Luận văn: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HẠ LONG - TỈNH QUẢNG NINH

Chia sẻ: Carol123 Carol123 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

242
lượt xem 84
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phát triển Giáo dục - Đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt có vai trò quan trọng. Hoạt động trung tâm của nhà trường là dạy học và giáo dục. Thầy giáo, cô giáo là lực lượng trực tiếp thực hiện chương trình của cấp học nhằm phát triển toàn diện cho...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HẠ LONG - TỈNH QUẢNG NINH

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN THỊ NGUYỆT QUẾ CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HẠ LONG - TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN, NĂM 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN THỊ NGUYỆT QUẾ CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HẠ LONG - TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. DƢƠNG THỊ DIỆU HOA THÁI NGUYÊN, NĂM 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
3 LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian nghiên cứu đề tài "Các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên của hiệu trưởng trường trung học cơ sở thành phố Hạ Long - Tỉnh Quảng Ninh", đến nay chúng tôi đã hoàn thành và được phép bảo vệ luận văn. Với tình cảm chân thành, tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của các thầy, các cô khoa Tâm lý - Giáo dục trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ tận tình cho tôi trong quá trình học tập. Tôi xin chân thành cảm ơn các bộ phận quản lý, lãnh đạo trường Đại học Sư phạm, đặc biệt là khoa sau đại học, đã chỉ dẫn, quản lý chặt chẽ về thủ tục, thời gian và những điều kiện cần thiết cho việc hoàn thành luận văn thạc sĩ. Với lòng biết ơn chân thành tôi bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới: TS. Dương Thị Diệu Hoa - người đã giúp đỡ, hướng dẫn tôi trong suốt thời gian tôi làm luận văn này. Mặc dù bản thân tôi đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu song chắc chắn trong luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong được sự chỉ dẫn của quí thầy cô và các bạn đồng nghiệp. Quảng Ninh, tháng 8 năm 2010 Tác giả Nguyễn Thị Nguyệt Quế Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
4 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ĐCSVN : Đảng cộng sản Việt Nam ĐHQGHN : Đại học Quốc gia Hà Nội ĐHSP : Đại học Sư phạm : Kinh tế - xã hội KT - XH : Quản lý giáo dục QLGD : Quản lý nhà trường QLNT SGK : Sách giáo khoa : Trung học cơ sở THCS Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
5 MỤC LỤC MỞ ĐẦU................................................................................................................................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................................................................................................... 9 2. Mục đích nghiên cứu .....................................................................................................................................................................10 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ......................................................................................................................10 4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................................................................................................11 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................................................................................................11 6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................................................................................................. 4 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................................................................................ 4 8. Cấu trúc của luận văn ....................................................................................................................................................................... 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CỦA HIỆU TRƢỞNG ĐỐI VỚI CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ........................................................................................................................................................................................................................ 5 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................................................................................. 5 1.2. Các khái niệm cơ bản .............................................................................................................................................................15 1.2.1. Khái niệm "quản lý" ..................................................................................................................................................15 1.2.2. Quản lý giáo dục ..............................................................................................................................................................16 1.2.3. Quản lý nhà trường ......................................................................................................................................................19 1.2.4. Bồi dưỡng ...................................................................................................................................................................................23 1.3. Một số vấn đề lí luận về bồi dưỡng giáo viên và quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên ..............................................................................................................................................................................................25 1.3.1. Vai trò công tác bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên THC S............................25 1.3.2. Nội dung, phương pháp và hình thức bồi dưỡng cho giáo viên THCS ...........21 1.3.3. Nội dung quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên..........................................................31 1.4. Đổi mới giáo dục phổ thông và các yêu cầu đặt ra về công tác quản lý bồi dưỡng cho giáo viên THCS............................................................................................................................................34 1.4.1. Đổi mới giáo dục phổ thông .........................................................................................................................34 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
6 1.4.2. Yêu cầu đổi mới công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên ở trường THPT hiện nay ........................................................................................................................................................................................40 1.5. Tiểu kết chương 1.........................................................................................................................................................................42 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÍ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HẠ LONG - TỈNH QUẢNG NINH .........................................................................................................................................................................................43 2.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục của thành phố Hạ Long .......................................................................................................................................................................................................................43 2.1.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội ................................................................................................43 2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục ......................................................................................................................44 2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên các trường THCS thành phố Hạ Long .. 47 2.2.1. Số lượng trình độ cơ cấu đội ngũ giáo viên THCS thành phố Hạ Long .........47 2.2.2. Chất lượng đội ngũ giáo viên THCS ..............................................................................................48 2.3. Thực trạng công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THCS thành phố Hạ Long....................................................................................................................................................................................48 2.3.1. Nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên .........................................................................49 2.3.2. Phương pháp bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên ............................................................49 2.3.3. Hình thức bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên .......................................................................42 2.4. Kết quả điều tra thực trạng về nhận thức đối với các nội dung bồi dưỡng của hiệu trưởng cho giáo viên .........................................................................................................................43 2.5. Kết quả điều tra về sự đánh giá của cán bộ, giáo viên đối với các phương pháp bồi dưỡng của người hiệu trưởng ..................................................... ..49 2.6. Kết quả điều tra về sự đánh giá của cán bộ, giáo viên đối với các hình thức bồi dưỡng của người hiệu trưởng .....................................................................................................................54 2.7. Thực trạng các điều kiện phục vụ bồi dưỡng ..................................................................................60 2.8. Đánh giá chung về thực trạng bồi dưỡng và công tác quản lý bồi dưỡng đội ngũ giáo viên THCS của các trường thuộc thành phố Hạ Long..........................................62 2.9. Tiểu kết chương 2 ................................................................................................................................................ ..66 Chƣơng 3: ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG GIÁO VIÊN CỦA HIỆU TRƢỜNG TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HẠ LONG ...........................................................................................................................................................................................................................76 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
7 3.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................................76 3.1.1. Định hướng về quản lý công tác bồi dưỡng cho giáo viên của hiệu trưởng các trường THCS thành phố Hạ Long ......................................................................................76 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................................................................77 3.2. Đề xuất các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên của hiệu trưởng trường THCS Thành phố Hạ Long.........................................................................................................71 3.2.1. Biện pháp 1: Gắn kết chặt chẽ công tác bồi dưỡng giáo viên với quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên của trường THCS ..............................................72 3.2.2. Biện pháp 2: Động viên khích lệ việc học tập bồi dưỡng nâng cao trình độ của đội ngũ giáo viên........................................................................................................................................74 3.2.3. Biện pháp 3: Sử dụng các phương pháp quản lý để quản lý công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên theo chương trình phù hợp .......................................75 3.2.4. Biện pháp 4: Xác định đúng nội dung cần bồi dưỡng .....................................................78 3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới hình thức bồi dưỡng gắn với đổi mới chương trình THPT .......................................................................................................................................................................................................81 3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường công tác tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên. ...........................................................................................................................................................................................................................82 3.2.7. Biện pháp 7: Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch bồi dưỡng của giáo viên .............................................................................................................................................................................................................................84 3.3. Khảo nghiệm tính khả thi và sự cần thiết của các biện pháp quản lý đã được đề xuất .........................................................................................................................................................................................................86 3.3.1. Các bước trưng cầu ý kiến ...............................................................................................................................86 3.3.2. Kết quả trưng cầu ý kiến ....................................................................................................................................88 3.4. Tiểu kết chương 3 ................................................................................................................................................. .90 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................................................................................................91 1. Kết luận ...............................................................................................................................................................................................................91 2. Khuyến nghị.................................................................................................................................................................................................93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................................................................................................94 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
8 DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Xác định điểm số cho các mức độ đánh giá 43 ........................................................................ Bảng 2.2. Thực trạng nhận thức mức độ cần thiết của các nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên 44 ..................................................................................................................... Bảng 2.3. Thực trạng nhận thức mức độ thực hiện các nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên............................................................................................................................................... 45 Bảng 2.4. Thực trạng nhận thức mức độ tác dụng nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên ........................................................................................................................................................... 47 Bảng 2.5. Kết quả nhận thức mức độ cần thiết cho các phương pháp bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên do hiệu trưởng quản lý 49 ....................................... Bảng 2.6. Thực trạng nhận thức mức độ thực hiện các phương pháp bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên 50 ..................................................................................................................... Bảng 2.7. Thực trạng nhận thức mức độ các phương pháp bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên ........................................................................................................................................................... 52 Bảng 2.8. Kết quả đánh giá về mức độ cần thiết của các hình thức bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên do hiệu trưởng quản lý ......................................... 55 Bảng 2.9. Kết quả đánh giá về mức độ thực hiện của các hình thức bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên do hiệu trưởng quản lý 57 ....................................... Bảng 2.10. Kết quả đánh giá về mức độ tác dụng của các hình thức bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên do hiệu trưởng quản lý 59 ....................................... Bảng 2.11. Đánh giá về kinh phí bồi dưỡng giáo viên 60 ......................................................................... Bảng 2.12. Nguyên nhân của thực trạng quản lý bồi dưỡng cho giáo viên ........ 61 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết và khả thi của c ác biện pháp đề xuất ............................................................................................................................................................................ 88 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
9 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Phát triển Giáo dục - Đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, h iện đại hoá đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt có vai trò quan trọng. Hoạt động trung tâm của nhà trường là dạy học và giáo dục. Thầy giáo, cô giáo là lực lượng trực tiếp thực hiện chương trình của cấp học nhằm phát triển toàn diện cho học sinh. Chất lượng giáo dục của nhà trường trực tiếp do đội ngũ giáo viên quyết định, do đó phát triển đội ngũ vừa là mục tiêu vừa là động lực phát triển nhà trường. Chỉ thị 40/CT-TW của Ban bí thư Trung ương Đảng về xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo. Thông qua việc quản lý phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Vì vậy việc bồi dưỡng giáo viên các trường THCS là nhiệm vụ cấp thiết trong huy động nguồn lực phát triển của nhà trường. 1.2. Trong những năm qua, thành phố Hạ Long đã chú ý đến việc bồi dưỡng về nội dung và phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên của địa phương. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
10 Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp cũng còn nhiều bất cập, chưa có sự đồng nhất và giải pháp cụ thể. Nhận thức của một số giáo viên còn hạn chế, số giáo viên cao tuổi ngại đổi mới. Đội ngũ giáo viên chưa hợp l ý về cơ cấu: có bộ môn thừa quá nhiều, có bộ môn quá thiếu. Chất lượng dạy học và giáo dục của đội ngũ giáo viên nhìn chung chưa đáp ứng với nhu cầu phát triển ngày càng cao của xã hội. Có thể nói việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ở trường THCS nói riêng và trường phổ thông nói chung đã trở thành một nhiệm vụ cấp thiết trong huy động nguồn lực phát triển của nhà trường. Hiện nay ở Hạ Long nói riêng và Quảng Ninh nói chung chưa có những công trình nghiên cứu về vấn đề bồi dưỡng đội ngũ giáo viên. Vì vậy, chún g tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: " Các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của hiệu trưởng trường THCS ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh" với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nói chung. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng công tác quản lý bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của một số trường THCS ở thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh, tiến hành đề xuất các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của các trường THCS. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động quản lý của người hiệu trưởng trường THCS. 3.2. Khách thể điều tra : Các vấn đề nghiên cứu được thực hiện tại 4 trường : Trường THCS Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
11 Lê Văn Tám, Trường THCS Kim Đồng, Trường THCS Cao Xanh, Trường THCS Hồng Hải thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh với 166 giáo viên và cán 28 bộ quản lý. 3.3. Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên của người hiệu trưởng THCS. 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng giáo dục của trường THCS ở thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của xã hội hiện nay. Một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó là do việc quản lý công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của người hiệu trưởng chưa phù hợp. Nếu có được một hệ thống các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên của người hiệu trưởng đáp ứng nhu cầu phát triển đội ngũ, phù hợp với điều kiện cụ thể của mỗi trường, có cơ sở khoa học, hợp lý và có tính khả thi thì chất lượng giáo dục sẽ được nâng cao. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu các vấn đề lý luận liên quan đến đề tài làm cơ sở cho việc nghiên cứu thực tiễn. 5.2. Khảo sát thực trạng đội ngũ giáo viên ở một số trường THCS và công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên của người hiệu trưởng ở các trường đó. 5.3. Đề xuất hệ thống các biện pháp quản lý của người hiệu trưởng trường THCS về công tác bồi dưỡng giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. 6. Phạm vi nghiên cứu Hoạt động quản lí của người hiệ u trưởng đối với công tác bồi dưỡng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
12 giáo viên về nghiệp vụ chuyên môn một số trường THCS Thành phố Hạ Long và điều tra ý kiến: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và giáo viên trường trong giai đọan từ năm 2007 – 2010. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, khái quát hoá các tài liệu khoa học có liên quan để xác định hệ thống khái niệm công cụ và khung lý thuyết phục vụ cho việc triển khai quá trình nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Nhằm thu thập các thông tin cần thiết về đối tượng khảo sát (giáo viên, cán bộ quản lý). - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Nhằm thu thập kinh nghiệm của các trường THCS trên địa bàn thành phố Hạ Long về việ c quản lý công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên. - Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến của các chuyên gia về các vấn đề đánh giá thực trạng, tính hợp lý, khả thi của các biện pháp được đề xuất. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê Sử dụng các thuật toán thống kê nhằm xử lý các số liệu đã thu thập được trong quá trình nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Luận văn gồm 3 phần: Phần mở đầu, phần nội dung với 3 chương, phần kết luận và khuyến nghị. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
13 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CỦA HIỆU TRƢỞNG ĐỐI VỚI CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên đã được Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: "… nếu không có thầy giáo thì không có giáo dục…". Người còn chỉ rõ vai trò và ý nghĩa của nghề dạy học. Có gì vẻ vang hơn là đào tạo những thế hệ sau này tích cực góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản… Thực hiện tư tưởng của Hồ Chủ tịch, suốt nửa thể kỷ q ua, Đảng và Nhà nước ta đã không ngừng chỉ đạo, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên, trong đó có việc nghiên cứu về đội ngũ giáo viên. Theo đó, nhiều công trình nghiên cứu về đội ngũ giáo viên đã được triển khai dưới s ự chỉ đạo của Bộ Giáo dục & Đào tạo. Tiêu biểu trong các nghiên cứu đó là những công trình nghiên cứu về mô hình nhân cách của đội ngũ giáo viên các cấp học, bậc học và mô hình nhân cách của người quản lý nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân. Nghiên cứu về đội ngũ giáo viên còn được thực hiện dưới góc độ quản lý giáo dục ở cấp độ vĩ mô và vi mô. Nhiều hội thảo khoa học về chủ đề đội ngũ giáo viên dưới góc độ quản lý giáo dục theo nghành, bậc học đã được thực hiện. Có thể kể đến một số nghiên cứu loại này của các tác giả: Trần Mạnh Tuất: "Biện pháp bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn cho đội ngũ giáo viên trường trung cấp thuỷ sản I"; Vũ Thị Xuân Liên: "Một số biện pháp bồ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
14 dưỡng nghiệp vụ năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng trường mầm non quận 5 - thành phố Hồ Chí Minh"; Hoàng Văn Huân: "Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường THPT huyện Quảng Xương - Thanh Hoá"; Nguyễn Văn Hiến: "Thực trạng và giải pháp đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên trung học đáp ứng yêu cầu phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo Bình Thuận"; Nguyễn Duy Diễm: "Hiệu trưởng THPT chỉ đạo thực hiện chất lượng bộ môn"; Lê Thị Hoan: "Các biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT tỉnh Thanh Hoá".v.v.. Trong chương trình đào tạo thạc sỹ quản lý giáo dục, vấn đề đội ngũ giáo viên cũng được triển khai nghiên cứu một cách tương đối có hệ thống. Nhiều luận văn tốt nghiệp đã chọn đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực quản lý nhân sự trong giáo dục, trong đó có vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên. Các tác giả nghiên cứu về vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên theo bậc học và ngành học trong đó chủ yếu đề cập đến đội ngũ giáo viên của các trường đại học, cao đẳng và khối trường trung học. Có thể kể đến nghiên cứu của tác giả Vũ Đình Chuẩn với nghiên cứu về biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên Trung học chuyên nghiệp của thành phố Đà Nẵng [4, Tr36], nghiên cứu của tác giả Nguyễn Công Chánh về giải pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trường Cao đẳng sư phạm Bạc Liêu [3, Tr65], nghiên cứu của Nguyễn Ngọc Cầu về các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên tin học ở trường THCS [2, Tr42]. Nghiên cứu về đội ngũ giáo viên còn được thực hiện dưới góc độ là nội dung của công tác quy hoạch phát triển giáo dục của vùng, miền và lã nh thổ. Khảo sát các nghiên cứu nêu trên, có thể rút ra một số nhận xét như sau: - Nghiên cứu về đội ngũ giáo viên được triển khai ở nhiều bình diện Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
15 khác nhau và đặc biệt được quan tâm trên bình diện quản lý giáo dục. - Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên được tập trung vào hai mảng chính: nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên theo cấp bậc và ngành học; nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên cho từng cơ sở giáo dục thuộc bậc, cấp, ngành học bằng con đường tổ chức các hoạt động đào tạo bồi dưỡng. - Chưa có những nghiên cứu cụ thể về quản lý của hiệu trưởng THCS đối với công tác bồi dưỡng giáo viên ở các địa bàn vùng, miền trong cả nước. Như vậy, nghiên cứu về quản lý của hiệu trưởng THCS đối với công tác bồi dưỡng giáo viên là vấn đề cần được quan tâm nghiên cứu một cách hệ thống. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Khái niệm "quản lý" Hệ thống giáo dục là một hệ thống xã hội. Quản lý giáo dục (QLGD) là một lĩnh vực quan trọng của quản lý xã hội, cũng chịu sự chi phối của các quy luật xã hội và tác động của quản lý xã hội. Có nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm quản lý, sau đây là một số quan điểm chính. Theo sự phân tích của K.Mác thì "Bất cứ nơi nào có lao động, nơi đó có quản lý" Trong tác phẩm: "Những vấn đề cốt yếu của quản lý" tác giả Harold Kontz viết "Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm về thời gian, tiền bạc và sự bất mãn cá nhân ít nhất" [6, Tr112]. - Theo tác giả Trần Kiểm: "Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong việc huy động phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
16 nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài nước (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất" [8, Tr127]. - Khái quát hơn các tác giả ở khoa Sư phạm - ĐHQGHN là Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc đưa ra quan niệm: "Quản lý là sự tác động có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức" [14. Tr26]. Những quan niệm trên có khác nhau, song có thể khái quát: Quản lý (một tổ chức/ hệ thống) là tổ hợp các tác động chuyên biệt, có chủ đích của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý và đối tượng quản lý nhằm phát huy tiềm năng của các yếu tố, các mối quan hệ chức năng, sử dụng có hiệu quả c ác nguồn lực và cơ hội của tổ chức/ hệ thống trên cơ sở đó đảm bảo cho tổ chức, hệ thống vận hành (hoạt động) tốt, đạt được các mục tiêu đã đặt ra với chất lượng và hiệu quả tối ưu trong các điều kiện biến động của môi trường. 1.2.2. Quản lý giáo dục 1.2.2.1. Khái niệm quản lý giáo dục Quản lý giáo dục là sự vận dụng một cách cụ thể các nguyên lý của quản lý nói chung vào lĩnh vực giáo dục. Tuy nhiên, cần làm rõ nội hàm khái niệm, để từ cơ sở lý thuyết đó giúp xác định nội dung và các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức trong công tác quản lý nhà trường. Theo tác giả Đặng Quốc Bảo, quản lý giáo dục (QLGD) theo nghĩa tổng quát, là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý trong hệ thống giáo dục, là sự điều hành hệ thốn g giáo dục quốc dân, điều hành các cơ sở giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu đẩy mạnh công tác giáo dục theo yêu cầu phát triển của xã hội (Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài) [1, Tr28]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
17 Theo tác giả Trần Kiểm, khái niệm quản lý giáo dục đối với cấp vĩ mô: "QLGD được hiểu là hệ thống những tác động tự giác, có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật của chủ quản lý đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học sinh, cha me học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường" [9, Tr37]. Từ đây ta có thể khái quát QLGD là sự tác động chủ đích, có căn cứ khoa học, hợp quy luật và phù hợp các điều kiện khách quan… của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm phát huy sức mạnh các nguồn giáo dục, từ đó đảm bảo các hoạt động của tổ chức hệ thống giáo dục đạt được các mục tiêu giáo dục đã đề ra với chất lượng, hiệu quả cao nhất. Dựa vào phạm vi quản lý, người ta chia ra hai loại QLGD: + Quản lý hệ thống giáo dục: QLGD ở tầm vĩ mô, phạm vi toàn quốc trên địa bàn lãnh thổ (tỉnh, thành phố…) + Quản lý nhà trường: QLNT ở tầm vĩ mô, trong phạm vi một cơ sở giáo dục - đào tạo. 1.2.2.2. Chức năng của nhà quản lý giáo dục Cũng như các hoạt động quản lý KT-XH, QLGD có 2 chức năng tổng quát : Chức năng ổn định, duy trì trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu hiện hành của nền KT-XH, chức năng đổi mới phát triển quá trình đào tạo đón đầu. QLGD cũng có đầy đủ các chức năng cơ bản của quản lý nói chung, theo sự thống nhất của đa số các tác giả thì QLGD có 4 chức năng: Lập kế hoạch tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra. + Lập kế hoạch: Là quá trình thiết lập các mục tiêu của hệ thống các hoạt động và điều kiện đảm bảo thực hiện được các mục tiêu đó. Kế hoạch là Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
18 nền tảng của quản lý lập kế hoạch bao gồm: Xác định chức năng, nhiệm vụ và các công việc của đơn vị, dự báo, đánh giá triển vọng đề ra mục tiêu, chương trình xác định tiến độ, xác định ngân sách, xây dựng các nguyên tắc tiêu chuẩn xây dựng các thể thức thực hiện. + Tổ chức: Là quá trình sắp xếp và phân bổ công việc, quyền hành và quyền lực cho các thành viên của tổ chức để họ có thể hoạt động và đạt được mục tiêu của tổ chức một cách hiệu quả. Xây dựng các cơ cấu nhóm tạo sự hợp tác liên kết, xây dựng các yêu cầu, lựa chọn, sắp xếp bồi dưỡng cho phù hợp, phân công nhóm và cá nhân. + Chỉ đạo (lãnh đạo, điều khiển): Là quá trình tác động đến các thành viên của tổ chức làm họ nhiệt tình, tự giác, nỗ lực phấn đấu đạt được các mục tiêu của tổ chức. Trong chỉ đạo chú ý sự kích tích động viên, thông tin hai chiều đảm bảo sự hợp tác trong thực tế. + Kiểm tra: Là quá trình hoạt động của chủ thể quản lý nhằm đánh giá và xử lý những kết quả của quá trình vận hành tổ chức. Xây dựng định mức và tiêu chuẩn, các chỉ số công việc, phương pháp đánh giá, rút kinh nghiệm và điều chỉnh. Ngoài 4 chức năng cơ bản trên đây, cần lưu ý rằng, trong mọi hoạt động của QLGD, thông tin có vai trò vô cùng quan trọng, nó được coi như " mạch máu" của hoạt động QLGD. Chính vì vậy trong nhiều nghiên cứu gần đây đã coi thông tin như một chức năng trung tâm liên quan đến các chức năng quản lý khác. Nếu thiếu hoặc sai lệch thông tin thì công tác quản lý gặp nhiều khó khăn, tạo lên những quyết định sai lầm, khiến công tác quản lý kém hiệu quả hoặc thất bại. Quá trình quản lý nói chung, quá trình QLGD nói riêng là một thể Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
19 thống nhất trọn vẹn. Sự phân chia thành các giai đoạn chỉ có tính chất tương đối giúp cho người quản lý định hướng thao tác trong hoạt động của mình. Trong thực tế, các giai đoạn diễn ra không tách bạch rõ ràng, thậm chí có chức năng diễn ra cả ở một số giai đoạn khác nhau trong quá trình đó. 1.2.3. Quản lý nhà trường 1.2.3.1. Khái niệm quản lý nhà trường (quản lý trường học) Nhà trường (Cơ sở giáo dục - đào tạo) là một cơ cấu tổ chức, cũng là một bộ phận cấu thành của một hệ thống giáo dục. Quản lý nhà trường chính là hoạt động QLGD của một cơ cấu, tổ chức giáo dục, đồng thời cũng là tác động quản lý trực tiếp tới các hoạt động giáo dục - học tập trong phạm vi nhà trường. Hoạt động của nhà trườ ng rất đa dạng, phong phú và phức tạp, nên việc quản lý, lãnh đạo một cách khoa học sẽ đảm bảo đoàn kết, thống nhất được mọi lực lượng, tạo nên sức mạnh đồng bộ nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục đích giáo dục. Quản lý nhà trường (QLNT) là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới đạt mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh. "Quản lý trường học là hoạt động của cơ quan quản lý nhằm tập hợp và tổ chức các hoạt động của giáo viên, học sinh và các lực lượng giáo dục khác, cũng như huy động tối đa các nguồn lực giáo dục để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong nhà trường" [16, Tr84] Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
20 Quản lý nhà trường chính là sự tác động quản lý có chủ đích của hiệu trường tới tất cả các yếu tố, các mối quan hệ chức năng, các nguồn lực nhằm đưa mọi hoạt động của nhà trường đạt đến mức phát triển cao nhất. Có nhiều cấp quản lý trường học: Cấp cao nhất là Bộ g iáo dục và đào tạo, nơi quản lý nhà trường bằng các biện pháp quản lý hành chính vĩ mô. Có hai cấp trung gian quản lý trường học là Sở giáo dục và đào tạo ở tỉnh, thành phố và các phòng giáo dục đào tạo ở quận, huyện. Cấp quản lý trực tiếp chính là sự tác động của hiệu trưởng quản lý các hoạt động giáo dục, huy động tối đa các nguồn lực giáo dục để nâng cao chất lượng giáo dục nhà trường. Mục đích của quản lý nhà trường là đưa trường từ trạng thái hiện có tiến lên một trạng thái phát triển mới bằng các biện pháp quản lý và phát triển chất lượng giáo dục của nhà trường. 1.2.3.2. Các nội dung cơ bản của quản lý nhà trường trung học * Mục tiêu giáo dục của trường THCS: Giáo dục THCS có vị trí đặc biệt trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách của mỗi người học. Xét cho cùng, vị trí và chất lượng cấp học này tập trung ở chính chất lượng giáo dục ở người học. * Mục tiêu của giáo dục phổ thông: Luật giáo dục, điều 27 ghi rõ mục tiêu: “Giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tha m gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn