Luận án Tiến sĩ Kinh tế chính trị: Điều chỉnh chính sách thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc giai đoạn sau gia nhập WTO và một số gợi ý chính sách cho Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:196

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu điều chỉnh chính sách thu hút FDI của Trung Quốc từ sau khi gia nhập WTO cho đến nay, tìm ra những điểm mới, có tính đặc thù trong điều chỉnh chính sách thu hút FDI của Trung Quốc. Kết quả nghiên cứu kể trên góp phần làm phong phú thêm lý luận về FDI và rút ra những bài học bổ ích cho điều chỉnh chính sách thu hút FDI của Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế chính trị: Điều chỉnh chính sách thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc giai đoạn sau gia nhập WTO và một số gợi ý chính sách cho Việt Nam

®¹i häc quèc gia hµ néi ĐHKT * NGUYỄN THU HẠNH * LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ * HÀ NỘI - 2011 Tr-êng ®¹i häc kinh tÕ --------------------- NguyÔn thu h¹nh §iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cña Trung Quèc giai ®o¹n sau khi gia nhËp WTO vµ mét sè gîi ý chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ chÝnh trÞ Hµ Néi - 2011
®¹i häc quèc gia hµ néi Tr-êng ®¹i häc kinh tÕ -------------------------- NguyÔn thu h¹nh §iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cña Trung Quèc giai ®o¹n sau khi gia nhËp WTO vµ mét sè gîi ýchÝnh s¸ch cho ViÖt Nam Chuyªn ngµnh : Kinh tÕ chÝnh trÞ M· sè: 62.31.01.01 LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ chÝnh trÞ Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: 1. PGS.TS. Phïng Xu©n Nh¹ 2. PGS.TS. Ph¹m Th¸i Quèc Hµ Néi - 2011
Më §ÇU 1. Sự cần thiết nghiªn cøu đề tà i Trung Quèc lµ mét trong nh÷ng quèc gia cã tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ cao nhÊt trªn thÕ giíi hiÖn nay vµ gÇn ®©y ®· næi lªn vÞ trÝ thø 2 thÕ giíi vÒ kinh tÕ, ®ang gÆt h¸i nh÷ng kÕt qu¶ thµnh c«ng to lín kh¸c, kÕt qu¶ cña sù chuyÓn biÕn m¹nh vÒ kinh tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ mét c¸ch s©u s¾c. Kh«ng chØ cã nh÷ng thµnh c«ng rÊt lín vÒ kinh tÕ, Trung Quèc lµ mét trong nh÷ng quèc gia lín nhÊt trªn thÕ giíi vÒ diÖn tÝch l·nh thæ, d©n sè, tµi nguyªn thiªn nhiªn… Do vËy, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña Trung Quèc ®· t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Sù t¸c ®éng ®Õn khu vùc vµ thÕ giíi cña Trung Quèc ®· t¹o ra sù chó ý cho c¶ thÕ giíi, tõ chÝnh phñ c¸c n-íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ, cho ®Õn c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò vÜ m« vµ vi m« cña Trung Quèc. Sù thay ®æi m¹nh mÏ cña Trung Quèc tõ n¨m 1979, ®Æc biÖt tõ sau khi gia nhËp WTO cho ®Õn nay cã thÓ kh¼ng ®Þnh vai trß cña chÝnh phñ Trung Quèc lµ rÊt lín. N¨ng lùc qu¶n lý cña chÝnh phñ Trung Quèc ®-îc thÓ hiÖn rÊt râ qua hiÖu qu¶ cña ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch, trong ®ã cã chÝnh s¸ch vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI. T-¬ng tù c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, Trung Quèc rÊt cÇn c¸c nguån lùc kh¸c tõ bªn ngoµi mµ Trung Quèc cßn thiÕu nh-: vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ tõ c¸c TNC cña c¸c n-íc ph¸t triÓn nh»m ®-a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®i lªn vµ héi nhËp quèc tÕ s©u s¾c. C¸c nguån lùc nµy phÇn lín ®-îc tËp trung trong dßng vèn FDI ®Çu t- vµo l·nh thæ Trung Quèc. Trong bèi c¶nh c¹nh tranh trªn thÕ giíi gay g¾t ®Ó thu hót nguån vèn FDI, viÖc thu hót vµ chuyÓn hãa thµnh c«ng nguån vèn nµy thµnh ®éng lùc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ Trung Quèc ph¸t triÓn m¹nh mÏ lµ vÊn ®Ò ®Æt ra khi nghiªn cøu vÒ Trung Quèc. Tõ lóc b¾t ®Çu c«ng cuéc c¶i c¸ch, Trung Quèc ®· chó träng ®Õn mèi quan hÖ gi÷a t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi. ChÝnh s¸ch thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ gi¶i quyÕt bµi to¸n vÒ lîi Ých gi÷a Trung Quèc vµ c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi trªn c¬ së khai th¸c nh÷ng lîi thÕ cña c¶ Trung Quèc nh- thÞ tr-êng, tµi nguyªn, lao ®éng vµ tõ nguån vèn FDI. ChÝnh v× vËy -1-
chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi tÊt yÕu ph¶i ®iÒu chØnh khi thùc tiÔn thu hót nguån vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi tån t¹i nh÷ng bÊt cËp lµm ¶nh h-ëng c¸n c©n vÒ lîi Ých gi÷a Trung Quèc vµ c¸c n-íc së h÷u nguån vèn ®Çu t- nh- thuÕ, ®Êt ®ai, chÊt l-îng c«ng nghÖ, « nhiÔm m«i tr-êng, vÊn ®Ò thu nhËp cña ng-êi lao ®éng, suy gi¶m nguån vèn ®Çu t-…Nh÷ng bÊt cËp kÓ trªn x¶y ra nhiÒu h¬n vµ s©u s¾c h¬n khi Trung Quèc thùc hiÖn c¸c cam kÕt sau khi gia nhËp WTO. MÆt kh¸c sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ m¹nh mÏ ®· lµm t¨ng nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ cña Trung Quèc. V× vËy vèn kh«ng cßn lµ yªu cÇu hµng ®Çu trong thu hót FDI cña Trung Quèc mµ n¶y sinh nh÷ng yªu cÇu míi trong chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc ®ßi hái Trung Quèc ph¶i ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®Ó ®¸p øng. Nh- vËy tõ thùc tiÔn thu hót FDI cña Trung Quèc, nhiÒu vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ph¶i t×m ®-îc c©u tr¶ lêi lµ Trung Quèc ®· ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI nh- thÕ nµo? HiÖu qu¶ cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®¹t ®-îc ®Õn ®©u? ViÖt Nam häc ®-îc g× tõ kinh nghiÖm ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc? Víi tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi, t¸c gi¶ ®· chän“§iÒu chØnh chÝnh s²ch thu hót ®Çu t trùc tiÕp n-íc ngoµi cña Trung Quèc giai ®o¹n sau khi gia nhËp WTO vµ mét sègîi ý chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam“lµm ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn sÜ. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu FDI gi÷ mét vai trß rÊt quan träng trong nguån vèn ®Çu t- cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn nh- Trung Quèc l¹i cµng rÊt cÇn ®Õn nguån vèn ®Çu t- nµy. Sù thu hót nguån vèn FDI nhiÒu hay Ýt ë tõng quèc gia l¹i phô thuéc vµo chÝnh m«i tr-êng ®Çu t- cña quèc gia ®ã. M«i tr-êng ®Çu t- thuËn lîi hay kh«ng cßn tuú thuéc vµo ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña chÝnh phñ n-íc tiÕp nhËn nguån vèn nµy. TÇm quan träng cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI ®· t¹o ra sù quan t©m, chó ý cña chÝnh phñ, x· héi vµ c¸c nhµ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n-íc. - C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong n-íc: FDI lµ vÊn ®Ò ®-îc nhiÒu nhµ nghiªn cøu trong n-íc quan t©m vµ cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy. Tuy nhiªn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã ®Æc ®iÓm næi bËt lµ nghiªn cøu thùc tr¹ng vÒ FDI cña Trung Quèc vµ cña thÕ giíi nãi chung vµ cã ®Ò xuÊt nh÷ng bµi häc thu hót FDI -2-
cho ViÖt Nam. c¸c c«ng tr×nh nµy míi chØ ®Ò cËp mét phÇn hoÆc Ýt nhiÒu ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nh- Trung Quèc nh-ng kh«ng ph¶i lµ träng t©m cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy. Do ®ã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu chØ míi tËp trung lµm râ c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung cña Trung Quèc nh-: §Ò tµi nh¸nh ch-¬ng tr×nh cÊp Bé“§iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ ë Trung Quèc, giai ®o¹n 1992 - 2010“cña ViÖn nghiªn cøu Trung Quèc thuéc ViÖn Khoa häc x· héi do TiÕn sÜ NguyÔn Kim B¶o lµm chñ nhiÖm ®-îc c«ng bè trong n¨m 2002. C«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ c¬ b¶n cña Trung Quèc bao gåm: ®iÒu chØnh viÖc ph©n bè nguån lùc tõ khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc sang khu vùc kinh tÕ t- nh©n; ®iÒu chØnh tõ më réng quyÒn tù chñ kinh doanh cho doanh nghiÖp quèc h÷u sang ®æi míi chÕ ®é doanh nghiÖp - x©y dùng chÕ ®é doanh nghiÖp hiÖn ®¹i; ®iÒu chØnh c¬ cÊu ngµnh thÝch øng víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng; ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ vïng tõ miÒn §«ng sang miÒn T©y; ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo h-íng tù do hãa; ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch më cöa ®èi ngo¹i theo xu h-íng tù do hãa; ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI; ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc theo xu h-íng c¹nh tranh toµn cÇu; ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch viÖc lµm, tiÒn l-¬ng, b¶o hiÓm x· héi theo xu h-íng thÞ tr-êng. C«ng tr×nh cã ®Ò cËp ®Õn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI nh-ng chØ lµ mét néi dung c¬ b¶n cïng víi c¸c néi dung ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch c¬ b¶n kh¸c. T¸c gi¶ c«ng tr×nh míi chØ giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ nh÷ng néi dung ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch chñ yÕu mµ ch-a cã ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI vµ còng kh«ng rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch. §Ò tµi ch-a nghiªn cøu quy tr×nh ®iÒu chØnh, c¸c v¨n b¶n ®-îc ban hµnh... mµ chØ giíi thiÖu kh¸i qu¸t chñ tr-¬ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña chÝnh phñ Trung Quèc vµ ph©n tÝch kh¸i qu¸t vÒ triÓn väng FDI vµo Trung Quèc. MÆt kh¸c thêi ®iÓm triÓn khai nghiªn cøu cña ®Ò tµi ch-a ph¶n ¸nh ®-îc nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc -3-
gia nhËp WTO ®Õn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc. Nh÷ng sè liÖu mµ c«ng tr×nh ®-a ra ®· cò vµ kh«ng cËp nhËt so víi t×nh h×nh hiÖn nay. “Trung Quèc gia nhËp WTO v¯ t²c ®éng ®Õn §«ng Nam ¸“ cña tËp thÓ t¸c gi¶ ViÖt Nam vµ Trung Quèc gåm L-u Hµm Nh¹c, Cæ TiÓu Tïng, §ç TiÕn S©m vµ Lª V¨n Sang chñ biªn do Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi xuÊt b¶n n¨m 2002. Cuèn s¸ch lµ tËp hîp c¸c bµi viÕt xoay quanh cuéc täa ®µm cña c¸c häc gi¶ trong vµ ngoµi n-íc vÒ viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO vµ t¸c ®éng cña sù kiÖn nµy ®Õn c¸c n-íc §«ng Nam ¸. C«ng tr×nh nµy chØ ®Ò cËp ®Õn FDI cña Trung Quèc víi ph¹m vi mét néi dung nhá xoay xung quanh vÊn ®Ò ngo¹i th-¬ng cña Trung Quèc trong viÖc gia nhËp WTO. C¸c t¸c gi¶ kh«ng ®Ò cËp ®Õn viÖc ®iÒu chØnh chØnh s¸ch FDI. Tuy nhiªn t- liÖu nµy ®· gióp t¸c gi¶ luËn ¸n cã kÕt qu¶ nghiªn cøu s©u h¬n vÒ sù gia nhËp WTO cña Trung Quèc, gãp phÇn ®¹t môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi luËn ¸n. “Trung Quèc v¯ ASEAN trong héi nhËp; thö th²ch míi v¯ c¬ héi míi“cña t¸c gi¶ TrÇn Quèc Hïng do Nhµ xuÊt b¶n trÎ ph¸t hµnh n¨m 2003. Néi dung chñ yÕu bµn vÒ sù héi nhËp quèc tÕ cña Trung Quèc vµ c¸c n-íc ASEAN, mèi quan hÖ quèc tÕ gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN vÒ nhiÒu mÆt trong ®ã cã lÜnh vùc kinh tÕ. C«ng tr×nh nµy kh«ng nghiªn cøu vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc nh-ng néi dung cña c«ng tr×nh ®· gióp t¸c gi¶ cã nghiªn cøu s©u h¬n vÒ bèi c¶nh khu vùc vµ thÕ giíi khi Trung Quèc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI. “Trung Quèc gia nhËp tæ chøc th¬ng m³i thÕ giíi; thêi c¬ v¯ th²ch thøc“ cña tËp thÓ t¸c gi¶ do PGS Vâ §¹i L-îc, NguyÔn Xu©n Th¾ng, Lª Bé LÜnh do Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc - x· héi xuÊt b¶n n¨m 2003. Cuèn s¸ch giíi thiÖu tæng quan viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO, ph©n tÝch nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi kinh tÕ Trung Quèc vµ ®èi víi Mü, NhËt B¶n, EU, ASEAN. C¸c t¸c gi¶ ®-a ra nh÷ng nhËn xÐt vµ khuyÕn nghÞ sau thùc tÕ 2 n¨m sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO. Cuèn s¸ch cã ®Ò cËp ®Õn nguån vèn FDI vµo Trung Quèc, nh-ng kh«ng ph©n tÝch ®Õn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc. -4-
“ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ - Kinh nghiÖm vµ bµi häc cña Trung Quèc ” do Nhµ xuÊt b¶n Giao th«ng vËn t¶i xuÊt b¶n n¨m 2004 lµ tËp hîp c¸c bµi nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ ViÖt Nam vµ Trung Quèc, thuéc dù ¸n VIE01/012 cña ViÖn Nghiªn cøu vµ Qu¶n lý kinh tÕ trung -¬ng lµ ®Ò tµi nghiªn cøu t-¬ng ®èi toµn diÖn vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc tr-íc vµ sau khi gia nhËp WTO trong ®ã cã chÝnh s¸ch thu hót FDI. C«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò: Thùc tÕ thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Trung Quèc; C¬ cÊu ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi; VÒ c¸c h×nh thøc ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi; VÒ chÝnh s¸ch ®èi víi ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi; VÒ t¸c ®éng cña ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi. Nh-ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cßn rÊt h¹n chÕ do ph¹m vi nghiªn cøu cña c¶ ®Ò tµi rÊt lín. C¸c t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c néi dung chÝnh s¸ch FDI ®-îc ®iÒu chØnh. Tuy nhiªn c¸c t¸c gi¶ ch-a ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®Õn ®©u vµ bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam trong ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI. “Trung Quèc gia nhËp WTO, kinh nghiÖm víi ViÖt Nam“ cña t¸c gi¶ §ç TiÕn S©m chñ biªn do Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi xuÊt b¶n n¨m 2005. C«ng tr×nh lµ tËp hîp c¸c bµi viÕt vÒ quan ®iÓm cña Trung Quèc vÒ viÖc gia nhËp tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi, ph©n tÝch qu¸ tr×nh vµ néi dung ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña Trung Quèc còng nh- t¸c ®éng cña viÖc gia nhËp WTO ®èi víi lÜnh vùc kinh tÕ trong ®ã cã ho¹t ®éng ®Çu t- vµ ®èi s¸ch cña Trung Quèc. Tõ ®ã, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®-îc rót ra vµ ViÖt Nam cã thÓ tham kh¶o. Tuy nhiªn c¸c t¸c gi¶ kh«ng ®i s©u nghiªn cøu ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc. §èi víi c¸c ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ gåm cã: “§Çu t- trùc tiÕp cña n-íc ngoµi ë Trung Quèc tõ n¨m 1979 ®Õn nay” cña t¸c gi¶ NguyÔn Kim B¶o ®-îc c«ng bè n¨m 1996. §Ò tµi tËp trung bµn vÒ c¸c nh©n tè t²c ®éng ®Õn dßng vèn FDI v¯o Trung Quèc tô khi b¾t ®Çu c«ng cuéc “c°i c²ch, më cõa”, thøc tr³ng dßng vèn FDI v¯o Trung Quèc. Néi dung ®²ng chò ü cña ®Ò tµi lµ chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p khuyÕn khÝch FDI vµ sù ®iÒu chØnh song míi dõng ë giíi thiÖu kh¸i qu¸t còng nh- hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch vµ bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch. Bªn c¹nh ®ã ph¹m vi thêi gian cña ®Ò tµi tr-íc thêi ®iÓm Trung Quèc gia nhËp WTO -5-
kh¸ l©u. C¸c sè liÖu ®· cò vµ kh«ng cËp nhËt. V× thÕ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi chØ mang tÝnh chÊt lµ tµi liÖu tham kh¶o. “ChÝnh s²ch thu hót FDI ë c²c níc ASEAN 5 tõ sau cuéc khñng ho°ng t¯i chÝnh ch©u ¸“ cña t¸c gi¶ §Æng §øc Long ®-îc c«ng bè n¨m 2006 tËp trung bµn vÒ c¸c chÝnh s¸ch thu hót FDI cña 5 n-íc trong khu vùc ASEAN tõ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ ë ch©u ¸ trong hai n¨m 1996 ®Õn 1997. §Ò tµi cã ®Ò cËp ®Õn chÝnh s¸ch thu hót FDI cña c¸c quèc gia míi næi nh- Trung Quèc, Ên §é vµ giíi thiÖu néi dung ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch mét c¸ch kh¸i qu¸t. C«ng tr×nh kh«ng ®Ò cËp ®Õn hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch vµ bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam. ViÖc ®Ò cËp ®Õn chÝnh s¸ch FDI cña Trung Quèc ®-îc coi lµ nh÷ng kÕt qu¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l-îng ®Ó lµm râ h¬n chÝnh s¸ch thu hót FDI cña c¸c n-íc ASEAN 5. Mét nghiªn c÷u kh²c cñng l¯ luËn ²n tiÕn sÜ víi ®Ò t¯i: “Vai trß cña ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi trong qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc tõ 1992 ®Õn nay- Nh÷ng gîi ý ®èi víi ViÖt Nam” cða t²c gi° §ç ThÞ Kim Hoa, n¨m 2006. §Ò tµi còng bµn vÒ vai trß cña chÝnh phñ Trung Quèc trong viÖc thu hót FDI, ®-îc thÓ hiÖn ë c¸c quan ®iÓm vµ thùc thi c¸c quan ®iÓm ®ã trong thu hót FDI. Møc ®é nghiªn cøu còng dõng ë kh¸i qu¸t mµ ch-a ®i s©u ph©n tÝch c¸c chÝnh s¸ch, sù ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch kh«ng ph¶i lµ môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi. §èi víi c¸c bµi b¸o ®¨ng trong c¸c tê b¸o, c¸c t¹p chÝ chuyªn ngµnh ®¸ng chó ý cã bµi nh- “§iÒu chØnh chÝnh s²ch thu hót FDI trong qu² tr×nh héi nhËp quèc tÕ ë Trung Quèc tõ n¨m 1979 ®Õn nay“ cña t¸c gi¶ Ph¹m Th¸i Quèc ®-îc ®¨ng trong t¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thÕ giíi sè 7 (147) n¨m 2008. MÆc dï t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI ë Trung Quèc nh-ng cho c¶ qu¸ tr×nh tõ n¨m 1979 cho ®Õn nay. MÆt kh¸c do ph¹m vi bµi b¸o cã giíi h¹n cho nªn míi dõng ë ph¹m vi nghiªn cøu kh¸i qu¸t. Bªn c¹nh ®ã cßn cã rÊt nhiÒu bµi b¸o viÕt vÒ FDI cña Trung Quèc nh-ng chñ yÕu lµ nghiªn cøu sù vËn ®éng vµ biÕn ®éng cña dßng vèn nµy vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI kh«ng ph¶i lµ träng t©m cña bµi b¸o nµy. -6-
Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c rÊt ®¸ng kÓ ®ã lµ ®Ò tµi träng ®iÓm cña §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, ®-îc t¸c gi¶ luËn ¸n nghiªn cøu vµ vËn dông víi tªn ®Ò tµi: “§iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ“ do t¸c gi¶ Phïng Xu©n Nh¹ lµm chñ nhiÖm ®-îc nghiÖm thu n¨m 2009. §Ò tµi lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu c«ng phu khi kh¸i qu¸t hãa hÖ thèng lý luËn vÒ ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi, ph©n tÝch qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI cña ViÖt Nam, ph©n tÝch nh÷ng t¸c ®éng cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI cña ViÖt Nam. §Ò tµi ®· nghiªn cøu vÒ ®iÒu chØnh chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI ë Trung Quèc song nghiªn cøu dõng l¹i ë nghiªn cøu néi dung cña ®iÒu chØnh vµ cã ®Ò cËp kh¸i qu¸t mét vµi khÝa c¹nh hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc song kh«ng tæng kÕt bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI. §Ò tµi ®· x©y dùng khung khæ lý luËn cho ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI, trong ®ã cã hÖ thèng c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI. Tuy nhiªn ®Ò tµi ®· ph©n chia c¸c t¸c ®éng cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch cßn ch-a hîp lý khi t¸ch t¸c ®éng lan táa ra khái t¸c ®éng vÒ kinh tÕ, x· héi, m«i tr-êng. T¸c ®éng lan táa ph¶i ë c¶ t¸c ®éng vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr-êng cïng víi nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI. §Ò tµi ch-a nªu bËt ph¹m vi chÝnh s¸ch FDI cho dßng vèn FDI vµo hay dßng vèn FDI ®Çu t- ra bªn ngoµi. T¸c gi¶ luËn ¸n ®· tiÕp thu rÊt nhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy ®ång thêi cßn bæ sung, lµm râ thªm mét sè vÊn ®Ò mµ theo quan ®iÓm t¸c gi¶ luËn ¸n lµ h¹n chÕ cña ®Ò tµi kÓ trªn. - C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ngoµi n-íc: Cïng víi c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong n-íc th× còng cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu n-íc ngoµi vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI. Trong ®ã, c«ng tr×nh nghiªn cøu ®¸ng chó ý cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn ®Ò tµi ®ã lµ nghiªn cøu cña Go Quiang Long vÒ ChÝnh s¸ch ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cña Trung Quèc: Tæng quan vµ ®¸nh gi¸. T¸c gi¶ ®· cã ®¸nh gi¸ tæng quan vÒ sù thay ®æi chÝnh s¸ch ®Çu t- cña Trung Quèc qua c¸c giai ®o¹n tõ 1979 ®Õn 2003 vµ mèi quan hÖ gi÷a thay ®æi chÝnh s¸ch FDI víi sù bïng næ ho¹t ®éng FDI t¹i Trung Quèc. T¸c gi¶ ®i s©u -7-
ph©n tÝch chÝnh s¸ch FDI qua chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ. T¸c gi¶ ®· tËp trung ph©n tÝch chÝnh s¸ch ph¸t triÓn R&D ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi t¹i Trung Quèc. Nghiªn cøu cña Jack W Hou vÒ ChÝnh s¸ch ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cña Trung Quèc vµ dßng vèn FDI cña §µi Loan vµo Trung Quèc. T¸c gi¶ ®· cã sù ph©n tÝch vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI cña Trung Quèc song dõng ë kh¸i qu¸t, chñ yÕu t¸c gi¶ ®i s©u ph©n tÝch sù vËn ®éng cña dßng vèn FDI tõ §µi Loan vµ t¸c ®éng cña dßng vèn nµy ®Õn nÒn kinh tÕ cña Trung Quèc. Nghiªn cøu cña Kenichi Ohno n¨m 2006 vÒ Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ë Th¸i Lan, Malaixia, NhËt B¶n vµ bµi häc kinh nghiÖm cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë ViÖt Nam. T¸c gi¶ ®· cã sù ph©n tÝch so s¸nh nh÷ng ®iÓm yÕu vµ h¹n chÕ trong ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch nãi chung vµ chÝnh s¸ch thu hót FDI nãi riªng gi÷a c¸c n-íc NhËt B¶n, Th¸i Lan, Malaixia vµ ®-a ra khuyÕn nghÞ cho ViÖt Nam trong lùa chän chÝnh s¸ch thu hót FDI hiÖu qu¶. Nghiªn cøu cña t¸c gi¶ Imad A. Moosa (2002) vÒ §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi, dÉn chøng vµ thùc tiÔn. C«ng tr×nh nµy chñ yÕu bµn vÒ lý thuyÕt FDI ch-a bµn nhiÒu vÒ chÝnh s¸ch; Nghiªn cøu cña Sanjaya Lall vµ Shujjiro Urata vÒ Søc c¹nh tranh, FDI vµ c¸c ho¹t ®éng c«ng nghÖ ë §«ng ¸. C¸c t¸c gi¶ tËp trung bµn vÒ vai trß c«ng nghÖ ®èi víi sù t¨ng tr-ëng cña FDI mµ ch-a bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI víi sù thu hót nguån vèn nµy. Nghiªn cøu cña Jeffery Heinrich vµ Denise Eby Konan vÒ TriÓn väng cña FDI ë khu vùc AFTA chñ yÕu ph©n tÝch vÒ sù phôc håi toµn diÖn cña c¸c n-íc ASEAN sau khñng ho¶ng vµ xu h-íng FDI ë c¸c n-íc trong khu vùc nµy trong thÕ kû 21, nh-ng ch-a bµn vÒ t¸c ®éng cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®èi víi thu hót nguån vèn nµy t¹i c¸c n-íc ®ã, hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®-îc rót ra tõ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch. §¸nh gi¸ chung c¸c c«ng tr×nh trong vµ ngoµi n-íc míi tiÕp cËn vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI ë mét quèc gia cô thÓ hoÆc ë mét sè c¸c quèc gia tiªu biÓu hoÆc tõ gãc ®é vÒ tµi chÝnh th-¬ng m¹i hoÆc c«ng -8-
nghÖ ®Ó bµn vÒ sù t¨ng tr-ëng cña dßng vèn FDI mµ ch-a cã sù ph©n tÝch mét c¸ch hÖ thèng vÒ ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch FDI ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn tõ ®ã ®Ó thÊy ®-îc sù cÇn thiÕt cña ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch phï hîp víi yªu cÇu cña thùc tiÔn trong thu hót FDI vµ khai th¸c nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña nguån vèn nµy. C¸c c«ng tr×nh còng míi chØ ®Ò cËp ®Õn mét vµi khÝa c¹nh trong ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Trung Quèc vµ còng kh«ng ph¶i lµ träng t©m trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®ã. V× vËy, cÇn ph¶i cã c«ng tr×nh nghiªn cøu hÖ thèng, c¬ b¶n vµ toµn diÖn vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Trung Quèc, ®Æc biÖt tõ sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO. Do vËy, h-íng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ ®¸p øng c¸c yªu cÇu nãi trªn khi nghiªn cøu vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Trung Quèc, giai ®o¹n sau khi gia nhËp WTO, tõ ®ã ®-a ra kiÕn nghÞ ®èi víi ViÖt Nam. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu - Môc ®Ých nghiªn cøu: Nghiªn cøu ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc tõ sau khi gia nhËp WTO cho ®Õn nay, t×m ra nh÷ng ®iÓm míi, cã tÝnh ®Æc thï trong ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc. KÕt qu¶ nghiªn cøu kÓ trªn gãp phÇn lµm phong phó thªm lý luËn vÒ FDI vµ rót ra nh÷ng bµi häc bæ Ých cho ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña ViÖt Nam. - NhiÖm vô nghiªn cøu: + Lµm râ néi dung c¸c ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc sau khi gia nhËp WTO. + §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc. + Rót ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cho ViÖt Nam 4. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - §èi t-îng nghiªn cøu: -9-
+ Nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc tr-íc vµ sau khi gia nhËp WTO. + Nghiªn cøu c¸c t¸c ®éng c¬ b¶n cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI vÒ kinh tÕ, x· héi, m«i tr-êng sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO. - Ph¹m vi nghiªn cøu: + VÒ thêi gian: Nghiªn cøu sù ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi ë Trung Quèc, tËp trung vµo giai ®o¹n sau khi gia nhËp WTO cho ®Õn nay. - VÒ kh«ng gian: Nghiªn cøu vÒ Trung Quèc kh«ng bao gåm Hång C«ng, Macao vµ §µi Loan. 5. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu Víi mét ®Ò tµi nghiªn cøu thuéc chuyªn ngµnh khoa häc kinh tÕ chÝnh trÞ, ph-¬ng ph¸p trõu t-îng hãa khoa häc vµ biÖn chøng duy vËt ®-îc sö dông xuyªn suèt vµ bao trïm tÊt c¶ c¸c néi dung ®-îc nghiªn cøu cña ®Ò tµi. Ngoµi ra t¸c gi¶ còng kÕt hîp c¸c ph-¬ng ph¸p kh¸c nh- logic kÕt hîp víi lÞch sö, ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc còng nh- khi nghiªn cøu vÒ ViÖt Nam. Ngoµi c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu kÓ trªn, ®Ò tµi ®· sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu nh- sau: Ph-¬ng ph¸p so s¸nh, tæng hîp: Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu so s¸nh ®-îc sö dông trong ch-¬ng 2 khi nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc ®Ó thÊy ®-îc nh÷ng kÕt qu¶ vµ nh÷ng bÊt cËp cßn tån t¹i trong ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc vµ ch-¬ng 3 khi nghiªn cøu tæng quan ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña ViÖt Nam, tõ ®ã ®èi chiÕu so s¸nh víi Trung Quèc ®Ó lµm râ nh÷ng ®iÓm t-¬ng ®ång còng nh- kh¸c biÖt trong quy tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. ViÖc sö dông ph-¬ng ph¸p nµy cßn nh»m tæng kÕt c¸c bµi häc kinh nghiÖm trong ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc. C«ng tr×nh nghiªn cøu cña t¸c gi¶ lµ kÕt qu¶ cña sù kÕ thõa cã chän läc c¸c tµi liÖu tõ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu tr-íc ®ã. T¸c gi¶ ®· cã sù ph©n tÝch, tæng hîp, ®¸nh gi¸ riªng tõ c¸c tµi liÖu ®ã. -10-
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu liªn ngµnh: Do néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi cã liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc khoa häc chuyªn ngµnh kh¸c nh- luËt häc, khoa häc qu¶n lý, kinh tÕ, x· héi häc...nªn t¸c gi¶ ®· vËn dông c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cña c¸c chuyªn ngµnh trªn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, hoµn thiÖn c«ng tr×nh. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu kÕ thõa: Néi dung cña ®Ò tµi nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ kh¸c nhau. T¸c gi¶ ®· thu thËp, tæng hîp, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ kÕ thõa cã chän läc nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trong c¸c c«ng tr×nh ®ã. Ph-¬ng ph¸p chuyªn gia: T¸c gi¶ ®Ò tµi ®· phèi hîp víi c¸c chuyªn gia trong nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy ®Ó ®-îc t- vÊn vµ hç trî trong nghiªn cøu vµ xö lý tµi liÖu còng nh- tham gia c¸c buæi héi th¶o vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao ®èi víi qu¸ tr×nh, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña t¸c gi¶. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu tr-êng hîp ®iÓn h×nh: §Ó ®¶m b¶o ®¹t ®-îc môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi, t¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu mét sè tr-êng hîp ®iÓn h×nh cña c¸c vÊn ®Ò ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI. 6. Dù kiÕn nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn ¸n - §ãng gãp míi vÒ lý luËn: + X©y dùng khung khæ lý luËn míi vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI th«ng qua c¸c nhãm tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI. + Ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm míi trong ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc. - §ãng gãp míi vÒ thùc tiÔn: + Rót ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm tõ nghiªn cøu ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót FDI cña Trung Quèc tõ sau khi gia nhËp WTO. + §-a ra nh÷ng gîi ý chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam. 7. CÊu tróc cña luËn ¸n -11-
Ngoµi phÇn më ®Çu, phô lôc, kÕt luËn vµ tµi liÖu tham kh¶o, ®Ò tµi ®-îc kÕt cÊu thµnh 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cña Trung Quèc sau khi gia nhËp WTO Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë Trung Quèc sau khi gia nhËp WTO Ch-¬ng 3: Bµi häc kinh nghiÖm vµ gîi ý chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam -12-
Ch-¬ng 1 c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cña trung quèc sau khi gia nhËp wto 1.1. c¬ së lý luËn 1.1.1. C¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ chÝnh s¸ch thu hót FDI 1.1.1.1. Mét sè kh¸i niÖm - Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch: Theo tõ ®iÓn kinh doanh Oxford, chÝnh s¸ch lµ mét v¨n b¶n hoÆc ®iÒu lÖ cña mét tæ chøc. ThuËt ng÷ chÝnh s¸ch ®«i khi ®-îc dïng trùc tiÕp ®Ó chØ hîp ®ång b¶o hiÓm v× trong néi hµm cña thuËt ng÷ chÝnh s¸ch nµy cã yÕu tè thËn träng. D-íi gãc ®é qu¶n trÞ chiÕn l-îc, chÝnh s¸ch chØ ®-îc coi lµ c«ng cô thùc hiÖn sø mÖnh chiÕn l-îc cña mét tæ chøc trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh.[34;10] D-íi gãc ®é nghiªn cøu, chÝnh s¸ch lµ sù cô thÓ hãa c¸c lý thuyÕt trong bèi c°nh thøc tiÔn có thÓ, cã vai trß l¯ “cÇu nèi” giöa lü thuyÕt v¯ thøc tiÔn. ChÝnh s¸ch lµ c«ng cô vµ qu¸ tr×nh chuyÓn hãa tõ c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh lý thuyÕt, nguyªn lý, quy luËt vµ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc vÒ ph¹m trï nhËn thøc luËn thµnh hµnh ®éng cô thÓ g¾n víi tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ. Trong viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch, bao giê còng ph¶i cã sù ®Çu t- nhÊt ®Þnh vÒ tiÒn b¹c, con ng-êi, uy tÝn... mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ t-¬ng xøng víi sù ®Çu t- ®ã c¶ thµnh c«ng vµ kh«ng thµnh c«ng. Sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch lµ rÊt lín ®Õn c¸c lÜnh vùc, ngµnh, nghÒ, vïng, miÒn vµ c¸c tÇng líp d©n c- kh¸c nhau. Nh-ng møc ®é h-ëng øng chÝnh s¸ch lµ kh«ng gièng nhau. - Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch c«ng: Trªn thÕ giíi, c¸c nhµ kinh tÕ häc ®· nghiªn cøu vµ ®-a ra c¸c quan ®iÓm cña m×nh vÒ sù qu¶n lý cña nhµ n-íc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong -13-
viÖc sö dông c¸c chÝnh s¸ch. V× vËy, nhiÒu kh¸i niÖm chÝnh s¸ch ®· ®-îc nªu ra nh-: ChÝnh s¸ch c«ng lµ c¸i mµ chÝnh phñ lùa chän lµm hay kh«ng lµm (Thomas R Dye -1984). ChÝnh s¸ch c«ng lµ mét kÕt hîp phøc t¹p nh÷ng sù lùa chän liªn quan lÉn nhau, bao gåm c¸c quyÕt ®Þnh kh«ng hµnh ®éng, do c¸c c¬ quan nhµ n-íc hay quan chøc nhµ n-íc ®Ò ra ( William N. Dunn -1992). ChÝnh s¸ch c«ng lµ mét qu¸ tr×nh hµnh ®éng hoÆc kh«ng hµnh ®éng cña chÝnh quyÒn ®Ó ®¸p l¹i mét vÊn ®Ò c«ng céng. Nã ®-îc kÕt hîp víi c¸c c¸ch thøc vµ môc tiªu chÝnh s¸ch ®· ®-îc chÊp thuËn mét c¸ch chÝnh thøc, còng nh- c¸c quy ®Þnh vµ th«ng lÖ cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh (Kraft vµ Furlong - 2004). ChÝnh s¸ch lµ s¶n phÈm chñ quan cña c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ ho¹ch ®Þnh ®Êt n-íc trong qu¸ tr×nh thùc thi quyÒn lùc vµ môc tiªu cña m×nh.Trong sù qu¶n lý cña m×nh, nhµ n-íc kh«ng chØ sö dông duy nhÊt mét chÝnh s¸ch mµ sö dông nhiÒu chÝnh s¸ch kh¸c nhau, c¸c chÝnh s¸ch n»m trong mèi quan hÖ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau.[34;10] Theo tõ ®iÓn tiÕng Anh kinh doanh Oxford, chÝnh s¸ch (policy) lµ mét hÖ thèng c¸c hµnh ®éng ®-îc ChÝnh phñ hoÆc ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ th«ng qua vµ tæ chøc thùc hiÖn. ChÝnh s¸ch ®-îc coi lµ mét bé quy t¾c øng xö ®-îc c©n nh¾c thËn träng tõ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh. ChÝnh s¸ch lµ mét chñ tr-¬ng cña Nhµ n-íc ®Ó sö dông c¸c c«ng cô qu¶n lý nh»m t¹o ra con ®-êng ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc [32;24]. ChÝnh s¸ch lµ ®Ó nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cÊp b¸ch tõ thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n-íc. - Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch kinh tÕ: ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®Ò cËp ®Õn c¸c hµnh ®éng cña chÝnh phñ nh»m ®iÒu tiÕt c¸c lÜnh vùc kinh tÕ. ChÝnh s¸ch kinh tÕ chÞu ¶nh h-ëng bëi c¸c nhµ l·nh ®¹o ®Êt n-íc, c¸c c¬ quan quyÒn lùc trong n-íc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ.[34;10] - Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch ®Çu t-: ChÝnh s¸ch ®Çu t- lµ mét bé phËn cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia vµ ®-îc ho¹ch ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t- gi¸n tiÕp vµ trùc tiÕp cña c¸c nhµ ®Çu t- trong n-íc vµ c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi.[34;10] -14-
- Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch FDI: ChÝnh s¸ch FDI lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch ®Çu t- cña mét quèc gia vµ ®-îc ho¹ch ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng FDI nh»m ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña quèc gia trong tõng giai ®o¹n cô thÓ.[34;10] - Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch thu hót FDI ChÝnh s¸ch thu hót FDI lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch FDI ®-îc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh ®Ó thu hót vµ ®iÒu tiÕt nguån vèn FDI ë c¸c n-íc bªn ngoµi vµo l·nh thæ cña n-íc tiÕp nhËn dßng vèn FDI. 1.1.1.2. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch thu hót FDI - TÝnh hÖ thèng: ChÝnh s¸ch thu hót FDI ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a lîi Ých cña n-íc chñ nhµ vµ lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi. V× vËy, chÝnh s¸ch thu hót FDI cã tÝnh hÖ thèng cao. TÝnh hÖ thèng ®-îc thÓ hiÖn ë tËp hîp c¸c nguyªn t¾c cïng víi c¸c c«ng cô vµ biÖn ph¸p thùc hiÖn vµ mèi liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a chóng.[34,11] TÝnh hÖ thèng cña chÝnh s¸ch thu hót FDI ®-îc biÓu hiÖn ë sù g¾n kÕt vµ t-¬ng thÝch víi ®Þnh h-íng chiÕn l-îc ph¸t triÓn quèc gia, c¸c nguyªn t¾c vµ cam kÕt quèc tÕ . - §èi t-îng cña chÝnh s¸ch thu hót FDI lµ nguån vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi: ChÝnh s¸ch thu hót FDI kh«ng chØ mang l¹i lîi Ých cho n-íc tiÕp nhËn nguån vèn ®Çu t- mµ cßn b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi nh- b¶o hé quyÒn së h÷u cña nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi bao gåm toµn bé vèn, tµi s¶n, bÝ quyÕt kinh doanh, nh·n hiÖu hµng hãa, kü n¨ng qu¶n lý; xuÊt ph¸t tõ b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi nªn chÝnh s¸ch thu hót FDI râ rµng vµ minh b¹ch trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh, söa ®æi, bæ sung, ®iÒu chØnh c¸c quy ®Þnh cña chÝnh s¸ch, ph¸p luËt do c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®Õn tõ c¸c quèc gia kh¸c nhau nªn cã sù kh¸c biÖt rÊt lín víi n-íc chñ nhµ vÒ ng«n ng÷, tËp qu¸n kinh doanh, ý thøc ph¸p luËt…c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi míi cã niÒm tin vµo chÝnh s¸ch cña n-íc chñ nhµ vµ ®-a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t- vµ gi¶m thiÓu nh÷ng thiÖt h¹i cho c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi; chÝnh s¸ch thu hót FDI ®-a ra nh÷ng quy ®Þnh râ rµng c¸c quan hÖ giao dÞch víi c¸c cÊp qu¶n lý, c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp cïng víi c¸c thñ tôc xuÊt - nhËp c¶nh, thñ tôc h¶i quan, c¸c dÞch vô nh- gi¸o dôc, y tÕ, vui ch¬i, gi¶i trÝ -15-
cho c¸c nhµ ®Çu t- còng nh- c¸c quan hÖ d©n sù, h×nh sù, h«n nh©n gia ®×nh…liªn quan ®Õn c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi. MÆt kh¸c c¸c nguyªn t¾c mµ chÝnh s¸ch thu hót FDI ®Æt ra kh«ng chØ b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi mµ cßn ng¨n chÆn nh÷ng tiªu cùc cã thÓ nÈy sinh tõ c¸c nguån vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµm thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña n-íc chñ nhµ nh- c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i tr-êng, c¸c tiªu chuÈn vÒ c«ng nghÖ, c¸c quy ®Þnh vÒ møc l-¬ng vµ an toµn lao ®éng.[34;11] - Ph¹m vi ®èi t-îng ®iÒu chØnh réng: §èi t-îng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch bao gåm c¸c nhµ ®Çu t- ®Õn tõ c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ kh¸c nhau. ChÝnh s¸ch thu hót FDI lu«n lu«n g¾n liÒn víi c¸c cam kÕt quèc tÕ ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi quyÕt ®Þnh ®Õn ®Çu t-. Víi ph¹m vi ®èi t-îng réng nªn nh÷ng thay ®æi tõ m«i tr-êng ®Çu t- cña n-íc ®Çu t- vµ m«i tr-êng ®Çu t- quèc tÕ còng t¸c ®éng lín ®Õn dßng vèn FDI vµo c¸c n-íc tiÕp nhËn nguån vèn nµy.[34;11] - ¶nh h-ëng ph©n hãa m¹nh ®Õn c¸c nhãm lîi Ých cña n-íc chñ nhµ: HÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®Òu thùc thi chÝnh s¸ch thu hót FDI v× tÇm quan träng cña nguån vèn nµy ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña n-íc hä. V× vËy, c¸c chÝnh s¸ch cña hä th-êng ®-a ra c¸c -u ®·i ®Çu t- ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi. Trong nhiÒu tr-êng hîp c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®· l¹m dông c¸c -u ®·i nµy vµ g©y ra nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc nh- lîi thÕ ®éc quyÒn, « nhiÔm m«i tr-êng, vi ph¹m lîi Ých cña ng-êi lao ®éng…nªn ®· dÉn ®Õn xung ®ét lîi Ých gi÷a c¸c nhãm x· héi, sù xung ®ét gi÷a c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi víi c¸c nhµ ®Çu t- trong n-íc. 1.1.1.3. C¸c nhãm chÝnh s¸ch c¬ b¶n vÒ thu hót FDI Mçi quèc gia ®Òu cã chÝnh s¸ch thu hót FDI riªng ®¸p øng yªu cÇu vµ hoµn c¶nh riªng cña mçi quèc gia. Tuy nhiªn trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ víi nh÷ng chÕ tµi quèc tÕ chung ra ®êi th× c¸c chÝnh s¸ch thu hót FDI cña c¸c n-íc ®Òu cã ®iÓm t-¬ng ®ång vÒ nguyªn t¾c ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®ã lµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, minh b¹ch ho¸ vµ cã thÓ dù ®o¸n, vÒ môc tiªu thu hót vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt -16-
khÈu, kh¾c phôc t×nh tr¹ng c¸n c©n thanh to¸n bÞ th©m hôt, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa. ChÝnh s¸ch thu hót FDI c¸c n-íc th-êng bao gåm nh÷ng nhãm nh- sau: - Nhãm chÝnh s¸ch khung khæ ph¸p lý: Nhãm chÝnh s¸ch thuéc vÒ khung khæ ph¸p lý ®-îc thÓ chÕ hãa thµnh hÖ thèng LuËt vÒ ®Çu t- n-íc ngoµi vµ nh÷ng quy ®Þnh ban hµnh nh»m thùc thi LuËt vÒ ®Çu t- n-íc ngoµi vµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh b¾t buéc ®èi víi ®Çu t- n-íc ngoµi. C¸c quy ®Þnh cô thÓ ®-îc ®Æt ra trong nhãm chÝnh s¸ch nµy bao gåm: + C¸c quy ®Þnh vÒ h×nh thøc vµ ph-¬ng thøc ®Çu t- trùc tiÕp nh- hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh, doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi, chi nh¸nh së h÷u hoµn toµn, BT, BTO, BOT vµ c¸c khu vùc ®-îc quy ®Þnh ®Ó thu hót nguån vèn FDI nh-: khu c«ng nghiÖp tËp trung, khu chÕ xuÊt, khu kinh tÕ më cöa, ®Æc khu kinh tÕ. + C¸c quy ®Þnh vÒ c¸c lÜnh vùc ®Çu t-: bao gåm c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c lÜnh vùc ®-îc phÐp ®Çu t-, c¸c lÜnh vùc h¹n chÕ ®Çu t- vµ c¸c lÜnh vùc bÞ cÊm ®Çu t-. C¸c lÜnh vùc thu hót c«ng nghÖ cao, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ b¶o vÖ m«i tr-êng lµ ®-îc khuyÕn khÝch. C¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn quèc phßng, an ninh quèc gia, søc kháe céng ®ång, ®¹o ®øc, thuÇn phong mü tôc cña d©n téc th× bÞ h¹n chÕ vµ cÊm ®Çu t-. + C¸c quy ®Þnh vÒ bé m¸y vµ chøc n¨ng ho¹t ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi nh- thµnh viªn ban qu¶n trÞ hay vai trß cña c¸c ®èi t¸c trong liªn doanh. + C¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc thÈm ®Þnh, qu¶n lý dù ¸n, chÕ ®é b¸o c¸o, ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n-íc trong ®Çu t- n-íc ngoµi. Néi dung chñ yÕu lµ ban hµnh quy ®Þnh vÒ thñ tôc thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t- do c¬ quan nµo thùc hiÖn, møc ®é ®¬n gi¶n hãa vµ minh b¹ch hãa thñ tôc, quy ®Þnh vÒ quy tr×nh ph©n cÊp thÈm ®Þnh vµ cÊp giÊy phÐp ®Çu t-, quy ®Þnh bé m¸y vµ thñ tôc qu¶n lý dù ¸n vµ chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú hoÆc th-êng xuyªn, chÕ ®é thanh tra c¸c dù ¸n FDI. -17-
+ C¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc xö lý tranh chÊp vµ c¬ quan xö lý tranh chÊp, tÝnh chÊt c«ng khai cña viÖc xö lý c¸c tranh chÊp, kh¶ n¨ng dÉn chiÕu ®Õn c¸c quy ®Þnh ph¸p lý quèc tÕ khi xö lý tranh chÊp trong nh÷ng tr-êng hîp nhÊt ®Þnh, møc ®é trung lËp cña c¬ quan xö lý tranh chÊp vµ hiÖu lùc thùc hiÖn c¸c ph¸n quyÕt cña c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t- cña nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi. + C¸c quy ®Þnh kh«ng tiÕn hµnh quèc h÷u ho¸, tr-ng dông hoÆc tÞch thu vèn, tµi s¶n, thu nhËp hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh cïng víi vÊn ®Ò båi th-êng cho c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi khi cã sù vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña chÝnh s²ch, ²p dóng nguyªn t¾c “kh«ng håi tè” trong x©y døng vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. + C¸c quy ®Þnh vÒ sù thay ®æi trong c¸c chÝnh s¸ch víi viÖc th«ng b¸o tr-íc, thiÕt lËp ®-êng d©y nãng, tæ chøc c¸c diÔn ®µn vµ c©u l¹c bé doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®Ó c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi cã c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó nªu ý kiÕn ®Ò xuÊt ®èi víi hoµn thiÖn vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch, thuËn lîi trong liªn hÖ gi÷a c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi víi c¸c c¬ quan cña chÝnh phñ cã tr¸ch nhiÖm liªn quan. + C¸c quy ®Þnh ®èi víi viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng liªn quan ®Õn nguån vèn FDI vÒ th-¬ng m¹i quèc tÕ, xuÊt nhËp c¶nh, lao ®éng, b¶o vÖ m«i tr-êng, ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn ®Çu t- n-íc ngoµi. - Nhãm chÝnh s¸ch tµi chÝnh: Nhãm chÝnh s¸ch nµy bao gåm chÝnh s¸ch thuÕ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i, c¸c quy ®Þnh vÒ chuyÓn tiÒn ra n-íc ngoµi… + ChÝnh s¸ch thuÕ bao gåm c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ vµ -u ®·i thuÕ nh- thuÕ xuÊt - nhËp khÈu, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cïng víi c¸c quy ®Þnh vÒ chuyÓn vèn, lîi nhuËn vµ thu nhËp hîp ph¸p vÒ n-íc, quy ®Þnh vÒ chèng röa tiÒn vµ hèi lé ë n-íc ngoµi. + ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi bao gåm c¸c quy ®Þnh sö dông ngo¹i tÖ, quy ®Þnh vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i, quy ®Þnh vÒ chuyÓn tiÒn vµ vay m-în tiÒn…[34,18] -18-