Luận án Tiến sĩ Kinh doanh và quản lý: Hoàn thiện kế toán chi phí với việc tăng cường quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Lựu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:346

Thêm vào BST

Báo xấu

138
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh doanh và quản lý: Hoàn thiện kế toán chi phí với việc tăng cường quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi trình bày lý luận cơ bản, thực trạng kế toán chi phí với việc tăng cường quản trị chi phí, hoàn thiện kế toán chi phí với việc tăng cường quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh doanh và quản lý: Hoàn thiện kế toán chi phí với việc tăng cường quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n TRÇN thÞ dù HOµN THIÖN KÕ TO¸N CHI PHÝ VíI VIÖC T¡NG C¦êNG QU¶N TRÞ CHI PHÝ C¸C DOANH NGHIÖP CHÕ BIÕN THøC ¡N CH¡N NU¤I Chuyªn ng nh: KÕ TO¸N (KÕ TO¸N,KIÓM TO¸N Vµ PH¢N TÝCH) M· sè: 62.34.30.01 LUËN ¸N TIÕN SÜ KINH DOANH Vµ QU¶N Lý Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS.TS. NGUYÔN THÞ §¤NG 2. PGS.TS. §INH THÞ MAI Hµ Néi - 2012
i L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u trong lu n án là hoàn toàn trung th c. Nh ng k t lu n khoa h c c a Lu n án chưa t ng ñư c ai công b trong b t kỳ công trình nào khác. TÁC GI LU N ÁN Tr n Th D
ii L I C M ƠN Tác gi xin g i l i c m ơn sâu s c ñ n PGS.TS. Nguy n Th ðông (Trư ng ð i h c Kinh t qu c dân) và PGS.TS. ðinh Th Mai (Trư ng ð i h c Công ñoàn) ñã nhi t tình hư ng d n tác gi trong su t quá trình th c hi n và hoàn thành lu n án. Tác gi xin g i l i c m ơn ñ n các nhà khoa h c trong và ngoài trư ng ñã góp ý cho tác gi ch nh s a lu n án. ð ng th i, tác gi xin g i l i c m ơn ñ n các nhà qu n lý, k toán trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi ñã giúp ñ tác gi trong quá trình ph ng v n, th c hi n thu th p phi u ñi u tra. ð c bi t, tác gi xin g i l i c m ơn sâu s c ñ n Ban giám ñ c và phòng k toán Công ty c ph n phát tri n công ngh nông thôn (RTD), Công ty c ph n chăn nuôi CP Vi t Nam chi nhánh Xuân Mai, Công ty c ph n phát tri n công ngh chăn nuôi Hoàng Linh, công ty TNHH Vimark ñã giúp ñ tác gi r t nhi u trong vi c tìm hi u th c t công ngh s n xu t và ho t ñ ng s n xu t kinh doanh, thu th p s li u th c t v tình hình k toán chi phí c a các công ty. Cu i cùng, tác gi xin g i l i c m ơn ñ n m , các anh ch em trong gia ñình và các b n bè ñ ng nghi p t i trư ng ð i h c Lao ð ng – Xã H i ñã giúp ñ và ñ ng viên tác gi trong su t quá trình nghiên c u và hoàn thành lu n án. Tác gi xin chân thành c m ơn! TÁC GI LU N ÁN Tr n Th D
iii M CL C L I CAM ðOAN ..............................................................................................i L I C M ƠN .................................................................................................. ii DANH M C SƠ ð , B NG BI U............................................................. vii DANH M C CÁC KÝ HI U, CH VI T T T ....................................... vii L I M ð U ...................................................................................................1 Chương 1: LÝ LU N CƠ B N V K TOÁN CHI PHÍ V I VI C TĂNG CƯ NG QU N TR CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHI P S N XU T......................................................................................................13 1.1. Khái ni m chi phí, qu n tr chi phí và thông tin k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong DN s n xu t......13 1.1.1. Khái ni m chi phí.................................................................... 13 1.1.2. Qu n tr chi phí và thông tin k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong DN s n xu t ................................ 15 1.2. K toán chi phí ph c v qu n tr chi phí trong các doanh nghi p s n xu t...............................................................................21 1.2.1. Phân lo i chi phí trong DN SX ph c v qu n tr chi phí .......... 21 1.2.1.1. Phân lo i chi phí theo ch c năng ho t ñ ng............................. 21 1.2.1.2. Phân lo i chi phí theo y u t chi phí (ho c theo tính ch t kinh t ) ................................................................................... 21 1.2.1.3. Phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí (theo m i quan h gi a chi phí v i m c ñ ho t ñ ng) ............................ 22 1.2.1.4. Phân lo i chi phí theo m i quan h gi a chi phí v i ñ i tư ng t p h p chi phí ............................................................................... 25 1.2.1.5. Phân lo i chi phí theo m i quan h gi a chi phí v i báo cáo tài chính .................................................................................................25 1.2.1.6. Phân lo i chi phí căn c vào m c ñ ki m soát c a nhà qu n tr ....26 1.2.1.7. Phân lo i chi phí ph c v vi c phân tích, so sánh ñ ra quy t ñ nh l a ch n phương án kinh doanh t i ưu ................... 26 1.2.2. Xây d ng ñ nh m c và l p d toán chi phí trong DN s n xu t ........... 27
iv 1.2.2.1. Xây d ng ñ nh m c chi phí ..................................................... 27 1.2.2.2. L p d toán chi phí ................................................................. 30 1.2.3. Xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u chi phí ............................ 36 1.2.3.1. Thu th p thông tin chi phí ....................................................... 36 1.2.3.2. Các phương pháp xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u chi phí ........... 37 1.2.4. Phân tích chi phí v i vi c ra các quy t ñ nh qu n tr chi phí .... 61 1.2.4.1. Phân tích bi n ñ ng chi phí thông qua phân tích thông tin quá kh ................................................................................... 61 1.2.4.2. Phân tích thông tin thích h p cho quá trình ra quy t ñ nh và d báo tương lai ...................................................................... 71 1.3. Mô hình b máy k toán chi phí ...................................................76 1.4. Kinh nghi m v k toán chi phí c a m t s nư c trên th gi i và bài h c cho Vi t Nam.........................................................78 1.4.1. Kinh nghi m v n d ng k toán chi phí c a Anh và M ..................78 1.4.2. Kinh nghi m v n d ng k toán chi phí c a các nư c châu Âu ......... 79 1.4.3. Kinh nghi m v n d ng k toán chi phí c a các nư c châu Á .. 80 1.4.4. Bài h c kinh nghi m v k toán chi phí cho Vi t Nam ........... 82 Chương 2: TH C TR NG K TOÁN CHI PHÍ V I VI C TĂNG CƯ NG QU N TR CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHI P CH BI N TH C ĂN CHĂN NUÔI ....................................................................84 2.1. T ng quan v các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi ....84 2.1.1. H th ng các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi ........... 84 2.1.2. ð c ñi m s n ph m và t ch c s n xu t s n ph m trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi nh hư ng ñ n k toán chi phí ............................................................................. 85 2.1.3. H th ng qu n lý, cơ ch tài chính và t ch c công tác k toán trong các DN ch bi n th c ăn chăn nuôi......................... 92 2.1.4. ð c ñi m t ch c b máy k toán và các chính sách k toán áp d ng trong các DN CBTACN ............................................. 96 2.1.5. Qu n tr chi phí trong các DN CBTACN. ................................ 98 2.2. Th c tr ng k toán chi phí ph c v qu n tr chi phí trong
v các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi.............................99 2.2.1. Th c tr ng phân lo i chi phí.................................................... 99 2.2.2. Th c tr ng xây d ng ñ nh m c và l p d toán chi phí ........... 103 2.2.2.1 Th c tr ng xây d ng ñ nh m c chi phí .................................. 103 2.2.2.2. Th c tr ng l p d toán chi phí .............................................. 105 2.2.3. Th c tr ng xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí ............... 107 2.2.3.1. Th c tr ng thu th p thông tin chi phí .................................... 107 2.2.3.2. Th c tr ng xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí trong các DN CBTACN ................................................................. 110 2.2.4. Th c tr ng phân tích chi phí v i vi c ra các quy t ñ nh qu n tr chi phí .............................................................................. 122 2.2.4.1. Th c tr ng phân tích bi n ñ ng chi phí thông qua phân tích thông tin quá kh .................................................................. 122 2.2.4.2. Th c tr ng phân tích thông tin thích h p cho quá trình ra quy t ñ nh và d báo tương lai .............................................. 128 2.2.5. Th c tr ng mô hình b máy k toán chi phí........................... 129 2.3. ðánh giá th c tr ng k toán chi phí trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi..........................................................130 2.3.1. ðánh giá th c tr ng phân lo i chi phí .................................... 130 2.3.2. ðánh giá th c tr ng xây d ng ñ nh m c và l p d toán chi phí........132 2.3.3. ðánh giá th c tr ng xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí 134 2.3.3.1. ðánh giá th c tr ng thu th p thông tin chi phí....................... 134 2.3.3.2. ðánh giá th c tr ng xác ñ nh chi phí trong các DN CBTACN.............................................................................. 136 2.3.4. ðánh giá th c tr ng x lý, phân tích thông tin chi phí ph c v quá trình ra quy t ñ nh ..................................................... 139 2.3.4.1. ðánh giá th c tr ng phân tích bi n ñ ng chi phí thông qua phân tích thông tin quá kh ................................................... 140 2.3.4.2. ðánh giá th c tr ng phân tích thông tin thích h p cho quá trình ra quy t ñ nh và d báo tương lai.................................. 142 2.3.5. ðánh giá th c tr ng mô hình k toán chi phí ......................... 143
vi Chương 3: HOÀN THI N K TOÁN CHI PHÍ V I VI C TĂNG CƯ NG QU N TR CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHI P CH BI N TH C ĂN CHĂN NUÔI ..................................................................146 3.1. Chi n lư c phát tri n ngành CBTACN Vi t Nam.................146 3.2. ð nh hư ng hoàn thi n k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các DN CBTACN ..................................147 3.3. Gi i pháp hoàn thi n k toán chi phí trong các DN CBTACN.......................................................................................149 3.3.1. Hoàn thi n phân lo i chi phí ................................................. 149 3.3.2. Hoàn thi n xây d ng ñ nh m c và l p d toán chi phí ........... 164 3.3.2.1. Xây d ng ñ nh m c chi phí ................................................... 164 3.3.2.2. L p d toán chi phí ............................................................... 168 3.3.3. Xác ñ nh giá phí cho ñ i tư ng ch u phí ................................ 171 3.3.3.1. Thu th p thông tin chi phí ..................................................... 171 3.3.3.2. Gi i pháp v xác ñ nh giá phí cho ñ i tư ng ch u phí ............ 175 3.3.4. Hoàn thi n vi c x lý, phân tích thông tin chi phí ph c v qu n tr chi phí...................................................................... 194 3.3.5. L a ch n mô hình k toán chi phí trong các DN CBTACN ... 195 3.4. Nh ng ñi u ki n th c hi n các gi i pháp hoàn thi n k toán chi phí trong các DN CBTACN ..................................................196 3.4.1. V phía nhà nư c .................................................................. 196 3.4.2. V phía Hi p h i TACN Vi t Nam........................................ 198 3.4.3. V phía Hi p h i k toán ki m toán Vi t Nam (VAA) ........... 199 3.4.4. V phía các DN CB TACN ................................................... 200 K T LU N ...................................................................................................202 DANH M C CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U C A TÁC GI TÀI LI U THAM KH O PH L C
vii DANH M C SƠ ð , B NG BI U SƠ ð : Sơ ñ 1.1: Chu trình ra quy t ñ nh...................................................................... 17 Sơ ñ 1.2: D toán s n xu t kinh doanh ............................................................. 31 Sơ ñ 1.3: Phân tích chênh l ch chi phí.............................................................. 47 Sơ ñ 1.4: Chi phí m c tiêu và qu n tr chi phí s n xu t theo tri t lý qu n lý Kaizen [tr102,14]............................................................................... 60 Sơ ñ 1.5: Mô hình k toán qu n tr theo mô hình h n h p ............................... 77 Sơ ñ 2.1: Quy trình CBTACN ......................................................................... 88 Sơ ñ 2.2: H th ng t ch c qu n lý trong các công ty c ph n ........................ 93 Sơ ñ 2.3: T ch c b máy k toán trong các DN CBTACN ........................... 97 ð TH : ð th 1.1: Chi phí c ñ nh .................................................................................. 23 ð th 1.2: Chi phí bi n ñ i ................................................................................ 24 ð th 3.1: ð th bi u di n chi phí xăng d u 6 tháng ñ u năm 2011 c a công ty RTD ............................................................................................. 158 BI U ð : Bi u ñ 2.1 T l DN CBTACN theo quy mô tách chi phí thành chi phí c ñ nh và chi phí bi n ñ i. .................................................................. 102 Bi u ñ 2.2. T l DN CBTACN theo quy mô xây d ng ñ nh m c chi phí. ...... 105 Bi u ñ 2.3: T l DN CBTACN theo quy mô xây d ng d toán....................... 107 Bi u ñ 2.4: T l DN CBTACN theo quy mô phân b chi phí SXC ư c tính ......................................................................... 118 Bi u ñ 2.5: T l DN CBTACN theo quy mô phân b CP BH và CP QLDN cho t ng s n ph m, th trư ng và chi nhánh ................................... 124 Bi u ñ 2.6: T l DN CBTACN theo quy mô xác ñ nh các ch tiêu phân tích.. 126 Bi u ñ 2.7: T l DN CBTACN theo quy mô xác ñ nh ñi m hòa v n .............. 129 Bi u ñ 3.1: T l nh p kh u th c ăn chăn nuôi và nguyên li u TACN ............. 147
viii B NG: B ng 1.1: Các phương pháp xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí............... 38 B ng 2.1: Ngành s n xu t th c ăn chăn nuôi Vi t Nam giai ño n 2000 – 2008.....84 B ng 2.2 Tiêu chu n ch t lư ng s n ph m 552F- ð m ñ c cho l n (t p ăn – xu t chu ng) c a công ty RTD..................................................... 103 B ng 3.1: Phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí trong các DN CBTACN ......................................................................................... 151 B ng 3.2: Chi phí xăng d u 6 tháng ñ u năm 2011 c a công ty RTD ............ 156 B ng 3.3: T p h p chi phí chung vào các nhóm chi phí ho t ñ ng................. 182 B ng 3.4: Phân b chi phí chung vào các nhóm chi phí ho t ñ ng ................. 183 B ng 3.5: Chi phí chung phân b cho m s n ph m s n xu t 3.000 kg s n ph m Siêu cao ñ m l n th t (5kg/bao) ............................................ 184 B ng 3.6: B ng tính giá thành m s n ph m Siêu cao ñ m l n th t (5kg/bao) 184 B ng 3.7: Thông tin vay tín d ng c a các DN theo quy mô [3,Tr70] ........... 196
vii DANH M C CÁC KÝ HI U, CH VI T T T Ch vi t t t Ti ng Vi t Ti ng Anh ABC : K toán chi phí theo ho t ñ ng Activity-Based-Cost CVP : Chi phí - Kh i lư ng- L i nhu n Cost- Volumne-Profit DN : Doanh nghi p CB TACN : Ch bi n th c ăn chăn nuôi TSCð : Tài s n c ñ nh NVL : Nguyên v t li u SXC : S n xu t chung CP NVL TT : Chi phí nguyên v t li u tr c ti p CP NCTT : Chi phí nhân công tr c ti p CP SXC : Chi phí s n xu t chung CP BH : Chi phí bán hàng CP QLDN : Qu n lý doanh nghi p CT CP : Công ty c ph n CT TNHH : Công ty trách nhi m h u h n KTTC : K toán tài chính KTQT : K toán qu n tr TK : Tài kho n SX : S n xu t Tr : Trang
1 L IM ð U I. M ñ u 1. Lý do ch n ñ tài K toán nói chung ñã ra ñ i r t lâu, t n t i và phát tri n qua các hình thái kinh t xã h i, n n s n xu t càng phát tri n thì k toán càng tr nên quan tr ng, v a là công c quan tr ng ph c v cho qu n lý ñi u hành, ki m soát ñáng tin c y, v a là m t phân h thông tin quan tr ng c u thành nên h th ng thông tin kinh t tài chính c a ñơn v . Ch c năng c a k toán nói chung là cung c p thông tin v ho t ñ ng kinh t tài chính c a m t ñơn v k toán cho ñ i tư ng s d ng thông tin nh m 3 m c ñích cơ b n: (1) Cung c p các báo cáo tài chính, (2) Ho ch ñ nh các k ho ch ng n h n và dài h n c a ñơn v , (3) Ki m soát các k t qu ho t ñ ng c a ñơn v . Cùng v i s phát tri n c a s n xu t hàng hóa, s phát tri n c a khoa h c, công ngh qu n lý và ñ i tư ng s d ng thông tin ngày càng m r ng, nhu c u s d ng thông tin ngày càng ña d ng và ph c t p. T ñó, k toán phân chia thành k toán tài chính và k toán qu n tr . K toán tài chính cung c p thông tin ch y u cho các ñ i tư ng bên ngoài doanh nghi p như cơ quan thu , nhà cung c p, khách hàng, các ñ i tác… Chính vì v y, k toán tài chính ph i tuân th các chu n m c, ch ñ k toán hi n hành và m c ñ thông tin k toán tài chính cung c p ph i ñ t ñ tin c y cao. Ngư c l i, k toán qu n tr l i t p trung cung c p thông tin ñ n các ñ i tư ng bên trong doanh nghi p như H i ñ ng qu n tr , ban giám ñ c, các phòng ban, b ph n, chi nhánh… n m trong cơ c u t ch c chung và cùng hư ng t i m c tiêu chung c a doanh nghi p. Do ñó, k toán qu n tr không ph i tuân th các chu n m c, ch ñ k toán quy ñ nh, mà doanh nghi p ch ñ ng t ch c, khai thác thông tin nh m ph c v yêu c u qu n lý doanh nghi p. K toán qu n tr ñư c coi là công vi c riêng c a m i doanh nghi p và có m i quan h ch t ch v i ho t ñ ng tài chính c a nhà qu n tr tài chính trong doanh nghi p. M t nhà qu n tr tài chính doanh nghi p c n hi u bi t c n k v môi trư ng kinh t mà doanh nghi p ñang ho t ñ ng, ñ ng th i ph i n m rõ m c ñ nh hư ng c a các chính sách kinh t ñ i v i các quy t ñ nh tài chính trong doanh nghi p. Ch ng h n chính sách ti n t thay ñ i s m r ng hay thu
2 h p ngu n v n cũng như chi phí huy ñ ng v n… Bên c nh ñó, k toán l i ñư c coi như m t công c c a qu n tr tài chính b i vì k toán cung c p nh ng thông tin c n thi t cho tài chính thông qua các báo cáo k toán, ñ c bi t là nh ng thông tin c a k toán qu n tr . Nh nh ng thông tin và s li u t k toán mà nhà qu n tr m i ñưa ra ñư c nh ng quy t ñ nh quan tr ng trong quá trình th c hi n ch c năng qu n tr DN. Như v y, trong m t DN thì k toán luôn g n v i các ch c năng c a nhà qu n tr , ñó là các ch c năng: ch c năng ho ch ñ nh, ch c năng t ch c, ch c năng ch huy và ph i h p, ch c năng so sánh k t qu th c t v i k ho ch. Trong các n i dung c a k toán thì k toán chi phí có vai trò quan tr ng. Chi phí quy t ñ nh giá thành c a s n ph m s n xu t ra, nh hư ng tr c ti p ñ n l i nhu n c a doanh nghi p. Vì v y, trong b t kỳ m t doanh nghi p nào qu n tr chi phí là m t n i dung không th thi u và vô cùng quan tr ng. Chi phí là giá tr các ngu n l c chi ra tiêu dùng trong ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a t ch c ñ ñ t ñư c m t m c ñích nào ñó. Qu n tr chi phí trong doanh nghi p th c ch t là qu n tr chi phí cá bi t, khi s n ph m ñư c bán ra th trư ng thì tr thành chi phí xã h i. Qu n tr chi phí có vai trò quy t ñ nh s s ng còn c a doanh nghi p. Qu n tr chi phí là phân tích các thông tin chi phí c n thi t cho công vi c qu n tr c a m t DN. Các thông tin này bao g m thông tin tài chính (chi phí và doanh thu) l n các thông tin phi tài chính (năng su t, ch t lư ng) và các y u t khác c a DN. KTQT chi phí ñóng vai trò quan tr ng trong vi c cung c p thông tin h u ích cho qu n tr chi phí, ph c v cho qu n tr chi phí t p trung năng l c c a mình vào các ñi m m nh, tìm ra các cơ h i, nh n di n ñư c các ngu n l c có chi phí th p nh t, c i thi n ch t lư ng s n ph m d ch v . Tăng cư ng qu n tr chi phí là tăng cư ng các ch c năng c a nhà qu n tr , nh m nâng cao hi u qu c a công tác qu n tr chi phí. Các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi (DN CBTACN) thu c ngành ch bi n th c ăn chăn nuôi m i phát tri n t nh ng năm 1970, v i nhi u khó khăn v v n, công ngh , ngu n nguyên li u, lao ñ ng và ñ c bi t là th trư ng ñ u ra luôn b nh hư ng b i th i ti t, d ch b nh, mùa v và s c nh tranh c a các doanh nghi p
3 trong cùng ngành và s n ph m nh p kh u nên vi c t ch c t t công tác k toán chung và k toán chi phí nói riêng có vai trò r t quan tr ng ñ i v i s phát tri n c a các doanh nghi p. Các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi ñang ho t ñ ng trong m t môi trư ng v i r t nhi u khó khăn liên quan ñ n s n xu t và tiêu th s n ph m. V n ñ khó khăn nh t ñ i v i các doanh nghi p này là v n ñ nguyên v t li u ñ u vào. Nguyên v t li u th c ăn chăn nuôi c a Vi t Nam ph i nh p kh u t i 60% nguyên li u s n xu t, trong ñó các nguyên v t li u thô như ñ u tương, khô ñ u tương, lúa mỳ…nh p kh u t i 90-95%, nguyên li u tinh như khoáng ch t, vitamin, ch t t o mùi…nh p kh u ñ n 100%. Năm 2011, ngành chăn nuôi d ki n nh p 8,5- 9 tri u t n TACN và nguyên li u, tăng ít nh t 10.4% so v i 7.7 tri u t n nh p kh u năm 2010. Ho t ñ ng nh p kh u ch u nh hư ng b i giá nguyên li u th gi i. Ngoài ra, chính sách t giá, lãi su t ngân hàng cao, cùng v i giá xăng d u, giá ñi n…ñã làm giá thành s n xu t tăng liên t c tác ñ ng tr c ti p ñ n giá bán s n ph m và nh hư ng ñ n ho t ñ ng tiêu th . V n ñ ti p theo là ñ u ra c a s n ph m. Quy mô chăn nuôi càng l n, t tr ng chi phí cho th c ăn thô càng th p và t tr ng th c ăn công nghi p càng cao, t o ngu n c u cho TACN phát tri n. Tuy nhiên, t khi Vi t Nam gia nh p T ch c thương m i th gi i (WTO), ñã t o cho doanh nghi p nhi u cơ h i nhưng cũng không ít thách th c, thu nh p kh u ngày càng gi m, th c ăn chăn nuôi nh p kh u ch t lư ng cao hơn ñã gây nhi u khó khăn cho các doanh nghi p CBTACN. Ngoài ra, ho t ñ ng chăn nuôi cũng nh hư ng tr c ti p ñ n tình hình s n xu t và tiêu th s n ph m. Chi phí cho th c ăn chăn nuôi chi m t i 65-70% giá thành chăn nuôi. Tuy nhiên, tình hình d ch b nh, th i ti t giá rét b t thư ng, h th ng thú ý còn nhi u h n ch , ñ ng th i s n ph m chăn nuôi nh p ngo i v i giá thành r , trong khi giá thành th c ăn chăn nuôi thì liên t c tăng giá khi n nhi u h chăn nuôi gi m th m chí ng ng chăn nuôi. Nhi u doanh nghi p CBTACN ñã ñóng c a. Trong 3 tháng ñ u năm 2011 có hơn 30% doanh nghi p ch bi n th c ăn cho cá, tôm ñã ñóng c a. V i nh ng khó khăn trên, thì vi c gi m thi u các chi phí, xây d ng chi n
4 lư c h p lý và b n v ng là nhi m v quan tr ng ñ i v i các doanh nghi p CBTACN trong th i gian này. ð ng th i s c n thi t c a thông tin chi phí phù h p, tin c y và hi u qu trong các DN CBTACN là r t l n. Ho t ñ ng s n xu t và tiêu th s n ph m càng khó khăn, thì càng ti m n nhi u kh năng ñ c i t , tìm ra hư ng gi i quy t. Thông tin chi phí có vai trò quan tr ng trong hoàn c nh như v y. Thông tin chi phí có tác d ng ñ i v i vi c qu n tr nói chung và qu n tr chi phí nói riêng ph i ñ m b o tính phù h p, tin c y và hi u qu . Thông tin chi phí ph i ñ m b o tính phù h p là thông tin ñó ph i là thông tin chi phí b ng ti n trong lương lai và có s khác nhau gi a hai phương án. Các chi phí phù h p là các chi phí chênh l ch hay chi phí có th tránh ñư c, các chi phí không phù h p là các chi phí chìm và chi phí tương lai mà không có s chênh l ch gi a các phương án ñư c l a ch n. Thông tin chi phí ph i tin c y là thông tin ñư c t p h p, thu th p trên cơ s ngu n thông tin ñáng tin c y và ñư c phân lo i, phân tích theo các phương pháp khoa h c phù h p. Thông tin ñó ph i ñ m b o tính hi u qu là hi u qu ñ i v i vi c ra quy t ñ nh, ti t ki m chi phí. Xu t phát t th c tr ng k toán chi phí trong các DN CBTACN. Qua kh o sát th c tr ng k toán chi phí trong các DN CBTACN, tình hình k toán chi phí ñ tăng cư ng qu n tr chi phí còn nhi u h n ch , m t s DN bư c ñ u th c hi n công tác KTQT chi phí nhưng k toán chi phí chưa th c s tr thành m t h th ng ñ cung c p thông tin h u ích cho nhà qu n tr ra quy t ñ nh trong ñi u ki n s n xu t kinh doanh có nhi u khó khăn, c nh tranh gi a các DN gay g t. Yêu c u qu n lý ch t ch chi phí trong các DN CBTACN là yêu c u c p bách…Như v y, yêu c u hoàn thi n k toán chi phí trong các DN CBTACN ñã tr thành m t nhu c u c p thi t ñ i v i các DN CBTACN, nh m cung c p thông tin cho quá trình qu n tr chi phí và qu n lý kinh doanh c a các DN. Do ñó, tác gi ch n ñ tài “Hoàn thi n k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi”. 2. M c ñích nghiên c u ð tài s ñi sâu h th ng hoá và phát tri n lý lu n v k toán chi phí trong
5 các DN s n xu t. ð ng th i, ñ tài th c hi n kh o sát th c tr ng và ñánh giá th c tr ng công tác k toán chi phí trong các DN CBTACN t i Vi t Nam. T ñó, ñưa ra các gi i pháp và ñi u ki n áp d ng k toán chi phí trong các DN CBTACN t i Vi t Nam nh m tăng cư ng công tác qu n tr chi phí trong lo i hình DN này. ð ñ t ñư c m c ñích nghiên c u trên, lu n án ph i tr l i ñư c 3 câu h i nghiên c u: - Lý thuy t v k toán chi phí ph c v vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các DN s n xu t? - Th c tr ng k toán chi phí trong các DN CBTACN hi n nay như th nào? - Mô hình k toán chi phí nào là phù h p v i các DN CBTACN, phù h p v i t ng quy mô ho t ñ ng như th nào nh m tăng cư ng qu n tr chi phí trong lo i hình DN này? 3. ð i tư ng nghiên c u Trư c tiên, lu n án nghiên c u lý thuy t k toán chi phí trong các DN s n xu t nh m ñưa ra khuôn kh lý thuy t chung v k toán chi phí có th áp d ng cho các DN s n xu t nói chung. Sau ñó, lu n án ñi sâu vào kh o sát tình hình th c hi n công tác k toán chi phí trong các DN CBTACN theo hư ng phân tích theo quy mô c a DN ñ ñánh giá tình hình t ch c công tác k toán chi phí theo quy mô c a các DN CBTACN. V quy mô c a doanh nghi p, các DN CBTACN ñư c kh o sát s ñư c chia thành DN có quy mô l n n u có s lao ñ ng bình quân năm t 300 lao ñ ng tr lên, quy mô v a n u có s lao ñ ng bình quân năm là t 200 ñ n dư i 300 lao ñ ng và dư i 200 lao ñ ng là quy mô nh . ð tài s ñánh giá tình hình th c hi n k toán chi phí trong các DN CBTACN theo t ng quy mô ñ ñánh giá quy mô c a các DN CBTACN có nh hư ng ñ n công tác k toán chi phí trong lo i hình DN này như th nào? 4. Ph m vi nghiên c u Ph m vi v n i dung nghiên c u Tác gi l a ch n ñ tài“Hoàn thi n k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi”. K toán chi phí ñ
6 tăng cư ng qu n tr DN bao g m KTTC và KTQT. Tuy nhiên, v i m c ñích là tăng cư ng qu n tr chi phí nên ñ tài ñi sâu vào nghiên c u KTQT chi phí ñ cung c p thông tin cho vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các DN CBTACN. ð i v i KTTC, tác gi ch nghiên c u m c ñ k t h p nh m thu th p thông tin chi phí quá kh . Như v y, v i ñ tài này, tác gi s ñi sâu nghiên c u v các cách phân lo i chi phí, ñ nh m c và d toán chi phí, các phương pháp xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí, phân tích thông tin chi phí cho quá trình ra quy t ñ nh và l a ch n mô hình KTQT phù h p v i các DN CBTACN. T t c các n i dung ñ u nh m m c ñích giúp các DN CBTACN tăng cư ng qu n tr chi phí, nâng cao hi u qu s d ng chi phí và ñem l i l i nhu n cao hơn cho DN. Ph m vi v ñ i tư ng nghiên c u Nh m rút ra nh ng k t lu n và th c tr ng v k toán chi phí trong các DN CBTACN Vi t Nam, tác gi l a ch n ph m vi nghiên c u là các DN CBTACN khu v c phía B c. Theo th ng kê c a d án Card 030/06 VIE, khu v c ñ ng b ng sông H ng và ðông Nam B v n là hai vùng s n xu t th c ăn chăn nuôi l n nh t c nư c, ñóng góp 45,8% và 28,9% t ng s các nhà máy s n xu t th c ăn trong c nư c. Khu v c ñ ng b ng sông H ng, v i g n m t n a doanh nghi p th c ăn chăn nuôi Vi t nam ñang ho t ñ ng và có công su t l n nh t trong 8 khu v c v i t ng s n lư ng th c ăn công nghi p là là 2427,1 nghìn t n. Khu v c ðông Nam b có s n lư ng th c ăn chăn nuôi l n nh t (3274,5 nghìn t n) v i vi c các nhà máy s d ng g n h t công su t. Khu v c s n xu t l n th ba là ñ ng b ng sông C u Long (771,6 nghìn t n) [3, tr 17-19]. Do ñ c ñi m phân b các DN CBTACN t p trung nhi u khu v c ñ ng b ng sông H ng, nên tác gi l a ch n ph m vi kh o sát th c tr ng k toán chi phí trong các DN th c ăn chăn nuôi là khu v c phía B c. ðây là ñ tài ñ u tiên ñi sâu vào nghiên c u vi c ng d ng k toán qu n tr dư i d ng ñi sâu vào phân tích mô hình c a các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi thu c khu v c phía B c nh m tìm ra mô hình phù h p v i t ng quy mô. Ngoài ra, qua kh o sát sơ b , do khu v c phía B c có ñ y ñ các doanh nghi p thu c các mô hình cho ñ tài nghiên c u nên ñ tài ñi sâu nghiên c u vi c ng d ng k toán qu n tr chi
7 phí cho các DN CBTACN thu c khu phía B c t ñó có th ng d ng cho ngành ch bi n th c ăn chăn nuôi c nư c nói chung. II. T ng quan nghiên c u Vi c nghiên c u và ng d ng k toán qu n tr m t s nư c trên th gi i ñã ñư c th c hi n t r t lâu. N u như m t s qu c gia như Canada, M , k toán qu n tr ñã tr thành m t ngh v i nh ng tiêu chu n ngh nghi p xác ñ nh (CMA), thì Vi t Nam, thu t ng “K toán qu n tr ” m i ch ñư c ghi nh n chính th c trong Lu t K toán ban hành vào ngày 17/06/2003. Theo ñó, k toán qu n tr ñư c hi u là “vi c thu th p, x lý và cung c p thông tin kinh t , tài chính theo yêu c u qu n tr và quy t ñ nh kinh t , tài chính trong n i b ñơn v k toán”. Vì v y, trên th gi i, vi c áp d ng k toán qu n tr trong doanh nghi p không h m i, nhưng t i Vi t Nam, k toán qu n tr ch th c s ñư c tìm hi u vào ñ u nh ng năm 90 và ñư c nghiên c u có h th ng t năm 1999. tr thành yêu c u c p bách trong xây d ng h th ng thông tin k toán vào ñ u nh ng năm 2000 khi các doanh nghi p c n nâng cao ch t lư ng qu n lý ñ tăng năng l c c nh tranh trong môi trư ng c nh tranh không nh ng ph m v th trư ng Vi t Nam mà còn m r ng ra th trư ng khu v c, th trư ng th gi i. Cùng v i s phát tri n c a k toán qu n tr , có nhi u ñ tài nghiên c u ng d ng k toán qu n tr trong các doanh nghi p, trong ñó ñã có m t s ñ tài nghiên c u v v n ñ k toán qu n tr chi phí trong các DN, như lu n văn “T ch c k toán qu n tr chi phí s n xu t trong các doanh nghi p s n xu t th c ăn chăn nuôi” (2006) (Ph m Quang M n - ð i h c Kinh t qu c dân). ð tài ñi vào nghiên c u tình hình k toán chi phí s n xu t kinh doanh trong 3 doanh nghi p ñi n hình cho 3 lo i hình s h u ch y u là Công ty th c ăn chăn nuôi Trung Ương, Công ty liên doanh Peter Hand Hà N i và công ty TNHH s n xu t và thương m i Kiên Cư ng. ð tài ñã ñưa ra mô hình thích h p chung cho t t c các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi hi n nay là mô hình k t h p gi a k toán tài chính và k toán qu n tr trong cùng m t b máy k toán, ñưa ra ñ nh hư ng hoàn thi n v h th ng s , ch ng t , tài kho n k toán và h th ng báo cáo k toán qu n tr . Tuy nhiên, ñ tài m i ch ñưa ra ñánh giá v th c tr ng công tác k toán
8 chi phí trong 3 DN này và ñưa ra gi i pháp hoàn thi n k toán chi phí cho các DN CBTACN mà chưa có s ñi u tra ñánh giá trên quy mô r ng ñ ñưa ra ñư c k t lu n mang tính khách quan ñ i v i th c tr ng công tác k toán chi phí ñ i v i các DN CBTACN nói chung và DN CBTACN theo t ng quy mô vì nh ng ñ c ñi m ñó s có nh hư ng ñ n công tác k toán chi phí c a các doanh nghi p. Ngoài ra, còn có m t s lu n văn, lu n án cũng nghiên c u v n ñ này nhưng ch ñ c p ñ n các doanh nghi p s n xu t nói chung ho c ñ c p ñ n các ngành c th khác mà chưa có m t ñ tài nào ñ c p ñ n ngành ñ c thù là ch bi n th c ăn chăn nuôi, như lu n án “Phương hư ng xây d ng h th ng báo cáo k toán qu n tr và t ch c v n d ng vào các doanh nghi p Vi t Nam” (năm 2002) (Ph m Quang – ð i h c Kinh t qu c dân). Lu n án ñã phân tích và ch ra ñi m xu t phát ñ t ch c h th ng k toán qu n tr và xây d ng h th ng báo cáo k toán qu n tr trong các DN nh m th c hi n hai ch c năng cơ b n c a báo cáo k toán qu n tr là ch c năng ñ nh hư ng và ch c năng ñánh giá tình hình th c hi n tiêu chu n ki m soát. Lu n án ñã nghiên c u th c tr ng c a h th ng báo cáo k toán qua hai th i kỳ là k ho ch hóa t p trung và th i kỳ qu n lý DN theo cơ ch th trư ng có s ñi u ti t c a nhà nư c. T ñó, lu n án trình bày m c ñích, tác d ng, n i dung, k t c u và phương pháp l p nh ng báo cáo k toán qu n tr ñ th c hi n hai ch c năng cơ b n c a báo cáo k toán qu n tr . Lu n án “Xây d ng k toán qu n tr trong doanh nghi p s n xu t Vi t Nam (Huỳnh L i- ð i h c kinh t Thành ph H Chí MinhHKT TP.HCM). Lu n án ñã xây d ng mô hình và cơ ch v n hành mô hình k toán qu n tr trong DN s n xu t nh m xác l p n n t ng ho t ñ ng, n n t ng qu n tr , ñ i tư ng nghiên c u k toán qu n tr ...Lu n án còn trình bày t ch c quy trình công vi c, th t c l p các báo cáo k toán qu n tr , xác l p cơ ch t ch c nhân s th c hi n k toán qu n tr ñ t ch c áp d ng k toán qu n tr phù h p v i nh ng DN s n xu t có nh ng quy mô, ñi u ki n khác nhau. Lu n án “Xây d ng mô hình k toán qu n tr chi phí trong các doanh nghi p s n xu t dư c ph m Vi t Nam” (năm 2007) (Ph m Th Th y – ð i h c Kinh t qu c dân). Lu n án ñã ñưa ra mô hình lý thuy t cơ b n c a k toán qu n tr chi phí, nghiên c u kh năng ng d ng vào th c ti n Vi t Nam.
9 Trên cơ s nh ng ñ c ñi m trong t ch c ho t ñ ng kinh donah c a các DN s n xu t dư c ph m Vi t Nam, lu n án ñã xây d ng mô hình k toán qu n tr chi phí cho các DN s n xu t dư c ph m Vi t Nam, ñó là tăng cư ng ki m soát chi phí thông qua vi c phân lo i chi phí, l p d toán chi phí, phân tích bi n ñ ng chi phí, xác ñ nh quy mô h p lý cho t ng lô s n xu t., ñánh giá k t qu ho t ñ ng cho t ng s n ph m, t ng phân xư ng và t ng chi nhánh tiêu th . Lu n án “K toán qu n tr và phân tích chi phí s n xu t trong ngành s n xu t Vi t Nam” (năm 2002) (Lê ð c Toàn -H c vi n tài chính). Lu n án nghiên c u cơ s lý lu n v k toán qu n tr và phân tích chi phí s n xu t. Lu n án ñã khái quát v k toán qu n tr các DN ngành công nghi p, trình bày mô hình k toán qu n tr m t s nư c phát tri n trên th gi i. T ñó lu n án ñưa ra nh ng ñ xu t nh m hoàn thi n mô hình k toán qu n tr và phân tích chi phí s n xu t các DN s n xu t công nghi p Vi t Nam. M t s lu n án cũng nghiên c u v k toán qu n tr như lu n án “Phương hư ng xây d ng n i dung và t ch c v n d ng k toán qu n tr trong các doanh nghi p Vi t Nam”c a tác gi Ph m Văn Dư c (năm 2007) (ð i h c kinh t Thành ph H Chí Minh TP.HCM). Lu n án ñã nghiên c u và ñ xu t các bi n pháp ng d ng KTQT vào các DN Vi t Nam, tuy nhiên nh ng nghiên c u này ch mang tính ch t chung, áp d ng cho t t c các lo i hình DN, trong khi KTQT l i ñư c ng d ng tuỳ thu c vào ñ c ñi m s n ph m, ñ c ñi m s n xu t kinh doanh, cơ ch qu n lý và quy mô c a t ng DN. Ngoài ra, m t s tác gi cũng nghiên c u v k toán chi phí như tác gi Tr n Văn Dung v i lu n án: “T ch c k toán qu n tr và giá thành trong doanh nghi p s n xu t Vi t Nam” (năm 2002-H c vi n tài chính), tác gi Giang Th Xuy n (năm 2002) v i ñ tài “T ch c k toán qu n tr và phân tích kinh doanh trong doanh nghi p Nhà nư c” và m t s công trình nghiên c u v k toán chi phí trong m t s ngành c th như tác gi Ph m Th Kim Vân (năm 2002) nghiên c u v “T ch c k toán qu n tr chi phí và k t qu kinh doanh các doanh nghi p kinh doanh du l ch”, tác gi Nguy n Văn B o (năm 2002) v i lu n án “Nghiên c u hoàn thi n cơ ch qu n lý tài chính và k toán qu n tr trong các doanh nghi p Nhà nư c v xây d ng”, tác gi Nguy n Th H ng Nga (năm
10 2004) nghiên c u “Hoàn thi n t ch c k toán qu n tr trong các DN d u khí Vi t Nam”, tác gi Dương Th Mai Hà Trâm (năm 2004) nghiên c u “Xây d ng h th ng k toán qu n tr trong các doanh nghi p D t Vi t Nam”, tác gi Nguy n Thanh Quý (năm 2004) nghiên c u “Xây d ng h th ng thông tin kinh t ph c v qu n tr doanh nghi p kinh doanh bưu chính vi n thông”, tác gi Hoàng Văn Tư ng (năm 2010) v i lu n án “T ch c k toán qu n tr v i vi c tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng kinh doanh trong các doanh nghi p xây l p Vi t Nam”, tác gi Nguy n Qu c Th ng (năm 2011) v i lu n án “T ch c k toán qu n tr chi phí, giá thành s n ph m trong doanh nghi p thu c ngành gi ng cây tr ng Vi t Nam”, lu n án “ nh hư ng c a h th ng k toán qu n tr trong vi c gi m xung ñ t và hoàn thi n quá trình ra quy t ñ nh trong các t p ñoàn không ñ ng nh t” c a tác gi Nelson U. Alino (ð i h c Nigeria, 1990) và lu n án “ nh hư ng c a chi phí theo ho t ñ ng ñ i v i ho t ñ ng c a t ch c” c a tác gi Robin A. Sanford (ð i h c ðông Nam Nova, 2009)... Trong các công trình nghiên c u này, các tác gi ñã nghiên c u lý thuy t k toán qu n tr và ñưa ra các gi i pháp v n d ng vào th c t các ngành c th theo ph m vi nghiên c u c a ñ tài. Tuy nhiên, các lu n án và nghiên c u trên có ph m vi nghiên c u chưa ñ y ñ và chưa gi i quy t ñư c v n ñ nghiên c u mà tác gi quan tâm gi i quy t là hoàn thi n k toán chi phí nh m tăng cư ng qu n tr chi phí trong các DN thu c ngành ñ c thù là ngành ch bi n th c ăn chăn nuôi v i nh ng khó khăn và s c n thi t ph i hoàn thi n k toán chi phí. Vì v y tác gi l a ch n ñ tài “Hoàn thi n k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi” làm ñ tài nghiên c u c a lu n án. III. Phương pháp nghiên c u: ð ñ t ñư c m c ñích nghiên c u, lu n án ti n hành thu th p thông tin v th c tr ng công tác k toán chi phí trong các DN CBTACN. ð thu th p s li u, tác gi s d ng m u ñi u tra là 52 doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi thu c khu v c phía B c dư i hình th c ñi u tra là ph ng v n tr c ti p và phát phi u ñi u tra. Lu n án ñã s d ng phương pháp th ng kê thông qua vi c ph ng v n sâu m t s