Luận án tiến sĩ Triết học: Phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng hiện nay

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:153

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 25
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận án là nghiên cứu thực trạng phát huy vai trò nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng hiện nay; luận án đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm tiếp tục phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng trong những năm tiếp theo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Triết học: Phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH ĐỖ THÁI HUY PH¸T HUY VAI TRß CñA NH¢N Tè CHñ QUAN TRONG X¢Y DùNG §éI NGò C¸N Bé CHñ CHèT CÊP X· ë §åNG B»NG S¤NG HåNG HIÖN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ HÀ NỘI - 2018
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH ĐỖ THÁI HUY PH¸T HUY VAI TRß CñA NH¢N Tè CHñ QUAN TRONG X¢Y DùNG §éI NGò C¸N Bé CHñ CHèT CÊP X· ë §åNG B»NG S¤NG HåNG HIÖN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ Mã số: 62 22 03 02 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. TRẦN THÀNH HÀ NỘI - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận án Đỗ Thái Huy
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 7 1.1. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến nhân tố chủ quan và phát huy vai trò nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã 7 1.2. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã 15 1.3. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến các giải pháp phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã 21 1.4. Giá trị của các công trình nghiên cứu đã tổng quan và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu và làm sáng tỏ thêm 30 Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHỦ CHỐT CẤP XÃ 33 2.1. Nhân tố chủ quan - khái niệm, kết cấu và vai trò của nhân tố chủ quan 33 2.2. Đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã - khái niệm, đặc điểm, vai trò 46 2.3. Vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã 56 Chương 3: PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHỦ CHỐT CẤP XÃ Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG - THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN CHỦ YẾU 74 3.1. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc phát huy vai trò nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng 74 3.2. Thực trạng phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng 85
3.3. Nguyên nhân chủ yếu của những ưu điểm và hạn chế của việc phát huy vai trò nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng 103 Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHỦ CHỐT CẤP XÃ Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG 113 4.1. Nâng cao nhận thức vể công tác xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng 113 4.2. Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của đảng, sự quản lý của nhà nước; đổi mới cơ chế kiểm tra, giám sát hoạt động của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp 116 4.3. Đổi mới công tác quy hoạch, tuyển dụng gắn với đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ đối với đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng 121 4.4. Đổi mới chính sách sử dụng, đánh giá; chính sách đãi ngộ đổi với đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng 125 4.5. Phát huy tính tính tực trong hoạt động của chính bản thân đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng 129 KẾT LUẬN 136 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 138 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 139
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1: Tổng số đơn vị hành chính cấp xã và số xã ở các tỉnh Đồng bằng sông Hồng (năm 2014) 83 Bảng 3.2: Bảng hệ số lương phân chia theo chức vụ của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã 91 Bảng 3.3: Tỉ lệ dân số từ 15 tuổi trở lên biết chữ phân theo địa phương năm 2015 105 Bảng 3.4: Thu nhập bình quân trên đầu người một tháng năm 2014 ở các tỉnh khu vực đồng bằng sông Hồng 107
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hệ thống chính trị ở Việt Nam bao gồm Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội được tổ chức chặt chẽ từ Trung ương đến cơ sở. Cấp cơ sở bao gồm xã, phường, thị trấn trong đó, phường là cơ sở ở đô thị được đặc trưng bởi quản lý đô thị, xã và thị trấn là cấp cơ sở ở khu vực nông thôn. Xã là một địa bàn rộng lớn chiếm hơn 80% tổng đơn vị hành chính cơ sở và gần 80% dân số cả nước. Vì thế, có thể nói "cấp xã ở đây chính là nói tới vùng nông thôn làng xã" [4, tr.13]. Cấp xã nói riêng và cấp cơ sở nói chung có vai trò quan trọng vì đó là nền tảng của nền hành chính quốc gia, là nơi đáp ứng trực tiếp những nhu cầu cuộc sống vật chất của nhân dân và tổ chức hoạt động để phát triển tốt nhất những khả năng sáng tạo và năng lực làm chủ của nhân dân lao động. Đội ngũ cán bộ cấp xã nói chung và đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã nói riêng đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát triển chính quyền địa phương bởi họ không chỉ thực hiện những nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước giao phó tại cơ cở mà còn là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Trước yêu cầu của tình hình mới, đội ngũ cán bộ chủ chốt nói chung và cán bộ chủ chốt cấp xã đang đứng trước một thách thức rất lớn. Tại Hội nghị Trung ương 6 khóa XII, ngày 25-10-2017, Đảng Cộng sản Việt Nam đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Theo chủ trương đó, tất cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở đều có sự sắp xếp theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Từ đây đặt ra một vấn đề cấp bách là nếu ở đâu, đội ngũ cán bộ chủ chốt yếu kém, làm việc không hiệu quả tất yếu sẽ dẫn đến hoạt động của hệ thống chính trị nơi đó kém hiệu quả và có
2 nhiều khả năng bị luân chuyển khỏi vị trí làm việc hiện tại hoặc bị chuyển công tác khác. Điều đó đặt ra yêu cầu cần phải hết sức chú trọng đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp, coi đây là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển của hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở. Đồng bằng sông Hồng là địa bàn khá rộng lớn, có vị trí quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực miền Bắc nước ta. Trong những năm qua, cùng với việc kiện toàn hệ thống chính trị cấp xã ở nông thôn, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã đã có những bước chuyển biến tích cực: số lượng tăng lên, trình độ được cải thiện, đang từng bước được trẻ hóa… Điều đó góp phần tích cực trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị và phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn. Tuy nhiên, so với yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và hội nhập quốc tế, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở vùng đồng bằng sông Hồng nhìn chung còn nhiều hạn chế, bất cập. Một trong những nguyên nhân có hạn chế đó là do chưa phát huy đúng mức các yếu tố đóng vai trò quan trọng trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã. Có rất nhiều nhân tố có vai trò trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng nhưng những nhân tố chủ quan đóng vai trò quan trọng nhất, có ý nghĩa quyết định. Những nhân tố chủ quan đó là năng lực, phẩm chất, ý thức và hoạt động của các chủ thể như Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, nhân dân và của cả bản thân đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã. Trong những năm qua, mặc dù Đảng và Nhà nước đã có những chủ trương, chính sách đúng đắn; các tổ chức chính trị - xã hội cũng có những đóng góp tích cực trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng; tuy nhiên, các yếu tố chủ quan trên về cơ bản vẫn chưa phát huy được đúng mức vai trò to lớn của mình; đặc biệt là bản thân đội ngũ cán
3 bộ chủ chốt cấp xã chưa thực sự có những nỗ lực hết mình để nâng cao trình độ, phẩm chất đạo đức, lối sống… làm cho chất lượng của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã nhìn chung vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn vùng đồng bằng sông Hồng. Do đó, việc phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng là một trong những vấn đề cấp bách trong phát triển chính quyền cấp xã nói riêng và phát triển kinh tế - xã hội ở đồng bằng sông Hồng nói chúng. Vì những lý do trên, tôi chọn vấn đề "Phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng hiện nay" làm đề tài nghiên cứu trong luận án tiến sĩ triết học. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng phát huy vai trò nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng hiện nay; luận án đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm tiếp tục phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng trong những năm tiếp theo. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được được mục tiêu trên, luận án thực hiện được những nhiệm vụ cụ thể sau: Một là, tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến nhân tố chủ quan và phát huy vai trò nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng; Hai là, làm rõ khái niệm, cấu trúc, vai trò của nhân tố chủ quan; vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng;
4 Ba là, phân tích thực trạng và nguyên nhân của thực trạng phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng hiện nay; Bốn là, đề xuất giải pháp cơ bản nhằm phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi đối tượng nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu vai trò của nhân tố chủ quan thuộc về các chủ thể cơ bản trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng là Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, nhân dân và chính đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã. - Phạm vi thời gian và không gian nghiên cứu: Là vai trò của các nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng từ khi đổi mới (năm 1986) đến nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhân tố chủ quan, về đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã. Luận án cũng dựa trên những quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam; chính sách, pháp luật của Nhà nước Việt Nam trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã. Ngoài ra, luận án cũng kế thừa giá trị của những công trình nghiên cứu trước đó những vấn đề liên quan đến nội dung nghiên cứu.
5 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án được thực hiện trên cơ sở vận dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, như phương pháp trừu tượng hóa khoa học, phương pháp lôgíc - lịch sử... Ngoài ra, luận án còn sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê... để triển khai các nội dung của luận án. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án 5.1. Ý nghĩa khoa học của luận án - Luận án góp phần trình bày rõ thêm, phong phú thêm một số vấn đề lý luận về nhân tố chủ quan. Đặc biệt, từ những vấn đề lý luận đó, luận án phân tích vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở Việt Nam. - Kết quả nghiên cứu của luận án có thể được sử dụng để làm tài liệu tham khảo cho việc học tập, nghiên cứu, giảng dạy triết học Mác - Lênin nói riêng và các ngành khoa học xã hội khác nói chung. 5.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận án Từ việc phân tích thực trạng của việc phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng, luận án đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm tiếp tục phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng trong những năm tiếp theo. Những giải pháp mà luận án đưa ra cũng có thể có ý nghĩa tham chiếu đối với việc phát huy vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở các địa phương khác trên cả nước. 6. Đóng góp mới của luận án - Luận án nhận diện và góp phần làm sáng tỏ vai trò của nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở động bằng sông Hồng trên các phương diện cơ bản như năng lực, phẩm chất, ý thức và hoạt động của các chủ thể.
6 - Luận án đưa ra những giải pháp cụ thể, khá toàn diện nhằm khắc phục những hạn chế cơ bản trong việc phát huy vai trò nhân tố chủ quan của các chủ thể tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở đồng bằng sông Hồng. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận án bao gồm 4 chương, 15 tiết.
7 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Nhân tố chủ quan và xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở nước ta hiện nay đều là những vấn đề nghiên cứu nhận được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học. Liên quan đến nội dung của luận án, tác giả đã tổng quan những tài liệu đó thành ba nhóm chính dựa theo bố cục ba chương của luận án như sau: 1.1. TỔNG QUAN NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN NHÂN TỐ CHỦ QUAN VÀ PHÁT HUY VAI TRÒ NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHỦ CHỐT CẤP XÃ 1.1.1. Những công trình nghiên cứu liên quan đến nhân tố chủ quan Vì nhân tố chủ quan có vai trò quan trọng trong hoạt động của chủ thể nên có nhiều tác giả nghiên cứu vấn đề nhân tố chủ quan, phát huy nhân tố chủ quan trong hoạt động thực tiễn. Tiêu biểu là những công trình nghiên cứu sau: Cuốn sách: "Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan đối với quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam" của tác giả Dương Thị Liễu [35]. Đây vốn là luận án tiến sĩ chuyên ngành triết học của tác giả đã được chỉnh sửa, bổ sung. Cuốn sách bao gồm ba chương, trong đó ở chương 1 với tên gọi "Lý luận chung về điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan", tác giả đã phân tích những vấn đề lý luận về nhân tố chủ quan. Trước hết, tác giả đã đưa ra những quan điểm khác nhau về nhân tố chủ quan. Có ý kiến đồng nhất nhân tố chủ quan với hoạt động có ý thức của con người; có ý kiến lại đồng nhất nhân tố chủ quan với ý thức, tư tưởng, ý thức xã hội; ý kiến khác lại cho rằng nhân tố chủ quan bao gồm tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, cả lĩnh vực vật chất và lĩnh vực tinh thần… [35, tr.22-23]. Khi đưa ra các quan điểm đó, tác giả cũng đã có
8 những phân tích, tranh luận để từ đó đưa ra quan điểm của mình về nhân tố chủ quan: "Nhân tố chủ quan là toàn bộ hoạt động của chủ thể (hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn) nhằm thực hiện mục đích của mình và những thuộc tính, phẩm chất, trạng thái của chủ thể được biểu hiện (định hướng) trong hoạt động đó" [35, tr.30]. Tác giả cũng chỉ ra hai hình thức biểu hiện của nhân tố chủ quan trong lịch sử; đó là con người cá nhân riêng biệt với ý thức, ý chí và khả năng hoạt động của họ và lực lượng xã hội như quần chúng, đảng phái, nhà nước. Sự phân định này của tác giả có ý nghĩa quan trọng đối với tác giả luận án khi nhận diện những nhân tố chủ quan tác động đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở nước ta. Luận án Tiến sĩ Triết học: "Về nhân tố chủ quan và nhân tố khách quan: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn ở nước ta hiện nay" của tác giả Phạm Ngọc Minh [43]. Đây là một công trình khoa học đã bàn sâu đến vấn đề lý luận về nhân tố chủ quan. Tác giả quan niệm, "nhân tố chủ quan là những gì thuộc về chủ thể và tham gia trực tiếp vào quá trình hoạt động của chủ thể cũng như bản thân sự hoạt động đó" [43, tr.22]. Theo tác giả, những yếu tố quan trọng cấu thành nhân tố chủ quan là ý thức và nói chung là đời sống tinh thần của con người, những kỹ năng, kỹ xảo và thói quen của họ trong hoạt động sản xuất, kinh nghiệm xã hội, trình độ văn hóa, phẩm chất, ý chí, tính tổ chức rong hoạt động… Quan điểm này của tác giả cũng có ý nghĩa tham khảo nhất định đối với tác giả luận án khi phân tích những yếu tố cấu thành của nhân tố chủ quan. Luận án Tiến sĩ Triết học: "Tích cực hóa nhân tố chủ quan để giai cấp công nhân Việt Nam thực hiện và hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình" của tác giả Trần Thị Bích Liên [34]. Trong chương 1 của Luận án, tác giả đã đưa ra quan niệm về nhân tố chủ quan. Theo tác giả, nhân tố chủ quan là một phạm trù quan trọng của chủ nghĩa duy vật lịch sử, đặc trưng cho hoạt động
9 tích cực, có ý thức của quần chúng nhân dân, của các giai cấp đảng phái, nhóm xã hội và của từng cá nhân nhằm biến đổi và cải tạo hiện thức xã hội. Do đó, "tất cả những gì thuộc về chủ thể cũng hoạt động của chủ thể nhằm tác động vào hoàn cảnh khách quan để biến đổi nó đều thuộc phạm trù "nhân tố chủ quan"" [34, tr.23]. Những yếu tố thuộc về nhân tố chủ quan bao gồm trình độ nhận thức, ý chí, năng lực của chủ thể; những hành động có ý thức nhằm giải quyết những nhiệm vụ lịch sự nhất định. Tác giả còn nhấn mạnh thêm, nhân tố chủ quan có mối quan hệ chặt chẽ với nhân tố con người. Nhân tố chủ quan là sự tổng hòa những đặc trưng về phẩm chất và năng lực của con người; cụ thể là những phẩm chất chính trị, đạo đức hình thành nên thế giới quan, lý tưởng, niềm tin, lập trường, thái độ chính trị, thái độ lao động, ý thức tổ chức kỷ luật, ý chí, tác phong ứng xử, năng lực hành động… ở con người với tư cách là chủ thể. Những phân tích này của tác giả Trần Thị Bích Liên có ý nghĩa tham khảo nhất định với tác giả luận án khi phân tích những yếu tố cấu thành của nhân tố chủ quan. Bài viết: "Nhân tố chủ quan trong cơ chế vận dụng và trong hoạt động của các quy luật xã hội" của tác giả Lương Việt Hải [25]. Trong bài viết này, tác giả bàn đến các khái niệm cơ bản là chủ quan, nhân tố chủ quan, vai trò của nhân tố chủ quan trong cơ chế vận dụng và trong hoạt động của các quy luật xã hội nói chung và ở nước ta trong giai đoạn trước và sau đổi mới nói riêng. Theo tác giả, "nhân tố chủ quan là những gì thuộc về chủ thể như ý thức, phẩm chất, hoạt động của chủ thể" [25, tr.51]. Bài viết: "Một cách tiếp cận về cặp phạm trù điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan" của tác giả Phạm Văn Nhuận [48]. Trong bài viết này, tác giả đã đưa ra quan niệm về nhân tố chủ quan như sau: Nhân tố chủ quan là tất cả những yếu tố, đặc trưng hợp thành phẩm chất và năng lực nhận thức, năng lực tổ chức hoạt động thực tiễn
10 của chủ thể, được huy động vào những hoạt động cụ thể dưới sự cho phối, thúc đẩy của nguồn gốc - động lực nội tại, tạo nên tính năng động sáng tạo của chủ thể nhằm cải biến điều kiện khách quan trong quá trình thực hiện mục tiêu xác định do chủ thể đặt ra [48, tr.59]. Tác giả còn nhấn mạnh thêm, sức mạnh của nhân tố chủ quan không phải tự nhiên thể hiện ra mà phải thông qua hoạt động của chủ thể. Đặc biệt, tác giả cũng đi sâu phân tích tính tích cực xã hội của nhân tố chủ quan thông qua các hoạt động của chủ thể trên ba mặt cơ bản như tạo động lực cho mọi hoạt động của chủ thể; tạo nên nền tảng cho mọi hoạt động của chủ thể với các đặc điểm, phẩm chất, ý thức của chủ thể và tạo ra tính tích cự, chủ động, sáng tạo cho các hoạt động của chủ thể. Những công trình khoa học kể trên được chọn để tổng quan vì nó liên quan trực tiếp đến những vấn đề lý luận về nhân tố chủ quan. Nó cung cấp cho tác giả luận án những quan điểm khác nhau về nhân tố chủ quan, những yếu tố cấu thành của nhân tố chủ quan, vai trò của nhân tố chủ quan trong hoạt động thực tiễn của con người. 1.1.2. Những công trình nghiên cứu liên quan đến đội ngũ cán bộ công chức cấp xã nói chung và đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã nói riêng Là một nước nông nghiệp với hơn 80% dân số sinh sống ở nông thôn nên đội ngũ cán bộ công chức cấp xã nói chung và cán bộ chủ chốt cấp xã nói riêng ở Việt Nam rất đông đảo. Đây cũng là đối tượng nghiên cứu của nhiều nhà khoa học. Dưới đây là những công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp đến nội dung của luận án: Cuốn sách: "Hệ thống chính trị cơ sở nông thôn nước ta hiện nay" của tác giả Hoàng Chí Bảo [4] đã đưa ra một hệ thống quan điểm lý luận cơ bản về hệ thống chính trị ở cơ sở, trong đó có cấp xã: "cấp xã ở đây chính là nói tới vùng nông thôn làng xã" [4, tr.13]. Tác giả khẳng định vai trò, vị trí của hệ
11 thống chính trị cơ sở trong việc giữ vững ổn định chính trị ở cơ sở là ổn định từ chiều sâu trong lòng dân và cũng thực sự là lo cho cuộc sống của dân. Vì thế, chính quyền cơ sở nói chung và cấp xã nói riêng "là địa bàn cần phải tới, cái đích cần phải đạt được của mọi hoạt động chỉ đạo chiến lược từ trung ương đến địa phương" [4, tr.190]. Trên cơ sở phân tích thực trạng hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở ở nước ta hiện nay, tác giả cho rằng để tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cơ sở trước hết phải xác định mục tiêu đó là vì dân, dựa vào dân và do nhân dân; nâng cao nhận thức cho cán bộ đảng viên, đồng thời khắc phục những mặt trái của cơ chế thị trường để phát huy tốt hơn tính năng động, sáng tạo của cán bộ cơ sở. Trong cuốn sách, tác giả cũng chỉ ra những vai trò to lớn của đội ngũ cán bộ cơ sở trong việc xây dựng chính quyền cấp xã, cán bộ cấp xã là cầu nối giữa Đảng và Nhà nước với nhân dân. Cuốn sách của tác giả Hoàng Chí Bảo đã cung cấp cho tác giả luận án những quan điểm lý luận cơ bản về vai trò của chính quyền cấp xã và đội ngũ cán bộ cấp xã. Cuốn sách: "Vai trò cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp xã trong việc giữ vững ổn định chính trị - xã hội ở nông thôn nước ta hiện nay" của tác giả Mai Đức Ngọc [45]. Theo tác giả, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã có vai trò quan trọng trong việc giữ vững ổn định chính trị - xã hội ở nông thôn; nâng cao đời sống nhân dân ở nông thôn; góp phần đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã nói chung, cán bộ chủ chốt cấp xã nói riêng chính là nhằm tạo dựng nhân tố ổn định chính trị - xã hội từ cơ sở. Vì thế, Đảng và Nhà nước cần xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp xã có đủ năng lực, phẩm chất để đảm bảo công tác lãnh đạo. Việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã có đầy đủ về phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn, trình độ lý luận chính trị, khả năng tổ chức, quản lý đang là một trong những
12 nhiệm vụ hàng đầu đối với công tác cán bộ của Việt Nam hiện nay. Do đó, cuốn sách rất có giá trị tham khảo để đưa ra những nội dung cần thiết đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã hiện nay. Đề tài khoa học cấp Bộ: "Nâng cao năng lực tổ chức thực tiễn của cán bộ chủ chốt cấp xã ở một số tỉnh Đồng bằng sông Hồng trong điều kiện hiện nay" của tác giả Nguyễn Thị Tuyết Mai [40]. Trong chương 1 của đề tài, các tác giả đã khẳng định vai trò to lớn của hệ thống chính trị cấp xã. Với đặc trưng là một nước nông nghiệp: Chính quyền cấp xã của Việt Nam chính là nền tảng của nền hành chính quốc gia, là nơi đáp ứng những nhu cầu cuộc sống của dân và tổ chức hoạt động để phát triển tốt nhất những khả năng sáng tạo và năng lực làm chủ của nhân dân lao động. Cấp xã là nơi thực tiễn diễn ra sôi động hàng ngày, nơi trực tiếp kiểm nghiệm tính đúng đắn trong đường lối của Đảng bởi đường lối, Nghị quyết của Đảng phải thông qua xã, đến được với xã và được thực hiện ở xã [40, tr.11]. Tác giả cũng đưa ra quan niệm về cán bộ chủ chốt cấp xã, đó là "những người đứng đầu cơ quan Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội của hệ thống chính trị cấp xã" [40, tr.18]. Quan điểm này được tác giả luận án sử dụng để nhận diện đội ngũ cán bộ cấp xã ở nước ta hiện nay. Tác giả cũng chỉ ra tầm quan trọng của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã như lãnh đạo, quản lý, giữa những vị trí trọng yếu nhất trong các tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể ở xã; có trách nhiệm chính trong việc đề xuất những chủ trương, nghị quyết của cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể trong phạm vi cấp xã; điều hành và tổ chức thực hiện các chủ trương trong địa bàn xã; chịu trách nhiệm trước tập thể và quần chúng nhân dân nhiệm vụ ở cương vị công tác được giao ở xã… Theo tác giả, để thực hiện được những nhiệm vụ
13 trên, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã phải có những phẩm chất, năng lực; trong đó quan trọng nhất là năng lực tổ chức thực tiễn. Đề tài: "Nghiên cứu tiếp tục hoàn thiện chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức cơ sở" của tác giả Nguyễn Thế Vịnh [77] đã phân tích thực trạng về chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức cơ sở, từ đó đề xuất quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức cơ sở. Số liệu trong đề tài phong phú cho sự tham khảo, tạo cơ sở khoa học cho việc đưa ra những giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã hiện nay. Luận án Tiến sĩ: "Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã vùng nông thôn đồng bằng sông Cửu Long hiện nay" của Phạm Công Khâm [30]. Trong chương 1 của Luận án, tác giả đã đưa ra những quan điểm khác nhau về đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã. Ở mỗi quan điểm, tác giả đều đưa ra những phân tích, bình luận để từ đó trình bày quan niệm về đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã như sau: Đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã là những người đứng đầu quan trọng nhất trong hệ thống bộ máy đảng, chính quyền, lực lượng vũ trang, mặt trận và các đoàn thể chính trị - xã hội ở xã, có tác dụng chính, chi phối việc chấp hành chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước thông qua việc lãnh đạo và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội trên địa bàn nông thôn mà họ phụ trách [30, tr.34]. Từ đó, tác giả đã phân tích vai trò của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã như: đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã giữ vai trò quyết định trong việc hiện thực hóa sự lãnh đạo và quản lý của Đảng và Nhà nước về mọi mặt của đời sống kinh tế [30, tr.41]; đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã giữ vai trò quyết định trong việc xây dựng hệ thống tổ chức bộ máy vững mạnh và phong trào cách
14 mạng sâu rộng ở nông thôn [30, tr.42]. Từ việc phân tích điều kiện kinh tế - xã hội, thực tiễn phát triển của đồng bằng sông Cửu Long, tác giả khẳng định xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã vùng nông thôn đồng bằng sông Cửu Long là vấn đề quan trọng, cơ bản và cấp bách hiện nay. Quan điểm của tác giả về đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã và những phân tích về vai trò, vị trí của đội ngũ này có ý nghĩa tham khảo nhất định với tác giả khi phân tích những vấn đề lý luận về đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở nước ta. Luận văn Thạc sĩ: "Nâng cao năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã tại tỉnh Bình Phước" của tác giả Nguyễn Thị Kim Ánh [1]. Trong chương 1 của luận văn, tác giả cũng trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã. Theo tác giả, "cán bộ chủ chốt cấp xã là những người đứng đầu, giữ vị trí quan trọng trong hệ thống chính trị ở cơ sở, trực tiếp lãnh đạo và tổ chức thực hiện những nhiệm vụ phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội trên địa bàn" [1, tr.9-10]. Từ đó, tác giả đã chỉ ra những người thuộc đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã. Đó là: Bí thư và Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch và Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Chủ tịch và Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh, Chủ tịch Hội liên hiệp phụ nữ, Bí thư Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội nông dân. Ngoài ra, tác giả còn chỉ ra những đặc điểm và vai trò của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã. Tác giả khẳng định, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã có vai trò quan trọng bởi đó là những người lãnh đạo và điều hành nền hành chính của địa phương. Hiệu quả hoạt động của nền hành chính cơ sở và đời sống của nhân dân địa phương phụ thuộc chủ yếu vào đội ngũ cán bộ chủ cấp xã. Đây là một nhận định thỏa đáng về vai trò của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã với sự phát triển của chính quyền cơ sở ở nông thôn nước ta. Bên cạnh những công trình nghiên cứu chuyên sâu về cán bộ, công chức cấp xã, trong đó có đội ngũ cán bộ chủ chốt còn có những công trình nghiên