Luận án Tiến sĩ: Đánh giá các yếu tố tác động đến kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất làm cơ sở cho quy hoạch sử dụng đất trong điều kiện biến đổi khí hậu – Trường hợp nghiên cứu tại Thành phố Cần Thơ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:208

Thêm vào BST

Báo xấu

76
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài nhằm nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và tác động của biến đổi khí hậu; làm cơ sở cho việc đề xuất các phương pháp và giải pháp hiệu quả cho kỳ quy hoạch sử dụng đất tiếp theo, tăng cường tính khả thi của công tác quy hoạch sử dụng tài nguyên đất, góp phần vào việc quản lý tài nguyên, phục vụ cho phát triển bền vững thành phố Cần Thơ. Mời các bạn tham khảo nội dung chi tiết đề tài!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ: Đánh giá các yếu tố tác động đến kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất làm cơ sở cho quy hoạch sử dụng đất trong điều kiện biến đổi khí hậu – Trường hợp nghiên cứu tại Thành phố Cần Thơ

LỜI CẢM TẠ Để hoàn thành luận án này tôi đã nhận được sự hướng dẫn, quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình từ quý Thầy, Cô, bạn bè và người thân. Tôi xin trân trọng và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Lê Văn Khoa đã tận tình hướng dẫn khoa học, động viên, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận án này. Tôi xin chân thành cám ơn đến quý Thầy, Cô thuộc Hội đồng đánh giá chuyên đề và Hội đồng cơ sở, cùng quý Thầy, Cô Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu trong thời gian học tập và nghiên cứu. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Lãnh đạo Văn phòng Ủy ban nhân dân thành phố Cần Thơ, Sở Tài nguyên và Môi trường, Ban Giám hiệu, Ban Chủ nhiệm Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên, Khoa Sau Đại hoc, Bộ môn Tài nguyên đất đai và quý thầy cô, các em học viên cao học đã cung cấp thông tin, hỗ trợ quá trình điều tra, thu thập số liệu và phối hợp tạo điều kiện cho tôi hoàn thành chương trình nghiên cứu sinh của mình. Cuối cùng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ba Mẹ, người thân của tôi đã luôn động viên, chia sẻ để tôi hoàn thành luận án./. Tác giả luận án Huỳnh Phú Hiệp i
Huỳnh Phú Hiệp, 2020. ĐÁNH GIÁ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN KẾT QUẢ THỰC HIỆN KẾ HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT LÀM CƠ SỞ CHO QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT TRONG ĐIỀU KIỆN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU – TRƯỜNG HỢP NGHIÊN CỨU TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ. Luận án Tiến sĩ ngành Quản lý đất đai. Khoa Môi trường và Tài nguyên Thiên nhiên, Trường Đại học Cần Thơ. Cán bộ hướng dẫn: PGS.TS. Lê Văn Khoa. TÓM TẮT Quy hoạch sử dụng đất là công cụ pháp lý có tác động mạnh đến việc quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên đất đai. Tác dụng phân bổ, điều tiết việc sử dụng đất đai được thể hiện thông qua việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất hàng năm. Dưới ảnh hưởng từ tình hình kinh tế - xã hội và sự tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, việc thay đổi nhu cầu sử dụng đất, sự đe dọa của tự nhiên và cách thức quản lý kém hiệu quả của con người dẫn đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất hàng năm chưa đạt được như chỉ tiêu đề ra, ảnh hưởng đến việc thực hiện chung của kỳ quy hoạch sử dụng đất. Nghiên cứu “Đánh giá các yếu tố tác động đến kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất làm cơ sở cho quy hoạch sử dụng đất trong điều kiện biến đổi khí hậu – Trường hợp nghiên cứu tại thành phố Cần Thơ” là rất cần thiết, giúp lập và điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất kịp thời nhằm quản lý và sử dụng tài nguyên đất đai đạt hiệu quả cao. Nghiên cứu đã tổng hợp báo cáo của cơ quan tài nguyên và môi trường về kết quả lập và thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng các loại đất giai đoạn 2006-2015 của thành phố Cần Thơ, tiến hành điều tra người dân và chính quyền địa phương ở các địa bàn điển hình có đất nông nghiệp và đất phi nông nghiệp bị quy hoạch với số phiếu là 400 phiếu, kết hợp lấy ý kiến các chuyên gia về quy hoạch đất đai và xây dựng để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến kế hoạch sử dụng đất, áp dụng phương pháp phân tích đánh giá đa tiêu chuẩn MCA với kỹ thuật AHP-GPM để đánh giá mức độ ảnh hưởng chính và ảnh hưởng phụ của các yếu tố, áp dụng phương pháp GIS, kịch bản biến đổi khí hậu để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố biến đổi khí hậu. ii
Kết quả nghiên cứu đã xác định được nhóm yếu tố ảnh hưởng đến kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất của thành phố Cần Thơ giai đoạn 2006- 2015 đó là nhóm yếu tố: kinh tế xã hội, chính sách đất đai và quy trình kỹ thuật, ba nhóm yếu tố này tất cả đều có một điểm chung và bị chi phối hoàn toàn bởi một nhân tố quyết định đó là Con người. Qua phân tích nhóm yếu tố biến đổi khí hậu như: sự gia tăng nhiệt độ, sự thay đổi lượng mưa, sự xâm nhập mặn chưa có tác động đến kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2015, chỉ có yếu tố ngập lụt đã có tác động nhưng chưa ảnh hưởng nghiêm trọng. Thông qua so sánh sự tác động của yếu tố Con người trong các nhóm yếu tố kinh tế xã hội, chính sách đất đai và quy trình kỹ thuật và nhóm yếu tố Biến đổi khí hậu, yếu tố Con người là quan trọng nhất đã tác động chính đến quá trình thực hiện kế hoạch sử dụng đất của thành phố Cần Thơ giai đoạn 2006-2015, yếu tố mang tính chất quyết định Nhà lãnh đạo, Người thực hiện kế hoạch sử dụng đất, Nhà đầu tư và cuối cùng là Nhà lập kế hoạch. Đối với Nhóm yếu tố Biến đổi khí hậu, yếu tố ngập lụt là quan trọng cần được chú ý, các yếu tố còn lại chưa ảnh hưởng đến kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2015. Để xây dựng các phương án cho việc lập quy hoạch kế hoạch sử dụng đất của thành phố Cần Thơ giai đoạn 2021 – 2030, nghiên cứu đã xác định mức độ ảnh hưởng của yếu tố biến đổi khí hậu, theo dự báo đến năm 2030 toàn bộ diện tích thành phố Cần Thơ đều bị ngập với 3 mức độ lần lượt là 1,5m, tình trạng ngập sâu tập trung ở huyện Vĩnh Thạnh, Cờ Đỏ, Thới Lai với định hướng là vùng sản xuất nông nghiệp chủ đạo của thành phố nếu không có biện pháp ứng phó kịp thời sẽ gây hậu quả nghiêm trọng đến quy hoạch sử dụng đất và đời sống kinh tế, xã hội của người dân. Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp đối với Nhà lãnh đạo, Người thực hiện kế hoạch sử dụng đất, Nhà đầu tư và Nhà lập kế hoạch sử dụng đất nhằm để nâng cao vai trò của yếu tố Con người trong thực hiện quy hoạch kế hoạch sử dụng đất. Đồng thời đề xuất các giải pháp công trình và phi công trình, hạn chế tác động của nhóm yếu tố Biến đổi khí hậu trong việc lập quy hoạch kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021 – 2030. iii
Huynh Phu Hiep, 2020. EVALUATION AND DETERMINATION OF THE ROLE OF FACTORS AFFECTING THE RESULTS OF IMPLEMENTING LAND USE PLAN FOR THE BASIS FOR LAND USE PLANNING IN CLIMATE CHANGE CONDITIONS (Case study in Can Tho city) Doctoral thesis of Land Management. College of Environment and Natural Resources, Can Tho University Promoter: Associate Professor Dr. Le Van Khoa SUMMARY Land use planning is a legal tool that has a strong impact on the management, exploitation and use of land resources. The allocation and regulation of land use is reflected in the implementation of annual land use planning. Under the influence of the socio-economic situation and the impact of global climate change, changes in land use demand, the threat of nature and the ineffective management of mankind lead to annual implementation of the land use plan has not been achieved as planned, this is affecting the general implementation of the land use planning period. The study "EVALUATION AND DETERMINATION OF THE ROLE OF FACTORS AFFECTING THE RESULTS OF IMPLEMENTING LAND USE PLAN FOR THE BASIS FOR LAND USE PLANNING IN CLIMATE CHANGE CONDITIONS (Case study in Can Tho city)" is very necessary. The research help to formulate and adjust land use planning to effectively manage and use land resources. The study summarized the report of the natural resources and environment agency with the results of making and implementing the land use planning for the 2006-2015 period of Can Tho city. Besides, conducting interview the people and local authorities in typical locations with agricultural and non-agricultural land are planned with 400 peoples, combining expert advice on land and construction planning to identify factors affecting on land use planning. By applying MCA multi- standard evaluation and analysis method with AHP-GPM and GIS technique and climate change scenarios to assess the level of main and secondary impacts factors of climate change. iv
The results of the study have identified a group of factors that affect the results of implementing the Can Tho City's land use plan in the 2006-2015 period, namely: socio-economic group, land policies and regulations. These three groups are completely dominated by a decisive that is human factor. Through analysis the group of climate change factors such as: temperature increase, rainfall change, saline intrusion has not had an impact on the results of implementing the land use plan for the 2006-2015 period, only flooding factors have had an impact but not yet seriously affected. By comparing the impacts of the human factors and the climate change factors, the human factors are the most important factor that has a major impact on the implementation of Can Tho City's land use planning in the period of 2006-2015. Indeed, the main factor is the leadership, then the land user, then the investor and finally the planning team. For the climate change group, the flooding factor is the most important factor, the remaining factors have not affected the results of implementing the land use plan for the 2006- 2015 period. To develop planning options for land use planning of Can Tho city in the period of 2021 - 2030, the study identified the impact of climate change factors. According to the forecast that by 2030, the entire area of Can Tho city will be flooded with 3 levels: 1.5m. The deep inundation is concentrated in Vinh Thanh, Co Do and Thoi Lai districts. These districts are main agricultural production area of Can Tho city. If there is no solution, it will cause serious consequences for land use planning and the socio-economic. The study proposed solution for leaders, implementers, investors and land use planner in order to enhance the role of the people in planning implementation. Besides that, propose structural and non-structural solution for limiting the impact of climate change factors for land use planning in the 2021-2030 period. v
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết luận án này được hoàn thành dựa trên các kết quả nghiên cứu của tôi và các kết quả của nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ luận án cùng cấp nào khác. Cần Thơ, ngày 01 tháng 6 năm 2021 Cán bộ hướng dẫn Tác giả luận án PGS.TS. Lê Văn Khoa Huỳnh Phú Hiệp vi
MỤC LỤC LỜI CẢM TẠ .................................................................................................... i TÓM TẮT ......................................................................................................... ii SUMMARY ..................................................................................................... iv LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ vi MỤC LỤC ...................................................................................................... vii DANH SÁCH BẢNG ..................................................................................... xii DANH SÁCH HÌNH ..................................................................................... xiv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................... xvii CHƯƠNG 1. PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................... 1 1.1 Tính cấp thiết của luận án ......................................................................... 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................. 2 1.2.1 Mục tiêu tổng quát .................................................................................... 2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ........................................................................................... 3 1.3 Nội dung nghiên cứu .................................................................................. 3 1.4 Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 4 1.5 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 4 1.6 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ............................................. 4 1.6.1 Ý nghĩa khoa học ...................................................................................... 4 1.6.2 Ý nghĩa thực tiễn....................................................................................... 4 1.7 Những đóng góp mới của luận án ............................................................ 5 CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ......................... 6 2.1 Tổng quan về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất trên thế giới ............... 6 2.2 Tổng quan về quy hoạch sử dụng đất theo pháp luật Việt Nam ......... 11 2.2.1 Luật đất đai 1993 .................................................................................... 11 2.2.2 Luật đất đai 2003 .................................................................................... 12 2.2.3 Luật đất đai 2013 .................................................................................... 15 2.3 Tổng quan về thực trạng quy hoạch sử dụng đất ở Việt Nam ............ 18 vii
2.4 Tổng quan về kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất thành phố Cần Thơ trong thời gian qua ................................................................................ 21 2.4.1 Các bất cập của việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất ............................ 22 2.4.2 Về đánh giá nguyên nhân của những tồn tại trong thực hiện KHSDĐ .. 23 2.5 Các nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quy hoạch sử dụng đất TPCT ........ 24 2.5.1 Nhóm yếu tố kinh tế xã hội..................................................................... 24 2.5.2 Nhóm yếu tố chính sách đất đai .............................................................. 24 2.5.3 Nhóm yếu tố quy trình kỹ thuật .............................................................. 24 2.5.4 Nhóm yếu tố con người: ......................................................................... 24 2.5.5 Nhóm yếu tố biến đổi khí hậu................................................................. 26 2.6 Giới thiệu địa bàn nghiên cứu thành phố Cần Thơ .............................. 33 2.6.1 Vị trí địa lý ......................................................................................... 33 2.6.2 Khí hậu ................................................................................................. 34 2.6.3 Điều kiện tự nhiên ............................................................................. 34 2.6.4 Tài nguyên thiên nhiên ..................................................................... 35 2.6.5 Dân số .................................................................................................. 36 2.6.6 Đơn vị hành chính ............................................................................. 36 2.7 Định hướng quy hoạch kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021- 2030 ........ 37 2.7.1 Khái quát phương hướng, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội............... 37 2.7.2 Quan điểm sử dụng đất ........................................................................... 39 2.7.3 Định hướng sử dụng đất theo khu chức năng ......................................... 40 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..... 46 3.1 Phương tiện, địa điểm, thời gian nghiên cứu, đối tượng khảo sát ...... 46 3.1.1 Trang thiết bị và phần mềm .................................................................... 46 3.1.2 Nguồn tài liệu.......................................................................................... 46 3.1.3 Địa điểm và thời gian nghiên cứu ........................................................... 47 3.1.4 Đối tượng khảo sát .................................................................................. 49 3.2 Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 49 3.2.1 Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp ..................................................... 49 viii
3.2.2 Phương pháp điều tra .............................................................................. 50 3.2.3 Phương pháp đánh giá đa tiêu chí (Multi Criteria Evaluation) .............. 53 3.2.4 Phương pháp GIS .................................................................................... 59 3.2.5 Phương pháp đánh giá và phân tích các yếu tố tác động ........................ 59 3.2.6 Phương pháp phân tích SWOT đề xuất các giải pháp ............................ 60 CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................... 63 4.1 Đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006 - 2015 ... 63 4.1.1 Kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2006-2010) ................. 63 4.1.2 Kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất 5 năm kỳ đầu (2011-2015) ..... 68 4.1.3 Đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch kế hoạch sử dụng đất TPCT giai đoạn 2006 – 2015 qua tài liệu báo cáo ............................................................ 73 4.1.4 Xác định các yếu tố tác động đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2015 qua điều tra thực tế ........................................................ 74 4.1.5 Đánh giá các yếu tố tác động đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006 – 2015 ...................................................................................... 79 4.2 Xác định vai trò của con người tác động đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất của thành phố Cần Thơ ........................................................... 92 4.2.1 Xác định các yếu tố con người tác động đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất giai đoạn từ năm 2006 – 2015 qua số liệu điều tra ........................... 92 4.2.2 Đánh giá mức độ quan trọng trong nhóm yếu tố con người tác động đến việc thực hiện quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006 – 2015 ....................... 105 4.3 Xác định và đánh giá các yếu tố của nhóm yếu tố biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất 2006 - 2015 .................. 110 4.3.1 Phân tích sự thay đổi của các yếu tố thuộc nhóm yếu tố biến đổi khí hậu110 4.3.2 So sánh ảnh hưởng của các yếu tố biến đổi khí hậu đến việc thực hiện KHSDĐ 2006 – 2015 ..................................................................................... 120 4.3.3 Xác định các yếu tố của nhóm yếu tô biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến kế hoạch sử dụng đất .......................................................................................... 124 4.4 So sánh tác động của nhóm yếu tố con người và nhóm yếu tố biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006 - 2015 .................................................................................................... 125 4.4.1 Tác động của nhóm yếu tố con người................................................... 125 ix
4.4.2 Tác động của nhóm yếu tố biến đổi khí hậu ......................................... 125 4.5. Đề xuất giải pháp góp phần quy hoạch kế hoạch sử dụng đất của thành phố Cần Thơ hiệu quả và khả thi .................................................... 139 4.5.1 Giải pháp nâng cao vai trò của con người ............................................ 140 4.5.2 Giải pháp ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu .......................... 148 4.6 Đề xuất phương án tổ chức lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất TPCT khả thi và hiệu quả ........................................................................... 156 4.6.1 Công tác điều tra, thu thập thông tin, tài liệu, đăng ký nhu cầu sử dụng đất................................................................................................................... 156 4.6.2 Phân tích, đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và môi trường tác động đến việc sử dụng đất ............................................................................. 157 4.6.3 Phân tích, đánh giá tình hình quản lý, sử dụng đất; kết quả thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất kỳ trước và tiềm năng đất đai .......................... 159 4.6.4 Xây dựng phương án quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ....................... 160 4.6.5 Công bố công khai và triển khai thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất................................................................................................................... 161 CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................. 163 5.1 Kết luận ................................................................................................... 163 5.2 Kiến nghị ................................................................................................. 163 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 165 PHỤ LỤC...................................................................................................... 171 Phụ lục 1 : Phiếu điều tra, phiếu khảo sát, thu thập thông tin (người dân) ... 172 Phụ lục 2: Phiếu khảo sát, thu thập thông tin (người lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất) ................................................................................................... 174 Phụ lục 3: Phiếu khảo sát, thu thập thông tin (chính quyền địa phương) ...... 176 Phụ lục 4: Phiếu khảo sát, thu thập thông tin (nhà đầu tư) ........................... 178 Phụ lục 5: Bảng so sánh mức độ quan trọng các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất ..................................................................... 180 Phụ lục 6: Danh sách điều tra chuyên gia về các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất ..................................................................... 182 Phụ lục 7: Phiếu điều tra chuyên gia bảng so sánh mức độ quan trọng các yếu tố thuộc yếu tố con người ảnh hưởng đến kế hoạch sử dụng đất .................. 183 x
Phụ lục 8: Danh sách điều tra chuyên gia về các yếu tố con người ảnh hưởng đến thực hiện kế hoạch sử dụng đất ............................................................... 186 Phụ lục 9: Các bảng số liệu ............................................................................ 187 xi
DANH SÁCH BẢNG Bảng Tên bảng Trang 2.1 Nguy cơ ngập đối với thành phố Cần Thơ 31 3.1 Thang điểm so sánh mức độ ưu tiên của các tiêu chí 54 3.2 Bảng chỉ số ngẫu nhiên (RI) 56 3.3 Mô hình phân tích SWOT 61 Phân tích kế hoạch và kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất 4.1 64 năm 2006- 2010 Phân tích kế hoạch và kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất 4.2 70 năm 2010- 2015 Những vùng thực hiện sai khác với phương án kế hoạch sử 4.3 75 dụng đất được duyệt Tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện KHSDĐ 4.4 76 của TPCT giai đoạn 2006 - 2015 qua việc điều tra thực tế Các yếu tố cấp 1 và yếu tố cấp 2 ảnh hưởng đến việc thực 4.5 79 hiện KHSDĐ 4.6 Kết quả mức độ ưu tiên của yếu tố cấp 1 80 Ma trận so sánh cặp về mức độ quan trọng của các yếu tố cấp 4.7 80 1 4.8 Mức độ ưu tiên yếu tố cấp 2 về kinh tế - xã hội 82 4.9 Ma trận so sánh cặp yếu tố cấp 2 về kinh tế - xã hội 84 4.10 Mức độ ưu tiên yếu tố cấp 2 về chính sách đất đai 85 4.11 Ma trận so sánh cặp yếu tố cấp 2 về chính sách đất đai 86 4.12 Mức độ ưu tiên yếu tố cấp 2 về quy trình kĩ thuật 87 4.13 Ma trận so sánh cặp yếu tố cấp 2 về quy trình kĩ thuật 87 4.14 Trọng số các yếu tố tác động đến việc thực hiện KHSDĐ 88 Các Yếu tố cấp 1 và Yếu tố cấp 2 của nhóm yếu tố con người 4.15 94 ảnh hưởng đến việc thực hiện KHSDĐ giai đoạn 2006 - 2015 4.16 Giá trị so sánh cặp các yếu tố cấp 1 của các chuyên gia 95 4.17 Ma trận so sánh tổng hợp các yếu tố cấp 1 và trọng số các yếu 96 xii
Bảng Tên bảng Trang tố tổng hợp Giá trị so sánh cặp các yếu tố cấp 2 của các chuyên gia thuộc 4.18 97 yếu tố nhà lãnh đạo Ma trận so sánh tổng hợp các yếu tố cấp 2 và trọng số các yếu 4.19 98 tố tổng hợp thuộc yếu tố nhà lãnh đạo Giá trị so sánh cặp các yếu tố cấp 2 của các chuyên gia thuộc 4.20 99 yếu tố người thực hiện Ma trận so sánh tổng hợp các yếu tố cấp 2 và trọng số các yếu 4.21 100 tố tổng hợp thuộc yếu tố người thực hiện Giá trị so sánh cặp các yếu tố cấp 2 của các chuyên gia thuộc 4.22 101 yếu tố nhà đầu tư Ma trận so sánh tổng hợp các yếu tố cấp 2 và trọng số các yếu 4.23 102 tố tổng hợp thuộc yếu tố nhà đầu tư Giá trị so sánh cặp các yếu tố cấp 2 của các chuyên gia thuộc 4.24 103 yếu tố nhà lập kế hoạch Ma trận so sánh tổng hợp các yếu tố cấp 2 và trọng số các yếu 4.25 105 tố tổng hợp thuộc yếu tố nhà lập kế hoạch 4.26 Bảng trọng số toàn cục 105 4.27 Bảng ghi Mực nước và Độ mặn cao nhất ngày 113 Thống kê diện tích ngập theo các độ sâu khác nhau cho thành 4.28 125 phố Cần Thơ theo kịch bản biến đổi khí hậu 2011 4.29 Mức thay đổi mực nước dâng theo các kịch bản 130 4.30 Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức 139 Giải pháp liên kết các chủ thể con người trong thực hiện kế 4.31 145 hoạch sử dụng đất 4.32 Mô hình phân tích SWOT 158 xiii
DANH SÁCH HÌNH Hình Tên hình Trang 2.1 Một góc đất nước Hàn Quốc 6 2.2 Thủ đô Vienna của nước Áo 7 2.3 Quang cảnh cổ kính của Thành phố Vũ Hán, Trung Quốc 8 2.4 Thủ đô Stockholm của Thụy Điển 9 2.5 Mô hình Quy hoạch khu Đô thị nổi thích ứng với ngập lụt 10 ở TP Amsterdam, Hà Lan 2.6 Thành phố Toronto của Canada 11 2.7 Sơ đồ về mối quan hệ giữa các cấp quy hoạch sử dụng đất 13 ở Việt Nam 2.8 Trình tự, thẩm quyền xây dựng và tổ chức thực hiện quy 14 hoạch sử dụng đất ở cấp tỉnh theo luật đất đai 2003 2.9 Sự thay đổi nhiệt độ lớn nhất trung bình thập niên 2030 so 27 với thập niên 1980 2.10 Sự thay đổi lượng mưa tháng ở ĐBSCL thập niên 2030 so 28 với thập niên 1980 2.11 Phỏng đoán sự thay đổi diện tích ngập vào thập niên 2030 29 so với thập niên 1980 2.12 Bản đồ nguy cơ ngập ứng với nước biển dâng 100 cm ở 32 thành phố Cần Thơ 2.13 Vị trí của thành phố Cần Thơ trên bản đồ 33 2.14 Chợ nổi Cái Răng 34 2.15 Hệ thống sông ngòi chằng chịt là điều kiện phát triển giao 35 thông 2.16 Bến Ninh Kiều buổi đêm 37 3.1 Bản đồ hành chính của thành phố Cần Thơ 48 3.2 Các bước thực hiện điều tra 50 3.3 Thuật toán tính trọng số 56 3.4 AHP-GDM trong xác định trọng số các yếu tố 58 3.5 Sơ đồ các bước thực hiện nghiên cứu 62 xiv
Hình Tên hình Trang 4.1 So sánh hiện trạng năm 2005 với diện tích đất theo kế 63 hoạch và thực hiện năm 2010 4.2 So sánh hiện trạng năm 2010 với diện tích đất theo kế 68 hoạch và thực hiện năm 2015 4.3 So sánh trọng số điểm của các yếu tố cấp 1 thuộc nhóm 106 yếu tố con người trong thực hiện kế hoạch sử dụng đất 4.4 So sánh trọng số điểm của các chỉ tiêu phụ thuộc yếu tố 107 Nhà lãnh đạo 4.5 So sánh trọng số điểm của các chỉ tiêu phụ thuộc yếu tố 108 Người thực hiện 4.6 So sánh trọng số điểm của các chỉ tiêu phụ thuộc yếu tố 109 Nhà đầu tư 4.7 So sánh trọng số điểm của các chỉ tiêu phụ thuộc yếu tố 110 Nhà lập kế hoạch 4.8 Biểu đồ nhiệt độ không khí theo năm 111 4.9 Biểu đồ lượng mưa năm 112 4.10 Tỉ lệ diện tích bị ngập theo từng độ sâu khác nhau dựa 126 trên kịch bản BĐKH đến 2030 của Thành phố Cần Thơ 4.11 Bản đồ đơn vị đất đai thành phố Cần Thơ năm 2014 128 4.12 Bản đồ kịch bản biến đổi khí hậu TPCT đến năm 2030 132 4.13 Bản đồ đơn vị đất đai thành phố Cần Thơ đến năm 2030 133 4.14 Bản đồ kịch bản ngập đến năm 2030 của TPCT 135 4.15 Diện tích ngập phân theo ranh giới quận huyện của thành 136 phố Cần Thơ đến năm 2030 4.16 Phân vùng ngập sâu (lớn hơn 1,5 m) năm 2030 137 4.17 Cưỡng chế đối với các hộ dân không thực hiện theo quyết 142 định thu hồi đất 4.18 Cây dừa nước ở Đồng bằng sông Cửu Long 150 4.19 Rừng bần chua tạo thành vành đai chắn sóng bảo vệ hệ 150 thống thủy lợi xv
Hình Tên hình Trang 4.20 Hiện tượng “đảo nhiệt đô thị” 151 4.21 Sơ đồ mô phỏng thủy lợi của Hà Lan 151 4.22 Cụm, tuyến dân cư vượt lũ ở ĐBSCL 152 4.23 Sinh viên các ngành môi trường thực tập tại rừng ngập 153 mặn 4.24 Đoàn khảo sát nghiên cứu về biến đổi khí hậu ở Sóc 153 Trăng 4.25 Một số mô hình xử lý nước thải để tái sử dụng 154 4.26 Cánh đồng thử nghiệm giống lúa mới chịu mặn cho kết 155 quả tốt 4.27 AHP-GDM trong xác định trọng số các yếu tố 159 4.28 Sơ đồ các bước đề xuất phương án tổ chức lập quy hoạch 162 kế hoạch sử dụng đất TPCT khả thi và hiệu quả xvi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Ký kiệu Tiếng Anh Tiếng Việt AHP - GDM Analytical hierarchy Phân tích thứ bậc trong ra process in group decision quyết định nhóm – making AHP-IDM Analytical hierarchy Phân tích thứ bậc trong ra Process Individual quyết định riêng lẽ decision making BĐKH Biến đổi khí hậu CR Consistency ratio Tỷ số nhất quán CI Consistency index chỉ số nhất quán CLN Cây lâu năm DTTN Diện tích tự nhiên ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long FAO Food and Agriculture Tổ chức Lương thực và Organization of the Nông nghiệp Liên Hiệp United Nations Quốc GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm nội địa GIS Geographic information Hệ thống thông tin địa lý system IRRI International Rice Viện nghiên cứu Lúa quốc tế Research Institute IPCC Intergovernmental Panel Ủy ban Liên chính phủ về on Climate Change Biến đổi khí hậu KHSDĐ Kế hoạch sử dụng đất KT- XH Kinh tế - xã hội LUA Đất trồng lúa MCA/MCE Multi criteria evaluation Phương pháp đánh giá đa and analysis tiêu chí NĐ-CP Nghị định - Chính phủ xvii
Ký kiệu Tiếng Anh Tiếng Việt NTTS Nuôi trồng thủy sản NBD Nước biển dâng ODA Official Development Hỗ trợ phát triển chính thức Assistance PTNT Phát triển nông thôn QHSDĐ Quy hoạch sử dụng đất QH Quy hoạch RI Random index Chỉ số ngẫu nhiên RCP Representative Kịch bản nồng độ khí nhà Concentration Pathways kính TNMT Tài nguyên môi trường TĐC Tái định cư TN&MT Tài nguyên và Môi trường TSCQ, CTSN Trụ sở cơ quan, công trình sự nghiệp TPCT Thành phố Cần Thơ UTM Universal Transverse Phép chiếu hình trụ ngang Mercator UBND Ủy ban nhân dân WB World Bank Ngân hàng thế giới WTO World Trade Tổ chức Thương mại Thế Organization giới xviii
CHƯƠNG 1. PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết của luận án Đất là loại tài nguyên quan trọng số 1 và là tiền đề cho sự phát triển của một Quốc gia. Quy hoạch sử dụng đất (QHSDĐ) luôn là một yếu tố quan trọng trong quy hoạch phát triển chung của Quốc gia hay địa phương. Ngày nay ở những Quốc gia dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu (BĐKH) như ở Việt Nam, BĐKH là một yếu tố tác động có ý nghĩa đến việc thay đổi sử dụng đất. Cần Thơ là một trung tâm phát triển của vùng Tây Nam Bộ, một trung tâm nghiên cứu và phát triển sản xuất nông nghiệp lớn của Việt Nam, việc quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên đất có một ý nghĩa quyết định trong quá trình phát triển. Một trong những khuyết điểm lớn nhất làm giảm hiệu quả sử dụng tài nguyên đất là công tác quy hoạch sử dụng. Do không tích hợp đầy đủ các yếu tố cần thiết trong một quy hoạch. Nhiều trường hợp quy hoạch một cách hình thức, duy ý trí, thiếu cơ sở khoa học và không phù hợp với thực tiễn và cho phát triển lâu dài. Thực chất do thiếu phương pháp quy hoạch một cách khoa học, thiếu phân tích các yếu tố tác động ảnh hưởng đến hiệu quả của việc sử dụng đất trong đó có tác động của biến đổi khí hậu, quá trình thực hiện tùy tiện cho nên làm giảm hiệu quả sử dụng tài nguyên đất và tạo nên các xung đột trong xã hội, nhất là xung đột về đất đai. Bên cạnh đó cho hệ thống quản lý có nhiều hạn chế từ chính sách đất đai đến thực hiện quy hoạch, làm chậm khắc phục các tác động của quá trình phát triển hay hạn chế các yếu tố tác động lên tài nguyên đất, gây tác động lâu dài cho quá trình phát triển bền vững của khu vực. Phân tích đánh giá các yếu tố tác động ảnh hưởng đến hiệu quả của việc quy hoạch sử dụng đất bao gồm tác động của BĐKH là một yêu cầu quan trọng trong công tác quy hoạch sử dụng đất nhằm đưa ra các giải pháp để thực hiện quy hoạch đạt hiệu quả cao. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất trong thời gian qua đạt tỷ lệ rất thấp, việc thay đổi mục đích sử dụng đất diễn biến phức tạp do người dân chuyển đổi mục đích sử dụng đất với mục tiêu đem lại thu nhập trước mắt nhưng chưa nghĩ đến những tác động về sau (Lê Quang Trí và ctv, 2009). Hơn nữa, do tác động biến đổi khí hậu như ngập lụt, mặn hóa, và xâm nhập mặn, suy thoái đất do nhiệt độ tăng cao và hạn hán, rữa trôi và xói mòn đất cùng với sự thay đổi của khí hậu, tài nguyên đất đang đứng trước những thử thách lớn (Nguyễn Văn Thắng và ctv, 2011). Vấn đề quy hoạch sử dụng đất trong thời gian vừa qua được thực hiện trên cơ sở hiện trạng sử dụng đất, nhưng cũng dựa trên cơ sở ý chí chủ quan của nhà quản lý, trình độ năng lực đánh giá việc lập quy hoạch còn hạn chế, ít 1
có sự tham gia của cộng đồng nên trong quá trình thực hiện thường xuyên xảy ra mâu thuẫn. Hiện nay có rất nhiều mâu thuẫn hiện có hay sẽ xảy ra giữa những người có đất trong khu quy hoạch và nhà quy hoạch đã có ảnh hưởng đến cộng đồng người dân nơi đó (Lê Quang Trí, 2010). Thành phố Cần Thơ là một trong năm thành phố trực thuộc trung ương, là trung tâm kinh tế, thương mại, dịch vụ và du lịch của vùng đồng bằng sông Cửu Long, là đầu mối giao thông quan trọng cả về đường bộ, đường thủy và đường hàng không, nối liền với các tỉnh trong vùng (Bộ Chính trị, 2005). Thành phố Cần Thơ có tốc độ đô thị hóa nhanh, cho nên đất đai đã được quy hoạch với diện tích rất lớn và đã đưa vào kế hoạch để phát triển các khu đô thị, khu dân cư, khu công nghiệp, các công trình phúc lợi công cộng, các cơ sở hạ tầng, cơ quan quốc phòng, an ninh. Tuy nhiên, việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất từ năm 2006-2015 của thành phố Cần Thơ đạt tỷ lệ khoảng 10-15% so với kế hoạch đề ra, điều này cho thấy việc lập quy hoạch sử dụng đất trong thời gian qua không khả thi, chất lượng quy hoạch chưa cao, chưa bám sát kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của thành phố, chưa gắn kết được với quy hoạch phát triển ngành, lĩnh vực, chưa xác định được nguồn lực tài chính của thành phố, chưa dự báo được những nguyên nhân tác động (Sở Tài nguyên và Môi trường TPCT, 2013). Đây chính là vấn đề rất quan trọng cần phải được đánh giá để xác định yếu tố nào đã ảnh hưởng và ảnh hưởng như thế nào đến việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất của thành phố Cần Thơ. Có rất nhiều nghiên cứu trước đây đã góp phần đánh giá hiệu quả của quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhưng chưa có nghiên cứu nào xác định và đánh giá vai trò của nhóm yếu tố con người quyết định đến quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đặt biệt là dưới thách thức của BĐKH đang ngày càng gia tăng trong giai đoạn hiện nay. Đây chính là điểm mới của luận án mà tác giả chính thức thực hiện để tìm ra các nhóm yếu tố do “Con người” và “Biến đổi khí hậu” tác động như thế nào đến kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất của thành phố Cần Thơ. Nhằm để đáp ứng nhu cầu đó, đề tài “Đánh giá các yếu tố tác động đến kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất làm cơ sở cho quy hoạch sử dụng đất trong điều kiện biến đổi khí hậu – Trường hợp nghiên cứu tại thành phố Cần Thơ” cần được thực hiện. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu tổng quát Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và tác động của biến đổi khí hậu; làm cơ sở cho việc đề xuất các phương pháp và giải pháp hiệu quả cho kỳ quy hoạch sử dụng đất tiếp theo, tăng 2