Luận án tiến sĩ Lịch sử: Quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965)

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:203

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận án là làm rõ các giai đoạn phát triển và bản chất của quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965), đồng thời chỉ ra nét riêng biệt, độc đáo trong con đường đi tới độc lập dân tộc của quốc gia này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Lịch sử: Quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI PHẠM THỊ HUYỀN TRANG QU¸ TR×NH §ÊU TRANH GIµNH Vµ CñNG Cè §éC LËP D¢N TéC ë INDONESIA (1927 - 1965) LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ Hà Nội - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI PHẠM THỊ HUYỀN TRANG QU¸ TR×NH §ÊU TRANH GIµNH Vµ CñNG Cè §éC LËP D¢N TéC ë INDONESIA (1927 - 1965) Chuyên ngành: Lịch sử thế giới Mã số: 92.29.011 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Đỗ Thanh Bình Hà Nội - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài Luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những số liệu sử dụng trong luận án là trung thực. Các kết quả rút ra từ công trình nghiên cứu chưa từng được công bố. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về công trình nghiên cứu này. Tác giả Phạm Thị Huyền Trang
LỜI CẢM ƠN Được sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của các nhà khoa học, tôi đã hoàn thành luận án. Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình đến GS.TS Đỗ Thanh Bình, giảng viên khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các Thầy, Cô giáo trong Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; Ban Lãnh đạo Trường Đại học Tân Trào, Lãnh đạo Khoa KH Cơ bản cùng bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ tôi hoàn thành công trình luận án. Trong quá trình hoàn thành công trình luận án sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, tôi kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo và đồng nghiệp để luận án tiếp tục được bổ sung và hoàn thiện. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Tác giả Phạm Thị Huyền Trang
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Hiệp hội các quốc gia Đông ASEAN Association of Southeast Asian Nations Nam Á BP Balai Pustaka Phòng Văn học Badan Penyelidik Usaha Persiapan Ủy ban điều tra độc lập BPUKI Kemerdekaan Indonesia Indonesia DPR Dewan Perwakilan Rakyat Hội đồng Nhân dân Liên đoàn các đảng dân tộc GAPI Gaboengan Politiek Indonesia Indonesia Gerindo Gerakan Rakjat Indonesia Phong trào nhân dân Indonesia GOC Good Offices Committee Ủy ban Tốt HBS Dutch High School Trường Trung học Hà Lan Hiệp hội Dân chủ Xã hội ISDA Indies Social Democratic Association Đông Ấn Văn phòng Văn hóa Trung KBS Keimin Bunka Shidosho ương The Royal Netherlands East Indies Quân đội Hoàng gia Hà Lan KNIL Army Đông Ấn Ủy ban Trung ương Quốc gia KNIP Komite Nasional Indonesia Pusat Indonesia Partai Majelis Syuro Muslimin Hội đồng tư vấn của Hồi giáo MASYUMI Indonesia Indonesia Liên đoàn các tổ chức Hồi MIAI Majlis Islam Ala Indonesia giáo
MPR Majelis Permusyawaratan Rakyat Hội đồng cố vấn Nhân dân NEOFOS New Emerging Forces Lực lượng mới nổi NU Nahdlatul Ulama Các nhà thần học thức tỉnh OLDEFOS Old Established Forces Trật tự cũ Parindra Partai Indonesia Raja Đảng Indonesia vĩ đại Partindo Partai Indonesia Đảng Indonesia Quân tình nguyện bảo vệ Tổ PETA Pembela Tanah Air quốc PI Perhimpunan Indonesia Hiệp hội Indonesia PKI Partai Komunis Indonesia Đảng Cộng sản Indonesia PNI Partai Nasional Indonesia Đảng Dân tộc Indonesia PNI - mới Pendidikan Nasional Indonesia Giáo dục Quốc gia Indonesia (PNI baru) Panitia Persiapan Kemerdekaan Ủy ban trù bị độc lập PPKI Indonesia Indonesia Permufakatan Perhimpunan Politikek Hiệp hội Chính trị Nhân dân PPPKI Kebangsaan Indonesia Indonesia Pemerintah Revolusioner Republik Chính phủ Cách mạng Cộng PRRI Indonesia hòa Indonesia Liên đoàn thương nhân Hồi PSI Persantuan Sarekat Islam giáo PSII Partai Sarekat Islam Indonesia Liên minh các Đảng Hồi giáo PUSA Persatuan Ulama - ulama Seluruh Aceh Liên minh ulama ở Aceh PUTERA Pusat Tenaga Rakyat Trung tâm sức mạnh của Nhân dân Republic of the United States of RUSI Cộng hòa Liên bang Indonesia Indonesia SEAC East Asia Command Bộ chỉ huy Đông Nam Á SI Sarekat Islam Hội Liên hiệp Islam giáo Shumubu Kantor Urusan Agama Văn phòng công tác tôn giáo TKR Tentara Keamanan Rakyat Quân đội An ninh Nhân dân
TNI Tentara Nasional Indonesia Quân đội Quốc gia Indonesia United Nations Commission for Ủy ban Liên Hợp Quốc về UNCI Indonesia Indonesia Vereenigde Geoctroyeerde Oost VOC Công ty Đông Ấn Hà Lan Indische Compagnie Volksraad People's Council Hội đồng nhân dân
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 3 4. Các nguồn tài liệu.......................................................................................... 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 5 6. Đóng góp của luận án .................................................................................... 6 7. Bố cục luận án .............................................................................................. 7 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ........ 8 1.1. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án ................. 8 1.1.1. Các công trình nghiên cứu khái quát về lịch sử Indonesia có liên quan đến đề tài ........................................................................................................... 8 1.1.2. Các công trình nghiên cứu có liên quan trực tiếp đến quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia ................................................ 14 1.2. Những vấn đề đã đƣợc nghiên cứu và chƣa đƣợc nghiên cứu........... 24 1.3. Những vấn đề luận án tập trung nghiên cứu giải quyết ........................ 25 CHƢƠNG 2: ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP DÂN TỘC Ở INDONESIA (1927 - 1945) ........................................................................... 26 2.1. Những nhân tố tác động đến quá trình đấu tranh giành độc lập ở Indonesia (1927 - 1945) ................................................................................. 26 2.1.1. Chính sách cai trị của thực dân Hà Lan, quân phiệt Nhật và những chuyển biến trong đời sống kinh tế - xã hội - văn hóa ở Indonesia thời thuộc địa.......... 26 2.1.2. Sự phát triển của phong trào đấu tranh giành độc lập ở Indonesia trước năm 1927 ......................................................................................................... 35 2.1.3. Sự thành lập Đảng Dân tộc Indonesia ................................................... 42
2.1.4. Phong trào đấu tranh giành độc lập trên thế giới trong những năm 1927 - 1945 ..................................................................................................... 44 2.2. Quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1945) ... 47 2.2.1. Đấu tranh giành độc lập trong những năm 1927 - 1941 ....................... 47 2.2.2. Đấu tranh giành độc lập trong những năm 1942 - 1945 ....................... 58 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 73 CHƢƠNG 3: ĐẤU TRANH BẢO VỆ VÀ CỦNG CỐ ĐỘC LẬP DÂN TỘC Ở INDONESIA (1945 - 1965) ............................................................. 75 3.1. Những nhân tố mới tác động đến quá trình đấu tranh bảo vệ và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1945 - 1965) .............................................. 75 3.1.1. Tình hình thế giới và khu vực sau Chiến tranh thế giới thứ hai ........... 75 3.1.2. Sự thay đổi của tình hình Indonesia sau Tuyên bố độc lập tháng 8/1945. 78 3.2. Đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc và thống nhất đất nƣớc ................ 82 3.2.1. Đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc .......................................................... 82 3.2.2. Đấu tranh thống nhất đất nước .............................................................. 87 3.3. Đấu tranh củng cố độc lập dân tộc (1950 - 1965) ................................ 88 3.3.1. Xây dựng và củng cố hệ thống chính trị ............................................... 88 3.3.2. Phát triển nền kinh tế - văn hóa độc lập, tự chủ .................................... 92 3.3.3. Thi hành chính sách đối ngoại nhằm nâng cao vị thế của Indonesia trên trường quốc tế .......................................................................................... 97 Tiểu kết chương 3.......................................................................................... 106 CHƯƠNG 4: MỘT SỐ NHẬN XÉT VỀ QUÁ TRÌNH ĐẤU TRANH GIÀNH VÀ CỦNG CỐ ĐỘC LẬP DÂN TỘC Ở INDONESIA (1927- 1965) ............ 108 4.1. Thành tựu và hạn chế .......................................................................... 108 4.1.1. Thành tựu ............................................................................................ 108 4.1.2. Hạn chế................................................................................................ 115
4.2. Đặc điểm ................................................................................................ 122 4.2.1. Mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với hòa hợp và thống nhất dân tộc 122 4.2.2. Hồi giáo đóng vai trò quyết định đến sự lựa chọn con đường cứu nước ở Indonesia .................................................................................................... 126 4.2.3. Hình thức đấu tranh chính trị ôn hòa đóng vai trò chính, nhưng các hình thức đấu tranh khác cũng hỗ trợ và góp phần đi đến thành công của cách mạng Indonesia ............................................................................................. 130 4.2.4. Quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập ở Indonesia từ năm 1927 đến năm 1965 gắn liền với vai trò lãnh đạo của Sukarno. ............................ 133 4.2.5. Trong quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965), PKI ngày càng mất dần vai trò lãnh đạo, PNI ngày càng thắng thế .................................................................................................................. 140 4.2.6. Indonesia nhận được sự ủng hộ lớn lao của quốc tế: các nước tư bản chủ nghĩa, xã hội chủ nghĩa và các nước Á, Phi, Mĩ Latinh ......................... 143 Tiểu kết chương 4.......................................................................................... 147 KẾT LUẬN .................................................................................................. 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ...................................................................................................... 151 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 152
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Indonesia - quốc đảo lớn nhất thế giới với hàng chục nghìn đảo lớn nhỏ, nằm giữa hai lục địa: Châu Á và Châu Đại Dương, nối liền hai đại dương là Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Với vị trí chiến lược - nắm giữ các con đường giao thông huyết mạch trên biển, ngay từ thời cổ trung đại, Indonesia đã trở thành một trong những trung tâm giao lưu kinh tế - văn hóa của khu vực và thế giới. Trong những thế kỷ XV - XVI, Indonesia trở thành đối tượng xâm lược của rất nhiều nước thực dân phương Tây như: Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hà Lan và Anh. Với ưu thế vượt trội về quân sự và hàng hải, Hà Lan đã gạt bỏ các đối thủ thực dân, đặt Indonesia dưới sự kiểm soát của mình. Trong suốt hơn 300 năm cai trị, thực dân Hà Lan đã sử dụng nhiều chính sách hà khắc về chính trị, bóc lột về kinh tế, kìm hãm sự phát triển văn hóa bản địa, chà đạp lên Hồi giáo… nhưng không thể khuất phục được nhân dân Indonesia. Bằng chứng là đến mãi đầu thế kỷ XX, Hà Lan chỉ có thể kiểm soát các vùng đất trên lãnh thổ Indonesia một cách lỏng lẻo. Ngay từ khi Hà Lan xâm lược và đặt ách cai trị lên Indonesia, các phong trào đấu tranh chống thực dân đã diễn ra sôi nổi, tiêu biểu như: Cuộc khởi nghĩa của Diponegoro (1825 - 1830); Cuộc chiến tranh của nhân dân Aceh (1873 - 1903)… buộc Hà Lan phải huy động một lực lượng quân đội lớn, cùng khối lượng vật chất chiến tranh tốn kém mới có thể đàn áp được. Sang đầu thế kỷ XX, những biến đổi trong đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội, cũng như tư tưởng cải cách, canh tân đất nước của các quốc gia châu Á (Nhật Bản, Trung Quốc, Xiêm) đã đem đến một làn gió mới trong phong trào dân tộc ở Indonesia. Đó là phong trào cải cách kinh tế - văn hóa, khôi phục lại các giá trị Java cổ xưa để nâng cao tinh thần dân tộc, do tầng lớp trí thức bản địa khởi xướng. Các phong trào đấu tranh giành độc lập theo các xu hướng vô sản và tư sản cũng phát triển mạnh để đáp ứng với yêu cầu của lịch sử lúc bấy giờ - phải thống nhất dân tộc để đi đến độc lập. Năm 1927, Đảng Dân tộc Indonesia ra đời, đánh dấu quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc của Indonesia bước vào một giai đoạn phát triển mới.
2 Trong những năm 1927 - 1941, các phong trào đấu tranh chính trị ở Indonesia đã liên tiếp nổ ra đòi chính quyền thực dân phải công nhận độc lập. Nhưng do nhiều nguyên nhân khác nhau, các phong trào này đều không giành được thắng lợi. Năm 1942, Nhật vào Indonesia và thực hiện chính sách cai trị kiểu quân sự, đồng thời, Nhật cũng đưa ra “những lời hứa hẹn ngọt ngào” về việc sẽ trao trả độc lập. Trong bối cảnh đó, các nhà lãnh đạo cách mạng, đứng đầu là Sukarno, Hatta đã khơi dậy một phong trào đấu tranh mới, theo hướng hợp tác ôn hòa với người Nhật để chuẩn bị cho quá trình trao trả độc lập. Khi Nhật Tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện (15/8/1945), các tầng lớp thanh niên sôi nổi đã thúc giục Sukarno và Hatta phải Tuyên bố độc lập, không nhận độc lập như một món quà ban phát từ tay người Nhật. Ngày 17/8/1945, Sukarno đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập của Indonesia, khai sinh ra nhà nước dân chủ đầu tiên ở Đông Nam Á. Ngay sau khi giành được độc lập, nhân dân Indonesia lại tiếp tục tiến hành đấu tranh chống lại cuộc tái chiếm của Hà Lan trong suốt 5 năm (1945 - 1950) và tiếp tục chứng minh với thế giới rằng: “nước Cộng hòa Indonesia cũng không phải là món quà từ tay người Hà Lan” [119; 1]. Trong những năm 1950 - 1965, chính phủ Cộng hòa Indonesia đã lần lượt thực hiện các chính sách về kinh tế, chính trị, ngoại giao… để củng cố nền độc lập dân tộc. Đây cũng là thời kỳ bản lề, là thời kỳ Indonesia đứng trước nhiều sự lựa chọn để đi lên xã hội hiện đại. Thành tựu và hạn chế trong 20 năm đầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc sẽ giúp Indonesia có những bước tiến dài và vững chắc trong tương lai. Có thể nói, quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập ở Indonesia (1927 - 1965) là một quá trình lịch sử đặc biệt và độc đáo. Không thể tìm thấy một mô hình lý thuyết xã hội chủ nghĩa hay tư bản chủ nghĩa được áp dụng ở quá trình này, cũng không thể thấy sự trùng lặp của quá trình này ở bất kỳ một quốc gia nào trên thế giới. Mặt khác, sau độc lập, Indonesia đã “chuyển mình” mạnh mẽ từ một quốc gia có thu nhập thấp trở thành một quốc gia có thu nhập trung bình và ngày nay là nền kinh tế lớn thứ 16 trên thế giới. Indonesia cũng trở thành một trong những cường quốc ở khu vực khi tham gia sáng lập ASEAN (8/8/1967) và khẳng định vị thế của mình ở
3 các diễn đàn khác nhau trên thế giới như: G771; APEC2, G203... Việc nghiên cứu về quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965) sẽ làm sáng tỏ bản chất cũng như những tác động của quá trình này đối với tiến trình phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn sau, đồng thời mang lại ý nghĩa khoa học và thực tiễn sâu sắc. Về ý nghĩa khoa học, nghiên cứu đề tài sẽ góp phần làm phong phú lý thuyết về độc lập dân tộc, trong đó có các vấn đề về giải phóng dân tộc, bảo vệ và củng cố độc lập dân tộc, không chỉ có giá trị khoa học đối với Indonesia, mà còn đối với các dân tộc khác trên thế giới. Đồng thời, việc nghiên cứu đề tài còn chỉ ra một con đường, một cách thức đi tới độc lập dân tộc hoàn toàn khác biệt của Indonesia, đó là độc lập dân tộc gắn liền với hòa hợp và thống nhất dân tộc. Về ý nghĩa thực tiễn, nghiên cứu đề tài là cơ sở chứng minh quy luật của lịch sử: trong đấu tranh giành và củng cố độc lập, giai cấp nào trong xã hội có con đường, biện pháp phù hợp với hoàn cảnh lịch sử, giai cấp ấy sẽ là giai cấp lãnh đạo của dân tộc. Việc nghiên cứu đề tài còn góp phần bù lấp một khoảng trống về lịch sử Indonesia nói chung, cũng như lịch sử quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia nói riêng. Mặt khác, nghiên cứu đề tài cũng góp phần tăng sự hiểu biết về Indonesia với vị trí là một quốc gia lớn, đông dân trong khu vực, có mối quan hệ lâu đời với Việt Nam, làm cơ sở cho sự tăng cường quan hệ hợp tác hữu nghị song phương và đa phương giữa hai nước trong thời kỳ hiện nay. Xuất phát từ ý nghĩa khoa học và thực tiễn nêu trên, nghiên cứu sinh chọn vấn đề “Quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965)” làm đề tài cho Luận án Tiến sĩ lịch sử. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích của luận án là làm rõ các giai đoạn phát triển và bản chất của quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965), đồng thời chỉ ra nét riêng biệt, độc đáo trong con đường đi tới độc lập dân tộc của quốc gia này. 1 Group of 77: Nhóm các nước đang phát triển 2 Asia-Pacific Economic Cooperation: Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương 3 Group of 20: Nhóm các nền kinh tế lớn
4 Nhiệm vụ của luận án: Một là, phân tích những nhân tố tác động đến quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965) trong từng thời kì cụ thể; Hai là, làm rõ tiến trình vận động đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965); Ba là, chỉ ra thành tựu và hạn chế cũng như những đặc điểm của quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965). 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu của luận án là quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965) trên góc độ lịch sử chính trị, trong đó, tập trung vào các nhân tố tác động, hoạt động của các đảng chính trị, các phong trào đấu tranh chính trị, đấu tranh vũ trang, đấu tranh trên lĩnh vực văn học… và các biện pháp của chính phủ trên các lĩnh vực kinh tế - văn hóa - chính trị - ngoại giao để củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Luận án nghiên cứu quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc (1927 - 1965) ở Indonesia, trong bối cảnh khu vực Đông Nam Á và thế giới. Về phạm vi thời gian: Đề tài giới hạn từ năm 1927 đến 1965. Năm 1927 là mốc lịch sử mang tính bước ngoặt: sự thất bại của cuộc khởi nghĩa ở Sumatra do Đảng Cộng sản Indonesia lãnh đạo và sự ra đời của Đảng Dân tộc Indonesia với nền tảng là hệ tư tưởng Marhaenism đã đánh dấu bước chuyển mình trong con đường đấu tranh giành độc lập ở nước này. Đây cũng là thời kỳ chứng kiến sự trưởng thành của ý thức dân tộc ở Indonesia khi các phong trào đấu tranh giành độc lập đều tỏ rõ khát vọng thống nhất, hòa hợp dân tộc. Năm 1965 đánh dấu sự kết thúc 20 năm đầu đấu tranh củng cố độc lập dân tộc dưới thời Tổng thống Sukarno (1945 - 1965). Tuy nhiên, để đảm bảo tính hệ thống, tính toàn diện của vấn đề nghiên cứu, cũng như làm sáng tỏ những nhân tố tác động đến quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965), luận án mở rộng thời gian nghiên cứu trước năm 1927. 4. Các nguồn tài liệu Luận án tập trung khai thác và sử dụng những nguồn tài liệu chủ yếu sau đây: Các nguồn tư liệu gốc bao gồm các tài liệu lưu trữ như: các văn bản về chủ nghĩa thực dân Hà Lan (bao gồm các chính sách cai trị như: “Hệ thống trồng trọt”,
5 “Chính sách kinh tế tự do”, “Chính sách đạo đức” được lưu trữ tại Kho lưu trữ thuộc địa của Hà Lan), các Tuyên ngôn, chương trình hành động, báo cáo Đại hội của các tổ chức chính trị, tôn giáo ở Indonesia như: “Báo cáo cuộc họp của đảng Sarekat Islam tổ chức vào ngày 26/1/1928 nhân kỷ niệm 10 năm tồn tại” của H.A.Salim - nhà lãnh đạo thứ hai của tổ chức này; “Báo cáo trong cuộc họp của Đảng dân tộc Indonesia”, ngày 27/10/1929”; “Báo cáo của Hiệp hội chính trị Nhân dân Indonesia” tại Solo, ngày 25/12/1929”; “Báo cáo cuộc họp công khai đầu tiên của Đảng Indonesia” ở Batavia, ngày 12/7/1931”; “Báo cáo Đại hội lần thứ 23 của Muhammadyah” tại Jogjakarta, tháng 7/1934”; “Báo cáo về cuộc họp kín của Hiệp hội Indonesia tổ chức tại Leiden ngày 12/6/1936”; “Báo cáo Đại hội lần thứ hai của Đảng Indonesia vĩ đại”, tháng 12/1938”; … Các cuốn hồi ký, tự truyện, các bài phát biểu của các nhà lãnh đạo cách mạng, các bức thư, các bài văn, bài thơ. Tiêu biểu có thể kể đến như: “Các bức thư của một công chúa Java” của R.A.Kartini; “Cuộc tìm kiếm sự thống nhất quốc gia”; “Hướng tới mặt trận màu da nâu” của Sukarno; “Thoát khỏi lưu vong” của Sjahrir; Văn bản gốc Tuyên ngôn độc lập ngày 17/8/1945; Các bài phát biểu của Tổng thống Sukarno trong những năm 1959 - 1962 nhân kỷ niệm ngày Tuyên bố độc lập 17/8/1945; Nội dung các Hiệp định Lingadjati, Hiệp định Renville, các nghị định thư giữa chính phủ Hà Lan và chính phủ Indonesia trong những năm 1947 - 1949. Các tài liệu tham khảo bao gồm: các chuyên khảo, các bài nghiên cứu, một số website lịch sử, thư viện chính thống trên internet, các công trình chuyên khảo về lịch sử Indonesia nói chung cũng như về quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập ở Indonesia từ năm 1927 - 1965. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Về phương pháp luận Luận án dựa trên quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề dân tộc, đấu tranh giải phóng và bảo vệ độc lập dân tộc. Đồng thời, Luận án cũng tiếp cận đa chiều một số quan điểm của các học giả nước ngoài, các học giả nghiên cứu các vấn đề về dân
6 tộc, chủ nghĩa dân tộc để phân tích các biện pháp, chính sách của chính phủ Indonesia trong giai đoạn củng cố độc lập (1945 - 1965). 5.2. Về phương pháp nghiên cứu Phương pháp Lịch sử là phương pháp chính để làm rõ tiến trình vận động của cuộc đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia. Các tư liệu được sưu tầm, chọn lọc, phân tích, đối chiếu… để tạo dựng nên bức tranh toàn diện, khách quan về quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965). Đồng thời, quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965) cũng được đặt trong mối quan hệ đồng đại và lịch đại với phong trào đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc trong khu vực Đông Nam Á và trên thế giới trong thế kỷ XX để làm rõ một số điểm tương đồng và khác biệt. Luận án cũng sử dụng phương pháp Logic để luận giải các vấn đề thông qua sự kiện lịch sử một cách chặt chẽ và có liên kết. Đồng thời, phương pháp chính trị học được vận dụng nghiên cứu để làm rõ vai trò của các lãnh tụ, các đảng phái chính trị trong quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc. Ngoài ra, các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh… cũng được vận dụng để rút ra những nhận xét trong quá trình nghiên cứu. 6. Đóng góp của luận án - Luận án là công trình nghiên cứu đầu tiên dưới góc nhìn của một nhà nghiên cứu Việt Nam về quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia từ năm 1927 đến năm 1965. - Luận án làm rõ tiến trình vận động theo các giai đoạn lịch sử khác nhau để thấy rõ sự thay đổi phức tạp, từ chia rẽ đến thống nhất, từ mâu thuẫn đến hòa hợp dân tộc của quá trình này. - Trên cơ sở phân tích quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1965), luận án làm rõ đặc điểm, cũng như những thành tựu và hạn chế của quá trình này. - Bổ sung nguồn tư liệu và là tài liệu tham khảo cho việc giảng dạy, nghiên cứu về quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia nói riêng cũng như lịch sử phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Đông Nam Á nói chung.
7 7. Bố cục luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án được trình bày trong 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề Chương 2: Đấu tranh giành độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1945) Chương 3: Đấu tranh bảo vệ và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1945 - 1965) Chương 4: Một số nhận xét về quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia (1927 - 1945).
8 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1.1. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án Quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc ở Indonesia từ năm 1927 đến năm 1965 là một nội dung quan trọng trong lịch sử phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới nói chung và lịch sử Indonesia nói riêng. Kể từ khi Indonesia Tuyên bố độc lập (17/8/1945) đến nay, các học giả, các chính trị gia quan tâm đến lịch sử nước này đã cho ra đời khá nhiều các công trình nghiên cứu có giá trị. Trong đó, các vấn đề liên quan đến đề tài cũng được phản ánh ở một mức độ nhất định. Có thể chia thành hai nhóm nghiên cứu như sau: 1.1.1. Các công trình nghiên cứu khái quát về lịch sử Indonesia có liên quan đến đề tài 1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu của các học giả Việt Nam Việc nghiên cứu về lịch sử Indonesia theo cách tiếp cận khu vực bắt đầu được các học giả Việt Nam nghiên cứu trong khoảng 20 năm trở lại đây. Có thể kể đến các công trình nghiên cứu tiêu biểu như: Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay (1945 - 1996), của tác giả Trần Thị Vinh, (NXB Giáo dục, Hà Nội, năm 1995); Lịch sử Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay (1945 - 1999), của hai tác giả Lê Văn Anh, Nguyễn Văn Tận (NXB Giáo dục, Hà Nội, năm 2005); Lịch sử Đông Nam Á, của nhóm tác giả Lương Ninh, Đỗ Thanh Bình, Trần Thị Vinh (NXB Giáo dục, Hà Nội, năm 2005); Đông Nam Á Lịch sử từ nguyên thủy đến ngày nay, của nhóm tác giả Lương Ninh, Đỗ Thanh Bình, Trần Thị Vinh, (NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2015). Bên cạnh việc giới thiệu một cách khái quát về lịch sử các quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Indonesia từ khi hình thành các quốc gia đầu tiên cho đến ngày nay, các tác giả cũng tập trung đi sâu vào các mốc lịch sử quan trọng như: sự xâm lược và ách cai trị của chủ nghĩa thực dân, các phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân để giành độc lập dân tộc, quá trình đi đến độc lập và các chính sách, biện pháp để củng cố độc lập của mỗi nước, từ đó, phác họa những nét chung, những nét tương đồng, tạo nên lịch sử khu vực.
9 Công trình nghiên cứu đầu tiên ở Việt Nam mang tính khái quát về lịch sử Indonesia theo cách tiếp cận quốc gia riêng biệt là cuốn Lược sử Indonesia, của tác giả Võ Văn Nhung, (NXB Sử học, Hà Nội, năm 1962). Trong đó, tác giả đã đề cập tương đối đầy đủ các giai đoạn trong tiến trình lịch sử Indonesia từ khi hình thành các quốc gia cổ đại đến trước năm 1957, tức là mốc đánh dấu kết thúc thời kỳ Dân chủ tự do (1950 - 1957) dưới “trật tự cũ” của Tổng thống Sukarno. Phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc chống ách đô hộ của thực dân Hà Lan, quá trình xâm lược và chiếm đóng của Nhật, quá trình đấu tranh bảo vệ và củng cố độc lập được tác giả nêu một cách khái quát từ trang 74 đến trang 133 của cuốn sách. Tuy nhiên, tác giả không đề cập đến Tuyên bố độc lập ở Indonesia ngày 17/8/1945 và một chuỗi các sự kiện vô cùng quan trọng đối với quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập ở Indonesia trong tháng 8/1945. Trong những năm 1970 - 1980, do ảnh hưởng của cuộc Chiến tranh lạnh, đặc biệt là vấn đề Campuchia, nên mối quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Indonesia bị gián đoạn. Vì vậy, hầu như trong thời kỳ này hầu như không có bất cứ một công trình nghiên cứu nào về lịch sử Indonesia. Phải đến năm 1991, sau khi vấn đề Campuchia được giải quyết, xu hướng đối đầu chuyển sang đối thoại, đồng thời, yêu cầu của xu hướng toàn cầu hóa, khu vực hóa cũng trở nên cấp thiết, thì mối quan hệ giữa Việt Nam và Indonesia cũng thay đổi theo hướng hợp tác song phương và đa phương. Các công trình nghiên cứu về lịch sử Indonesia trong thời kỳ này đề cập đến quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập ở Indonesia có thể kể đến như: cuốn Lịch sử Indonesia từ thế kỷ XV - XVI đến những năm 1950, của tác giả Huỳnh Văn Tòng (Viện đào tạo mở rộng, Bộ giáo dục và đào tạo, Tp Hồ Chí Minh, năm 1992); cuốn Indonesia - Những chặng đường lịch sử, của tác giả Ngô Văn Doanh, (NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 1995). Các tác giả đều trình bày về các giai đoạn phát triển của lịch sử Indonesia, đồng thời, liệt kê các sự kiện theo chiều dài của lịch sử và không đi sâu vào phân tích tỉ mỉ. Vì vậy, bức tranh về lịch sử Indonesia, trong đó có quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập của Indonesia được phục dựng lại một cách khái quát.
10 1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu của các học giả Indonesia Đối với người Indonesia, việc tìm hiểu lịch sử chung của quần đảo tương đối khó khăn bởi khoảng cách về mặt địa lý giữa các đảo, cũng như sự phân tán trong phân bố cư dân. Vì vậy, đa số các công trình nghiên cứu đều tập trung về lịch sử Java - nơi đông dân cư, có lịch sử lâu đời, cũng như là một trong những trung tâm của quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập dân tộc. Năm 1979, Mochtar Lubis cho ra đời cuốn Indonesia - Land under the rainbow (Indonesia - Đất nước dưới cầu vồng), (NXB Đại học Oxford, chi nhánh ở Mĩ). Đây là cuốn sách đầu tiên viết về lịch sử Indonesia, dưới nhãn quan của chính người Indonesia, được viết bằng tiếng Hà Lan, về sau, cuốn sách được xuất bản bằng tiếng Anh. Mochtar Lubis cũng khẳng định rằng, để giữ được tính khách quan trong suốt quá trình nghiên cứu của mình, ông đã phải liên tục đấu tranh tư tưởng trước những nguồn tài liệu dồi dào và phong phú của người Hà Lan về lịch sử Indonesia trước khi người phương Tây xuất hiện trên quần đảo. Mặc dù bản thân ông là một nhà văn, và cuốn sách cũng không phải là một tác phẩm học thuật về lịch sử, tuy nhiên, thông qua nội dung của cuốn sách, lịch sử Indonesia đã được tái hiện lại tương đối đầy đủ, mà theo ông, đó là “một cỗ máy thời gian” giúp những người Indonesia có thể tìm ra bản sắc của mình sau khi đọc xong. Trong mục 8 - “Con tàu của thế kỷ XX”, tác giả đã dành 46 trang để trình bày về quá trình đấu tranh giành và củng cố độc lập ở Indonesia từ đầu thế kỷ XX đến năm 1966. Với lối viết thiên về kể chuyện, tác giả không tập trung vào liệt kê hay phân tích các sự kiện một cách tỉ mỉ, mà chủ yếu đánh giá các sự kiện lịch sử thông qua các đoạn văn ngắn gọn, thể hiện cách nhìn của cá nhân tác giả. Vì vậy, cuốn sách là công trình nghiên cứu tương đối mạch lạc, dễ hiểu, dễ tiếp cận với nhiều tầng lớp trong xã hội và là một tài liệu tham khảo hữu ích đối với luận án. Từ năm 1992 đến năm 2008, các học giả Indonesia đã lần lượt cho ra đời công trình nghiên cứu về lịch sử nước này trong Bộ sách 6 tập: Sejarah nasional Indonesia (Lịch sử quốc gia Indonesia) của hai tác giả M. D. Poesponegoro và N. Notosusanto, NXB Balai Pustaka, Jakarta, Indonesia. Thông qua 6 tập sách, toàn bộ