Luận văn Một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư nước ngoài tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

Chia sẻ: Buiduong_1 Buiduong_1 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:83

Thêm vào BST

Báo xấu

119
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư nước ngoài tại việt nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế', luận văn - báo cáo, kinh tế - thương mại phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư nước ngoài tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

1 Luận văn Một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư nước ngoài tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế
2 Lời mở đầu Trước Đại hội Đảng lần thứ 6 năm 1986. Việt Nam là một nước có nền kinh tế chậm phát triển, trì trệ, lạc hậu, và kém xa các nước khác trên thế giới. Sau Đại hội Đảng 1986 thực hiện phương châm, chính sách của Đảng đa dạng hoá, đa phương hoá các quan hệ kinh tế, mở cửa nền kinh tế để thu hút vốn Đ ầu tư nước ngo ài. Do vậy đến nay nền kinh tế của Việt Nam đã có những bước chuyển biến rõ rệt và đang trên đà phát triển thành một nước công nghiệp hoá, hiện đại hoá theo con đường x ã hội chủ nghĩa. Qua đó ta cũng thấy được tầm quan trọng của Đầu tư nước ngoài là như thế nào đối với nền kinh tế của một đất nước. Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam đã qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với xu thế chung. Theo hướng ngày càng hoàn thiện hơn, thông thoáng hơn. Hơn 15 năm thực hiện Luật Đầu tư nước ngoài, hoạt động đầu tư nước ngoài đ ã đạt được những hiệu quả cao những thành tựu quan trọng góp phần tích cực vào việc thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội mà Đảng và Nhà nước đã đặt ra, đưa đ ất nước Việt Nam phát triển bền vững trở thành một nước công nghiệp hoá - hiện đại hoá trong những thập kỷ tới. Tuy nhiên đ ể đạt được những mục tiêu đặt ra như vậy không phải là dễ, bởi Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam qua quá trình thực hiện vẫn còn những hạn chế, những thiếu xót chưa kịp sửa đổi bổ sung, cơ sở hạ tầng - kinh tế kỹ thuật còn nhiều khó khăn so với các nước khác trong khu vực và trên thế giới như: Trung Quốc, Thái Lan, Inđônêxia, Mỹ, Pháp, Anh... Môi trường đầu tư ở Việt Nam chưa được hoàn thiện, chưa đáp ứng đ ược yêu cầu của các nhà đầu tư nhất là các vấn đề về thủ tục pháp lý. Môi trường đầu tư còn những hạn chế như vậy làm sao có thể thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam ngày càng nhiều như mong muốn? Làm sao có thể phát triển nền kinh tế ? Trong khi đó ở các nước khác trong khu vực và trên thế giới nhất là Trung Quốc và Đài Loan.. ngày càng cải thiện môi trường đầu tư cho thông thoáng hơn, thủ tục đầu tư ít rườm rà hơn, cơ sở hạ tầng phát triển hơn..
3 Trong mấy năm qua mặc dù số dự án đầu tư nước ngoài vào Việt Nam ngày càng tăng nhưng số lượng không đáng kể, số dự án giải thể trước thời hạn ngày càng tăng, đến hết năm 2003 có trên một nghìn d ự án giải thể trước thời hạn với vốn đăng ký khoảng 12,3 tỷ USD chiếm gần 18,6% số dự án và 23% tổng vốn đăng ký của tất cả các dự án được cấp phép. Tại sao số dự án giải thể trước thời hạn lại tăng như vậy? Chúng ta cần phải xem xét lại các yếu tố của môi trường đầu tư ở Việt Nam về những mặt tích cực và hạn chế, hệ thống chính sách pháp luật ở Việt Nam những vấn đề cần sửa đổi bổ sung. Chúng ta có lợi thế là mặt chính trị ổn định hơn so với các nước khác trong khu vực và trên thế giới chúng ta nên phát triển lợi thế này cùng với các yếu tố kinh tế và pháp luật của môi trường kinh doanh để nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển hơn. - Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Nghiên cứu những quy định của pháp luật về đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, nghiên cứu về những chính sách của Nhà nước về tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. - Mục tiêu của đề tài: Nghiên cứu một số vấn đề pháp lý về ho àn thiện môi trường đầu tư nước ngoài trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế; đưa ra một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư nước ngoài tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. - Phương pháp nghiên cứu: Sử dụng phương pháp truyền thống như phương pháp diễn dịch, phương pháp quy nạp, phương pháp tổng hợp, phương pháp phân tích... Qua đó ta thấy việc hoàn thiện môi trường đầu tư nước ngoài tại Việt Nam cho phù hợp với các yêu cầu của các nhà đầu tư nước ngo ài, các tổ chức kinh tế quốc tế là một trong những yếu tố quyết định đến sự phát triển kinh tế của đ ất nước trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Xuất phát từ những yêu cầu trên mà tôi chọn đề tài: "Một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư nước ngoài tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế".
4 V ề bố cục Luận văn bao gồm : Mục lục Danh mục từ viết tắt Lời nói đầu Chương 1: Một số vấn đề chung về Môi trường Đầu tư nước ngoài tại Việt nam. Chương 2: Một số vấn đề pháp lý về hoàn thiện Môi trường Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập Kinh tế quốc tế. Chương 3: Một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện Môi trường Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập Kinh tế quốc tế. Kết Luận Danh mục tài liệu tham khảo
5 chương 1 Một số vấn đề chung về môi trường đầu tư nước ngoài tại Việt Nam 1.1. Khái niệm chung về đầu tư nước ngoài 1.1.1. Một số quan niệm về đầu tư nước ngoài Ngày nay Đầu tư nước ngoài đ ã trở thành một chìa khoá vàng để mở cửa nền kinh tế. Mặc dù Đầu tư nước ngoài (ĐTNN) được nghiên cứu và giải thích ở nhiều giác độ khác nhau nhưng có một điểm chung được nhiều nhà nghiên cứu thừa nhận đầu tư nước ngoài là một trong những giải pháp quan trọng để có thể thúc đẩy và phát triển kinh tế của đất nước mình. Tuy nhiên trong thực tế cũng có một số nước vì những lý do khác nhau đã tìm mọi cách hạn chế việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào nước mình và tăng cường bảo hộ đầu tư trong nước. Do vậy trên thế giới đã có những quan điểm khác nhau liên quan đ ến lĩnh vực đầu tư nước ngoài. Quan điểm của các nước đang phát triển: Xuất phát từ chính sách bảo hộ mậu dịch,bảo hộ sản xuất trong nước nên các nước này đang e ngại, lo sợ, hoài nghi về việc tư tưởng nước ngoài xâm nhập vào đất nước mình, nên tìm mọi cách để che chắn dòng đầu tư, ngăn cản dòng đầu tư từ nước ngoài vào nước mình. Song song với việc ngăn cản dòng đầu tư nước ngoài vào nước mình các nước này cũng tìm mọi cách che chắn bảo hộ đầu tư trong nước trước sự tấn công của đầu tư nước ngoài, tạo ra những rào cản chặt chẽ đối với việc tiếp nhận đầu tư nước ngoài. việc thành lập các vốn cơ bản có ở nước ngoài. Còn trong Từ điển bách khoa về kinh tế chính trị thì đầu tư nước ngoài là các chi phí cơ b ản về phương tiện, vật chất, lao động, tiền tệ nhằm tái sản xuất vốn cơ bản ở nước
6 ngoài. Trong Hiệp định mẫu về khuyến khích và bảo hộ đầu tư Liên Xô còn quan niệm đầu tư nước ngo ài là tất cả các loại giá trị vật chất mà nhà đ ầu tư của nước này đưa đ ến nhà đầu tư nước khác theo pháp luật của nước tiếp nhận đầu tư nước ngo ài. Quan điểm của các nước công nghiệp phát triển: Đầu tư nước ngoài đối với họ đã quá quen thuộc, nó không những có lợi cho nước đầu tư mà còn lợi cho cả nước tiếp nhận đầu tư. Do vậy quan niệm về đầu tư nước ngoài đúng đắn là một yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Đầu tư nước ngoài có thể đem lại phúc lợi cho mọi người, có thể hỗ trợ cho các nước khác phát triển, việc tiếp nhận đầu tư có thể làm cho các nước xích lại gần nhau hơn. Các nước phát triển thấu hiểu được vai trò của đầu tư nước ngoài nên họ tìm mọi cách để đầu tư thông suốt và đầu tư nước ngoài tự do hơn. Các nước này quan niệm đầu tư nước ngoài là tư bản của nhà đầu tư nước này ở nước khác được đưa vào theo những điều kiện nhất định nhằm những mục đích nhất định (Anh, Mỹ...) Theo quan niệm của tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) thì đầu tư nước ngoài bao gồm đầu tư trực tiếp (FDI) và đầu tư gián tiếp (ODA). Các nguồn đầu tư cho nước ngoài có tài trợ phát triển chính thức gồm viện trợ phát triển chính thức và các hình thức khác như tín dụng xuất khẩu, tài trợ tư nhân vay từ ngân hàng quốc tế, vay tín phiếu, đầu tư trực tiếp các nguồn tài trợ tư nhân khác... Như vậy theo quan niệm của tổ chức này thì FDI là một trong những nguồn tài trợ tư nhân, quan niệm này chưa đầy đủ vì chủ thể của FDI không phải duy nhất chỉ có tư nhân mà còn có nhà nưóc và các tổ chức quốc tế khác. Đầu tư trực tiếp nước ngo ài là người nước ngoài trực tiếp bỏ vốn trực tiếp tham gia quản lý điều hành và có thể quyết định toàn bộ hoạt động hoặc có thể tham gia quyết định. Trong lịch sử thế giới đầu tư nước ngoài đã tồn tại từ lâu nay, từ thời tiền tư bản, các công ty của Anh, Mỹ, H à Lan, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha là những công ty đi đầu trong lĩnh vực đầu tư nước ngo ài dưới hình thức đầu tư
7 vốn vào các nước Châu á để khai thác đồn điền nhằm cung cấp nguyên liệu cho nghành công nghiệp của chính quốc, cùng với khai thác đồn điền là khai thác khoáng sản nhằm mục tiêu thu lợi nhuận để kinh tế phát triển . Do quan niệm của các nước khác nhau như vậy nên rất khó khăn cho vấn đề đầu tư nước ngoài. Muốn đầu tư thuận lợi, các nước phải kí kết với nhau các hiệp định quốc tế song phương cũng như đa phương về vấn đề đầu tư, cuộc đấu tranh để xây dựng các văn bản pháp lý quốc tế nhiều bên về đầu tư cho đ ến nay vẫn còn nhiều khó khăn do quan điểm khác nhau, hệ thống các hiệp định hiện hành của WTO còn chưa có một hiệp định chung về đầu tư cho nên vấn đề đầu tư nước ngoài được giải quyết trong các hiệp định khác nhau của WTO như hiệp định Trims, hiệp định Trips, hiệp định Gatts... Sau vòng đàm phán DoHa tổ chức thưong mại thế giới đang phấn đấu để xây dựng một hiệp định chung nhiều bên về đầu tư hi vọng rằng sẽ kết thúc đàm phán trong năm tới (2005). 1.1.2. Đ ịnh nghĩa về đầu tư nước ngoài theo quy định của pháp luật về đầu tư tại Việt nam Theo quy định của luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam năm 2000 (khoản 1 Điều 2) đầu tư nước ngoài được hiểu là đầu tư trực tiếp nước ngoài tức là việc các tổ chức, cá nhân nước ngoài, nhà đầu tư nước ngoài trực tiếp đầu tư vào Việt Nam vốn bằng tiền hoặc bằng bất kỳ tài sản nào được chính phủ Việt Nam chấp nhận để hợp tác kinh doanh trên cơ sở hợp đồng hoặc thành lập doanh nghiệp liên doanh ho ặc doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài. Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam chỉ điều chỉnh những quan hệ đầu tư trực tiếp từ nước ngo ài vào Việt Nam, Luật đầu tư nước ngo ài tại Việt Nam không điều chỉnh các quan hệ đầu tư gián tiếp như tín dụng quốc tế, viện trợ quốc tế và các quan hệ đầu tư từ Việt Nam ra nước ngo ài. Theo quy định của các hiệp định song phương và đa phương về khuyến khích và bảo hộ đầu tư, đ ầu tư nước ngoài được hiểu là tất cả những giá trị vật chất mà nhà đầu tư đưa vào từ nước ký kết này sang nước ký kết hữu quan
8 theo pháp luật nước sử dụng đầu tư. Các giá trị vật chất đó có thể là động sản, bất động sản,tiền tệ và các cổ phiếu các hình thức tham gia cổ phần khác, các quyền của nguyên đơn đối với các tài sản được góp để tạo ra các giá trị kinh tế hoặc quyền đ ược kiện đối với các dịch vụ có giá trị kinh tế, quyền tác giả, quyền đối với các sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu thương phẩm, know-how, các giá trị vật chất khác được pháp luật nước nhận đầu tư công nhận (biên bản kỳ họp thứ 3 của ban thường trực pháp lý thuộc ban thư ký SEV trang 19-20) Đ ầu tư gián tiếp nước ngoài chủ yếu do các quốc gia và các tổ chức liên chính phủ tiến hành, đầu tư gián tiếp không gắn với hoạt động kinh doanh sản xuất của nhà đầu tư mà nó được thể hiện dưới hình thức cho vay với lãi suất ưu đãi hoặc viện trợ, do đó nó không nhằm mục đích tìm kiếm lợi nhuận trực tiếp và trước mắt nào từ vốn đầu tư. K hác với đầu tư gián tiếp, Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam điều chỉnh quan hệ đầu tư trực tiếp, các nhà đ ầu tư trực tiếp đưa vốn vào để kinh doanh và trực tiếp tham gia vào quản lý và sử dụng vốn của mình, đầu tư trực tiếp chịu ảnh hưởng của những quy luật thị trường, tìm kiếm lợi nhuận trực tiếp bằng vốn đầu tư của mình. Trong đ ầu tư trực tiếp người nào có vốn có thể bỏ vốn để làm tăng thêm năng lực sản xuất ho ặc tạo ra những năng lực sản xuất mới, song cũng có thể mua lại một số cổ phần để thu hút được lợi tức cổ phần. Trong đầu tư trực tiếp người có vốn bỏ ra có thể là người trong nước mà cũng có thể là người nước ngoài nếu đ ược luật pháp của nước nhận đầu tư cho phép, nó không chỉ dựa vào nguồn vốn của nước tiếp nhận mà cùng với vốn có thể có cả kĩ thuật công nghệ, bí quyết kĩ thuật, sản xuất kinh doanh, năng lực Marketing của chủ đầu tư khi đ ầu tư vốn là đã tiến hành sản xuất kinh doanh và sản phẩm làm ra phải được tiêu thụ ở thị trường nước chủ nhà hoặc thị trường lân cận. Đầu tư trực tiếp nước ngoài tồn tại dưới nhiều hình thức song những hình thức cơ bản là chủ đầu tư bỏ vốn thành lập xí nghiệp 100% vốn của m ình, mua lại toàn bộ hoặc một phần xí nghiệp của nước chủ nhà, cùng góp vốn với nước chủ nhà, bỏ vốn xây
9 dựng công trình vận hành sau đó chuyển giao cho nước chủ nhà theo hợp đồng thoả thuận giữa hai bên nhưng hình thức liên doanh là hình thức đ ược ưa chuộng nhất từ trưóc đến nay.
10 1.2. Các yếu tố cơ bản hình thành môi trường đầu tư nước ngoài Môi trường là một khái niệm có nội hàm rộng và được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Theo định nghĩa thông thường môi trường là toàn bộ nói chung những điều kiện tự nhiên và xã hội trong đó con người hay một sinh vật tồn tại phát triển trong mối quan hệ với con ngưòi hay sinh vật ấy hay môi trường là sự kết hợp toàn bộ hoàn cảnh hoặc điều kiện bên ngoài có ảnh hưởng tới sự tồn tại phát triển của một thực thể hữu cơ. Khái niệm môi trường thường đi kèm với một khái niệm khác sau nó, môi trường đầu tư là một trong những ví dụ... Môi trường đầu tư là tổng hoà các yếu tố chính trị, kinh tế, pháp luật...các yếu tố này có liên quan mật thiết với nhau và tác đ ộng đến hoạt động của các tổ chức, cá nhân nước ngoài tại một nước, các yếu tố này cấu thành môi trường đầu tư. Môi trường đầu tư thuận lợi sẽ tạo điều kiện tốt cho cá nhân, tổ chức nước ngoài hoạt động đầu tư tại nước đó, môi trường đầu tư thuận lợi là một môi trường đầu tư trong đó bản thân từng yếu tố cấu thành nên môi trường đầu tư phải thật hoàn chỉnh, thuận lợi và sự vận hành giữa các yếu tố này phải ăn khớp với nhau để có thể tạo thành một chỉnh thể thống nhất, một chỉnh thể hoàn hảo, hấp dẫn, thu hút, lôi cuốn các nhà đầu tư. Các yếu tố cấu thành phải có tính đồng bộ, nhất quán với nhau, hỗ trợ nhau để có thể tạo thành một môi trường đầu tư thuận lợi cho các nhà đ ầu tư. Sau đây sẽ đi sâu phân tích một số yếu tố cơ b ản của môi trường đầu tư : 1.2.1 Sự ổn định về chính trị Đây là yêu cầu đầu tiên quan trọng nhất quyết định đến việc thu hút vốn ĐTNN. Hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, tài nguyên phong phú, hạ tầng cơ sở phát triển, nhân lực dồi dào và nhiều điều kiện thuận lợi khác cho nhà đầu tư mà chính trị không ổn định thì không thể nào tạo ra được sự chuyển dịch tích cực của các nguồn vốn ĐTNN. Khi tình hình chính trị không ổn định nhất là thể chế chính trị không ổn định đi liền với nó là pháp luật thay đổi dẫn đến những mục tiêu đặt ra cũng sẽ thay đổi cả phương thức thực hiện để đạt đ ược mục tiêu đó. Những cái mà ngày hôm qua đã xây dựng đ ược dưới chế độ chính trị cũ đã có thể trở thành lạc hậu thậm chí phải phá bỏ. Như thế sẽ thiệt
11 hại về lợi ích trong đó nhà ĐTNN phải gánh chịu một phần vậy rõ ràng không đáp ứng được mục tiêu lợi nhuận của nhà ĐTNN. Chưa kể đến những trường hợp còn, mất hoặc thất thoát vốn đầu tư nếu như chính quyền mới thực hiện quốc hữu hoá. Sự mất ổn định thường biểu hiện dưới nhiều góc độ khác nhau đi liền với nó là những hậu quả phát sinh khác làm thiệt hại đến lợi ích của nhà đầu tư. Chẳng hạn một số nước trong khu vực như : Inđônêxia, Philippin thường xuyên có xung đột vũ trang, bắt cóc, khủng bố khiến các nhà đầu tư lo ngại hoặc CHLB Nga và một số nước SNG thường xuyên có khủng bố và bất ổn về chính trị khiến các nhà đầu tư không dám đ ầu tư mạnh vì lo ngại có nhiều rủi ro … Tiêu chí của sự ổn định chính trị mà các nhà đầu tư quan tâm là sự ổn định về đường lối, về tổ chức và nhân sự của cơ quan Nhà nước từ TW đến địa phương, mức độ tranh giành quyền lực giữa các phe phái chính trị, sự hoạt động của các đảng phái. Nếu các điều kiện khác của môi trường đầu tư không đổi chính trị càng ổn định thì độ tin cậy càng cao, càng hấp dẫn các nhà đ ầu tư. Trong điều kiện cạnh tranh diễn ra gay gắt trên thị trường đầu tư sự ổn định chính trị có thể được xem là một lợi thế so sánh cần phát huy. Đối với Việt Nam từ khi thực hiện sự nghiệp đổi mới sự ổn định chính trị luôn đ ược đảm bảo. Tuy nhiên đứng trước nguy cơ diễn biến hoà bình và sự phá hoại của thế lực phản động trong nước cũng như quốc tế chúng ta phải luôn cảnh giác đồng thời tiếp tục duy trì và tăng cường sự ổn định hơn nữa. Để giữ vững và tăng cường sự ổn định chính trị cần phải tiếp tục thực hiện đổi mới mạnh mẽ hơn nữa về kinh tế, văn hoá, giáo dục, tư tưởng, y tế…đặc biệt là đổi mới hệ thống chính trị, thực hiện cải cách hành chính quốc gia. Yếu tố quyết định sự thành công đó là tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, tăng cường vai trò nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, kịp thời ngăn chặn mọi âm mưu của thế lực phản động, bảo đảm quốc phòng an ninh, bảo vệ chủ quyền quốc gia, từng bước đi lên chủ nghĩa xã hội. Chính sách ngoại giao mềm dẻo, đảm bảo
12 nguyên tắc tôn trọng độc lập chủ quyền, đa dạng hoá, đa phương hoá trong quan hệ quốc tế với khẩu hiệu Việt Nam muốn làm b ạn với tất cả các nước trên thế giới vì hoà bình, hợp tác và phát triển. Đây là xu thế lớn phản ánh đòi hỏi của các quốc gia dân tộc trên thế giới. Việt Nam đặt ra chính sách đối ngoại nhằm phục vụ đường lối phát triển kinh tế của đất nước mình đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế, khai thác nguồn lực b ên ngoài phục vụ cho sự nghiệp của đất nước, nhiều nước đang cố gắng giữ ổn định chính trị, tạo môi trường hoà bình, thực hiện chính sách hoà giải, hoà hợp dân tộc nhằm xây dựng một trật tự kinh tế quốc tế công bằng, bình đẳng, hợp lý. Mở rộng quan hệ đối ngoại Việt Nam sẵn sàng là bạn là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế. Phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển, mở rộng quan hệ nhiều mặt song phương và đa phương với các nước và vùng lãnh thổ, các trung tâm chính trị kinh tế quốc tế lớn. Chính việc mở rộng quan hệ ngoại giao là tiền đề cho việc mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế trong đó có việc thu hút ĐTNN. Sự ổn định chính trị có mối quan hệ nhân qủa với sự ổn định và an toàn xã hội nó là nhân tố tác động trực tiếp đến lợi ích của nhà đầu tư, xã hội ổn định, trật tự, có kỷ cương pháp luật là điều kiện tối cần thiết cho các nhà đầu tư. Sự ổn định này có quan hệ với hàng loạt các nhân tố chính trị, kinh tế, văn hoá, x ã hội đến pháp luật. Những năm vừa qua Việt Nam đã giữ được sự ổn định chính trị mà dư luận thế giới đánh giá rất cao, quan hệ ngoại giao được mở rộng và Việt Nam càng ngày càng thu hút được nhiều ĐTNN tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế đất nước. 1.2.2. Sự phát triển kinh tế – kỹ thuật Cùng với yếu tố ổn định chính trị, yếu tố phát triển kinh tế–kỹ thuật cũng đóng vai trò quan trọng trong môi trường đầu tư nước ngoài tại Việt Nam . Sự yếu kém của nền kinh tế Việt Nam là nguồn gốc dẫn đến những hậu qủa bất lợi về chính trị, xã hội, quân sự và các quan hệ quốc tế. Do vậy từ Đ ại hội VI Đảng và nhà nước ta quyết tâm đưa đ ất nước sớm thoát khỏi cảnh nghèo nàn lạc hậu, đặt nhiệm vụ phát triển kinh tế ở vị trí ưu tiên hàng đầu
13 của chiến lược. Mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 Việt Nam cơ bản trở thành một nước công nghiệp. Việt Nam sẽ ngày càng phát triển và không ngừng cải thiện về kinh tế. Cải thiện nền kinh tế là một đòi hỏi khách quan, là một thách thức lớn đối với Việt Nam , rõ ràng nước ta không thể cải thiện môi trường đầu tư khi nền kinh tế thiếu thốn, chắp vá, không thể cạnh tranh trên trường quốc tế. Nước ta là nước có vị trí địa lý thuận lợi, được thiên nhiên ưu đãi, giàu tài nguyên thiên nhiên, giàu tiềm năng, dân số gần 80 triệu người, nền văn hoá phong phú đậm đ à b ản sắc riêng xuyên suốt bề dày lịch sử hàng nghìn năm đã hun đúc nên những con người cần cù, ham học và sáng tạo. Tuy Việt Nam tài nguyên thiên nhiên phong phú, tiềm năng dồi dào nhưng điều kiện kinh tế–kỹ thuật của đất nước chưa đủ sức để có thể khai thác tốt, có hiệu quả cao tài nguyên thiên nhiên đó. Ngày nay giữa các quốc gia, các khu vực trên thế giới đang diễn ra một cuộc chạy đua quyết liệt nhằm cải thiện môi trường đầu tư để hấp dẫn được nguồn vốn đầu tư nước ngo ài của các nước khác trên thế giới. Việt Nam đã và đang cố gắng khẳng định mình trong cuộc chạy đua này, một đất nước đang bước vào thời kỳ công nghiệp hoá-hiện đại hoá (CNH- HĐH) chắc chắn sẽ là một điểm đến đầy tiềm năng cho những ai biết sử dụng và phát triển nó. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm quản lý, kinh nghiệm cạnh tranh, kiến thức thị trường, khoa học công nghệ của nước ngoài để tạo cho mình một nền kinh tế vững chắc. Hơn nữa chúng ta cũng cần thu hút vốn đầu tư trong nước, nhà nước ta cần chú trọng phát triển cơ sở hạ tầng để tạo cho mình một nền kinh tế khá vững vàng có như thế mới có thể thu hút được vốn ĐTNN. N ếu chỉ chú trọng thu hút vốn ĐTNN mà không chú trọng phát triển kinh tế trong nước thì đất nước sẽ không phát triển được bởi ĐTNN chỉ là một bộ phận của nền kinh tế nhưng nó không phải là hình ảnh thu nhỏ của nền kinh tế quốc dân. Do vậy Việt Nam cần phải có những chính sách phát triển kinh tế– kỹ thuật thích đáng để thu hút vốn ĐTNN.
14 Thu hút ĐTNN thuộc lĩnh vực quan hệ kinh tế đối ngoại vì vậy chỉ có thể thu hút được đối tác bên ngoài nếu như quốc gia có chủ trương mở rộng quan hệ, nói cách khác là thực hiện chiến lược kinh tế mở. Có thể nói đó là điều kiện tiên quyết, tuy nhiên trong điều kiện quốc tế hoá đời sống kinh tế quốc tế như hiện nay sẽ không thể có một nước nào lại tự mình đóng cửa không quan hệ với bên ngoài. Song tuỳ thuộc vào trình độ nhận thức, mở rộng phương thức mở cửa khác nhau mà mức độ hiệu quả khác nhau. Năm 1987 Ngân hàng thế giới đã điều tra 41 quốc gia đang phát triển và đã rút ra nhận xét là tốc độ tăng trưởng kinh tế tỷ lệ thuận với mức độ mở cửa nền kinh tế và tốc độ tăng trưởng đó tác động qua lại rất chặt chẽ với việc thu hút vốn ĐTNN. Kinh nghiệm của các nước ASEAN thập kỷ 60 và các nước x ã hội chủ nghĩa trước đây cũng đã khẳng định điều đó. ở Việt Nam nếu so sánh thời kỳ trước 1987 đến bây giờ cũng thấy phù hợp với nhận xét đó. Do vậy Việt Nam cần mở cửa bên ngoài đồng thời tăng cường mở cửa b ên trong, giữa mở cửa bên ngoài và mở cửa bên trong có mối quan hệ mật thiết lẫn nhau, càng mở cửa bên trong càng thu hút được nhiều ĐTNN, điều này liên quan đ ến vấn đề về nhu cầu thị trường, lao động, thông tin trong và ngoài ngoài nước ( thông tin kinh tế, thị trường, văn hoá, xã hội, khoa học công nghệ ) đặc biệt là phát triển liên lạc viễn thông quốc tế. Đ ể thu hút ĐTNN từ năm 1987 Việt Nam đã xây dựng và duy trì sự ổn định các hoạt động về tài chính, ngân hàng, không có những đợt biến động về giá cả, tỷ giá hối đoái…Điều đó làm yên lòng các nhà đầu tư và chứng tỏ môi trường kinh doanh của Việt Nam đã có nhiều cải thiện. Một trong những điều kiện mang tính chất tiên q uyết hấp dẫn các nhà đầu tư đó là sự phát triển của cơ sở hạ tầng. Kĩ thuật càng cao càng đòi hỏi một kết cấu hạ tầng tương đối hoàn chỉnh và hiện đại như đường giao thông, đường sắt, đường bộ, hàng không, đường biển... đồng bộ, thông tin liên lạc thuận lợi, kịp thời. H ơn nữa trong nền kinh tế thị trường, khi các nguồn vốn đều vận động thông qua thị trường, sự biến động nhanh chóng của thị trường
15 hàng hoá tiền tệ, tài chính, kĩ thuật tác động qua lại với nhau rất chặt chẽ, buộc các chủ đầu tư phải ứng phó kịp thời, điều đó đòi hỏi phải có một cơ sở hạ tầng vật chất kĩ thuật hiện đại, để không một nhà đầu tư nào phải gánh chịu những thiệt hại và những chi phí trực tiếp do cơ sở hạ tầng yếu kém gây ra. Những khoản thuế mà họ nộp cho nhà nước nhận đầu tư đ ã bao hàm cả những chi phí về hạ tầng vật chất kĩ thuật đó. Do đó tư bản nước ngoài chỉ nhảy đến nơi có môi trường đầu tư thuận lợi mà sự thuận lợi trước hết là nơi có cơ sở hạ tầng vật chất hoàn chỉnh hiện đại. Thường thì các quốc gia đang phát triển không có một hệ thống hạ tầng vật chất đầy đủ, đồng bộ như đường giao thông, bến cảng sân bay, thông tin liên lạc phục vụ đủ mức ngay từ đầu, những yếu tố này chỉ hình thành từng b ước, có trọng điểm và cùng với sự phát triển kinh tế ngày càng được hoàn thiện hơn. Vì đ ầu tư vào xây dựng một kết cấu hạ tầng vật chất hiện đại, đồng bộ đòi hỏi những khoản vốn, kỹ thuật vô cùng to lớn, vốn lại luân chuyển chậm nên lợi nhuận không cao nếu tư b ản tư nhân không chịu bỏ vốn vào khu vực này đòi hỏi chính phủ nước nhận đầu tư phải gánh vác. Bước vào thực hiện chiến lược kinh tế mở, cơ sở hạ tầng Việt Nam còn yếu kém và chưa đầy đủ, chưa phù hợp với các yêu cầu hoạt động chuyển giao kỹ thuật, công nghệ hiện đại. Song sau hơn 15 năm khôi phục và xây dựng từ đống đổ nát của chiến tranh việt Nam bước đầu đã có những hệ thống giao thông vận tải, thông tin liên lạc, đặc biệt các cảng biển, cảng hàng không được xây dựng duy trì và củng cố từ chiến tranh cùng với hệ thống những xí nghiệp quốc doanh là cơ sở vật chất không kém phần hấp d ẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Hạ tầng cơ sở phải được cải thiện và có đầu tư thích đáng để tạo niềm tin và sự an tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư khi họ đầu tư vào Việt Nam như hệ thống điện, nước, bưu chính viễn thông, giáo dục, y tế, giao thông vận tải, tài chính ngân hàng... tất cả đều phải được quan tâm và đầu tư một cách triệt để để nâng cấp, làm mới, ngày càng cải thiện cho phù hợp với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Cơ sở hạ tầng yếu kém là trở ngại rất lớn đối với các nhà đ ầu tư. Nó là đòn bẩy thúc
16 đẩy nền kinh tế, là điều kiện quyết định đến chi phí sản xuất, tiến độ đầu tư, chất lượng sản phẩm và lợi nhuận của nhà đ ầu tư. Vấn đề tổ chức giao thông và chấp hành luật lệ giao thông ở các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh đang là một vấn đề nan giải, gây nhiều bức xúc cho xã hội, cho nên giao thông cần được đặc biệt quan tâm và không ngừng cải thiện để đảm bảo không chỉ vì lợi ích kinh tế mà còn giữ vững trật tự an toàn xã hội. Từ năm 2000 trở lại đây Việt nam đã có nhiều giải pháp khắc phục yếu kém về giao thông như khôi phục giao thông công cộng bằng các biện pháp trợ giá xe buýt, trang b ị cơ sở hạ tầng giao thông đô thị như đèn tín hiệu giao thông, biển báo giao thông, hạn chế xe máy tham gia giao thông, nâng lệ phí đăng kí xe máy, ô tô, quy định mỗi người chỉ được đăng kí một xe. Tăng cường giáo dục mọi người tuân thủ luật lệ giao thông, trong vận tải hàng hoá cần hạn chế thời gian xe tải cỡ lớn ra vào nội đô thị, cần xây dựng các cảng, điểm tập kết hàng hoá ở xung quanh thành phố. Được sự giúp đỡ của Đức, Việt Nam đang nghiên cứu xây dựng hệ thống tàu điện ngầm, xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng của tỉnh, nguồn điện cần phải ổn định để phát triển sản xuất kinh doanh, giá điện, giá nước phải rẻ để giảm chi phí đầu vào cho các nhà đầu tư, giá bưu chính viễn thông quá cao cần hạ xuống ngang bằng với các nước trong khu vực, hoàn thành đường dây 500 KV Bắc - Nam, triển khai các dự án nâng cấp, sửa chữa, mở rộng các tuyến đ ường quan trọng, thêm vào đó Ngân hàng thế giới đã chấp nhận cho Việt Nam vay với lãi suất ưu đãi trong đó các khoản vay để thực hiện dự án nâng cấp hệ thống thanh toán hiện đại cho ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Qua đó ta thấy yếu tố kinh tế ảnh hưởng lớn đến môi trường đầu tư. Sự phát triển kinh tế kĩ thuật là điều kiện để có một môi trường đầu tư vững chắc, an toàn và hấp dẫn. 1.2.3. Sự phát triển của hệ thống pháp luật về Đầu tư Cũng như yếu tố kinh tế, chính trị, yếu tố pháp luật cũng có vai trò quan trọng không kém đối với môi trường đầu tư. Môi trường đầu tư có hấp dẫn hay không? Có hoàn thiện hay không? Là phụ thuộc không nhỏ vào các
17 quy định của pháp luật về đầu tư. Tính hấp dẫn của một quốc gia về lĩnh vực đầu tư trước hết phải được thể hiện ở Luật. Đối với mọi quốc gia, Luật đầu tư nước ngoài là một bằng chứng cụ thể của sự mở cửa và là cái mà các nhà đ ầu tư đều quan tâm. Cùng với luật là các văn bản dưới luật trong hệ thống pháp luật là không kém phần quan trọng, nghiên cứu các văn bản pháp lý liên quan đ ến đầu tư nước ngoài chúng ta thấy các văn bản ban hành sau đó bao giờ cũng thoáng hơn các văn bản trước thể hiện đúng chủ trương của Nhà nước Việt Nam là tạo điều kiện ngày càng thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư đủ sức cạnh tranh với các nước xung quanh. Các nhà đầu tư khi thực hiện đầu tư vào một nước sẽ phải đụng chạm rất nhiều vấn đề về luật pháp. Tuy nhiên cái mà họ quan tâm nhất đó là các vấn đề về quyền kinh doanh, các biện pháp ưu đãi và bảo đảm đầu tư, các thủ tục cấp phép đầu tư và các phương thức giải quyết tranh chấp về đầu tư. Đối với nước ta kể từ khi có Luật đầu tư nước ngoài năm 1987 được công bố các cơ quan quản lý thường theo dõi tình hình thực tế, kịp thời kiến nghị những sửa đổi bổ sung, đặc biệt đã được Quốc hội sửa đổi bổ sung nhiều lần cho phù hợp với cơ chế thị trường và quá trình hội nhập nền kinh tế quốc tế, sửa đổi lần một năm 1990 sau đó sửa đổi năm 1992, 1996 và sửa đổi gần đây nhất năm 2000. Vì thế cho nên về cơ b ản Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam đã phù hợp với nền kinh tế mở, phù hợp với tình hình trong nước và trên thế giới, vừa đảm bảo lợi ích kinh tế xã hội của Việt Nam, vừa tăng tính hấp dẫn với các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề cần đ ược tiếp tục sửa đổi bổ sung như hệ thống pháp luật của nước ta chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu kinh doanh của các nhà đầu tư nên gây nhiều khó khăn cho họ. Như đối tượng được hưởng ưu đãi thì Luật đầu tư nước ngoài năm 1987 quy định chỉ dành một số ưu đ ãi cho một số dự án liên doanh, không ưu đãi cho xí nghiệp 100% vốn nước ngoài. Thực tế xí nghiệp 100% vốn nước ngoài cũng gặp nhiều khó khăn như không có sự hỗ trợ của đối tác Việt Nam, chịu rủi ro một mình, trong khi nhiều dự án này cũng thuộc
18 diện ưu tiên của Việt Nam. Vì vậy cho nên pháp luật cần có những biện pháp bảo đảm và khuyến khích đầu tư nhiều hơn cho các nhà đ ầu tư, pháp luật cũng cần phải được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện nâng cao tính hấp dẫn. Hệ thống pháp luật chưa đồng bộ chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu kinh doanh gây khó khăn cho nhà đầu tư dẫn đến khó khăn trong vấn đề đầu tư. Dù luật đầu tư có mềm dẻo thông thoáng nhưng thủ tục đầu tư rườm rà phức tạp tạo ra những khe hở cho quan chức địa phương sách nhiễu gây phiền hà, tham ô, hối lộ, gây thiệt hại đến lợi ích nhà đầu tư làm họ nản lòng. Thủ tục đầu tư là một vấn đề nổi cộm đang được chúng ta cải tiến từng bước. Để đảm bảo tính hấp dẫn cần kiên quyết thực hiện '' một cửa '' và quy đ ịnh chặt chẽ thời gian tối đa để giải quyết thủ tục, kiên quyết xử lý và xử lý nghiêm những trường hợp gây phiền hà, ăn hối lộ. Chẳng hạn việc thẩm định thiết kế do Bộ Xây Dựng đề ra gồm 4 nội dung: Tư cách pháp nhân; kiến trúc; an toàn xây dựng; giải pháp xây dựng và phòng chống cháy nổ như hiện nay là quá phiền hà. Trong vấn đề này có lẽ chỉ nên kiểm tra tư cách pháp nhân của nhà thiết kế và kiến trúc phải hợp quy hoạch cảnh quan, còn các nội dung khác chỉ cần ban hành tiêu chuẩn, quy phạm xây dựng để nhà đầu tư thực hiện và chịu trách nhiệm là đ ủ. Hướng sắp tới cần nhanh chóng thực hiện tối ưu hoá các thủ tục hành chính, rút ngắn tối đa thời gian mà các nhà đầu tư phải chi phí cho các công việc thủ tục. Kinh nghiệm quốc tế trong những năm qua cũng đã cho ta bài học kinh nghiệm mặc dù độ thông thoáng như nhau tạo ra tính hấp dẫn do luật đầu tư mang lại cao như nhau nhưng ở nước nào có thủ tục đầu tư đơn giản gọn nhẹ ở đó thu hút đầu tư mạnhhơn. thì Chẳng hạn trong số các nước ở khu vực ASEAN như Thái Lan là nước thực hiện đơn giản hoá thủ tục đầu tư khá mạnh, cơ quan hợp tác đầu tư là cửa duy nhất tiếp nhận hồ sơ và giải quyết công việc tiếp theo đồng thời thay mặt nhà đầu tư liên hệ với cơ quan hữu quan rồi trả lời nhà đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư nhanh chóng trong thủ tục hành chính khi đầu tư vào nước mình. Do vậy mà Thái Lan thu hút được nhiều vốn đầu tư nhất trong
19 khu vực. Trái lại thủ tục ở Philippin quá rườm rà có đến 45 cơ quan liên quan đến việc thực hiện dự án. Riêng việc xét duyệt cho phép đầu tư cũng đã có 4 cơ quan có thẩm quyền xét duyệt gây cản trở đối với việc thu hút đầu tư. Đối với nước ta thủ tục đầu tư là vấn đề trở ngại việc thu hút đầu tư chẳng hạn thời gian chuẩn bị dự án kéo dài thường 6 tháng đến 1 năm hoặc d ài hơn, cơ quan này cũng có quyền buộc nhà đ ầu tư trình dự án để họ xem xét góp ý mặc dù nhiều khi không đủ trình đ ộ, thêm vào đó việc chuẩn bị dự án của b ên Việt Nam thường sơ suất, khi đàm phán phải sửa đổi bổ sung nhiều lần. Các nhà đầu tư Đài Loan đánh giá thủ tục đầu tư của Việt Nam quá rườm rà, gây lãng phí thời gian. Do những khó khăn, phức tạp cộng sự thay đổi của cơ chế thị trường mà pháp luật về đầu tư cũng phải thay đổi như thế nào cho phù hợp với sự thay đổi của đất nước và thế giới. Luật đầu tư nước ngo ài 1987 quy định cụ thể về các lĩnh vực khuyến khích đầu tư, các biện pháp bảo đảm đầu tư, chính phủ quản lý về đầu tư nước ngoài. Luật Đầu tư nước ngo ài 1987 ban hành vẫn mắc phải những sai lầm những nhược điểm vốn có của hệ thống pháp luật thời kì bao cấp, bởi chúng được ban hành trong bối cảnh đất nước mới bước vào thời kì đổi mới sau Đại hội Đảng VI năm 1986 nền kinh tế còn vận hành theo cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, quan hệ kinh tế đối ngoại tập trung vào Liên Xô và Đông Âu. Luật đầu tư nước ngoài 1987 chỉ tập trung hướng dẫn xí nghiệp có vốn đầu tư nước ngo ài mà coi nhẹ hợp đồng hợp tác kinh doanh; giới hạn tư nhân phải chung vốn với tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân đ ể thành bên Việt nam; cho xí nghiệp liên doanh được miễn giảm thuế lợi tức và chuyển lỗ 5 năm mà không áp dụng vấn đề này với các hình thức đầu tư 100% vốn nước ngo ài và hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh. Đ ể thực hiện yêu cầu tiếp tục hoàn thiện hệ thống quy phạm pháp luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Ngày 30.9.1990 tại kì họp thứ 7 Quốc hội khoá VIII đã thông qua Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Đầu tư nước ngoài năm 1987 sửa đổi, bổ sung 15 điều trên 42 điều của Luật đầu tư nước ngoài năm 1987 tập trung chủ yếu ba vấn đề :
20 1. Cho phép tư nhân hợp tác đầu tư với nước ngoài. 2. Quy định liên doanh nhiều bên và liên doanh tiếp. 3 . Quy định hàng thay thế hàng nhập khẩu. Sau khi sửa đổi bổ sung lần 1 Luật đầu tư nước ngoài 1990 đã có hàng loạt các văn bản pháp luật có liên quan đến đầu tư nước ngoài cũng đã đ ược ban hành mới hoặc sửa đổi bổ sung cho phù hợp. Với sự sửa đổi bổ sung đồng bộ này hệ thống pháp luật về đầu tư nước ngo ài góp phần làm cho môi trường đầu tư nước ngo ài ở Việt nam vào những năm 1990 thêm hấp dẫn. Luật đầu tư nước ngoài bước sang một giai đoạn phát triển mới đánh dấu sự thành công của chính sách mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế của Đảng và Nhà nước ta. Tuy nhiên Luật Đầu tư nước ngoài 1990 chỉ giải quyết được 3 vướng mắc nêu trên còn có những vướng mắc khác chưa kể những vướng mắc phát sinh mới đã cản trở hoạt động đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Luật Đầu tư nước ngoài 1992 đã sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Đầu tư nước ngoài năm 1990 và đã giải quyết những bức xúc này. Năm 1992 tình hình kinh tế xã hội đã có nhiều biến chuyển tích cực việc hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung và pháp luật về đầu tư nước ngoài nói riêng đ ã tạo hành lang pháp lý mới cho nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng. Hơn nữa giai đoạn này hệ thống pháp luật Việt Nam có sự ra đời của Hiến pháp 1992, Điều 25 quy định những nguyên tắc về hợp tác kinh tế với nước ngoài, liên quan đến Đầu tư nước ngoài đã tạo cơ sở pháp lý mới cho hoạt động đầu tư nước ngoài. Vấn đề thu hút vốn Đầu tư nước ngo ài ngày càng có tính cạnh tranh gay gắt số nước kêu gọi đầu tư nặng nhất là các nước đang phát triển. Cải thiện môi trường Đầu tư nước ngoài là vấn đề bức xúc của các Quốc gia cần thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Thực tiễn Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam năm 1992 cho thấy các mục tiêu kinh tế x ã hội và tài chính của hoạt động Đầu tư nước ngoài có mối quan hệ chặt chẽ, tác động qua lại lẫn nhau, không khuyến khích đúng mức sẽ không thu hút được đầu tư nước ngoài, vốn đầu tư nước ngoài vào ít thì các mục tiêu kinh tế x ã hội cũng không đạt được vì vậy việc điều chỉnh hành lang pháp lý