNH PHÙNG<br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN HỮU TUẤN<br /> <br /> TP. Hồ Chí Minh - 2000<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> ------------<br /> <br /> CHỦ NGHĨA NHÂN ĐẠO<br /> TRONG VĂN XUÔI NGHỆ THUẬT CỦA NGUYÊN HỒNG<br /> TRƯỚC CÁCH MẠNG THÁNG TÁM<br /> <br /> LUẬN ÁN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN<br /> CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM<br /> MÃ SỐ: 5. 04. 33<br /> <br /> NGƯỜI THỰC HIỆN: NGUYỄN ĐÌNH PHÙNG<br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN HỮU TUẤN<br /> <br /> TP. Hồ Chí Minh - 2000<br /> <br /> LỜI CẢM TẠ<br /> Tôi xin chân thành c tạ và tri ân sự nhiệt tình giúp , đỡ của Ban Giám Hiệu Trường<br /> ảm<br /> Đại Học Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Phòng Khoa H Công Nghệ - Sau Đại Học, tập<br /> ọc<br /> thể Thầy, Cô Khoa Ngữ Văn, cùng tất cả các bạn đồng học, đã nhiệt tình giúp đỡ tôi hoàn tất<br /> luận án.<br /> Tôi xin đặc biệt tỏ lòng kính trọng Giáo Sư Trần Hữu Tả - một người thầy gương mẫu<br /> đã tận tụy hướng dẫn cho tôi trong quá trình nghiên cứu - học tập và hoàn thành luận án.<br /> Tuy chỉ được nghiên cứu trong thời gian ngắn, nhưng với nỗ lực của bản thân cùng sự<br /> giúp đỡ tận tình của quý Thầy Cô và các bạn, tôi đã tiếp thu được một số kiến thức vô Cùng<br /> quý báu.<br /> Vấn đề của đề tài, đã được một số nhà nghiên cứu bàn luận và đánh giá. Luận án đã kế<br /> thừa và phát triển những ý kiến của người đi trước để xây dựng một hệ thống luận điểm<br /> tương đối hoàn chỉnh về những quan điểm và nội dung<br /> Một lần nữa xin chân thành cảm tạ. .<br /> <br /> An Giang - Tháng 05/2000<br /> <br /> Nguyễn Đình Phùng<br /> <br /> 3<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> LỜI CẢM TẠ ...................................................................................................................... 3<br /> MỤC LỤC ........................................................................................................................... 4<br /> PHẨN MỞ ĐẨU.................................................................................................................. 5<br /> 1. Lý do chọn đề tài: .......................................................................................................... 5<br /> 2. Lịch sử vấn đề: .............................................................................................................. 5<br /> 3. Nhiệm vụ nghiên cứu và giới hạn đề tài: ........................................................................ 8<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu: .............................................................................................. 8<br /> PHẦN NỘI DUNG ............................................................................................................ 10<br /> Chương 1: Chủ nghĩa nhân đạo và con đường sáng tạo nghệ thuật của Nguyên Hồng .... 10<br /> 1.1. Từ thế giới của những người khốn khổ: ................................................................ 10<br /> 1.2. Nhà văn hiện thực với chủ nghĩa nhân đạo: ........................................................... 13<br /> 1.3. Sự kế thừa và phát huy truyền thống nhân đạo chủ nghĩa của văn học dân tộc và thế<br /> giới: ............................................................................................................................. 15<br /> 1.4. Sự gặp gỡ giữa Nguyên Hồng và lý tưởng cách mạng: .......................................... 16<br /> Chương 2: Chủ nghĩa nhân đạo và nhân vật của Nguyên Hồng ........................................ 19<br /> 2.1. Nhân vật đau thương:............................................................................................ 19<br /> 2.2. Nhân vật thánh thiện: ............................................................................................ 22<br /> 2.2.1. Sự chống trả mãnh liệt trước tình trạng tha hoá: ............................................. 22<br /> 2.2.2. Người phụ nữ thánh thiện:.............................................................................. 25<br /> 2.2.3. Những con người có niềm tin mãnh liệt: ........................................................ 29<br /> Chương 3: Phong cách nghệ thuật của Nguyên Hồng trong việc thể hiện chủ nghĩa nhân<br /> đạo .................................................................................................................................. 33<br /> 3.1. Cốt truyện, tình huống: ......................................................................................... 33<br /> 3.1.1. Cốt truyện, tình huống trữ tình: ...................................................................... 33<br /> 3.1.2. Tình huống truyện là một chuỗi bất hạnh tăng cấp: ........................................ 41<br /> 3.2. Nghệ thuật trần thuật: ........................................................................................... 43<br /> 3.2.1. Cách trần thuật giàu tình cảm chủ quan và chất trữ tình:................................. 43<br /> 3.2.2. Độc thoại nội tâm được sử dụng như là một thủ pháp nghệ thuật quan trọng: . 47<br /> 3.2.3. Lời trữ tình ngoại đề: ..................................................................................... 50<br /> 3.2.4. Ngôn ngữ và giọng điệu trần thuật: ................................................................ 52<br /> 3.3. Cách thức xây dựng nhân vật: ............................................................................... 59<br /> 3.3.1. Nhân vật tích cực: .......................................................................................... 59<br /> 3.3.2. Nhân vật giàu chất tự truyện: ......................................................................... 61<br /> KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 64<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................. 66<br /> <br /> 4<br /> <br /> PHẨN MỞ ĐẨU<br /> <br /> 1. Lý do chọn đề tài:<br /> Nguyên Hồng là một h iện tượng tiêu b iểu cho trào lưu v ăn học h iện thực ở nước ta<br /> trước Cách mạng tháng Tám (1945). Đó là một cây bút nổi tiếng của văn học Việt Nam hiện<br /> đại mà tên tuổi và tác phẩm từ bao năm nay đã rất thân thiết và đã làm rung động bao nhiêu<br /> thế hệ người đọc Việt Nam. Đó còn là một nhà văn mà sự nghiệp văn học và cuộc đời lao<br /> động sáng tạo mãi mãi là một tấm gương sáng cho tất cả những người làm công tác nghệ<br /> thuật. Bằng một giọng văn tha thiết sôi nổi tràn đầy cảm xúc cất lên từ một trái tim dạt dào<br /> yêu thương, Nguyên H đã đem lại cho người đọc niềm tin yêu con người, tin yêu cuộc<br /> ồng<br /> đời, tin yêu ngày mai. Đọc tác phẩm của Nguyên Hồng, người đọc thấy nổi trội lên hai đặc<br /> điểm, không thấy ở các nhà văn hiện thực cùng thời với ông. Hai đặc điểm ấy xuất hiện ngay<br /> từ những sáng tác đầu tay cho đến những trang viết cuối cùng của nhà văn. Đó là:<br /> -<br /> <br /> Một chủ nghĩa nhân đạo thống thiết hướng về những tầng lớp cùng khổ nhất, "dưới<br /> đáy" của xã hội thành thị ngày trước.<br /> <br /> -<br /> <br /> Một niềm tin không bao giờ lụi tắt ở phía ánh sáng của tâm hồn con người (29,18,19).<br /> Vì vậy, nghiên cứu về chủ nghĩa nhân đạo trong các tác phẩm của Nguyên Hồng là đề<br /> <br /> cập đến phần cốt lõi, phần cơ bản nhất trong sáng tác của nhà văn này. Chính vì thế, chúng<br /> tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài "Chủ nghĩa nhân đạo trong văn xuôi nghệ thuật của Nguyên<br /> Hồng ưước Cách mạng tháng Tám". Nghiên cứu đề tài này chúng tôi muốn tìm hiểu sâu sắc<br /> hơn, toàn diện hơn vấn đề chủ nghĩa nhân đạo đã đưa Nguyên Hồng đến với con đường sáng<br /> tạo văn chương như thế nào, ảnh hưởng ra sao đến phong cách nghệ thuật của ông, và đặc<br /> biệt là chủ nghĩa nhân đạo với nội dung cảm động và sâu sắc ấy đã tạo ra một thế giới nhân<br /> vật - thế giới của những con người cùng khổ trong đếm trường tăm tối của xã hội thực dân phong kiến.<br /> Ngoài ra, khi nghiên ứu đ ề tài này, chúng tôi có đ iều kiện đ ể giảng d ạy tố t hơn tác<br /> c<br /> phẩm của ông trong chương trình phổ thông.<br /> <br /> 2. Lịch sử vấn đề:<br /> Quá trình sáng tác ủ a Ng uyên Hồng trước Cách mạng tháng Tám ch ỉ có chín năm<br /> c<br /> (1936 - 1945) nhưng đã để lại cho nền văn học dân tộc một di sản đầy đặn, trong đó có nhiều<br /> tác phẩm bền vững với thời gian.<br /> 5<br /> <br />