Luận án Tiến sĩ Triết học: Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục lý luận chính trị tại các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: Hương Hoa Cỏ Mới | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:214

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án làm rõ cơ sở lý luận, thực trạng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị; đề xuất một số giải pháp cơ bản vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị tại các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Triết học: Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục lý luận chính trị tại các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện ở Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN MAI YẾN NGA VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH TRONG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI CÁC TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ CẤP HUYỆN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC HÀ NỘI - 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN MAI YẾN NGA VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH TRONG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI CÁC TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ CẤP HUYỆN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Triết học Mã số: 9229001 LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. NGUYỄN VIẾT THÔNG 2. PGS.TS. NGUYỄN ĐỨC LUẬN HÀ NỘI - 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Tác giả luận án Mai Yến Nga
CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN Lý luận chính trị: LLCT Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện: TTBDCTCH
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU........................................................................................................................ 1 Chương 1 ....................................................................................................................... 7 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ...................................................................................................................... 7 1.1. Các công trình nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị ................................. 7 1.2. Những công trình nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị và việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục lý luận chính trị ....................................................................................................................................15 1.3. Khái quát kết quả của các công trình nghiên cứu .............................................31 Tiểu kết chương 1.........................................................................................................33 Chương 2 .....................................................................................................................34 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VIỆC VẬN DỤNG .....................................34 TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH TRONG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI CÁC TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ CẤP HUYỆN ...34 2.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị ........................................34 2.2. Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện và việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong hoạt động giáo dục lý luận chính trị................................................63 Tiểu kết chương 2.........................................................................................................84 Chương 3 .....................................................................................................................85 THỰC TRẠNG VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI VIỆC VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH TRONG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI CÁC TRUNG TÂM CHÍNH TRỊ CẤP HUYỆN ......................................85 3.1. Thực trạng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục lý luận chính trị tại các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện ..................................................85 3.2. Một số vấn đề đặt ra trong việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị tại các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện ..................123 Tiểu kết chương 3.....................................................................................................129
Chương 4 ...................................................................................................................130 VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI CÁC TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ CẤP HUYỆN - MỘT SỐ GIẢI PHÁP.............130 4.1. Nhóm giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc nâng cao nhận thức của các chủ thể giáo dục lý luận chính trị ..............................................130 4.2. Nhóm giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong đổi mới phương thức lãnh đạo, quản lý hoạt động giáo dục lý luận chính trị ..................................135 4.3. Nhóm giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng nội dung, chương trình .....................................................................................................139 4.4. Nhóm giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong thực hiện nguyên tắc, phương pháp, phương châm giáo dục lý luận chính trị ...................................147 4.5. Nhóm giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên.......................................................................................................151 4.6. Nhóm giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong đảm bảo các điều kiện, cơ sở vật chất .....................................................................................................155 Tiểu kết chương 4.......................................................................................................157 KẾT LUẬN ...............................................................................................................158 DANH MỤC .............................................................................................................161 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ .........................................161 TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................162 PHỤ LỤC
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Công tác giáo dục đóng vai trò quốc sách hàng đầu trong sự phát triển của mỗi quốc gia. Trong đó, giáo dục lý luận chính trị (LLCT) có vị trí, ý nghĩa hết sức quan trọng trong công tác tư tưởng. Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hoá kiệt xuất, đồng thời, là một nhà giáo dục xuất sắc của Việt Nam. Người đã trực tiếp đào tạo, bồi dưỡng nhiều thế hệ cán bộ, đảng viên cho Đảng và Nhà nước ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng và thường xuyên quan tâm tới công tác giáo dục LLCT cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Với cách nói hình ảnh, dễ nhớ, dễ hiểu, Người đã thức tỉnh hàng triệu triệu người dân Việt Nam giác ngộ được lý luận cách mạng, tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh chính nghĩa đánh đuổi thực dân, đế quốc, xây dựng nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Từ khảo nghiệm thực tế, học tập và nghiên cứu lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, qua quá trình, tuyên truyền, giáo dục lý luận cách mạng cho các thế hệ thanh niên, người Việt Nam yêu nước... Người đã có những chỉ dẫn quan trọng trong công tác giáo dục LLCT. Tư tưởng của Người về giáo dục nói chung và giáo dục LLCT nói riêng đã trở thành tư tưởng có tính hệ thống, toàn diện và sâu sắc những vấn đề cơ bản của giáo dục Việt Nam như: tư tưởng về vị trí, vai trò, mục tiêu, nội dung, nguyên tắc, phương pháp, phương châm, cách thức tổ chức quản lý và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động giáo dục. Học tập tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT là các chủ thể giáo dục nghiên cứu, tổ chức thực hiện hệ thống tư tưởng của Người trong hoạt động giáo dục LLCT. Từ việc xác định vị trí, vai trò, mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương châm, cách thức giáo dục LLCT..., sẽ biến những lý luận chính trị khô khan trở nên dễ hiểu, dễ tiếp thu, phù hợp với đối tượng. Hiện nay, các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện (TTBDCTCH) -
2 cơ sở giáo dục LLCT cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân ở cơ sở, đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng, góp phần nâng cao chất lượng cán bộ, đảng viên về trình độ LLCT, chuyên môn, nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ công tác. Trung tâm ngày càng khẳng định rõ hơn về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của mình trong công tác LLCT, đóng vai trò quan trọng xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tuy nhiên, công tác giáo dục LLCT của TTBDCTCH sau gần 30 năm hoạt động đã bộc lộ những hạn chế, bất cập; chất lượng hoạt động, sức thu hút của trung tâm với người học suy giảm; nội dung, phương pháp giảng dạy còn lạc hậu, chất lượng, hiệu quả giáo dục, bồi dưỡng LLCT chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ, chưa theo kịp với yêu cầu và xu thế phát triển của đất nước; trình độ đội ngũ giảng viên chưa đạt chuẩn, cơ cấu biên chế chưa hợp lý; cơ sở vật chất còn thiếu thốn, chắp vá, chưa được quan tâm đúng mức, gây khó khăn cho hoạt động giáo dục LLCT. Các TTBDCTCH hoạt động không đều tay; nhận thức, sự quan tâm của mỗi cấp ủy mỗi khác, không thống nhất. Trong bối cảnh hiện nay, đất nước ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, thuận lợi là cơ bản nhưng khó khăn, thách thức cũng rất lớn. Các thế lực thù địch đang ngày càng chống phá cách mạng nước ta bằng nhiều thủ đoạn, âm mưu thâm độc, nhiều vấn đề mới nảy sinh cần phải có sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội. Từ thực tiễn đó, việc thực hiện chương trình giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH nhằm nâng cao bản lĩnh chính trị, niềm tin khoa học vào chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đồng thời, nâng cao cảnh giác cách mạng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” cho cán bộ, đảng viên ở cơ sở, đáp ứng yêu cầu trong thời kỳ mới là nhiệm vụ rất nặng nề, có ý nghĩa chính trị lớn lao.
3 Yêu cầu đặt ra, cần phải nghiên cứu, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh tại các TTBDCTCH làm nền tảng, cơ sở lý luận cho sự đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. Đây là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Với những lý do đó, tôi đã chọn nghiên cứu luận án tiến sĩ triết học với đề tài: "Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục lý luận chính trị tại các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện ở Việt Nam hiện nay". 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu của luận án Luận án làm rõ cơ sở lý luận, thực trạng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT; đề xuất một số giải pháp cơ bản vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 1. Tổng quan các công trình nghiên cứu vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. 2. Làm rõ một số vấn đề lý luận về việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT trong hoạt động giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. 3. Phân tích, làm rõ thực trạng và xác định những vấn đề đặt ra trong việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH ở Việt Nam hiện nay. 4. Đề xuất một số giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận án nghiên cứu việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT trong hoạt động giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH ở Việt
4 Nam hiện nay. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung khoa học: Tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm hệ thống các quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, trong đó có hệ thống tư tưởng của Hồ Chí Minh về giáo dục. Tuy nhiên, trong luận án này, tôi lựa chọn tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT và việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT trong hoạt động giáo dục LLCT tại các TTCTCH. Trọng tâm là việc các chủ thể giáo dục (cấp ủy đảng, ban tuyên giáo các cấp, giảng viên, học viên) nhận thức về vị trí, vai trò, mục đích của giáo dục LLCT; việc tổ chức thực hiện các nguyên tắc, phương pháp, phương châm, nội dung, chương trình và cách thức tổ chức quản lý, các điều kiện đảm bảo hoạt động giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH trên cơ sở vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT. - Về không gian, thời gian: Luận án nghiên cứu các TTBDCTCH trong thời gian từ năm 2008 đến nay. Theo Quy định số 208 - QĐ/TW, ngày 08/11/2019 của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của trung tâm chính trị cấp huyện, TTBDCTCH đã đổi tên thành “trung tâm chính trị cấp huyện”. Do TTBDCTCH thay đổi tên gọi theo Quy định 208 - QĐ/TW, đây cũng là thời điểm nghiên cứu sinh đã có quyết định tên luận án, đồng thời, việc thay đổi tên gọi của trung tâm không ảnh hưởng đến nội dung triển khai nên luận án xin phép sử dụng tên gọi TTBDCTCH. 4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận, thực tiễn - Luận án dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về giáo dục LLCT. - Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở thực tiễn việc giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH ở Việt Nam từ năm 2008 đến nay.
5 4.2.Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời sử dụng phương pháp văn bản học, thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp, lịch sử, logic, điều tra xã hội học,… Phương pháp văn bản học dùng để tra cứu, hệ thống các nguồn tư liệu phục vụ cho việc nghiên cứu của luận án. Phương pháp thống kê, so sách, đối chiếu, phân tích văn bản được vận dụng để làm rõ nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH… theo tiến trình thời gian. Phương pháp logic, phân tích, tổng hợp, hệ thống, cấu trúc, … được vận dụng để làm sáng tỏ nội hàm tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT, đánh giá thực trạng việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT và đề ra một số nhóm giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. Phương pháp điều tra xã hội học, khảo sát chọn mẫu, thu thập thông tin… được sử dụng để làm căn cứ thực tiễn cho những đánh giá về tình hình vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án - Góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận về việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục LLCT trong hoạt động giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. - Góp phần làm rõ thực trạng và đề xuất một số giải pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Luận án góp phần hệ thống, làm rõ một số vấn đề lý luận về việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. - Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ cung cấp luận cứ khoa học cho việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục LLCT
6 tại các TTBDCTCH trong thời gian tới. .- Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ được chắt lọc thành báo cáo kiến nghị gửi Ban Tuyên giáo Trung ương để xây dựng kế hoạch, giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. - Luận án cũng có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy những vấn đề liên quan. 7. Kết cấu Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án được kết cấu gồm 4 chương, 13 tiết.
7 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Các công trình nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị Trên thế giới (ở một số nước XHCN như Liên Xô, Trung Quốc, Lào) có khá nhiều các công trình nghiên cứu về giáo dục LLCT. Ở Liên Xô có một số công trình tiêu biểu được dịch ra tiếng Việt như: “Hoạt động tư tưởng của Đảng Cộng sản Liên Xô ” của X.I. Xu-rơ-ni-tren-cô [166]; “Phương pháp luận công tác tư tưởng” của D.A.Vôn-cô-gô-nôp [50]…. Các công trình này đã trình bày cơ sở lý luận, nguyên tắc, nội dung, hình thức, phương pháp và sự chỉ đạo công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Liên Xô, khẳng định giáo dục LLCT là một mặt của công tác tư tưởng lý luận; mục đích của giáo dục chính trị - tư tưởng là giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản, giáo dục bản chất cách mạng để hình thành, giác ngộ chính trị cao và niềm tin tuyệt đối vào Đảng Cộng sản, nâng cao ý thức giai cấp, ý thức dân tộc và tinh thần chiến đấu vì độc lập dân tộc. Về giáo dục cộng sản chủ nghĩa, của tác giả N. Cơ-rúp-scai-a [8] là công trình tập hợp các bài báo và diễn văn chọn lọc, trình bày một số nét về cuộc đời và sự nghiệp V.I.Lênin, ý kiến của Cơ-rúp-scai-a về nhà trường, giáo dục chủ nghĩa cộng sản và việc tự học. Trong đó, Cơ-rúp-scai-a cũng thống nhất quan điểm về nội dung giáo dục chính trị chính là giáo dục chủ nghĩa cộng sản, nâng cao ý thức giai cấp, ý thức dân tộc, niềm tin tuyệt đối vào Đảng Cộng sản… Trung Quốc có một số công trình nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị, tiêu biểu là công trình “Những gợi ý từ tuyến đầu giảng dạy lý luận mácxít”, được tác giả Nguyễn Đức Sâm biên dịch [127]. Công trình phản ánh
8 những khó khăn, hạn chế trong giảng dạy tại các trường đại học của Trung Quốc, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận mácxít. Theo tác giả, để nâng cao chất lượng giảng dạy cần chú ý đến nội dung giảng dạy và chất lượng đội ngũ giảng viên. Tác giả cũng đã trích dẫn quan điểm của các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc như Mao Trạch Đông, Đặng Tiểu Bình.. về việc giảng dạy lý luận mácxít và khẳng định việc vận dụng những quan điểm đó vào giảng dạy lý luận mácxít là một trong những giải pháp, những “gợi ý” mà các trường, các giảng viên cần tuân theo. Tại nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào cũng có một số công trình nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị. Công trình của Sạ Mút Thong Sôm Pha Nít “Vai trò của người thày trong điều kiện mới” [124]. Tác giả khẳng định vai trò của người thầy như một “nhạc trưởng”, để thực hiện được vai trò đó, người thầy giảng LLCT phải có tư duy lý luận, nắm vững kiến thức, có bản lĩnh chính trị, không ngừng học tập và rèn luyện... Luận án tiến sĩ Triết học của Bun phết Xu ly vông xắc “Nâng cao trình độ tư duy lý luận cho cán bộ, đảng viên Đảng Nhân dân Cách mạng Lào trong giai đoạn hiện nay” [41]. Trong luận án này, tác giả cũng đã phân tích, luận giải về giáo dục, giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục lý luận nói chung và nâng cao chất lượng giáo dục thế giới quan duy vật biện chứng nói riêng. Giáo dục chính trị, tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ quân đội nhân dân Lào hiện nay, luận án tiến sĩ Triết học của Sỏn Xay Chăn Nha Lạt [129]. Dưới góc độ triết học, luận án cũng đã trình bày những vấn đề lý luận về giáo dục chính trị, tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ Quân đội Nhân dân Lào. Đồng thời luận án đánh giá thực trạng, chỉ ra nguyên nhân và đề xuất yêu cầu, các giải pháp chủ yếu để nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ Quân đội Nhân dân Lào. Các giải pháp của luận án khá cụ thể, bài bản. Tuy nhiên, luận án nghiên cứu về giáo dục chính trị, tư tưởng không phải là công trình chuyên
9 bàn về giáo dục LLCT nên nội dung và các giải pháp cũng nghiêng về mặt giáo dục chính trị, tư tưởng. Về cơ bản, tiếp cận với các công trình nghiên cứu về LLCT và giảng dạy LLCT của các tác giả ngoài nước, tác giả nhận thấy, các công trình này cũng đã trình bày nguyên tắc, nội dung, hình thức, phương pháp và sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản trong giáo dục LLCT. Các công trình đều thống nhất mục đích của giáo dục LLCT là cung cấp kiến thức lý luận nền tảng của đảng; đường lối, quan điểm của đảng để nâng cao ý thức giai cấp, ý thức dân tộc, hình thành bản lĩnh chính trị và niềm tin tuyệt đối vào Đảng Cộng sản. Ở Việt Nam, nghiên cứu lý luận chung về giáo dục LLCT có các công trình tiêu biểu: “Về công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam” (2004) của tác giả Đào Duy Quát. Tác giả đã luận giải, phân tích và đưa ra một số khái niệm liên quan đến công tác tư tưởng của Đảng. Trong đó, công trình đã đưa ra khái niệm về giáo dục LLCT và khẳng định, giáo dục LLCT là một nhiệm vụ của công tác tư tưởng. Theo tác giả: “Giáo dục LLCT là việc truyền bá những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân. Đó là quá trình tác động vào đối tượng giáo dục bằng cách trình bày, giải thích một cách khoa học, những khái niệm những quan điểm, nhằm làm cho cán bộ, đảng viên và nhân dân nhận thức đúng đắn những nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin, kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, nhất trí cao với đường lối, quan điểm của Đảng, nâng cao phẩm chất cách mạng và khả năng hoạt động thực tiễn, hướng dẫn họ vận dụng những hiểu biết ấy vào cuộc sống”[122, 12]. Tác phẩm “Lý luận và phương pháp nghiên cứu, giáo dục lý luận chính trị” (2010), (Phạm Huy Kỳ (chủ biên) cùng các tác giả Hoàng Chí Bảo,
10 Nguyễn Viết Thông, Nhà xuất bản Chính trị - Hành chính) đã khái quát, hệ thống hóa các khái niệm liên quan đến nghiên cứu, giáo dục LLCT, các phương pháp nghiên cứu và giảng dạy LLCT. Trong đó, đáng chú ý là công trình đã trình bày một số vấn đề lý luận chung về công tác giáo dục LLCT, từ khái niệm giáo dục lý luận đến các phương pháp, giải pháp để nâng cao hơn nữa chất lượng lý luận và giáo dục LLCT. Nghiên cứu về các giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục LLCT có các công trình tiêu biểu: “Nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập các môn lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đẳng”, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia ấn hành năm 2015. Đây là tập kỷ yếu, tập hợp 79 công trình nghiên cứu của các nhà giáo, nhà khoa học từ gần 30 đơn vị giảng dạy trên khắp cả nước luận bàn về công tác nghiên cứu và giảng dạy LLCT trong thời gian qua. Công trình đã luận giải khá rõ về vị trí, vai trò, mục tiêu, mục đích của giáo dục LLCT trong các trường đại học, cao đẳng trong cả nước. Theo các tác giả, giáo dục LLCT không chỉ là truyền bá hệ tư tưởng, là sự phổ biến thế giới quan, phương pháp luận và nhân sinh quan tiên tiến, quan điểm, đường lối khoa học và cách mạng của Đảng đến toàn xã hội, mà giáo dục LLCT còn góp phần đáng kể vào việc vận dụng sáng tạo và phát triển những luận điểm nền tảng của chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện Việt Nam,… Công trình cũng đã phản ánh khá rõ về tình hình giảng dạy và học tập LLCT; bàn, luận giải về các giải pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy các môn LLCT tại các trường cao đẳng, đại học theo các khối ngành, nghề khác nhau (khoa học kỹ thuật, khoa học xã hội nhân văn, trường cao đẳng nghề…). Nhóm giải pháp mà các tác giả đưa ra tập trung vào việc cần đổi mới nội dung, chương trình theo hướng cập nhật, hiện đại, đảm bảo tính khoa học và định hướng chính trị; cần chuẩn hóa đội ngũ giảng viên giảng dạy LLCT phù hợp với yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; đồng thời, theo
11 các tác giả, cần đổi mới phương pháp giảng dạy, gắn lý luận với thực tiễn, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của học viên… Các giải pháp mà tác giả của các công trình đưa ra khá cụ thể, bài bản, có tính đến tính đặc thù của mỗi trường. Một số các bải báo nghiên cứu về giáo dục LLCT và các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục LLCT: "Tạo bước chuyển biến mới trong việc học tập lý luận chính trị của cán bộ, đảng viên"(1999), Nguyễn Phú Trọng, Tạp chí Cộng sản tháng 11; "Nâng cao hơn nữa chất lượng và hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị trong tình hình mới"(2004), Nguyễn Khoa Điềm, Tạp chí thông tin công tác tư tưởng lý luận tháng 1; “Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị”, (2004), Lê Bình, Tạp chí Lý luận chính trị; “Đổi mới phương pháp dạy học lý luận chính trị trong các trường đại học và cao đẳng” (2010), Đặng Thị Nhiệt Thu, Tạp chí Khoa học chính trị; “Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, xây dựng đội ngũ cán bộ các cơ quan Trung ương đủ phẩm chất, năng lực, uy tín ngang tầm nhiệm vụ” (2020), Huỳnh Tấn Việt, Tạp chí Cộng sản online; “Nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý luận chính trị - giải pháp quan trọng góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng hiện nay” (2020) Xuân Ngọc, Trường Chính trị Lê Duẩn Quảng Trị; “Nâng cao chất lượng giảng dạy lý luận chính trị trong các học viện, trường đại học, cao đẳng” (2021) Nguyễn Đình Phúc Cường, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh;… Ngoài việc khẳng định vị trí, tầm quan trọng của việc học tập LLCT đối với cán bộ, đảng viên, tác giả của các công trình trên còn đưa ra các giải pháp để tạo ra bước chuyển mới trong việc học tập LLCT. Theo các tác giả, để nâng cao chất lượng, tạo ra bước chuyển mới trong việc học tập LLCT cần chú trọng đến nội dung, phương pháp giảng dạy, môi trường, điều kiện giáo dục và ý thức của người học. Nội dung giáo dục LLCT cần cập nhật, giải đáp được những vấn đề mà thực tiễn đặt ra, đồng thời, người học cũng cần ý thức được tầm
12 quan trọng và xác định được mục tiêu, nhiệm vụ của việc học tập lý luận chính trị. Các đề tài, đề án, luận án, nghiên cứu về các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy LLCT, tiêu biểu là các công trình sau: Đề tài KX. 10-08, “Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin ở Việt Nam - Những vấn đề chung”, do Nguyễn Hữu Vui, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội làm Chủ nhiệm; Đề án: “Đổi mới giảng dạy, học tập các môn lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân” (2013) do Ban Tuyên giáo Trung ương thực hiện. Các công trình đã làm rõ mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung của giáo dục LLCT hiện nay và có những đánh giá tương đối toàn diện về tình hình đổi mới việc giảng dạy, học tập các môn LLCT trong hệ thống giáo dục quốc dân; về những yếu tố cơ bản tác động đến việc giảng dạy, học tập các môn LLCT cũng như đề ra quan điểm, giải pháp để đổi mới, nâng cao chất lượng việc giảng dạy, học tập các môn LLCT. Giải pháp mà hai công trình này tập trung vào là: đổi mới nội dung chương trình, đổi mới phương pháp giảng dạy, đổi mới cách thức kiểm tra, đánh giá… Đề án: “Nâng cao nhận thức về ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng, sự cần thiết và nội dung học tập, nghiên cứu, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong toàn Đảng” do Ban Tuyên giáo Trung ương chủ trì báo cáo Bộ Chính trị khóa XII. Đối tượng nghiên cứu của Đề án này bao gồm cả các trường trong hệ thống giáo dục quốc dân và hệ thống trường Đảng. Đề án đã nêu lên ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của giáo dục LLCT trong việc học tập, nghiên cứu, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; chỉ ra thực trạng của việc học LLCT và nguyên nhân của việc ngại học LLCT, đề xuất một số giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục LLCT. Đóng góp của Đề án không chỉ là việc nêu lên được thực trạng của việc học tập chủ
13 nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh mà với những điều tra, khảo sát khá bài bản, mặt thành công của đề án này còn là ở việc phân tích, chỉ rõ nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế, gây nên “bệnh” ngại học LLCT. Theo Đề án, nguyên nhân của “bệnh” ngại học LLCT là do: nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác giáo dục LLCT còn hạn chế; nội dung giáo dục LLCT vẫn còn áp đặt, chưa gắn với thực tiễn, chưa tạo sự hứng thú thực sự cho người học, chưa thể hiện được vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong dòng chảy trí tuệ của nhân loại; chưa thực sự gắn kết, theo kịp, giải đáp được những vấn đề cuộc sống đang đặt ra hiện nay; nội dung, chương trình giảng dạy chưa thực sự tinh gọn, còn có sự trùng lặp, chồng chéo về nội dung giữa các chương trình cho các đối tượng, cấp học khác nhau, chưa tạo được sự thống nhất, đồng bộ, tính liên tục, liên thông giữa các chương trình, gây lãng phí không nhỏ về thời gian, sức lực cho cả người dạy và người học;… Có thể nói, các nguyên nhân mà Đề án đưa ra là đúng, trúng và khá toàn diện; số liệu khảo sát, điều tra công phu, khoa học, đánh giá sát thực. Đề án cũng đã khẳng định: Tư tưởng Hồ Chí Minh chính là căn cứ để chúng ta vận dụng, phát triển công tác giáo dục LLCT. Luận án tiến sĩ Triết học của tác giả Trần Hùng: “Hiệu quả giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên các trường đại học tại Thành phố Hồ Chí Minh: Thực trạng và giải pháp”, đã nêu lên được mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung giáo dục LLCT, những yếu tố tác động đến hiệu quả giáo dục. Đặc biệt, luận án còn đưa ra hệ thống các căn cứ để đánh giá hiệu quả giáo dục, đó là: Phẩm chất chính trị - tư tưởng, đạo đức; việc chuyển hóa kiến thức thành lý tưởng, niềm tin cộng sản chủ nghĩa; năng lực vận dụng đúng đắn, sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước vào thực tiễn cuộc sống; sự phát triển độ trưởng thành của sinh viên… Những nội dung mà luận án đã nghiên cứu cũng gợi mở cho tác giả thêm căn cứ về hướng tiếp cận những yếu tố tác động, hiệu quả giáo dục trong việc vận
14 dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào giáo dục LLCT tại các TTBDCTCH. Luận án tiến sĩ Triết học của Lê Hanh Thông “Đổi mới giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị cấp xã các tỉnh khu vực Nam Bộ (qua khảo sát một số trường chính trị trong khu vực)”, đã làm rõ quan niệm về đổi mới, về đổi mới giáo dục LLCT và những yếu tố quy định chất lượng, hiệu quả giáo dục LLCT cho cán bộ chủ chốt cấp xã. Luận án đã phân tích làm rõ những thành tựu, hạn chế trong giáo dục LLCT và đề xuất các giải pháp đổi mới công tác giáo dục LLCT ở một số trường chính trị. Đối tượng nghiên cứu, thực trạng và những yếu tố đặt ra trong quá trình đổi mới giáo dục LLCT mà tác giả Lê Hanh Thông đã phân tích, luận giải có khá nhiều điểm tương đồng với đề tài luận án nên đã giúp cho chúng tôi khá nhiều trong cách thức, hướng tiếp cận. Như vậy, qua một số công trình nghiên cứu về giáo dục LLCT, tác giả luận án nhận thấy, các công trình đã có sự thống nhất về khái niệm, nội dung giáo dục LLCT. Giáo dục LLCT là hoạt động tác động vào nhận thức của khách thể những nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cùng những tinh hoa tư tưởng chính trị của dân tộc và nhân loại nhằm hình thành thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng, phương pháp tư duy biện chứng và phương pháp hành động khoa học. Các công trình có những cách tiếp cận khác nhau nhưng đều thống nhất, giáo dục LLCT là một nhiệm vụ trọng yếu của công tác xây dựng Đảng về tư tưởng. Giáo dục LLCT nhằm bồi dưỡng thế giới quan, phương pháp luận cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân để họ không chỉ được lĩnh hội, bồi dưỡng về tri thức LLCT mà còn rèn luyện những kỹ năng cơ bản về công tác lãnh đạo, chỉ đạo chuyên môn, nghiệp vụ, tổ chức phong trào; rèn luyện tác phong, tính sáng tạo, độc lập trong công tác... Vì vậy, để nâng cao chất lượng giáo dục LLCT, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới, theo các