Luận án Tiến sĩ Lịch sử: Cuộc chiến giữa lực lượng Tây Sơn và Nguyễn Ánh giai đoạn 1778 – 1802

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI<br /> <br /> NGUYỄN THỊ HẰNG NGA<br /> <br /> CUỘC CHIẾN GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN<br /> VÀ NGUYỄN ÁNH GIAI ĐOẠN 1778 - 1802<br /> Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam<br /> Mã số: 62.22.03.13<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ<br /> <br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Đào Tố Uyên<br /> 2. PGS.TS. Nguyễn Duy Bính<br /> <br /> HÀ NỘI – 2017<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết<br /> quả nêu trong luận án là trung thực, đảm bảo độ chuẩn xác cao nhất. Các tài<br /> liệu tham khảo, trích dẫn có xuất xứ rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách<br /> nhiệm về công trình nghiên cứu của mình.<br /> Tác giả<br /> <br /> Nguyễn Thị Hằng Nga<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1<br /> 1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................1<br /> 2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ..............................................................................2<br /> 3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu...............................................................................4<br /> 4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu .............................................................4<br /> 5. Đóng góp của luận án ..............................................................................................7<br /> 6. Bố cục luận án .........................................................................................................8<br /> NỘI DUNG ................................................................................................................9<br /> Chƣơng 1. TỔNG QUAN NGUỒN TƢ LIỆU VÀ TÌNH HÌNH<br /> NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ..........................................................................................9<br /> 1.1. Tổng quan nguồn tư liệu ......................................................................................9<br /> 1.1.1. Nguồn tư liệu trong nước ..................................................................................9<br /> 1.1.2. Nguồn tư liệu nước ngoài...............................................................................13<br /> 1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề .............................................................14<br /> 1.2.1. Tình hình nghiên cứu vấn đề trong nước ........................................................14<br /> 1.2.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ...................................................................25<br /> 1.3. Những kết quả nghiên cứu được luận án kế thừa và những vấn đề cần tiếp tục<br /> nghiên cứu .................................................................................................................29<br /> Chƣơng 2. BỐI CẢNH LỊCH SỬ CUỐI THẾ KỈ XVIII VÀ SỰ XUẤT HIỆN<br /> CUỘC CHIẾN GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN VÀ NGUYỄN ÁNH..............33<br /> 2.1. Bối cảnh lịch sử cuối thế kỉ XVIII .....................................................................33<br /> 2.1.1. Tình hình thế giới và bối cảnh khu vực cuối thế kỉ XVIII ...............................33<br /> 2.1.2. Tình hình Đại Việt cuối thế kỉ XVIII ...............................................................36<br /> 2.2. Cuộc chiến giữa Tây Sơn và chúa Nguyễn (1771 – 1778), sự hình thành vương<br /> triều Tây Sơn và lực lượng Nguyễn Ánh ..................................................................38<br /> 2.2.1. Tây Sơn khởi nghĩa, lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Phú Xuân, lập chính<br /> quyền riêng ................................................................................................................38<br /> <br /> 2.2.2. Tây Sơn liên tiếp tấn công, đánh bại chúa Nguyễn ở Gia Định, vương triều<br /> Tây Sơn thành lập (1776 – 1778) ..............................................................................42<br /> 2.2.3. Nguyễn Ánh nắm quyền thống lĩnh lực lượng chúa Nguyễn (1/1778) ...............44<br /> Tiểu kết chương 2: ....................................................................................................45<br /> Chƣơng 3. CUỘC CHIẾN GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN<br /> VÀ NGUYỄN ÁNH (1778 – 1788) .........................................................................47<br /> 3.1. Tây Sơn liên tiếp tấn công vào Gia Định, lực lượng Nguyễn Ánh đại bại<br /> (2/1778 – 1/1785) ......................................................................................................47<br /> 3.1.1. Tây Sơn xây dựng vương triều riêng, Nguyễn Ánh từng bước thiết lập chính<br /> quyền ở Gia Định (2/1778 – 1/1785) ........................................................................47<br /> 3.1.2. Tây Sơn liên tiếp tấn công, đánh bật Nguyễn Ánh khỏi Gia Định (2/1778 – 1/1785) ...49<br /> 3.2. Quá trình Nguyễn Ánh từ Xiêm trở về chiếm lại Gia Định, xây dựng căn cứ<br /> chống Tây Sơn (2/1785 – 9/1788) ...........................................................................55<br /> 3.2.1. Tây Sơn phát triển ra Bắc, nội bộ xuất hiện sự chia rẽ (2/1785 – 9/1788) ....55<br /> 3.2.2. Nguyễn Ánh xây dựng lực lượng ở Xiêm, trở về chiếm lại Gia Định (2/1785 –<br /> 9/1788) ......................................................................................................................62<br /> Tiểu kết chương 3......................................................................................................72<br /> Chƣơng 4. CUỘC CHIẾN GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN<br /> VÀ NGUYỄN ÁNH (1788 – 1802) .........................................................................73<br /> 4.1. Cuộc chiến giữa lực lượng Tây Sơn và Nguyễn Ánh từ tháng 9/1788<br /> đến tháng 7/1792 .......................................................................................................73<br /> 4.1.1. Quang Trung đánh bại quân Thanh, xây dựng vương triều riêng (9/1788 – 7/1792) ...73<br /> 4.1.2. Nguyễn Ánh xây dựng căn cứ vững chắc ở Gia Định (9/1788 – 7/1792) .......77<br /> 4.1.3. Những trận chiến “gió mùa” đầu tiên của Nguyễn Ánh (4/1791 – 7/1792)...89<br /> 4.2. Nội bộ Tây Sơn chia rẽ, Nguyễn Ánh liên tiếp tiến hành những trận chiến<br /> “gió mùa” (7/1792 – 8/1795) ....................................................................................92<br /> 4.2.1. Vua Quang Trung băng hà, triều Cảnh Thịnh chia rẽ (7/1792 – 8/1795) ......92<br /> 4.2.2. Trận chiến Quy Nhơn năm 1793, triều Thái Đức sụp đổ ...............................94<br /> <br /> 4.3. Cảnh Thịnh củng cố triều chính, Nguyễn Ánh tăng cường sức mạnh quân sự,<br /> chiếm thành Quy Nhơn (1795 - 1799) ......................................................................99<br /> 4.3.1. Cảnh Thịnh củng cố lại triều chính (8/1795 – 4/1799) ..................................99<br /> 4.3.2. Nguyễn Ánh tăng cường sức mạnh quân sự (8/1795 – 4/1799) ....................101<br /> 4.3.3. Nguyễn Ánh đánh chiếm Quy Nhơn (8/1795 – 4/1799) ................................103<br /> 4.4. Triều Cảnh Thịnh suy yếu, Nguyễn Ánh tấn công chiếm Phú Xuân,<br /> Thăng Long (4/1799 – 12/1802) .............................................................................105<br /> 4.4.1. Tây Sơn bao vây Bình Định, Nguyễn Ánh hạ thành Phú Xuân .....................105<br /> 4.4.2. Nguyễn Ánh đánh chiếm Thăng Long (1801) ..............................................111<br /> Tiểu kết chương 4: ..................................................................................................114<br /> Chƣơng 5. KẾT CỤC, NGUYÊN NHÂN VÀ HỆ QUẢ CỦA CUỘC CHIẾN<br /> GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN VÀ NGUYỄN ÁNH GIAI ĐOẠN 1778 - 1802 ..... 116<br /> 5.1. Kết cục..............................................................................................................116<br /> 5.2. Nguyên nhân dẫn đến kết cục nhà Tây Sơn sụp đổ, Nguyễn Ánh khôi phục lại<br /> cơ nghiệp chúa Nguyễn ...........................................................................................117<br /> 5.3. Hệ quả của cuộc chiến Tây Sơn – Nguyễn Ánh đến quốc gia Đại Việt<br /> cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX ............................................................................139<br /> Tiểu kết chương 5....................................................................................................144<br /> KẾT LUẬN ............................................................................................................146<br /> DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ......................150<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................151<br /> PHỤ LỤC<br /> <br />