Luận văn: ÁP DỤNG MÔ HÌNH ĐẤU GIÁ QUA MẠNG CHO BÀI TOÁN GHÉP CẶP CÓ TRỌNG

Chia sẻ: Japet75 Japet75 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

113
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngày nay khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển mạnh mẽ trên nhiều phương diện trong đó có Công nghệ thông tin và Viễn thông. Sự ra đời của Internet đã làm cho thương mại điện tử (E_commerce) phát triển nhanh hơn và chi phối sâu sắc đến đời sống của con người trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Một trong những lĩnh vực có truyền thống lâu đời đạt được nhiều thành công rực rỡ là đấu giá (Auction). Điển hình cho sự thành công đó không thể không kể tới các sàn đấu giá nổi tiếng như ebay, ubid, lastminute......

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: ÁP DỤNG MÔ HÌNH ĐẤU GIÁ QUA MẠNG CHO BÀI TOÁN GHÉP CẶP CÓ TRỌNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN BỘ MÔN HỆ THỐNG THÔNG TIN W X NGUYỄN THANH BÌNH ĐÀO LÊ TÍN ÁP DỤNG MÔ HÌNH ĐẤU GIÁ QUA MẠNG CHO BÀI TOÁN GHÉP CẶP CÓ TRỌNG KHÓA LUẬN CỬ NHÂN TIN HỌC 07/2005
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN BỘ MÔN HỆ THỐNG THÔNG TIN NGUYỄN THANH BÌNH - 0112175 ĐÀO LÊ TÍN – 0112453 ÁP DỤNG MÔ HÌNH ĐẤU GIÁ QUA MẠNG CHO BÀI TOÁN GHÉP CẶP CÓ TRỌNG KHÓA LUẬN CỬ NHÂN TIN HỌC GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN Th.S LÊ THỊ NHÀN NIÊN KHÓA 2001 - 2005
Lời cảm ơn Trong quá trình thực hiện đề tài chúng em đã gặp rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên chúng em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của mọi người xung quanh. Chính nhờ vậy mà chúng em có thể hoàn thành tốt luận văn. Đầu tiên chúng em xin gửi lời cảm ơn đến cô Lê Thị Nhàn, người trực tiếp hướng dẫn chúng em trong quá trình làm luận văn. Trong thời gian vừa qua cô luôn tận tình hướng dẫn chúng em với tất cả những gì có thể. Một lần nữa chúng em chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của cô. Trong suốt thời gian học tập tại Trường Đại Học Khoa Học Tự Nhiên, để có được như ngày hôm nay chúng em luôn ghi nhớ sự tận tình truyền thụ kiến thức của các thầy cô, cũng như sự động viên giúp đỡ của bạn bè. Và sau cùng, chúng con xin cảm ơn cha mẹ, những người đã sinh thành, dưỡng dục và nuôi dạy chúng con nên người. Cha mẹ luôn là nguồn động viên trong những lúc chúng con gặp khó khăn nhất. Cha mẹ luôn vất vả để mang lại cho chúng con điều kiện vật chất tốt nhất, giúp chúng con có thể thuận lợi trong học tập và nghiên cứu. 1
Mục Lục Lời cảm ơn................................................................................................................ 1 Mục Lục.................................................................................................................... 2 Chương 1. Giới Thiệu.............................................................................................. 5 1.1 Tổng quan........................................................................................................... 5 1.2 Vấn đề đặt ra...................................................................................................... 5 1.3 Mục tiêu của đề tài ............................................................................................ 6 Chương 2. Đấu giá điện tử ...................................................................................... 7 2.1 Giới thiệu............................................................................................................ 7 2.2 Các hình thức đấu giá ....................................................................................... 9 2.2.1 Phân loại chung .......................................................................................... 9 2.2.2 Đấu giá kiểu Anh (Enghlish Auction)...................................................... 10 2.2.3 Đấu giá kiểu Hà Lan (Dutch Auction) ..................................................... 12 2.2.4 Đấu giá kín và chọn giá cao nhất (Sealed-bid first-price auction)........... 13 2.2.5 Đấu giá kín và chọn giá thấp thứ hai (Sealed-bid second-price auction) 13 2.2.6 Đấu giá hai phía kép (Double Auction) ................................................... 13 2.3 Đấu giá điện tử.................................................................................................14 2.3.1 Giới thiệu.................................................................................................. 14 2.3.2 Các thành phần tham gia vào đấu giá điện tử .......................................... 15 2.3.3 Quy trình hoạt động chung....................................................................... 16 2.3.4 Các luật trong đấu giá điện tử .................................................................. 17 2.4 Đấu giá nghịch (Reverse-Auction) .................................................................18 2.4.1 Khái niệm ................................................................................................. 18 2.4.2 Một số đặc điểm ....................................................................................... 19 2.4.2.1Đối tượng tổ chức .............................................................................19 2.4.2.2Các mặt hàng và điều kiện cho đấu giá nghịch ................................19 2.4.2.3Ưu điểm của đấu giá ngược ..............................................................20 2.4.2.4Khuyết điểm của đấu giá ngược .......................................................20 2.5 Sự phát triển của đấu giá - đấu giá nghịch điện tử tại Việt Nam ...............21 Chương 3. Khảo sát một số sàn đấu giá điện tử hiện hành.................................22 3.1 Priceline.com....................................................................................................22 3.2 UBid.Com .........................................................................................................23 3.3 Ebay.com ..........................................................................................................25 3.4 Heya.com.vn.....................................................................................................26 3.5 Skyauction.com................................................................................................27 3.6 Luxurylink.com ...............................................................................................29 3.7 Lastminute.com ...............................................................................................31 2
3.8 Viet-bid.com .....................................................................................................32 3.9 Chodaugia.bancanbiet.com ............................................................................33 3.10 Bảng đánh giá chung ....................................................................................34 Chương 4. Phương pháp thực hiện đề tài ............................................................35 4.1 Mô tả bài toán ..................................................................................................35 4.2 Hướng giải quyết cho bài toán .......................................................................35 4.2.1 Định nghĩa bài toán .................................................................................. 35 4.2.2 Giới thiệu thuật giải di truyền [3] ............................................................ 37 4.2.3 Áp dụng thuật giải di truyền .................................................................... 39 4.3 Triển khai hệ thống .........................................................................................45 Chương 5.Phân tích và thiết kế .............................................................................48 5.1 Usecase của ứng dụng ....................................................................................48 5.1.1 Lược đồ Usecase ...................................................................................... 48 5.1.2 Diễn giải cho lược đồ Usecase................................................................. 49 5.1.2.1Các Actor ..........................................................................................49 5.1.2.2Các Usercase.....................................................................................50 5.2 Sequence Diagram cho một số Use Case chính.............................................52 5.2.1 Đăng nhập (Login) ................................................................................... 52 5.2.1.1Luồng xử lý chính.............................................................................52 5.2.1.2Luồng xử lý phụ - Đăng nhập sai .....................................................52 5.2.1.3Luồng xử lý phụ - Đã đăng nhập rồi.................................................53 5.2.2 Đăng ký tài khoản (Register Account)..................................................... 53 5.2.3 Gởi yêu cầu (Post requirement for room) ................................................ 54 5.2.4 Đặt phòng trực tiếp (Booking) ................................................................. 55 5.2.5 Đấu giá (bidding) ..................................................................................... 56 5.2.5.1Luống xử lý chính.............................................................................56 5.2.5.2Luồng xử lý phụ - Chưa tới giờ đấu giá ...........................................57 5.2.6 Điều khiển đấu giá(Auction Process)....................................................... 57 5.3 Sơ đồ kiến trúc .................................................................................................58 Chương 6.Cài đặt ...................................................................................................59 6.1 Dữ liệu...............................................................................................................59 6.1.1 Sơ đồ dữ liệu ............................................................................................ 59 6.1.2 Mô tả chi tiết các thành phần dữ liệu ....................................................... 60 6.1.2.1KHACHHANG.................................................................................60 6.1.2.2THANHPHO ....................................................................................61 6.1.2.3DIADANH........................................................................................61 6.1.2.4LOAIKHACHSAN...........................................................................61 6.1.2.5KHACHSAN ....................................................................................62 6.1.2.6LOAIPHONG ...................................................................................63 6.1.2.7HANGPHONG .................................................................................63 6.1.2.8DICHVUKHACHSAN.....................................................................64 3
6.1.2.9YEUCAUPHONG ............................................................................64 6.1.2.10 DATPHONGTRUCTIEP ..............................................................66 6.1.2.11 TIENTRINHDAUGIA ..................................................................66 6.1.2.12 KETQUADAUGIA .......................................................................67 6.1.2.13 FEEDBACK ..................................................................................67 6.1.2.14 NHANVIEN ..................................................................................68 6.1.2.15 QUYENHAN.................................................................................69 6.1.2.16 PHANQUYEN...............................................................................69 6.1.2.17 CONGVIEC...................................................................................69 6.1.2.18 DANHSACHLIENKET ................................................................70 6.1.2.19 TINTUC.........................................................................................70 6.2 Giao diện...........................................................................................................72 6.2.1 Màn hình chính ........................................................................................ 72 6.2.2 Màn hình đăng ký khách hàng ................................................................. 73 6.2.3 Màn hình đăng nhập................................................................................. 74 6.2.4 Màn hình đăng yêu cầu bước 1 ................................................................ 75 6.2.5 Màn hình đăng yêu cầu bước 2 ................................................................ 76 6.2.6 Màn hình đăng yêu cầu bước 3 ................................................................ 76 6.2.7 Màn hình đăng yêu cầu bước 4 ................................................................ 77 6.2.8 Màn hình đăng yêu yêu cầu bước 5 ......................................................... 78 6.2.9 Màn hình thiết lập thông số hệ thống....................................................... 79 6.2.10 Màn hình đấu giá bước 1....................................................................... 80 6.2.11 Màn hình đấu giá bước 2....................................................................... 81 6.2.12 Màn hình thống kê kết quả đấu giá ....................................................... 82 Chương 7.Tổng kết ................................................................................................83 7.1 Kết luận ............................................................................................................83 7.2 Hướng phát triển .............................................................................................84 Tài liệu tham khảo .................................................................................................85 4
Chương 1.Giới Thiệu 1.1 Tổng quan Ngày nay khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển mạnh mẽ trên nhiều phương diện trong đó có Công nghệ thông tin và Viễn thông. Sự ra đời của Internet đã làm cho thương mại điện tử (E_commerce) phát triển nhanh hơn và chi phối sâu sắc đến đời sống của con người trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Một trong những lĩnh vực có truyền thống lâu đời đạt được nhiều thành công rực rỡ là đấu giá (Auction). Điển hình cho sự thành công đó không thể không kể tới các sàn đấu giá nổi tiếng như ebay, ubid, lastminute... Ở Việt Nam, tuy thương mại điện tử vẫn còn mang tính trải nghiệm nhưng cũng đã xuất hiện một số các sàn giao dịch đấu giá tiên phong như heya.com, chodaugia.bancanbiet.com, vietbid.com… Không phải ngẫu nhiên mà đấu giá điện tử lại thành công đến như vậy. Điều này có thể giải thích bằng những lợi ích mà đấu giá điện tử đem lại nhờ sự kết hợp những ưu điểm của đấu giá truyền thống và sức mạnh của thương mại điện tử. Đó là khả năng tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng trong quá trình mua bán. Người mua và người bán đều được đối xử bình đẳng trong quá trình đấu giá. Người mua dễ dàng tiếp cận với nhiều loại hàng hóa và có cơ hội được ra giá, còn người bán có thể giới thiệu hàng hóa cho nhiều người mua và bán được hàng hóa với giá mong muốn. Và kết quả của mỗi giao dịch đấu giá phản ánh đúng đắn quy luật cung cầu tự nhiên của thị trường. Ngoài ra, đấu giá lại rất dễ áp dụng cho nhiều mặt hàng khác nhau, có hình thức đa dạng, có thể phục vụ cho nhiều mục đích. Do đó việc phổ biến của hình thức đấu giá trên mạng là cần thiết. 1.2 Vấn đề đặt ra Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển nhanh, người tiêu dùng rất khó khăn trong việc mua một món hàng hợp ý mà giá cả lại vừa túi tiền từ rất nhiều các nhà cung cấp trên thị trường. Các mô hình kinh doanh qua mạng trong thực tế rất ít quan tâm tới việc đáp ứng hết các nhu cầu này. Thông thường chúng chỉ đặt nặng việc mời gọi khách hàng qua hình thức quảng cáo và giới thiệu hàng hóa nhằm phục vụ cho lợi ích của người bán mà thôi. Trong các loại đấu giá có một hình thức có thể giải 5
quyết được vấn đề trên đó là đấu giá ngược (reverse auction). Với đấu giá ngược người bán sẽ cạnh tranh giành quyền bán hàng cho người mua. Khi đó người mua sẽ có nhiều cơ hội mua được món hàng với giá mình cần. Tuy nhiên đấu giá ngược nếu áp dụng không khéo có thể dẫn đến hiện tượng phá giá do những người bán có thực lực mạnh gây nên. Vậy thì làm sao có thể tạo ra một môi trường giúp người mua có thể mua được món hàng với giá họ mong muốn, người bán có thể bán được hàng với số lượng lớn và đồng thời đảm bảo lợi nhuận tồn tại cho sàn giao dịch? Để có thể đáp ứng được nhu cầu trên, một sàn đấu giá ngược với mô hình kinh doanh phù hợp sẽ được xây dựng nhằm phát huy những thế mạnh và hạn chế một số nhược điểm của đấu giá điện tử. 1.3 Mục tiêu của đề tài Luận văn được thực hiện với những mục tiêu như sau: 1. Tìm hiểu các kiến thức căn bản về thương mại điện tử. 2. Nghiên cứu về đấu giá, đấu giá điện tử, và đấu giá ngược. 3. Khảo sát các sàn giao dịch đấu giá trên thế giới và Việt Nam. 4. Xây dựng bài toán ứng dụng cho đấu giá điện tử và giải quyết bài toán. 5. Cài đặt hệ thống đấu giá ngược, hệ thống đấu giá B&T. 6
Chương 2. Đấu giá điện tử Bán đấu giá từ rất lâu đã là hình thức kinh doanh, mua bán quen thuộc đối với các nền kinh tế phát triển trên thế giới. Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và mạng Internet, bán đấu giá đã chuyển sang một tầm vóc mới: hình thức đấu giá qua mạng hình thành và ngày càng phát triển. 2.1 Giới thiệu Với một lịch sử lâu đời, đấu giá là một hoạt động thương mại mang tính truyền thống. Có lẽ bạn đã từng thấy hoạt động đấu giá qua phim ảnh hoặc đọc về chúng, bạn cũng có thể đã tham gia và tin rằng không gì có thể đơn giản hơn? Nó đơn giản chỉ là một vài người ra giá cho một vật gì đó, giá nâng lên rồi một người nào khác lại đưa ra một giá khác cao hơn, và khi mọi người đều im lặng thì điều đó có nghĩa là vật rao bán được bán. Có lẽ điều này đúng nhưng chỉ bấy nhiêu thôi mà muốn mô tả hết về một hoạt động kinh doanh có trị giá nhiều tỉ đô la thì thật là sai lầm. Những gì bạn thấy có thể chỉ là một hình thức kinh điển và thường thấy của đấu giá. Trong thực tế có rất nhiều các dạng đấu giá khác nhau, bên cạnh hình thức quen thuộc với giá đưa ra tăng dần (ascending bid) còn bao gồm các dạng khác như đấu giá giảm, đấu giá kín (sealed-bid), đấu giá đồng thời (simultaneous-bid), đấu giá bắt tay (handshake-bid), đấu giá gợi ý bí mật (whispered bid). Ngoài ra còn các hình thức khác rất hiếm gặp ngày nay dù đã trải qua hàng trăm năm lịch sử và đã tham gia trong việc bán một khối lượng tài sản khổng lồ. Các hình thức đấu giá rất hữu ích trong việc bán các sản phẩm hàng hóa mà giá trị của nó chưa được xác định một cách rõ ràng hoặc có giá thị trường không cố định. Đấu giá có thể được áp dụng cho nhiều loại mặt hàng, có thể là các loại mặt hàng mà số lượng chỉ là một như một bức tranh gốc, một tác phẩm nghệ thuật, hoặc cho các loại hàng hóa có số luợng lớn như vàng hay cổ phần. Đối với các quốc gia có sự chuyển đổi từ sở hữu tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường, đấu giá cung cấp khả năng cho việc định giá trị hàng hóa hay cơ sở hạ tầng sẵn có. Trong thực tế các nguồn có thể đưa ra đấu giá gần như là mọi thứ, từ đất công, thú nuôi, 7
rượu vang, hoa, cá, xe hơi, hợp đồng xây dựng đến cổ phần. Đặc điểm chung của những thứ này là giá trị của hàng hóa phải biến thiên đủ để ngăn ngừa trường hợp giá bị đứng lại một cách hoàn toàn trong quá trình đấu giá. Xem xét một cách đơn giản, đấu giá nói chung là một phương pháp phân phối những loại hàng hóa khan hiếm về mối tương quan giữa cung và cầu, một phương pháp được xây dựng dựa trên sự cạnh tranh. Đây có thể nói là loại thị trường trong sáng, minh bạch và rõ ràng nhất: một người bán sẽ tìm cách giành được nhiều tiền nhất có thể, và người mua muốn trả ít tiền nhất trong phạm vi cho phép. Đấu giá cung cấp lợi ích của sự giản đơn trong việc quyết định giá dựa vào thị trường. Nó thật sự hiệu quả trong ngữ cảnh thị trường cạnh tranh gắt gao và không biết đích xác giá trị hàng hóa. Một phiên đấu giá không giống với các phương pháp bán hàng khác, thông thường người chủ trì phiên đấu giá không sở hữu món hàng mang đấu giá họ chỉ đứng ra với tư cách đại diện cho một nhóm người nào đó, có thể là bên bán, bên mua hoặc đối tác thứ ba. Thông thường người mua biết rõ hơn người bán về giá trị hàng hóa. Vậy hình thức đấu giá nào là tốt nhất? Đây là câu hỏi không có đáp án chính xác. Bởi như đã nói có rất nhiều loại đấu giá với các đặc tính khác nhau, tùy theo từng hoàn cảnh và các loại đấu giá bạn sẽ thu được các kết quả thích hợp khác nhau. Chỉ có đi vào nghiên cứu các loại hình đấu giá cụ thể chúng ta mới rút ra cách ứng dụng để thu được hiệu quả cao nhất. Không có loại hình nào có thể đáp ứng mọi hoàn cảnh, mọi mặt hàng. Đôi khi một phiên đấu giá rất hữu ích trong việc ngăn chận các thoả thuận bất lương. Ví dụ như trong trường hợp các thương nhân hối lộ quan chức chính phủ để được mua lại một bất động sản nào đó của nhà nước, thậm chí là mua với giá rẻ chẳng hạn. Cũng như đã nói ở trên các hạn chế của đấu giá cũng tùy vào từng loại đấu giá khác nhau tuy nhiên có thể đưa ra một hạn chế chung cũng là một trong những hạn chế lớn nhất của đấu giá được gọi là "winner’s curse" tạm hiểu là rủi ro của người thắng trận. Bởi để chiến thắng trong một phiên đấu giá, người tham gia bỏ giá phải đưa ra giá thích hợp nhất, phải trải qua quá trình giành giật căng thẳng. Và khi chiến thắng họ vẫn chịu thua thiệt bởi cái giá được gọi là thích hợp nhất kia không mang lại lợi ích lớn nhất cho người chiến thắng trong cuộc đấu giá mà đôi khi còn có ý nghĩa ngược lại. Nó chỉ giúp họ đạt được một mục đích nào đó như được sở hữu món 8
hàng mình muốn, bán được hàng hóa, thậm chí là giữ uy tính doanh nghiệp. Một điều chắc chắn mà bạn phải trả cho sự may mắn thắng trận trong một phiên đấu giá là bạn phải mua một món hàng đắt hơn thậm chí là rất nhiều so với giá trị thực của nó, hoặc phải bán hàng hóa với giá thấp đến thảm thương. Chúng ta có thể hiểu một cách ngắn gọn đấu giá là một hoạt động kinh doanh mà trong suốt quá trình giao dịch giá cả của hàng hóa là biến động do sự cạnh tranh của các bên tham gia. Tùy theo tính chất, cơ cấu về giá cả, loại và số lượng đối tượng tham gia mà chúng ta có kết quả cuối cùng là lợi ích tối đa dành cho người cần hàng hóa hay người bán hàng hóa. Nói tóm lại, đấu giá không phải lúc nào cũng đơn giản như bề ngoài của nó, đây có thể được xem là hình thức giao dịch trong sáng và mang đậm chất tự nhiên của thị trường. 2.2 Các hình thức đấu giá 2.2.1 Phân loại chung Các hình thức đấu giá được phân loại dựa vào các khía cạnh khác nhau theo các nhóm có cùng thuộc tính chung. Đó có thể là hình thức đấu giá mở và đóng (open và sealed-bid). Đó cũng có thể là các hình thức đấu giá mà giá đưa ra tăng và các hình thức đấu giá mà thay vì giá tăng thì giá lại giảm. Đó cũng có thể là đấu giá đơn và đấu giá kép. Trong phần này chúng tôi trình bày lại các hình thức đấu giá một cách có hệ thống dựa vào các khía cạnh khác nhau của cơ chế quyết định giá. Dưới đây là phiên bản sửa đổi của lược đồ Reck [1] thể hiện các dạng đấu giá khác nhau được phân biệt theo cấu trúc rẽ nhánh hình cây bắt đầu từ số lượng của các phía tham gia đấu giá (người cung cấp hàng, người tham gia bỏ giá). 9
Hình 2.1 – Lược đồ Reck. Trong luận văn này chúng tôi đi vào khảo sát quy tắc hoạt động cũng như một số cơ chế đấu giá thông qua các mô hình đã được triển khai trên thế giới: English Auction, Dutch Auction, First-Price Sealed-Bid Auction, Vickrey Auction và Double Auction dựa trên cách phân nhánh của lược đồ Reck ở trên. 2.2.2 Đấu giá kiểu Anh (Enghlish Auction) Đây là hình thức đấu giá mà người mua đặt giá cho một món hàng một cách tuần tự và giá được nâng tăng dần theo thời gian. Đấu giá kiểu Anh là một trong những dạng đấu giá thông dụng nhất và cũng được biết đến như một dạng của đấu giá mở (Open-Bid auction) hay đấu giá với giá tăng (Ascending-Price auction). Trong đấu giá kiểu Anh, người chủ trì cuộc đấu giá bắt đầu với mức giá khởi điểm thấp nhất chấp nhận đuợc (hay còn gọi là reserve price). Và sau đó người mua sẽ ra giá một cách lần lượt cho món hàng. Cuộc đấu giá sẽ tiếp tục cho tới khi không có ai đưa ra giá cao hơn một mức giá nào đó hoặc thời gian ra giá kết thúc. Vào lúc đó, người chủ trì cuộc đấu giá sẽ gõ một cái búa nhỏ xuống bàn và chỉ định người ra giá cao nhất là ngừơi chiến thắng. Quy trình này đuợc minh hoạ ở hình 2.2. 10
Đấu giá kiểu Anh thường đuợc sử dụng để bán các tác phẩm nghệ thuật, rượu vang và các món hàng khác mà có thời gian tồn tại không giới hạn trong các mô hình thương mại điện tử Consumer-to-Consumer (C2C), Business-to-Consumer (B2C), Business-to-Business (B2B), và Government-to-Business (G2B). Ngày nay nó đã được triển khai trên Internet, nhưng các cuộc đấu giá trực truyến theo kiểu này đã có thể diễn ra theo thời gian thực và chỉ mất vài phút. Trong hình thức này thuật ngữ “winner’s curse” xảy ra khi người tham gia đặt giá phải trả nhiều hơn cho giá trị món hàng muốn mua. Người chiến thắng đối mặt với một sự thật là họ luôn phải trả một giá cao hơn mọi người để có thể sở hữu món hàng. Hình 2.2 – Đấu giá kiểu Anh. Nguồn: Turban, E.(2002). Những ví dụ dưới đây về sàn giao dịch đấu giá điện tử eBay và công ty chủ quản của nó sẽ minh họa một cách rõ ràng cho hình thức đấu giá kiểu Anh. Trong ebay, hình thức đấu giá kiểu Anh được sử dụng khi người bán chỉ có một món hàng để bán. Nó có thể tiến hành với tùy chọn có hay không hiện giá khởi điểm (reserve price) và tính giấu tên của những người tham gia bỏ giá. Khi một giá khởi điểm được chỉ định nhưng không hiển thị, đó sẽ là một chức năng bảo mật giúp cho người bán (người mà không chắc giá trị thực của món hàng mà họ sở hữu) từ chối mức giá cuối cùng nếu nó thấp hơn so với một chuẩn giá nào đó đồng thời tránh đuợc trường hợp khi giá ban đầu được đưa ra người đặt giá ra giá với mức chênh lệch hầu như không đáng kể so với giá này. Tính riêng tư hay nặc danh của cuộc 11
đấu giá có nghĩa là địa chỉ email của người tham gia đặt giá sẽ không được hiển thị trên màn hình đặt giá dù đó chỉ là những giá cũ. Tính năng mở rộng này hữu ích cho người bán trong một vài trường hợp, ví dụ như một vài khách hàng tiềm năng có thể không muốn danh tính của họ được phô ra một cách công cộng hay một vài người tham gia đấu giá có thể chi phối giá theo hướng bất lợi nếu tên của những người tham gia đặt giá được niêm yết. Bên cạnh tính năng tùy chọn ấn định giá khởi điểm (reserve price) và ẩn danh, người bán hàng cũng phải chọn thời gian giới hạn để kết thúc cuộc đấu giá, loại tiền tệ được sử dụng. 2.2.3 Đấu giá kiểu Hà Lan (Dutch Auction) Đấu giá kiểu Hà Lan là một mô hình đấu giá áp dụng cho các mặt hàng mà số lượng được đấu giá là số nhiều, với giá khởi điểm là một mức giá rất cao và giảm xuống trong suốt thời gian đấu giá. Nó cũng đuợc biết đến như là hình thức đấu giá với giá giảm (Descending-Price auction). Trong đấu giá kiểu Hà Lan, giá được đưa ra lúc đầu là cực cao, được áp dụng cho việc bán hoa trong nhiều thập kỷ ở chợ hoa quốc tế Hà lan. Giá sau đó được giảm một cách từ từ và những người tham gia chỉ đưa ra số lượng mà họ muốn mua vào lúc giá thích hợp được đưa ra. Quá trình này sẽ tiến hành cho đến khi tất cả hang hóa được bán. Kết quả của quy trình này là các mức giá khác nhau dành cho những người tham gia đấu giá khác nhau, và dĩ nhiên người mua đầu tiên sẽ phải trả mức giá cao nhất. Đấu giá kiểu Hà Lan thường được sử dụng để bán các sản phẩm mà có thời gian tồn tại ngắn. Đấu giá dạng này xảy ra rất nhanh, ngay cả khi nó được triển khai trên Internet. Vì vậy, những người ra giá phải đưa ra quyết định sớm trong quá trình ra giá nếu họ thực sự muốn món hàng. 12
2.2.4 Đấu giá kín và chọn giá cao nhất (Sealed-bid first-price auction) Đặc điểm chính của hình thức đấu giá này là nó không phải là một hình thức đấu giá mở (open-bid auction), nghĩa là giá đưa ra đấu được giấu không cho những người khác tham gia đấu giá biết. Quá trình tiến hành đấu giá trải qua hai giai đoạn: giai đoạn đặt giá trong đó tất cả giá đưa ra được tập hợp lại, và giai đoạn quyết định kết quả trong đó danh sách giá đưa ra sẽ được tiến hành kiểm tra và quyết định người chiến thắng. Suốt giai đoạn đặt giá, mỗi người tham gia đấu giá chỉ ra giá một lần dựa vào kinh nghiệm hay số tiền mà họ có. họ không hề biết ai là những người đặt giá và giá những người khác đưa ra là bao nhiêu. Trong giai đoạn quyết định kết quả, tất cả các giá được mở và sắp xếp từ cao nhất tới thấp nhất. Nếu món hàng được đem bán chỉ có một thì người đặt giá cao nhất sẽ được mua, còn nếu món hàng đem bán có số lượng nhiều thì nó sẽ được bán theo thứ tự giá từ cao xuống cho tới khi hết hàng. Hình thức này thường được sử dụng cho tín dụng tái huy động vốn và thị trường ngoại hối. 2.2.5 Đấu giá kín và chọn giá thấp thứ hai (Sealed-bid second-price auction) Loại hình đấu giá này được phát triển bởi William Vickrey, người đã đạt giải Nobel kinh tế năm 1996. hình thức đấu giá này còn đuợc gọi là đấu giá Vickrey (Vickrey auction). Trong Vickrey auction, các mức giá tham gia cũng đươc giấu kín và việc ra giá của những người tham gia đấu giá chỉ dựa vào sự phán đoán, họ không hề biết gì về giá những người khác đưa ra. Điểm khác nhau giữa hình thức này với đấu giá kín và chọn giá cao nhất (Sealed-bid first-price auction) nằm ở chổ người chiến thắng trong cuộc đấu giá sẽ trả mức giá cao nhất thứ hai tức là mức giá cao nhất trong số các mức giá của những người không chiến thắng. Vì lí do đó mà người chiến thắng sẻ phải trả thấp hơn so với giá mà anh ta đưa ra. Vickrey auction cũng được sử dụng cho tín dụng tái huy động vốn và trao đổi ngoại hối. 2.2.6 Đấu giá hai phía kép (Double Auction) Mặc dù không đuợc xem như là một trong bốn kiểu đấu giá chính, hình thức đấu giá kép cũng là một hoạt động thương mại quan trọng trong nền tài chính thế giới hơn trăm năm nay. Trong hình thức này cả người bán lẫn người mua đều tham gia 13
bỏ giá sau đó được xếp hạng từ cao nhất đến thấp nhất và tiến hành ghép giữa cặp người bán (bắt đầu từ giá thấp trở lên) và người mua (bắt đầu từ giá cao trở xuống) dựa vào các thông tin mô tả của họ. Để hiểu hơn về hoạt động của hình thức đấu giá này chúng ta sẽ tìm hiểu một ví dụ : Giả sử có 4 người bán trong một giao dịch ngoại hối đưa ra mức giá như sau 100, 200, 300, và 400 cho đồng tiền nội địa, và 4 người yêu cầu mua với mức giá đưa ra cho mỗi đơn vị nội tệ là 400, 300, 250, và 50. Cung và cầu đã gặp nhau ở ba đơn vị của giao dịch ngoại hối nhưng giá vẫn giữ nguyên, giao động giữa 200 và 250. Đấu giá kép được áp dụng chủ yếu trong các sàn giao dịch ngoại hối, thị trường chứng khóan. Đấu giá kép kể từ khi hình thành đã có nhiều thay đổi và phát triển nhanh chóng. Các nhà kinh tế tin rằng đấu giá kép sẽ có nhiều ứng dụng khi được triển khai tin học hóa. 2.3 Đấu giá điện tử 2.3.1 Giới thiệu Đấu giá điện tử (e-auctions) là hình thức đấu giá được tiến hành trực tuyến. Chúng cũng giống như đấu giá thông thường ngoại trừ nó được thực hiện trên máy tính. Dĩ nhiên chính vì sự khác nhau tưởng như đơn giản này mà làm cho đấu giá điện tử phải tuân theo các quy tắc cũng như các đặc tính của thương mại điện tử, và có những đặc thù riêng. E-auctions chủ yếu cung cấp các sản phẩm tiêu dùng, linh kiện điện tử, các tác phẩm nghệ thuật, các gói du lịch nghỉ dưỡng, vé máy bay, và nhiều thứ khác. E-auctions xuất hiện vào khoảng giữa những năm 90, và nhanh chóng trở thành một trong những ứng dụng thành công nhất của thương mại điện tử [2]. EBay được thành lập năm 1995, là một trong những dịch vụ đấu giá được biết đến sớm nhất trên Internet. Tuy nhiên, chỉ trong vòng một năm eBay đã có các đối thủ cạnh tranh như Onsale, uBid, và rất nhiều cá đối thủ khác. Nhu cầu xây dựng nhanh các sàn đấu giá dưới quy mô một ngành công nghiệp rộng lớn đã tạo ra cơ hội cho hệ thống các phần mềm máy chủ và dịch vụ đóng gói phát triển mạnh mẽ. Nắm bắt được nhu cầu này một số công ty đã xây dựng và thương mại hóa các phần mềm đấu giá. Trong đó được biết đến nhiều nhất có lẽ là FreeMarket, OpenSite, Trading Dynamics và nhiều công ty khác. Xu hướng của họ là thiết kế những sản phẩm phức tạp cho phép triển khai trong nhiều thị trường ứng dụng vì 14
những sản phẩm này có khả năng tùy biến cao, độc lập với các mục tiêu cụ thể cũng như các mô hình tương tác khác nhau của các ứng dụng Consumer-to- Consumer (C2C), Business-to-Business (B2B) hay Business-to-Consumer (B2C). Và trong những năm gần đây, xuất hiện khá nhiều những dạng đấu giá mới là sự kết hợp của các loại đấu giá truyền thống với những đặc tính lai tạp khá thú vị. Cũng giống như một cuộc đấu giá truyền thống, một trang web đấu giá đòi hỏi phải có người bán đấu giá và những người mua. Có hai hình thức người bán tham gia trên website đấu giá: thứ nhất, chủ website cũng chính là chủ những mặt hàng được đấu giá tại website. Thứ hai, chủ hàng "thuê mặt bằng" trên website để tiến hành các hoạt động kinh doanh của mình. Thông thường, việc tự xây dựng trang web riêng cho các mặt hàng của mình sẽ giúp chủ hàng tiết kiệm được một khoản lớn tiền "thuê mặt bằng" và còn chủ động hơn trong hoạt động kinh doanh của mình. Tuy nhiên, trong lĩnh vực bán đấu giá, càng nhiều khách hàng viếng thǎm càng đem đến cho chủ hàng nhiều cơ hội bán hàng. Trong khi đó, không phải trang web nào được xây dựng cũng thu hút được sự quan tâm của các khách hàng trên mạng. Vì thế, chấp nhận trả phí để có mặt tại một địa chỉ nổi tiếng vẫn là một chiến lược cần thiết của các chủ hàng bán đấu giá. 2.3.2 Các thành phần tham gia vào đấu giá điện tử Quy trình tổng quát của đấu giá điện tử được minh hoạ ở hình 2.3 dưới đây. Các nhân tố như người chủ trì cuộc đấu giá (auctioneer) có chức năng tạo điều kiện cho những nhà cung cấp hàng (supplier hay seller) gặp gỡ với khách hàng (buyer hay bidder) bên trong một quy trình đấu giá tổng thể và hơn thế nửa là các mặt hàng đưa ra đấu giá (trade objects) hay các luật (rule Base) thì cần thiết áp dụng trong suốt quá trình giao dịch, điều này thì tương tự như trong mô hình chung của đấu giá truyền thống. Tuy nhiên điểm khác là toàn bộ quy trình đấu giá được thực hiện với công nghệ thông tin trên môi trường Web. 15
Hình 2.3 – Mô hình đấu giá điện tử. Sự ảnh hưởng của Web lên quy trình đấu giá điện tử là đáng kể nó tạo ra tính đặc thù của hình thức thương mại này. Theo Klein [1], đấu giá điện tử sẻ hưởng được những ích lợi sau: - Cở sở hạ tầng chung với hàng triệu người sử dụng tiềm năng, triển vọng tăng trưởng là rất cao với các cuộc đấu giá bởi trong điều kiện số luợng người mua và các nhà cung cấp cũng như số luợng mặt hàng, loại mặt hàng tiềm năng là rất lớn. - Giao thức siêu văn bản được chuẩn hóa cho phép hiển thị trực quan hàng hóa làm tăng tính khả thi về mặt kinh tế của đấu giá điện tử. - Sự phát triển của các chức năng tìm kiếm giúp người cung cấp và khách hàng dễ dàng tìm đến với nhau. - Các chuẩn bảo mật trong vấn đề thanh toán (ví dụ như SSL và SET), sẽ khuyến khích các nhà cung cấp và khách hàng thực sự sử dụng web làm môi trường giao dịch thương mại. 2.3.3 Quy trình hoạt động chung Để đưa hàng lên bán tại một trang web đấu giá, người chủ hàng hóa phải là chủ trang web hoặc phải trả một khoản phí nhất định cho một đối tác thứ ba cung cấp dịch vụ này. Những mặt hàng được lựa chọn đem đấu giá thường được đi kèm với các thông tin liên quan và tuân thủ những nguyên tắc nhất định để có thể bán đấu 16
giá được như số lượng, tính độc đáo, tính lịch sử, vǎn hóa hoặc tính cá nhân của sản phẩm. Để mua hàng tại các trang web đấu giá, trước hết người mua sẽ lựa chọn các mặt hàng mình muốn theo dành mục các mặt hàng được trình bày rõ ràng tại các trang web. Sau khi lựa chọn mặt hàng muốn mua, người mua sẽ phải tham gia đấu giá với những người mua khác bằng cách cung cấp một số thông tin như đặt giá cho mặt hàng muốn mua và số lượng muốn mua đối với mặt hàng đó. Trang web sẽ tự động làm việc và khi thời hạn đấu giá kết thúc, hệ thống sẽ thông báo kết quả đấu giá đến cho những người có liên quan. 2.3.4 Các luật trong đấu giá điện tử Trong thương mại điện tử, cũng tùy vào từng sàn giao dịch mà có các ràng buộc khác nhau, các nguyên tắc phải tuân thủ khác nhau, và mọi hoạt động trong lĩnh vực này đều phải tuân theo pháp luật về thương mại điện tử. Tuy nhiên có một số quy định mà hầu như tất cả các sàn giao dịch đấu giá điện tử đều tuân thủ như sau: - Thời hạn kết thúc đấu giá đối với một mặt hàng Để tránh tình trạng có quá nhiều mặt hàng tồn đọng trên trang web, khi một mặt hàng được đưa lên bán đấu giá, chủ hàng phải xác định thời hạn chấm dứt đấu giá. Thời hạn hàng càng lưu trên trang web lâu, mức phí chủ hàng phải trả cho chủ trang web càng lớn. Ví dụ, nếu mặt hàng được đưa lên trang đầu tháng 12/2002, chủ hàng sẽ có thông báo rằng mặt hàng đó chỉ được đấu giá đến ngày 30/1/2003, nếu muốn để mặt hàng được đấu giá đến hết tháng 2/2003, chủ hàng phải trả thêm một khoản phí nữa cho chủ website. Một phát sinh là nếu đến thời hạn chót, mặt hàng lại đang được đấu giá sôi nổi thì khi nào sẽ được chọn là thời điểm dừng đấu giá? Về vấn đề này, mỗi website có một chính sách riêng. Thông thường, các website tuân theo luật sau: Nếu có một đơn đấu giá trong vòng 10 phút trước thời hạn quy định, mặt hàng đó sẽ được coi là đấu giá xong với giá cuối cùng nếu sau đó 10 phút không còn đơn đấu giá nào nữa. Giai đoạn đi đến mức giá cuối cùng của đấu giá được gọi là "going, going, gone"; tạm dịch theo cách đấu giá truyền thống là "tiếp theo, 17
một, hai, ba, đã xong". Đó là khi chiếc búa đấu giá được gõ và kết thúc việc bán một món hàng. - Thắng lợi trong đấu giá Không phải khi nào việc đấu giá cũng cho ra kết quả rõ ràng người thắng, người thua. Vì thế, việc xác định người nào thắng trong đấu giá cũng được các sàn đấu giá xây dựng thành luật một cách kỹ lưỡng. Nói vắn tắt, quy định về người thắng trong đấu giá là "giá cả trước, số lượng sau và thời gian sau cùng". Cũng giống như trong đấu giá truyền thống, một mặt hàng khi được đấu giá trên mạng sẽ được đặt mức giá tối thiểu (reserve price). Đơn đấu giá nào có mức giá cao nhất và vượt mức tối thiểu sẽ là đơn chiến thắng. Trong trường hợp hai hay nhiều đơn đấu giá có cùng mức giá; đơn nào mua số lượng hàng lớn hơn sẽ là đơn chiến thắng. Nếu các đơn cùng đặt mức giá và số lượng như nhau, đơn nào đặt sớm hơn sẽ là đơn thắng. Thứ tự bán hàng cho các đơn chiến thắng sẽ là người thắng lợi được quyền mua hàng theo đơn. Sau khi quá trình đấu giá kết thúc, hàng sẽ được bán cho người thắng lợi trong đấu giá. Với khả nǎng sau đơn mua của người thắng đầu tiên, chủ hàng vẫn còn hàng; hàng sẽ được bán cho người chiến thắng trong số những người còn lại (cũng được xác định theo luật trên) và tiếp tục như vậy, hàng sẽ được bán cho đến hết hoặc đến đơn đấu giá cuối cùng vượt mức giá tối thiểu. Như vậy, người chiến thắng cuối cùng có thể không mua đủ số lượng hàng như mong muốn. Trong trường hợp không có đơn đấu giá nào vượt mức tối thiểu, cuộc đấu giá vẫn được coi là thành công mà không có người mua hàng. 2.4 Đấu giá nghịch (Reverse-Auction) 2.4.1 Khái niệm Dựa trên lược đồ Reck [1] chúng ta có thể phân biệt tiếp mỗi loại đấu giá thành hai dạng khác nhau dựa vào việc xem xét đối tượng tham gia đặt giá, nếu họ là người mua thì đó là đấu giá thuận còn là người bán thì là đấu giá nghịch. Ngoại trừ dạng đấu giá kép (double) là việc đặt giá được tiến hành ở cả hai phía. Như vậy đấu giá nghịch nói chung là hình thức đấu giá mà một người mua nhận giá được đưa ra bởi 18