BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br />
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI<br />
<br />
NGUYỄN THỊ HẰNG NGA<br />
<br />
CUỘC CHIẾN GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN<br />
VÀ NGUYỄN ÁNH GIAI ĐOẠN 1778 - 1802<br />
Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam<br />
Mã số: 62.22.03.13<br />
<br />
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ<br />
<br />
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Đào Tố Uyên<br />
2. PGS.TS. Nguyễn Duy Bính<br />
<br />
HÀ NỘI – 2017<br />
<br />
LỜI CAM ĐOAN<br />
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết<br />
quả nêu trong luận án là trung thực, đảm bảo độ chuẩn xác cao nhất. Các tài<br />
liệu tham khảo, trích dẫn có xuất xứ rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách<br />
nhiệm về công trình nghiên cứu của mình.<br />
Tác giả<br />
<br />
Nguyễn Thị Hằng Nga<br />
<br />
MỤC LỤC<br />
Trang<br />
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1<br />
1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................1<br />
2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ..............................................................................2<br />
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu...............................................................................4<br />
4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu .............................................................4<br />
5. Đóng góp của luận án ..............................................................................................7<br />
6. Bố cục luận án .........................................................................................................8<br />
NỘI DUNG ................................................................................................................9<br />
Chƣơng 1. TỔNG QUAN NGUỒN TƢ LIỆU VÀ TÌNH HÌNH<br />
NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ..........................................................................................9<br />
1.1. Tổng quan nguồn tư liệu ......................................................................................9<br />
1.1.1. Nguồn tư liệu trong nước ..................................................................................9<br />
1.1.2. Nguồn tư liệu nước ngoài...............................................................................13<br />
1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề .............................................................14<br />
1.2.1. Tình hình nghiên cứu vấn đề trong nước ........................................................14<br />
1.2.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ...................................................................25<br />
1.3. Những kết quả nghiên cứu được luận án kế thừa và những vấn đề cần tiếp tục<br />
nghiên cứu .................................................................................................................29<br />
Chƣơng 2. BỐI CẢNH LỊCH SỬ CUỐI THẾ KỈ XVIII VÀ SỰ XUẤT HIỆN<br />
CUỘC CHIẾN GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN VÀ NGUYỄN ÁNH..............33<br />
2.1. Bối cảnh lịch sử cuối thế kỉ XVIII .....................................................................33<br />
2.1.1. Tình hình thế giới và bối cảnh khu vực cuối thế kỉ XVIII ...............................33<br />
2.1.2. Tình hình Đại Việt cuối thế kỉ XVIII ...............................................................36<br />
2.2. Cuộc chiến giữa Tây Sơn và chúa Nguyễn (1771 – 1778), sự hình thành vương<br />
triều Tây Sơn và lực lượng Nguyễn Ánh ..................................................................38<br />
2.2.1. Tây Sơn khởi nghĩa, lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Phú Xuân, lập chính<br />
quyền riêng ................................................................................................................38<br />
<br />
2.2.2. Tây Sơn liên tiếp tấn công, đánh bại chúa Nguyễn ở Gia Định, vương triều<br />
Tây Sơn thành lập (1776 – 1778) ..............................................................................42<br />
2.2.3. Nguyễn Ánh nắm quyền thống lĩnh lực lượng chúa Nguyễn (1/1778) ...............44<br />
Tiểu kết chương 2: ....................................................................................................45<br />
Chƣơng 3. CUỘC CHIẾN GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN<br />
VÀ NGUYỄN ÁNH (1778 – 1788) .........................................................................47<br />
3.1. Tây Sơn liên tiếp tấn công vào Gia Định, lực lượng Nguyễn Ánh đại bại<br />
(2/1778 – 1/1785) ......................................................................................................47<br />
3.1.1. Tây Sơn xây dựng vương triều riêng, Nguyễn Ánh từng bước thiết lập chính<br />
quyền ở Gia Định (2/1778 – 1/1785) ........................................................................47<br />
3.1.2. Tây Sơn liên tiếp tấn công, đánh bật Nguyễn Ánh khỏi Gia Định (2/1778 – 1/1785) ...49<br />
3.2. Quá trình Nguyễn Ánh từ Xiêm trở về chiếm lại Gia Định, xây dựng căn cứ<br />
chống Tây Sơn (2/1785 – 9/1788) ...........................................................................55<br />
3.2.1. Tây Sơn phát triển ra Bắc, nội bộ xuất hiện sự chia rẽ (2/1785 – 9/1788) ....55<br />
3.2.2. Nguyễn Ánh xây dựng lực lượng ở Xiêm, trở về chiếm lại Gia Định (2/1785 –<br />
9/1788) ......................................................................................................................62<br />
Tiểu kết chương 3......................................................................................................72<br />
Chƣơng 4. CUỘC CHIẾN GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN<br />
VÀ NGUYỄN ÁNH (1788 – 1802) .........................................................................73<br />
4.1. Cuộc chiến giữa lực lượng Tây Sơn và Nguyễn Ánh từ tháng 9/1788<br />
đến tháng 7/1792 .......................................................................................................73<br />
4.1.1. Quang Trung đánh bại quân Thanh, xây dựng vương triều riêng (9/1788 – 7/1792) ...73<br />
4.1.2. Nguyễn Ánh xây dựng căn cứ vững chắc ở Gia Định (9/1788 – 7/1792) .......77<br />
4.1.3. Những trận chiến “gió mùa” đầu tiên của Nguyễn Ánh (4/1791 – 7/1792)...89<br />
4.2. Nội bộ Tây Sơn chia rẽ, Nguyễn Ánh liên tiếp tiến hành những trận chiến<br />
“gió mùa” (7/1792 – 8/1795) ....................................................................................92<br />
4.2.1. Vua Quang Trung băng hà, triều Cảnh Thịnh chia rẽ (7/1792 – 8/1795) ......92<br />
4.2.2. Trận chiến Quy Nhơn năm 1793, triều Thái Đức sụp đổ ...............................94<br />
<br />
4.3. Cảnh Thịnh củng cố triều chính, Nguyễn Ánh tăng cường sức mạnh quân sự,<br />
chiếm thành Quy Nhơn (1795 - 1799) ......................................................................99<br />
4.3.1. Cảnh Thịnh củng cố lại triều chính (8/1795 – 4/1799) ..................................99<br />
4.3.2. Nguyễn Ánh tăng cường sức mạnh quân sự (8/1795 – 4/1799) ....................101<br />
4.3.3. Nguyễn Ánh đánh chiếm Quy Nhơn (8/1795 – 4/1799) ................................103<br />
4.4. Triều Cảnh Thịnh suy yếu, Nguyễn Ánh tấn công chiếm Phú Xuân,<br />
Thăng Long (4/1799 – 12/1802) .............................................................................105<br />
4.4.1. Tây Sơn bao vây Bình Định, Nguyễn Ánh hạ thành Phú Xuân .....................105<br />
4.4.2. Nguyễn Ánh đánh chiếm Thăng Long (1801) ..............................................111<br />
Tiểu kết chương 4: ..................................................................................................114<br />
Chƣơng 5. KẾT CỤC, NGUYÊN NHÂN VÀ HỆ QUẢ CỦA CUỘC CHIẾN<br />
GIỮA LỰC LƢỢNG TÂY SƠN VÀ NGUYỄN ÁNH GIAI ĐOẠN 1778 - 1802 ..... 116<br />
5.1. Kết cục..............................................................................................................116<br />
5.2. Nguyên nhân dẫn đến kết cục nhà Tây Sơn sụp đổ, Nguyễn Ánh khôi phục lại<br />
cơ nghiệp chúa Nguyễn ...........................................................................................117<br />
5.3. Hệ quả của cuộc chiến Tây Sơn – Nguyễn Ánh đến quốc gia Đại Việt<br />
cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX ............................................................................139<br />
Tiểu kết chương 5....................................................................................................144<br />
KẾT LUẬN ............................................................................................................146<br />
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ......................150<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................151<br />
PHỤ LỤC<br />
<br />