Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu mức năng lượng trao đổi, protein thô và xơ thích hợp trong khẩu phần nuôi thỏ thịt New Zealand giai đoạn sinh trưởng trên cơ sở nguồn thức ăn sẵn có

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:144

Thêm vào BST

Báo xấu

89
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu: Đánh giá được hiện trạng chăn nuôi thỏ tại một số tỉnh miền Bắc Việt Nam; đánh giá được chất lượng của các loại thức ăn thô xanh phổ biến dùng trong chăn nuôi thỏ; mô hình hoá được động thái đáp ứng của thỏ tăng khối lượng (ADG), chuyển hóa thức ăn (FCR)) với thành phần dinh dưỡng cơ bản (năng lượng trao đổi (ME), protein thô (CP) và xơ (ADF) trong khẩu phần để thăm dò đƣợc mức dinh dưỡng thích hợp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu mức năng lượng trao đổi, protein thô và xơ thích hợp trong khẩu phần nuôi thỏ thịt New Zealand giai đoạn sinh trưởng trên cơ sở nguồn thức ăn sẵn có

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN VĂN ĐẠT NGHIÊN CỨU MỨC NĂNG LƯỢNG TRAO ĐỔI, PROTEIN THÔ VÀ XƠ THÍCH HỢP TRONG KHẨU PHẦN NUÔI THỎ THỊT NEW ZEALAND GIAI ĐOẠN SINH TRƯỞNG TRÊN CƠ SỞ NGUỒN THỨC ĂN SẴN CÓ LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN VĂN ĐẠT NGHIÊN CỨU MỨC NĂNG LƢỢNG TRAO ĐỔI, PROTEIN THÔ VÀ XƠ THÍCH HỢP TRONG KHẨU PHẦN NUÔI THỎ THỊT NEW ZEALAND GIAI ĐOẠN SINH TRƢỞNG TRÊN CƠ SỞ NGUỒN THỨC ĂN SẴN CÓ Chuyên ngành: Chăn nuôi Mã số : 62.62.01.05 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Xuân Trạch TS. Trần Hiệp HÀ NỘI – 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chƣa từng dùng để bảo vệ ở bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã đƣợc cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 05 tháng 01 năm 2016 Tác giả Nguyễn Văn Đạt i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận đƣợc sự ủng hộ, động viên giúp đỡ hết sức quý báu của các cá nhân, tập thể. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Xuân Trạch và TS. Trần Hiệp đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi xin trân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Ban chủ nhiệm Khoa, tập thể giảng viên Khoa Chăn nuôi, Bộ môn Chăn nuôi chuyên khoa, cán bộ Phòng thí nghiệm trung tâm - Khoa Chăn nuôi - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã ủng hộ và tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành luận án này. Tôi xin trân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, tập thể khoa Kỹ thuật nông nghiệp Trƣờng Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Vĩnh Phúc, đã quan tâm giúp đỡ tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi đƣợc học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu. Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp, ngƣời thân đã động viên tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tác giả Nguyễn Văn Đạt ii
MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục các chữ viết tắt vi Danh mục các bảng vii Danh mục các hình ix Trích yếu luận án x Thesis abstract xii PHẦN 1 MỞ ĐẦU 1 1.1 Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 3 1.3 Phạm vi nghiên cứu 3 1.4 Những đóng góp mới của luận án 4 1.5 nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 4 PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 6 2.1 Đặc điểm tiêu hóa ở thỏ 6 2.1.1 Cấu tạo và hoạt động của đƣờng tiêu hóa 6 2.1.2 Quá trình tiêu hóa các chất dinh dƣỡng 8 2.1.3 Nhu cầu dinh dƣỡng của thỏ 12 2.2 Đặc điểm sinh trƣởng ở thỏ 23 2.2.1 Đặc điểm sinh trƣởng 23 2.2.2 Một số yếu tố ảnh hƣởng đến năng suất và chất lƣợng thịt thỏ 25 2.3 Tình hình nghiên cứu sử dụng thức ăn xanh nuôi thỏ 30 2.3.1 Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài 30 2.3.2 Tình hình nghiên cứu trong nƣớc 33 2.3.3 Tóm tắt và định hƣớng nghiên cứu 36 PHẦN 3 VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 38 3.1 Đối tƣợng nghiên cứu 38 3.2 Thời gian và địa điểm nghiên cứu 38 3.3 Nội dung nghiên cứu 38 iii
3.3.1 Điều tra hiện trạng chăn nuôi thỏ nông hộ tại miền Bắc Việt Nam 38 3.3.2 Xác định thành phần và giá trị dinh dƣỡng thức ăn 40 3.3.3 Đánh giá ảnh hƣởng của mật độ năng lƣợng, protein và xơ trong khẩu phần đến sinh trƣởng và hiệu quả chuyển hóa thức ăn 40 3.3.4 Xác định mức năng lƣợng, protein và xơ tối ƣu trong khẩu phần 40 3.4 Phƣơng pháp nghiên cứu 41 3.4.1 Điều tra hiện trạng chăn nuôi thỏ 41 3.4.2 Xác định thành phần và giá trị dinh dƣỡng thức ăn 41 3.4.3 Đánh giá ảnh hƣởng của mật độ năng lƣợng, protein và xơ đến sinh trƣởng và chuyển hóa thức ăn 46 3.4.4 Xác định mức năng lƣợng, protein và xơ tối ƣu trong khẩu phần ăn của thỏ 49 PHẦN 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 53 4.1 Hiện trạng chăn nuôi thỏ 53 4.1.1 Diễn biến số lƣợng thỏ tại các vùng sinh thái 53 4.1.2 Hiện trạng chăn nuôi thỏ nông hộ tại các vùng nghiên cứu 55 4.2 Xác định thành phần hóa học và giá trị dinh dƣỡng thức ăn 62 4.2.1 Thức ăn xanh giàu xơ và thóc 62 4.2.2 Thức ăn xanh giàu protein và thức ăn hỗn hợp 66 4.3 Ảnh hƣởng của mật độ năng lƣợng, protein và xơ đến sinh trƣởng và chuyển hóa thức ăn của thỏ 71 4.3.1 Ảnh hƣởng của mức thay thế thức ăn thô xanh giàu xơ bằng thức ăn thô xanh giàu protein 72 4.3.2 Mô hình hóa đáp ứng của thỏ với mật độ năng lƣợng, protein và xơ của khẩu phần 82 4.4 Mức năng lƣợng, protein và xơ tối ƣu trong khẩu phần ăn của thỏ 90 4.4.1 Ảnh hƣởng của mức năng lƣợng, protein, xơ và tƣơng tác của chúng đến thu nhận chuyển hóa thức ăn và sinh trƣởng của thỏ 90 4.4.2 Mức năng lƣợng thích hợp trong khẩu phần của thỏ 92 4.4.3 Hàm lƣợng protein thích hợp trong khẩu phần của thỏ 94 4.4.4 Hàm lƣợng xơ thích hợp trong khẩu phần của thỏ 96 PHẦN 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 99 5.1 Kết luận 99 iv
5.2 Đề nghị 100 Danh mục các công trình đã công bố 101 Tài liệu tham khảo 102 Phụ lục 119 v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên tiếng Anh Nội dung ADF Acid detergent fiber Xơ không tan bởi chất tẩy axít ADG Average daily gain Tăng khối lƣợng bình quân hàng ngày ADL Acid detergent lignin Lignin Ash Khoáng tổng số CF Crude fiber Xơ thô CP Crude protein Protein thô Cv% Coefficient of variation Hệ số biến động DM Dry matter Chất khô DE Digestible energy Năng lƣợng tiêu hóa DCP Digestible crude protein Protein tiêu hóa EE Ether extract Mỡ thô GE Gross energy Năng lƣợng thô FCR Feed conversion ratio Hệ số chuyển hóa thức ăn KL Khối lƣợng ME Metabolism energy Năng lƣợng trao đổi MPE Mean prediction error Sai số chuẩn đoán trung bình NDF Neutral detergent fiber Xơ không tan bởi chất tẩy trung tính NE Net energy Năng lƣợng thuần NRC National Research Council Hội đồng Nghiên cứu quốc gia (Mỹ) OM Organic matter Chất hữu cơ P Mức ý nghĩa sai khác thống kê R2 Hệ số xác định R2adj Hệ số xác định hiệu chỉnh RPE Relative prediction error Sai số chuẩn đoán tƣơng đối SD Standard deviation Độ lệch chuẩn SEM Standard error of mean Sai số chuẩn của các giá trị trung bình SE Standard error Sai số chuẩn TDN Total digestible nutrient Tổng chất dinh dƣỡng tiêu hóa TLTH Tỷ lệ tiêu hóa VFA Volatile fatty acid Axít béo bay hơi vi
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên bảng Trang 2.1 Tỷ lệ tiêu hóa biểu kiến của các thành phần chất xơ 10 2.2 Nhu cầu năng lƣợng cơ bản của thỏ theo khối lƣợng cơ thể 14 2.3 Mức năng lƣợng trong khẩu phần thỏ sinh trƣởng thỏ sinh sản 16 2.4 Nhu cầu dinh dƣỡng của thỏ 16 2.5 Mức protein thô trong khẩu phần của các loại thỏ 17 2.6 Thành phần chất xơ trong khẩu phần của thỏ sinh trƣởng và thỏ sinh sản 19 2.7 Thành phần xơ trong khẩu phần của thỏ nuôi theo phƣơng thức chăn nuôi quy mô vừa và nhỏ 22 2.8 Thành phần hóa học của một số loại rau, phụ phẩm và ngọn lá sử dụng làm thức ăn cho thỏ 33 3.1 Sơ đồ bố trí thí nghiệm trên các loại thức ăn xanh giàu xơ 42 3.2 Sơ đồ bố trí thí nghiệm trên các loại thức ăn xanh giàu protein 45 3.3 Thành phần hóa học và giá trị dinh dƣỡng của thức ăn thí nghiệm 47 3.4 Sơ đồ bố trí thí nghiệm thăm dò ảnh hƣởng của hàm lƣợng năng lƣợng, protein và xơ đến sinh trƣởng và hiệu quả chuyển hóa thức ăn 47 3.5 Thành phần hóa học và giá trị dinh dƣỡng của thức ăn thí nghiệm 50 4.1 Diễn biến số lƣợng thỏ tại các vùng sinh thái qua các năm 54 4.2 Quy mô chăn nuôi thỏ tại các hộ điều tra 56 4.3 Cơ cấu giống thỏ tại các hộ điều tra 56 4.4 Nguồn thức ăn và chuồng trại chăn nuôi thỏ nông hộ 57 4.5 Hiện trạng sử dụng một số loại thức ăn trong chăn nuôi thỏ nông hộ 59 4.6 Bộ phận và mùa vụ sử dụng các loại thức ăn xanh 61 4.7 Thành phần hóa học của thức ăn xanh giàu xơ và thóc 63 4.8 Lƣợng vật chất khô và chất dinh dƣỡng thu nhận của một số loại thức ăn xanh giàu xơ và thóc 64 4.9 Tỷ lệ tiêu hóa biểu kiến một số loại thức ăn xanh giàu xơ và thóc 65 4.10 Tăng khối lƣợng, hệ số chuyển hóa thức ăn xanh giàu xơ và thóc 66 4.11 Thành phần hóa học của thức ăn xanh giàu protein và thức ăn hỗn hợp 67 4.12 Lƣợng thu nhận một số loại thức ăn xanh giàu protein và thức ăn hỗn hợp 68 vii
4.13 Tỷ lệ tiêu hóa biểu kiến một số loại thức ăn xanh giàu protein và thức ăn hỗn hợp 69 4.14 Tăng khối lƣợng của thỏ và hiệu quả chuyển hóa của thức ăn xanh giàu protein và thức ăn hỗn hợp 70 4.15 Thành phần dinh dƣỡng của thức ăn thí nghiệm 72 4.16 Ảnh hƣởng của tỷ lệ cỏ lông para và lá chè đại trong khẩu phần đến lƣợng thu nhận và tiêu hoá thức ăn của thỏ 73 4.17 Ảnh hƣởng của mức thay thế cỏ setaria bằng rau lang đến thu nhận và tiêu hoá thức ăn của thỏ New Zealand 74 4.18 Ảnh hƣởng của mức thay thế cỏ lông para bằng lá chè đại đến tăng khối lƣợng và chuyển hoá thức ăn của thỏ 77 4.19 Ảnh hƣởng của mức thay thế cỏ setaria bằng rau lang đến tăng khối lƣợng và chuyển hoá thức ăn của thỏ New Zealand 78 4.20 Ảnh hƣởng của mức thay thế cỏ lông para bằng lá chè đại đến thành phần cơ thể và thành phần thân thịt của thỏ 80 4.21 Ảnh hƣởng của mức thay thế cỏ setaria bằng rau lang đến thành phần cơ thể và thân thịt của thỏ New Zealand 81 4.22 Biến động mật độ năng lƣợng, protein và xơ trong khẩu phần thu nhận của thỏ thí nghiệm 83 4.23 Thu nhận dinh dƣỡng, tăng khối lƣợng và chuyển hoá thức ăn 84 4.24 Phƣơng trình hồi quy giữa tăng khối lƣợng và hệ số chuyển hoá thức ăn của thỏ với mật độ ME, CP và ADF trong khẩu phần 85 4.25 Ảnh hƣởng tƣơng tác giữa năng lƣợng, protein và xơ đến năng suất, hiệu quả chăn nuôi 91 4.26 Ảnh hƣởng của mức năng lƣợng đến thu nhận, tỷ lệ tiêu hóa thức ăn, tăng khối lƣợng, chuyển hóa thức ăn, và khả năng cho thịt của thỏ 93 4.27 Ảnh hƣởng của mức protein thô đến thu nhận thức ăn, tăng khối lƣợng, chuyển hóa thức ăn, tỷ lệ tiêu hóa và khả năng cho thịt của thỏ 95 4.28 Ảnh hƣởng của mức xơ đến thu nhận thức ăn, tăng khối lƣợng, chuyển hóa thức ăn, tỷ lệ tiêu hóa và khả năng cho thịt của thỏ 97 viii
DANH MỤC CÁC HÌNH STT Tên hình Trang 2.1 Sơ lƣợc cấu tạo bộ máy tiêu hóa và hoạt động tiêu hóa của thỏ 6 2.2 Ảnh hƣởng của năng lƣợng và xơ đến lƣợng thu nhận chất khô 13 2.3 Quá trình sử dụng năng lƣợng ở thỏ 15 2.4 Ảnh hƣởng của thành phần NDF trong khẩu phần đến khối lƣợng của manh tràng 20 2.5 Đồ thị sinh trƣởng của thỏ 23 2.6 Đồ thị sinh trƣởng của thỏ theo hàm Gompertz 25 3.1 Sơ đồ triển khai các nội dung nghiên cứu của đề tài luận án 39 4.1 Xu hƣớng thay đổi tốc độ sinh trƣởng và hiệu quả sử dụng thức ăn khi tăng tỷ lệ thức ăn xanh giàu protein trong khẩu phần 81 4.2 Hồi quy giữa tăng khối lƣợng (ADG) và hệ số chuyển hoá thức ăn (FCR) với mật độ năng lƣợng (ME) của khẩu phần 86 4.3 Hồi quy giữa tăng khối lƣợng (ADG) và hệ số chuyển hoá thức ăn (FCR) với hàm lƣợng protein của khẩu phần 88 4.4 Hồi quy giữa tăng khối lƣợng (ADG) và hệ số chuyển hoá thức ăn (FCR) với hàm lƣợng ADF của khẩu phần 89 ix
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN Họ và tên NCS: Nguyễn Văn Đạt Tên đề tài:“Nghiên cứu mức năng lượng trao đổi, protein thô và xơ thích hợp trong khẩu phần nuôi thỏ thịt New Zealand giai đoạn sinh trưởng trên cơ sở nguồn thức ăn sẵn có”. Chuyên ngành : Chăn nuôi Mã số : 62.62.01.05 Cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam 1. Mục đích nghiên cứu - Đánh giá đƣợc hiện trạng chăn nuôi thỏ tại một số tỉnh miền Bắc Việt Nam. - Đánh giá đƣợc chất lƣợng của các loại thức ăn thô xanh phổ biến dùng trong chăn nuôi thỏ. - Mô hình hoá đƣợc động thái đáp ứng của thỏ tăng khối lƣợng (ADG), chuyển hóa thức ăn (FCR)) với thành phần dinh dƣỡng cơ bản (năng lƣợng trao đổi (ME), protein thô (CP) và xơ (ADF) trong khẩu phần để thăm dò đƣợc mức dinh dƣỡng thích hợp. - Xác định đƣợc hàm lƣợng các thành phần dinh dƣỡng cơ bản ME, CP và ADF phù hợp trong khẩu phần nuôi thỏ đực New Zealand sinh trƣởng khi sử dụng nguồn thức ăn thô xanh. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phƣơng pháp điều tra nhanh nông thôn (RRA: Rapid Rural Appraisal) và điều tra nông hộ theo phiếu điều tra bán cấu trúc đƣợc áp dụng để thu thập các thông tin về chăn nuôi thỏ tại một số tỉnh đại diện các vùng sinh thái ở miền Bắc (Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Ninh Bình). - Các loại thức ăn xanh phổ biến (rau muống, rau lang, chè đại, cỏ voi, cỏ setaria và cỏ lông para) đƣợc xác định thành phần hóa học và giá trị năng lƣợng thông qua các thí nghiệm tiêu hóa (02 thí nghiệm). - Các (05) thí nghiệm nuôi thỏ New Zealand sinh trƣởng đƣợc tiến hành với các khẩu phần có thành phần biến động lớn về ME, CP và ADF. ADG và FCR của thỏ đƣợc theo dõi và mô hình hoá động thái đáp ứng theo thành phần dinh dƣỡng cơ bản (ME, CP và ADF) của khẩu phần. x
- Một thí nghiệm nuôi dƣỡng thỏ quy mô lớn đƣợc tiến hành với 27 khẩu phần ăn có chứa các mức ME, CP và ADF dao động xung quanh mức dinh dƣỡng thích hợp từ kết quả chẩn đoán từ các phƣơng trình đáp ứng của thỏ đối với các chất dinh dƣỡng (Nutrient - Response Models) nhằm xác định hàm lƣợng ME, CP và ADF tối ƣu trong chất khô của khẩu phần. 3. Kết quả chính đạt đƣợc và kết luận - Sơ bộ đánh giá đƣợc hiện trạng chăn nuôi thỏ trên các phƣơng diện quy mô nuôi, cơ cấu giống, nguồn thức ăn sử dụng... tại 3 tỉnh miền Bắc Việt Nam. - Đã đánh giá đƣợc thành phần hóa học và giá trị dinh dƣỡng của một số loại thức ăn thô xanh phổ biến dùng để nuôi thỏ; từ đó kết luận cỏ setaria và chè đại là những loại thức ăn xanh tốt cho thỏ. - Đã mô tả đƣợc động thái đáp ứng ADG và FCR của thỏ theo mật độ ME, CP và ADF của khẩu phần dƣới dạng các phƣơng trình hồi quy phi tuyến. - Đã xác định đƣợc mật độ ME, hàm lƣợng CP và ADF tối ƣu trong khẩu phần nuôi thỏ đực New Zealand sinh trƣởng tƣơng ứng là 2135 - 2350 kcal ME/kg DM, 16,6% CP và 22,2% ADF trong DM. Các kết quả nghiên cứu nói trên là mới, cung cấp đƣợc cơ sở khoa học cho việc xây dựng khẩu phần nuôi thỏ đực New Zealand sinh trƣởng ở Việt Nam. Đây sẽ là những khuyến cáo quan trọng cho việc phát triển chăn nuôi thỏ bền vững trên cơ sở khai thác các nguồn thức ăn thô xanh tại chỗ của các địa phƣơng. xi
THESIS ABSTRACT PhD student: NGUYEN VAN DAT Thesis title:"Determination of appropriate levels of metabolizable energy, crude protein and fiber in diets of growing New Zealand rabbits fed on available green forages" Specialisation: Animal Science Code : 62.62.01.05 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) 1. Research Objectives - To evaluate the status quo of rabbit production in some provinces in northern Vietnam. - To evaluate the quality of the some green forages commonly used in rabbit production. - To develop “Nutrient-Response Models” describing pattern of response in terms of average daily gain (ADG) and feed conversion ratio (FCR) to basic nutritional components of the metabolism energy (ME), crude protein (CP), acid detergent fiber (ADF) to predict their appropriate levels. - To determine appropriate levels of ME, CP and ADF in the diet of growing male New Zealand rabbits fed on green forages. 2. Research Methods - Rapid Rural Appraisal and household surveys using semi-structured questionnaire were applied to collect information on rabbit production in some provinces representing the North of Vietnam (Bac Giang, Vinh Phuc, Ninh Binh). - Two digestion experiments were conducted to identify chemical composition and energy value of some green forages (water spinach vine, sweet potato vine, gigantea leaves, elephant grass, setaria grass, and para grass). - Five feeding trials were conducted with large ranges ofdietary metabolizable ME, CP and ADF. ADG and FCR of the rabbits were monitored and regressed against ME, CP and ADF to develop nutrient - response models. xii
- A large feeding experiment was conducted with 27 diets formulated based on the suitable levels of ME, CP and ADF predicted from previous Nutrient - Response Models in order to validate/determine their optimum levels in dietary dry matter. 3. Main findings and conclusions - An overview of rabbit production in terms of scale, breed structure, feed sources... in 3 northern provinces of Vietnam was provided. - Chemical composition, digestibility, and nutritional value of some common forages for rabbit feeding were determined with a conclusion that setaria grass and gigantea tea were good green forages for rabbits. - Responses of growing rabbits (ADG and FCR) to the diet’s nutrients (ME, CP and ADF) were modelled in terms of nonlinear regression equations. - It was found that the optimal levels of ME, CP, and ADF in the diet for growing male New Zealand rabbits were 2135 - 2350 kcal ME/kg DM, 16,6% CP and 22,2% ADF in DM. The above findings are new, providing a scientific basis for formulating suitable diets for growing male New Zealand in Vietnam. The findings of this study would also be important recommendations for sustainable rabbit production exploiting local green forage resources. xiii
PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Thỏ là loại gia súc ăn đƣợc hầu hết các loại rau củ quả và cỏ, kể cả các loại phụ phẩm cây trồng, do đó ít cạnh tranh thức ăn với các gia súc, gia cầm khác và với con ngƣời. Thỏ là loài vật dễ nuôi, mắn đẻ (mỗi năm đẻ 5 - 7 lứa, mỗi lứa 6 - 8 con); vì vậy thỏ là vật nuôi đƣợc ngƣời nông dân (đặc biệt là nông dân có khó khăn về điều kiện kinh tế) ƣa chuộng nhằm phát triển kinh tế hộ gia đình. Trong thời gian gần đây ở nƣớc ta chăn nuôi thỏ đã phát triển nhanh, nhập nhiều giống thỏ ngoại nhằm góp phần tăng nhanh quy mô, năng suất, chất lƣợng đàn thỏ. Trên thế giới, nhiều quốc gia chăn nuôi thỏ phát triển mạnh, đặc biệt là các nƣớc ở Châu Âu và Châu Mỹ. Thỏ đƣợc chăn nuôi theo quy mô công nghiệp, phần lớn sử dụng các thức ăn hỗn hợp đƣợc phối trộn dựa trên khuyến cáo của nhiều công trình nghiên cứu về dinh dƣỡng và thức ăn cho thỏ (NRC, 1977, 1991; Lebas, 2004; De Blas and Wiseman, 2010). Tuy nhiên, việc sử dụng thức ăn công nghiệp không tận dụng đƣợc các nguồn thức ăn thô xanh sẵn có để giảm giá thành, tăng hiệu quả kinh tế. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã có chủ trƣơng đẩy mạnh phát triển các loài gia súc ăn cỏ (trong đó có thỏ) nhằm giảm thiểu cạnh tranh về lƣơng thực trong xu thế giá ngũ cốc trên thế giới ngày càng tăng cao, ảnh hƣởng tiêu cực đến chăn nuôi lợn và gia cầm. Hiện nay, các giống thỏ ngoại đã đƣợc nhập để cải thiện năng suất chăn nuôi thỏ. Tuy nhiên, việc nghiên cứu về khẩu phần ăn và các phƣơng thức chăn nuôi bền vững đối với các giống thỏ ngoại đƣợc nhập nội trong điều kiện cụ thể của địa phƣơng vẫn chƣa đƣợc nghiên cứu sâu. Sử dụng thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh là một giải pháp dinh dƣỡng tốt về mặt kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất chăn nuôi. Tuy nhiên, ở nƣớc ta khi phần lớn chăn nuôi thỏ ở quy mô nông hộ, việc sử dụng thức ăn viên hỗn hợp hoàn chỉnh nhƣ ở nƣớc ngoài là không phù hợp về mặt kinh tế và sinh thái, không khai thác đƣợc tiềm năng các nguồn thức ăn thô xanh có thể sản xuất tại chỗ. Chính vì vậy, để đảm bảo cho chăn nuôi thỏ mang tính kinh tế, xã hội, sinh thái và môi trƣờng bền vững thì nghiên cứu chuyên sâu về sử dụng các loại khẩu phần thức ăn thô xanh nuôi thỏ thịt nhập nội là rất cần thiết. Hiện nay, các nghiên cứu về dinh dƣỡng của thỏ ở nƣớc ta chỉ dừng lại ở 1
việc thử nghiệm hoặc thay thế một loại thức ăn nào đó trong khẩu phần ăn của thỏ (Đinh Văn Bình, 2003; Tran Hoang Chat et al., 2005; Lê Thị Lan Phƣơng và Lê Đức Ngoan, 2008; Nguyen Thi Duong Huyen et al., 2010; Dƣ Thanh Hằng và Lê Trần Tịnh Quyên, 2012; Nguyen Thi Kim Dong et al., 2008; Nguyễn Xuân Trạch và cs., 2012a; Nguyễn Thị Kim Đông (2009a, 2009b); Nguyễn Thị Hồng Nhân và cs. (2011); Nguyễn Văn Thu (2011); Nguyễn Thị Vĩnh Châu và Nguyễn Văn Thu (2014a, 2014b).…). Đã có một số nghiên cứu ở trong nƣớc về việc sử dụng các loại thức ăn xanh giàu protein bổ sung vào khẩu phần của thỏ nhập nội. Kết quả bƣớc đầu cho thấy, các loại thức ăn xanh giàu protein có khả năng làm tăng năng suất và hiệu quả chăn nuôi thỏ nhập nội. Tuy nhiên, thành phần hóa học và giá trị dinh dƣỡng của các loại thức ăn, khai thác và sử dụng tại chỗ (thức ăn thô xanh, thô khô, củ quả...) rất không ổn định. Giá trị của chúng thay đổi rất rõ rệt theo mùa vụ, vùng miền, thời gian thu hoạch. Các nghiên cứu trên chƣa chỉ ra đƣợc khẩu phần tối ƣu cho thỏ khi nguồn thức ăn thay đổi. Chƣa có nghiên cứu nào xác định thành phần dinh dƣỡng thích hợp trong khẩu phần dựa trên khả năng đáp ứng của thỏ khi sử dụng các nguồn thức ăn thô xanh địa phƣơng. Để giải quyết đƣợc vấn đề nêu trên, một số câu hỏi cần đƣợc trả lời trong nghiên cứu này gồm: - Hiện trạng chăn nuôi thỏ hiện nay nhƣ thế nào? Thức ăn dùng cho thỏ là thức ăn hỗn hợp hay chủ yếu vẫn là thức ăn thô xanh, phụ phẩm nông nghiệp? Cơ cấu giống thỏ và phƣơng thức chăn nuôi nhƣ thế nào? - Thành phần và giá trị dinh dƣỡng của các loại thức ăn xanh phổ biến nuôi thỏ ở miền Bắc Việt Nam nhƣ thế nào? - Có thể mô hình hóa đƣợc đáp ứng của thỏ tăng khối lƣợng (ADG), chuyển hóa thức ăn (FCR) theo các thành phần dinh dƣỡng chính ME, CP và ADF trong chất khô của khẩu phần để dự đoán đƣợc năng suất của thỏ theo thành phần khẩu phần hay ngƣợc lại ƣớc tính đƣợc mức tối ƣu các thành phần dinh dƣỡng trong khẩu phần đƣợc không? - Khi sử dụng khẩu phần đƣợc phối hợp chủ yếu từ các loại thức ăn xanh thì mức ME, CP và ADF trong khẩu phần ăn của thỏ bao nhiêu là phù hợp nhất? Việc nghiên cứu trả lời các câu hỏi trên là cần thiết vì nó sẽ giúp ngƣời chăn nuôi có thể phối hợp khẩu phần cho thỏ trong mọi tình huống thức ăn khác nhau. 2
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU - Đánh giá đƣợc hiện trạng chăn nuôi thỏ (quy mô, cơ cấu, thức ăn sử dụng...) tại một số tỉnh miền Bắc Việt Nam. - Đánh giá đƣợc chất lƣợng của các loại thức ăn thô xanh phổ biến dùng trong chăn nuôi thỏ thông qua thành phần hóa học và tỷ lệ tiêu hóa. - Mô hình hoá đƣợc động thái đáp ứng của thỏ ADG, FCR với các thành phần dinh dƣỡng cơ bản ME, CP và ADF trong khẩu phần. - Xác định đƣợc hàm lƣợng các thành phần dinh dƣỡng cơ bản ME, CP và ADF phù hợp trong khẩu phần nuôi thỏ New Zealand sinh trƣởng khi sử dụng nguồn thức ăn thô xanh. 1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.3.1. Nội dung và đối tƣợng nghiên cứu - Điều tra đánh giá hiện trạng chăn nuôi thỏ (quy mô, cơ cấu, thức ăn sử dụng...). - Thí nghiệm đánh giá chất lƣợng của các loại thức ăn thô xanh phổ biến dùng trong chăn nuôi thỏ. - Thí nghiệm xây dựng mô hình mô tả động thái đáp ứng ADG, FCR của thỏ đực New Zealand sinh trƣởng (1,5 - 4 tháng tuổi) với các thành phần dinh dƣỡng chính trong khẩu phần ME, CP và ADF. - Thí nghiệm xác định hàm lƣợng các thành phần dinh dƣỡng chính ME, CP và ADF phù hợp trong khẩu phần nuôi thỏ New Zealand sinh trƣởng. 1.3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 1.3.2.1. Điều tra - Thu thập số liệu chăn nuôi thỏ của các vùng trong cả nƣớc từ năm 2010 đến năm 2014. - Điều tra trực tiếp tại 3 tỉnh (Bắc Ninh, Bắc Giang, Vĩnh Phúc) trong năm 2012. 1.3.2.2. Thí nghiệm - Địa điểm: Trƣờng Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Vĩnh Phúc và Học viện Nông nghiệp Việt Nam. - Thời gian: 4 năm (2011 -2014). 3
1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN Đề tài luận án đã có những đóng góp mới sau đây: - Đánh giá đƣợc đƣợc tình hình diễn biến số lƣợng thỏ nuôi trong cả nƣớc và hiện trạng chăn nuôi thỏ tại một số tỉnh miền Bắc Việt Nam (Ninh Bình, Vĩnh Phúc, Bắc Giang), qua đó cho thấy thỏ New Zealand đã đƣợc nuôi rộng rãi nhƣng thức ăn chủ yếu vẫn là thức ăn thô xanh. - Xác định đƣợc thành phần hóa học và tỷ lệ tiêu hóa các chất dinh dƣỡng của một số loại thức ăn xanh giàu protein (rau muống, rau lang, chè đại) và giàu xơ (cỏ voi, cỏ setaria, cỏ lông para), đồng thời chỉ ra đƣợc chè đại và cỏ setaria là các loại thức ăn tốt cho thỏ. - Xây dựng đƣợc phƣơng trình mô tả đƣờng cong đáp ứng với dinh dƣỡng (nutrient - reponse models) của thỏ, qua đó mô hình hóa đƣợc sự phụ thuộc giữa mức tăng khối lƣợng (ADG) và hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR) vào mật độ năng lƣợng (ME), protein thô (CP), xơ không tan bởi chất tẩy axít (ADF) trong chất khô (DM) của khẩu phần. - Xác định đƣợc mức ME, CP và ADF tốt nhất trong khẩu phần ăn của thỏ New Zealand tƣơng ứng là 2135 - 2350 kcal/kg DM, 16,6% và 22,2% trong DM khi sử dụng thức ăn thô xanh nuôi thỏ. 1.5. NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.5.1. nghĩa khoa học Những kết quả mới từ luận án này (thành phần hóa học, tỷ lệ tiêu hóa, giá trị dinh dƣỡng của thức ăn thô xanh; các mức ME, CP và ADF tối ƣu trong khẩu phần) là nền tảng khoa học cho việc xây dựng bảng thành phần và giá trị dinh dƣỡng của các loại thức ăn để làm cơ sở cho việc phối hợp đƣợc khẩu phần ăn cho thỏ. Các phƣơng trình mô hình hóa đáp ứng với dinh dƣỡng (nutrient-reponse models) của thỏ đã xây dựng cho phép dự đoán đƣợc tốc độ tăng khối lƣợng và hiệu quả chuyển hóa thức của thỏ dựa vào mức ME, CP và ADF trong khẩu phần. Các kết quả trên của đề tài luận án cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng khẩu phần tối ƣu nuôi thỏ New Zealand sinh trƣởng dựa vào các nguồn thức ăn thô xanh khác nhau. Các kết quả của đề tài luận án cũng có giá trị nhƣ tài liệu khoa học để 4
các cơ quan quản lý, viện nghiên cứu, các trƣờng đại học, giáo viên, sinh viên tham khảo. 1.5.2. nghĩa thực tiễn Những kết quả mới của đề tài luận án là những khuyến cáo quan trọng cho việc phát triển chăn nuôi thỏ ở Việt Nam đảm bảo tính bền vững trên cơ sở khai thác các nguồn thức ăn xanh sẵn có. Những kết quả này không những là tài liệu tham khảo quý cho các nhà khoa học, mà còn giúp các doanh nghiệp, ngƣời chăn nuôi có thể xây dựng khẩu phần ăn phù hợp cho thỏ trong mọi trƣờng hợp sử dụng các nguồn thức ăn xanh đa dạng khác nhau, thay vì chỉ giới thiệu một vài tổ hợp thức ăn cụ thể. 5