Luận văn: Nợ quá hạn và những giải pháp nhằm ngăn ngừa, hạn chế và xử lý nợ quá hạn trong kinh doanh tín dụng của các ngân hàng thương mại

Chia sẻ: Lê Thanh Hà | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

151
lượt xem 41
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn: Nợ quá hạn và những giải pháp nhằm ngăn ngừa, hạn chế và xử lý nợ quá hạn trong kinh doanh tín dụng của các ngân hàng thương mại được thực hiện nhằm đưa ra một số ý kiến đóng góp vào công tác xử lý nợ quá hạn của các ngân hàng thương mại nói chung và Sở Giao dịch Ngân hàng Ngoại thương Việt nam nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Nợ quá hạn và những giải pháp nhằm ngăn ngừa, hạn chế và xử lý nợ quá hạn trong kinh doanh tín dụng của các ngân hàng thương mại

Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ níc ta ®· ph¸t triÓn víi tèc ®é kh¸ cao, ®iÒu nµy ph¶n ¸nh tiÒm lùc cña hÖ thèng Ng©n hµng rÊt m¹nh mÏ vµ vèn tÝn dông ®ãng vai trß rÊt quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc ®· ®¹t ®îc, ho¹t ®éng tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng nh÷ng n¨m qua ®· n¶y sinh mét sè biÓu hiÖn kh«ng lµnh m¹nh, b¸o hiÖu nguy c¬ rñi ro thÊt tho¸t vèn tÝn dông tõ c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cña ng©n hµng ngµy cµng chång chÊt. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh mét thùc tÕ lµ ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng tuy cã t¨ng vÒ "lîng" nhng l¹i gi¶m vÒ "chÊt", tæng d nî tÝn dông t¨ng nhanh ®· kÐo theo t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n nghiªm träng trªn quy m« réng lín. Nî qu¸ h¹n ph¸t sinh do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, nhng nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ sù bÊt æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ trong thêi kú chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ qu¶n lý quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. NhiÒu vÊn ®Ò lý luËn cha ®îc thö nghiÖm, hÖ thèng luËt ph¸p cha ®Çy ®ñ vµ ®ång bé, c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch, quy tr×nh nghiÖp vô cha ®îc x©y dùng hoµn chØnh, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®éi ngò c¸n bé tÝn dông cßn non yÕu, chÝnh v× vËy ng©n hµng ®· m¾c ph¶i nhiÒu sai ph¹m trªn c¶ ba kh©u: qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh vµ t¸c nghiÖp. Nh×n ra thÕ giíi, nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn còng l©m vµo t×nh h×nh t¬ng tù. Theo b¸o c¸o cña IMF, tõ n¨m 1980 ®· cã 52 níc ®ang ph¸t triÓn ®Ó x¶y ra thÊt tho¸t gÇn hÕt sè vèn cña hÖ thèng Ng©n hµng níc ®ã. H¬n 10 níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i sö dông tíi 10% GDP hµng n¨m ®Ó kh«i phôc c¸c vô bª bèi Ng©n hµng. Trong thËp niªn qua, c«ng viÖc hµn g¾n l¹i c¸c Ng©n hµng bÞ ®æ bÓ t¹i c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c níc ®ang 1
chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®· ngèn hÕt gÇn 250 tû USD cña c¸c ChÝnh phñ. Tõ thùc tÕ trªn, ta cã thÓ nhËn ®Þnh, nî qu¸ h¹n - mét h×nh thøc biÓu hiÖn cô thÓ cña rñi ro tÝn dông - lµ nguyªn nh©n g©y thÊt tho¸t vèn, ®Èy c¸c ng©n hµng ®Õn chç thua lç vµ ph¸ s¶n, nî qu¸ h¹n g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ cho nÒn kinh tÕ. Nh vËy, nÕu c«ng t¸c phßng ngõa vµ xö lý nî qu¸ h¹n ®îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ th× mäi rñi ro kh¸c cña Ng©n hµng sÏ ®îc gi¶m nhÑ, Ng©n hµng sÏ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n n÷a. §èi víi hÖ thèng ng©n hµng, viÖc t×m ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ nî qu¸ h¹n còng nh xö lý nî qu¸ h¹n lµ mét nhiÖm vô hÕt søc cÊp b¸ch cña c¸c Ng©n hµng hiÖn nay nh»m lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng vµ gãp phÇn tÝch cùc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. ChÝnh v× vËy t«i ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi cho b¶n LuËn v¨n cña m×nh lµ : "Nî qu¸ h¹n vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ng¨n ngõa, h¹n chÕ vµ xö lý nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i" nh»m ®a ra mét sè ý kiÕn ®ãng gãp vµo c«ng t¸c xö lý nî qu¸ h¹n cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i nãi chung vµ Së Giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt nam nãi riªng. KÕt cÊu luËn v¨n, ngoµi phÇn lêi më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, bao gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: Ng©n hµng Th¬ng m¹i vµ vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n - C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ, xö lý nî qu¸ h¹n t¹i Së Giao dÞch Ng©n Hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam. Ch¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m ng¨n ngõa, h¹n chÕ vµ xö lý nî qu¸ h¹n. 2
Ch¬ng I: Ng©n hµng Th¬ng m¹i vµ vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng I. Mét vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ Ng©n hµng Th¬ng m¹i: 1. Kh¸i niÖm Ng©n hµng Th¬ng m¹i: §Ó ®a ra mét ®Þnh nghÜa vÒ Ng©n hµng Th¬ng m¹i, ngêi ta thêng c¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ môc ®Ých ho¹t ®éng cña nã trªn thÞ trêng tµi chÝnh, vµ ®«i khi cßn kÕt hîp tÝnh chÊt, môc ®Ých vµ ®èi tîng ho¹t ®éng. Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ Ng©n hµng Th¬ng m¹i: VÝ dô nh LuËt Ng©n hµng cña Ph¸p n¨m 1941 ®· ®Þnh nghÜa: "®îc coi lµ Ng©n hµng lµ nh÷ng xÝ nghiÖp díi h×nh thøc c¬ së hµnh nghÒ thêng xuyªn nhËn cña c«ng chóng díi h×nh thøc ký th¸c hay h×nh thøc kh¸c c¸c sè tiÒn mµ hä dïng cho chÝnh hä vµo c¸c nghiÖp vô chiÕt khÊu tÝn dông hay dÞch vô tµi chÝnh”. Hay nh luËt Ng©n hµng cña Ên ®é n¨m 1950, ®îc bæ sung n¨m 1959 ®· nªu: "Ng©n hµng lµ c¬ së nhËn c¸c kho¶n tiÒn ký th¸c ®Ó cho vay hay tµi trî ®Çu t". Nh÷ng ®Þnh nghÜa t- ¬ng tù nh vËy lµ c¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ môc ®Ých ho¹t ®éng. Mét lo¹t ®Þnh nghÜa kh¸c l¹i c¨n cø vµo sù kÕt hîp víi ®èi tîng ho¹t ®éng. Cô thÓ nh LuËt Ng©n hµng cña §an M¹ch n¨m 1930 ®· ®Þnh nghÜa nh sau: "Nh÷ng nhµ b¨ng thiÕt yÕu gåm c¸c nghiÖp vô nhËn tiÒn 3
ký th¸c, b¸n bu«n vµng b¹c, hµnh nghÒ th¬ng m¹i vµ c¸c gi¸ trÞ ®Þa èc, c¸c ph¬ng tiÖn tÝn dông vµ hèi phiÕu, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô chuyÓn ng©n, ®øng ra b¶o hiÓm.." ë ViÖt nam, trong bíc chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng XHCN. Mäi ngêi ®îc tù do kinh doanh theo ph¸p luËt, ®îc b¶o hé quyÒn së h÷u vµ thu nhËp hîp ph¸p, c¸c h×nh thøc së h÷u cã thÓ hçn hîp, ®an kÕt víi nhau h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh doanh ®a d¹ng. C¸c doanh nghiÖp kh«ng ph©n biÖt c¸c quan hÖ së h÷u ®Òu tù chñ kinh doanh, hîp t¸c vµ c¹nh tranh víi nhau, b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt. Theo híng ®ã, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn tÊt yÕu sÏ t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt vµ ®ßi hái sù ra ®êi cña nhiÒu lo¹i h×nh Ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Cho nªn ®Ó t¨ng cêng qu¶n lý, híng dÉn ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, t¹o thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, ®ång thêi b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n, Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Hîp t¸c x· tÝn dông vµ C«ng ty Tµi chÝnh cña níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam ®· x¸c ®Þnh: "Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ thêng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶, sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph¬ng tiÖn thanh to¸n." Theo LuËt c¸c Tæ chøc TÝn dông th× Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Theo tÝnh chÊt vµ môc tiªu ho¹t ®éng, c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng gåm: ng©n hµng th¬ng m¹i, ng©n hµng ph¸t triÓn, ng©n hµng ®Çu t, ng©n hµng chÝnh s¸ch, ng©n hµng hîp t¸c vµ c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng kh¸c. 4
MÆc dï cã nhiÒu c¸ch thÓ hiÖn kh¸c nhau, nhng ph©n tÝch khai th¸c néi dung cña c¸c ®Þnh nghÜa ®ã, ngêi ta dÔ dµng nhËn thÊy c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®Òu cã chung mét tÝnh chÊt, ®ã lµ viÖc nhËn tiÒn ký th¸c - tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ cã kú h¹n, ®Ó sö dông vµo c¸c nghiÖp vô cho vay, chiÕt khÊu vµ c¸c nghiÖp vô kinh doanh kh¸c cña chÝnh ng©n hµng. Ngµy nay quy m« cña c¸c ng©n hµng ngµy cµng ®îc më réng vÒ vèn vµ ph¹m vi ho¹t ®éng. Trªn thÕ giíi hiÖn nay cã sù ph©n ®Þnh Ng©n hµng ®a n¨ng vµ Ng©n hµng chuyªn m«n ho¸. Sù ph©n ®Þnh nµy ë mçi níc, mçi khu vùc, mçi thêi kú ph¸t triÓn lµ kh¸c nhau, ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ®iÒu hoµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. Ng©n hµng ®a n¨ng thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô vèn cã cña mét Ng©n hµng: nhËn tiÒn göi (cña mäi ®èi tîng, mäi lo¹i thêi h¹n), cho vay (cho tÊt c¶ c¸c thêi h¹n, c¸c ngµnh kinh tÕ), vµ kinh doanh chøng kho¸n. Cßn Ng©n hµng chuyªn m«n ho¸ chØ thùc hiÖn mét trong nh÷ng nhiÖm vô vèn cã. Mçi lo¹i Ng©n hµng chuyªn doanh hay ®a n¨ng ®Òu cã nhng - u thÕ vµ nhîc ®iÓm riªng. §èi víi Ng©n hµng ®a n¨ng u ®iÓm næi bËt lµ: më réng ®îc c¸c nghiÖp vô ng©n hµng, cã thÓ gi¶m ®îc chi phÝ trong qu¸ tr×nh giao dÞch víi kh¸ch hµng. Ng©n hµng ®a n¨ng cã thÓ ho¹t ®éng kinh doanh, sö dông nguån vèn vµo c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau, do vËy h¹n chÕ ®îc rñi ro, lµm cho tæng lîi nhuËn kh«ng bÞ ¶nh hëng lín nÕu mét nghiÖp vô nµo ®ã ho¹t ®éng kÐm. Ng©n hµng ®a n¨ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng tÊt c¶ c¸c yªu cÇu dÞch vô cña kh¸ch hµng, thu hót ®îc nhiÒu kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, Ng©n hµng ®a n¨ng còng béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm lµ nã khã cã ®iÒu kiÖn ®Ó t×m hiÓu mét c¸ch s©u s¾c vÒ nhu cÇu vèn cña mét ®¬n vÞ kh¸ch hµng, dÉn ®Õn chÊt lîng phôc vô kh¸ch hµng sÏ kh«ng cao. 5
Ngîc l¹i, Ng©n hµng chuyªn m«n ho¸ chØ thùc hiÖn mét sè nghiÖp vô nhÊt ®Þnh vµ giíi h¹n ®èi tîng phôc vô nªn cã ®iÒu kiÖn hiÓu s©u h¬n vÒ ®¬n vÞ kh¸ch hµng, kh¶ n¨ng nghiÖp vô còng ®îc chuyªn m«n cao. Tuy nhiªn trong c¬ chÕ thÞ trêng, Ng©n hµng chuyªn doanh kÐm linh ho¹t h¬n Ng©n hµng ®a n¨ng. Kh¶ n¨ng thu hót kh¸ch hµng bÞ h¹n chÕ, rñi ro t¬ng ®èi lín. Ngµy nay, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi trªn thÞ tr- êng tµi chÝnh ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ sè lîng vµ quy m« ho¹t ®éng, ®a d¹ng vµ phong phó. Ngêi ta ph©n biÖt Ng©n hµng Th¬ng m¹i víi c¸c tæ chøc m«i giíi tµi chÝnh kh¸c ë chç Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ tæ chøc chuyªn kinh doanh tiÒn göi, chñ yÕu lµ tiÒn nhµn rçi cña c¸c tÇng líp d©n c trong x· héi vµ tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, tiÒn göi cña ChÝnh phñ… chÝnh tõ ho¹t ®éng ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c Ng©n hµng Thîng m¹i t¨ng gÊp nhiÒu lÇn sè vèn thùc cã ®Ó ®a vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. §ã lµ ®Æc trng c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt Ng©n hµng Th¬ng m¹i víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c. 2. §Æc trng ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i: Ngµy nay ngêi ta kh«ng thÓ h×nh dung næi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng mµ v¾ng bãng c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian, mµ trong ®ã ®iÓn h×nh nhÊt lµ c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®îc coi nh lµ con ®Î cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tiÒn tÖ, ®ång thêi ng©n hµng còng lµ bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi khái nÒn kinh tÕ hµng ho¸, nã tån t¹i nh mét tÊt yÕu lÞch sö trong ®êi kinh tÕ, x· héi hiÖn ®¹i. Ph¸t triÓn cïng víi xu híng ®i lªn cña nÒn kinh tÕ, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i ngµy cµng ®îc më réng c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng, víi c¸c ®Æc trng chñ yÕu nh sau: - Thêng xuyªn nhËn tiÒn göi cña c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan vµ t nh©n. 6
- Sö dông c¸c kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng ®Ó thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô chiÕt khÊu, cho vay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc vµ c¸ nh©n. - Qu¶n lý vµ cho sö dông c¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n. §©y lµ ba mÆt ho¹t ®éng cã quan hÖ chÆt chÏ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Theo dâi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i th× nghiÖp vô "®i vay ®Ó cho vay" cã thÓ nãi lµ ho¹t ®éng kinh doanh truyÒn thèng cña Ng©n hµng. MÆt kh¸c, trong khi vai trß trung gian chuyÓn vèn tõ ngêi cho vay sang ngêi ®i vay, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®· t¹o dùng ra nh÷ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, nh thanh to¸n chuyÓn kho¶n, sec, thÎ tÝn dông lµm t¨ng nhanh tèc ®é lu chuyÓn tiÒn tÖ qua Ng©n hµng, tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý ®ång thêi bæ sung nguån vèn tÝn dông cho c¸c ng©n hµng. Cã thÓ nãi ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®· thùc sù g¾n bã mËt thiÕt víi hÖ thèng lu th«ng tiÒn tÖ vµ hÖ thèng thanh to¸n trong níc vµ quèc tÕ. 3. Vai trß cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ: Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®ãng vai trß quan träng, nã lµ “hÖ thÇn kinh”, “hÖ tuÇn hoµn” cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÒn kinh tÕ chØ cã thÓ cÊt c¸nh, ph¸t triÓn víi tèc ®é cao nÕu cã mét hÖ thèng Ng©n hµng lµnh m¹nh. Ng©n hµng Th¬ng m¹i lu«n cã mÆt ë nh÷ng tô ®iÓm kinh tÕ thÞ truêng, ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ réng kh¾p th× hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th- ¬ng m¹i còng ph¸t triÓn t¬ng xøng. Nh vËy, sù ra ®êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ lµ t¸c nh©n thiÕt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. 3.1 Ng©n hµng lµ n¬i cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ: 7
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®ãng vai trß nh mét tr¸i tim trong c¬ thÓ, nã cung cÊp vèn ®Çu t cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp lín vµ nhá thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n. Vèn ®îc t¹o ra tõ qu¸ tr×nh tÝch luü, tiÕt kiÖm cña mçi c¸ nh©n, doanh nghiÖp vµ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ. Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®øng ra huy ®éng c¸c nguån vèn nhµn rçi vµ t¹m thêi nhµn rçi ë mäi tæ chøc, c¸c nh©n, mäi thµnh phÇn kinh tÕ nh: vèn t¹m thêi ®îc gi¶i phãng ra tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, vèn tõ nguån tiÕt kiÖm cña c¸c c¸ nh©n trong x· héi... B»ng nguån vèn huy ®éng ®îc, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, ng©n hµng Th¬ng m¹i l¹i cung cÊp vèn cho mäi tæ chøc kinh tÕ vµ c¸ nh©n trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, ho¹t ®éng ®Çu t vµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Nhê cã ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng Th¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng tÝn dông, c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn më réng s¶n xuÊt, c¶i tiÕn kü thuËt, m¸y mãc c«ng nghÖ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña m×nh. 3.2 Ng©n hµng lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi thÞ tr êng: Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp chÞu sù t¸c ®éng vµ chi phèi m¹nh mÏ cña c¸c quy luËt kinh tÕ nh: quy luËt gÝa trÞ, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung cÇu... qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i ®îc tÝnh to¸n dùa trªn nhu cÇu cña thÞ trêng. T¸ch rêi khái thÞ trêng còng cã nghÜa lµ kÕt thóc con ®êng kinh doanh cña doanh nghiÖp. §øng tríc c¸c yªu cÇu ngµy cµng kh¾t khe vµ ®ßi hái cao cña thÞ trêng, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp ph¶i liªn tôc ®æi míi ph¬ng thøc kinh doanh, ®æi míi trang thiÕt bÞ, c¶i tiÕn d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý... ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña thÞ trêng. Nhng nh÷ng ho¹t ®éng ®ã ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã mét khèi lîng vèn ®Çu t rÊt lín, nhiÒu khi vît qu¸ kh¶ n¨ng cña b¶n th©n doanh nghiÖp. Vµ ®©y chÝnh lµ lóc 8
cÇn thiÕt tíi sù hç trî vèn cña Ng©n hµng. Víi nguån vèn huy ®éng dåi dµo cña m×nh, Ng©n hµng cã thÓ cÊp cho doanh nghiÖp mét kho¶n tÝn dông nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t cña doanh nghiÖp, gióp doanh nghiÖp cã thÓ n©ng cao chÊt lîng mäi mÆt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, tõ ®ã gióp doanh nghiÖp cñng cè ®îc chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. V× vËy cã thÓ nãi c¸c ng©n hµng th- ¬ng m¹i ®ãng vai trß lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi thÞ trêng. 3.3 Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ c«ng cô ®Ó Nhµ níc ®iÒu tiÕt vÜ m«: Víi ph¬ng ch©m ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng XHCN díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc, ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt nam còng chÞu sù kiÓm so¸t, qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. C¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th«ng qua c¸c nghiÖp vô kinh doanh cña m×nh sÏ thùc sù lµ mét c«ng cô ®Ó Nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ trªn lÜnh vùc tµi chÝnh vµ lu th«ng tiÒn tÖ. B»ng ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i trong hÖ thèng, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®· gãp phÇn më réng khèi lîng tiÒn cung øng trong lu th«ng. Th«ng qua viÖc cÊp tÝn dông cho c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ, Ng©n hµng Th¬ng m¹i thùc hiÖn viÖc dÉn d¾t c¸c luång tiÒn, tËp hîp vµ ph©n chia vèn cña thÞ trêng, ®iÒu khiÓn chóng mét c¸ch cã hiÖu qu¶, thùc thi vai trß ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp ®èi víi nÒn kinh tÕ : "Nhµ níc ®iÒu tiÕt Ng©n hµng, Ng©n hµng dÉn d¾t thÞ trêng" 3.4 Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ cÇu nèi nÒn tµi chÝnh quèc gia víi nÒn tµi chÝnh quèc tÕ: Trong xu híng toµn cÇu ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi ngµy nay, kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ t¸ch m×nh ra khái céng ®ång quèc tÕ. ViÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia lu«n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ lµ mét bé 9
phËn cÊu thµnh nªn sù ph¸t triÓn ®ã. V× vËy nÒn tµi chÝnh cña mçi níc còng ph¶i hoµ nhËp víi nÒn tµi chÝnh quèc tÕ. Ng©n hµng Th¬ng m¹i cïng víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng trong sù hoµ nhËp nµy. Víi c¸c nghiÖp vô kinh doanh nh nhËn tiÒn göi, cho vay, thanh to¸n, nghiÖp vô hèi ®o¸i, b¶o l·nh vµ c¸c nghiÖp vô ng©n hµng kh¸c, Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n, kinh doanh ngo¹i hèi, ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n quèc tÕ, hÖ thèng Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®· thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt nÒn tµi chÝnh trong níc phï hîp víi nÒn tµi chÝnh quèc tÕ. Nh vËy, víi viÖc x¸c lËp ®óng ®¾n hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i, Nhµ níc ®· ®a nÒn kinh tÕ ®i lªn, ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ cã hiÖu qu¶, tiÕn tíi s¸nh kÞp vµ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ cña c¸c níc trªn thÕ giíi. Th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng ho¹t ®éng cña m×nh, nhÊt lµ chøc n¨ng trung gian tÝn dông, Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®· trë thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, gãp phÇn to lín trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. II. TÝn dông Ng©n hµng vµ vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông ë c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i. 1. TÝn dông Ng©n hµng: 1.1 Kh¸i niÖm vÒ tÝn dông: Tõ "tÝn dông" xuÊt ph¸t tõ gèc La tinh: “CREDITUM” - cã nghÜa lµ mét sù tin tëng, tÝn nhiÖm. Theo ng«n ng÷ d©n gian ViÖt Nam, tÝn dông biÓu hiÖn mèi quan hÖ vay mîn vµ hoµn tr¶. Theo quan ®iÓm cña K.Marx: " TÝn dông lµ qu¸ tr×nh chuyÓn nh- îng t¹m thêi mét lîng gi¸ trÞ tõ ngêi së h÷u ®Õn ngêi sö dông vµ sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, thu l¹i ®îc mét lîng gi¸ trÞ lín h¬n lîng gi¸ trÞ ban ®Çu". 10
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, ngµy nay tÝn dông ®îc hiÓu lµ dïng ®Ó chØ mét sè hµnh vi kinh tÕ rÊt phøc t¹p nh: b¸n chÞu hµng ho¸, cho vay, chiÕt khÊu, b¶o l·nh, ký th¸c, ph¸t hµnh giÊy b¹c. Trong mçi hµnh vi tÝn dông trªn, chóng ta thÊy hai bªn cam kÕt víi nhau nh sau: Mét bªn th× trao ngay mét sè tiÒn. Cßn bªn kia th× cam kÕt sÏ hoµn l¹i sè tiÒn ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ theo mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Nhµ kinh tÕ Ph¸p Baudin ®· ®Þnh nghÜa tÝn dông nh lµ “mét sù trao ®æi tµi kho¸ hiÖn t¹i lÊy mét tµi kho¸ t¬ng lai”. ë ®©y chóng ta thÊy yÕu tè thêi gian ®· xen vµo vµ còng v× cã sù xen lÉn ®ã cho nªn cã thÓ cã sù bÊt tr¾c, rñi ro x¶y ra vµ cÇn cã tÝn nhiÖm cña hai bªn ®¬ng sù ®èi víi nhau. Hai bªn ®¬ng sù dùa vµo sù tÝn nhiÖm ®Ó cho nhau mîn vèn- h×nh thµnh hµnh vi tÝn dông. Nh÷ng hµnh vi tÝn dông cã thÓ bÊt cø ai còng lµm ®uîc, ®¬n gi¶n nh viÖc hai ngêi cho nhau vay tiÒn. Tuy nhiªn, víi thêi gian chóng ta thÊy hµnh vi tÝn dông cã xu híng tËp trung vµo c¸c ng©n hµng, tõ ®ã h×nh thµnh mét sù chuyªn nghiÖp ho¸ trong hµnh vi tÝn dông. Ngµy nay khi nãi tíi tÝn dông ngêi ta nghÜ ngay tíi c¸c Ng©n hµng, v× tæ chøc nµy chuyªn lµm c¸c c«ng viÖc nh cho vay, b¶o l·nh, chiÕt khÊu, ký th¸c vµ c¶ viÖc ph¸t hµnh giÊy b¹c n÷a. T×m hiÓu vÒ tÝn dông ng©n hµng, ta thÊy tÝn dông lµ mét kh¸i niÖm kinh tÕ h¬n lµ ph¸p lý, c¸c hµnh vi tÝn dông Ng©n hµng cã cïng mét Logic kinh tÕ: høng chÞu rñi ro cho mét ngêi mµ Ng©n hµng ®· tin t- ëng øng vèn cho sö dông. Thùc chÊt cña tÝn dông Ng©n hµng lµ quan hÖ vay mîn cã hoµn tr¶ c¶ vèn vµ l·i gi÷a mét bªn lµ Ng©n hµng mét bªn lµ nh÷ng ngêi ®i vay - ®©y lµ quan hÖ chuyÓn nhîng t¹m thêi quyÒn sö dông vèn, lµ quan hÖ 11
®«i bªn cïng cã lîi, ®èi tîng vay mîn ë ®©y lµ tiÒn tÖ. TÝn dông cña c¸c ng©n hµng cã u ®iÓm lµ rÊt linh ho¹t vµ nguån vèn dåi dµo nªn nã thÓ ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi. 1.2 Chøc n¨ng cña tÝn dông Ng©n hµng: * Chøc n¨ng ph©n phèi l¹i tµi nguyªn: TÝn dông ng©n hµng lµ sù vËn ®éng cña vèn, tõ chñ thÓ nµy sang chñ thÓ kh¸c, tõ nh÷ng xÝ nghiÖp, c¸ nh©n cã vèn t¹m thêi cha sö dông sang nh÷ng xÝ nghiÖp, c¸ nh©n thiÕu vèn cho cho s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. Nhê vµo sù vËn ®éng cña tÝn dông ng©n hµng mµ c¸c chñ thÓ vay vèn nhËn ®îc tµi nguyªn cña x· héi phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Ph©n phèi tÝn dông ®îc thùc hiÖn b»ng hai c¸ch: Ph©n phèi trùc tiÕp vµ ph©n phèi gi¸n tiÕp. Ph©n phèi trc tiÕp lµ viÖc ph©n phèi tõ chñ thÓ cã vèn t¹m thêi cha sö dông sang chñ thÓ trùc tiÕp sö dông vèn ®ã cho kinh doanh vµ tiªu dïng. Ph©n phèi gi¸n tiÕp lµ viÖc ph©n phèi ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc trung gian nh Ng©n hµng, Quü tÝn dông nh©n d©n, C«ng ty tµi chÝnh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ph©n phèi tÝn dông qua c¸c Ng©n hµng chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt. Mét mÆt, Ng©n hµng tËp trung vèn, tiÒn tÖ cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ®Ó lµm nguån vèn cho vay. MÆt kh¸c Ng©n hµng ph©n phèi nguån vèn ®ã díi h×nh thøc cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n. TÝn dông Ng©n hµng cã t¸c dông ®iÒu tiÕt sù di chuyÓn cña vèn ®Çu t dÉn ®Õn b×nh qu©n ho¸ tû suÊt lîi nhuËn, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ réng kh¾p. Trong ho¹t ®éng tÝn dông, v× môc ®Ých thu håi lîi nhuËn tèi ®a vµ ®¶m b¶o an toµn cña ®ång vèn nªn Ng©n hµng ®· h¹n chÕ cho vay ®èi víi nh÷ng ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp, kÐm ph¸t triÓn. V× thÕ g©y 12
nªn mét sù chuyÓn híng trong quan hÖ tÝn dông. Ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®· lµm cho viÖc di chuyÓn vèn diÔn ra mét c¸ch dÔ dµng, tËp trung vµ duy tr× lîi nhuËn ë møc b×nh qu©n ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh. TÝn dông Ng©n hµng sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn trao ®æi tiÖn lîi, tuy chóng kh«ng lo¹i trõ ®îc vµng, b¹c nhng lµm gi¶m sè lîng vµng, b¹c cÇn thiÕt trong trao ®æi vµ lµm gi¶m nhiÒu lo¹i chi phÝ kh¸c. §óng nh K.Marx ®· viÕt: "tiÒn ®· ®îc thay thÕ mét phÇn rÊt lín, mét mÆt b»ng nghiÖp vô tÝn dông vµ mÆt kh¸c b»ng tiÒn tÝn dông” TÝn dông Ng©n hµng lµm cho lîng tiÒn nhµn rçi gi¶m xuèng møc tèi thiÓu cÇn thiÕt vµ ®a tiÒn nhµn rçi vµo kinh doanh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®ång vèn. Ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 1.3. Vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng: 1.3.1. Vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Ng©n hµng. “TÝn dông” hiÓu mét c¸ch n«m na cã nghÜa lµ sù vay mîn vèn ph¸t sinh khi mét bªn (chñ nî) giao cho bªn kia (con nî) sö dông sè tiÒn nhÊt ®Þnh. “§i vay” tøc lµ Ng©n hµng trë thµnh con nî trong mèi quan hÖ víi chñ nî (kh¸ch hµng) cña m×nh. Ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm vay tr¶ sßng ph¼ng. Ng©n hµng cµng ®îc tÝn nhiÖm bao nhiªu th× cµng cã nhiÒu kh¸ch hµng ®Õn göi tiÒn bÊy nhiªu vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn sÏ t¨ng lªn nhiÒu vÒ mÆt lîng, biÕn chuyÓn tÝch cùc vÒ mÆt cÊu tróc t¹o c¬ së ®Ó Ng©n hµng tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng cho vay. “Cho vay” tøc lµ c¸c Ng©n hµng thµnh chñ nî trong mèi quan hÖ víi con nî (kh¸ch hµng). Kh¸ch hµng còng ph¶i cã nghÜa vô thùc hiÖn sù vay tr¶ sßng ph¼ng. §ång thêi, Ng©n hµng ph¶i biÕt c¸ch sö dông vèn ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ ph¸t triÓn vèn. Qua ®ã cã thÓ coi ng©n hµng lµ 13
tr¹m b¬m hót vèn tõ nh÷ng kh¸ch hµng cã d thõa vèn vµ b¬m tiÒn cho c¸c kh¸ch hµng cÇn vèn, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông. Trong nÒn s¶n xuÊt lu th«ng hµng ho¸, tÝn dông tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan. Tuy nhiªn nã kh«ng tån t¹i díi mét d¹ng duy nhÊt mµ c¸c h×nh thøc cña nã còng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ, c¸c h×nh thøc tÝn dông còng cã sù kh¸c nhau nhÊt ®Þnh. H×nh thøc ®Çu tiªn vµ s¬ khai nhÊt cña tÝn dông lµ ho¹t ®éng cho vay nÆng l·i, nã xuÊt hiÖn ®ång thêi víi sù ra ®êi cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. H×nh thøc tÝn dông nµy bÞ coi nh lµ mét tÖ n¹n x· héi vµ nã vÉn tån t¹i cho ®Õn tËn b©y giê. ë h×nh thøc cho vay nÆng l·i, ngêi ta cho nhau vay kh«ng dùa trªn c¬ së hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ chØ ®¸p øng nhu cÇu cuéc sèng tèi thiÓu cu¶ ngêi vay. Quan hÖ vay mîn th- êng kÌm theo nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc gi÷a ngêi vay vµ ngêi cho vay. Sau nµy khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, v× lý do lîi nhuËn, c¸c nhµ t b¶n ®· kh«ng chÊp nhËn vay vèn víi møc l·i suÊt cao h¬n tû suÊt lîi nhuËn cña hä. V× vËy, ®· ra ®êi mét h×nh thøc tÝn dông míi - tÝn dông th¬ng m¹i. Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, Ng©n hµng cã thÓ ®iÒu hoµ tiÒn tÖ trong Ng©n hµng, h¹n chÕ rñi ro vèn, rñi ro thanh to¸n… MÆt kh¸c, ®Ó ®¶m b¶o cho yªu cÇu c«ng t¸c tÝn dông, tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c c¸n bé nh©n viªn ng©n hµng còng tõng bíc ®îc n©ng cao. 1.3.2. Vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ: TÝn dông Ng©n hµng cã mét vai trß rÊt quan träng trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Nã thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ lu th«ng ph¸t triÓn, gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng. TÝn dông ng©n hµng lµ c«ng cô ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ vµ th«ng qua ®ã ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. TÝn dông Ng©n hµng cã chøc n¨ng huy ®éng vµ tËp trung vèn t¹m thêi nhµn rçi ®Ó ®a vµo sö dông. Ho¹t ®éng tÝn dông g¾n liÒn víi c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tõ ®ã gãp phÇn æn ®Þnh qu¸ tr×nh lu th«ng tiÒn tÖ. TÝn dông 14
Ng©n hµng lµ c«ng cô thóc ®Èy h¹ch to¸n kinh doanh cña doanh nghiÖp. TÝn dông lµ ®ßn bÈy quan träng trong viÖc tæ chøc sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nhê cã tÝn dông ng©n hµng mµ c¸c nhu cÇu vèn vît qu¸ vèn tù cã cña doanh nghiÖp ®· ®îc ®¸p øng kÞp thêi. TÝn dông ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng nguån vèn lu ®éng bæ sung cho c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc kinh tÕ. Nhµ níc sö dông tÝn dông ng©n hµng nh mét c«ng cô quan träng phôc vô, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, thùc hiÖn kiÓm so¸t kinh tÕ, kÝch thÝch vËt chÊt, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn viÖc h×nh thµnh kÕ ho¹ch vµ n©ng cao s¶n xuÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ øng dông khoa häc kü thuËt tiÕn bé vµ cñng cè h¹ch to¸n kinh tÕ cu¶ c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ. TÝn dông ng©n hµng lµ ®ßn bÈy quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh më réng mèi quan hÖ giao lu kinh tÕ. §Çu t vèn ra níc ngoµi vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ®· vµ ®ang lµ hai lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ th«ng dông gi÷a c¸c níc. Vèn lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Çu tiªn cho sù hîp t¸c nµy, nhng kh«ng mét tæ chøc kinh tÕ hay c¸ nh©n nµo ®ñ vèn . V× vËy Ng©n hµng víi kh¶ n¨ng ®Æc biÖt cña m×nh lµ n¬i cung cÊp vèn cho c¸c ho¹t ®éng nµy vµ th«ng qua ®ã gãp phÇn më réng t¨ng cêng mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c níc. TÝn dông Ng©n hµng lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn chØ cã thÓ ph¸t triÓn ®îc trªn c¬ së tÝn dông ng©n hµng ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. C¸c c«ng ty cæ phÇn ph¶i dùa vµo c¸c quan hÖ tÝn dông vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó ph¸t hµnh tr¸i phiÕu nh»m ®¸p øng nhu cÇu bæ sung vèn khi cÇn thiÕt. Ngoµi c¸c ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, cßn tån t¹i mét lo¹i h×nh tÝn dông kh¸c lµ tÝn dông th¬ng m¹i. §ã lµ quan hÖ mua b¸n chÞu lÉn nhau gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau vµ gi÷a th¬ng nh©n víi nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸. Trong quan hÖ mua b¸n 15
chÞu, gi¸ b¸n chÞu thêng cao h¬n gi¸ b¸n b»ng tiÒn mÆt. PhÇn chªnh lÖch nµy chÝnh lµ phÇn l·i cña bªn b¸n ®îc hëng . Quan hÖ mua b¸n chÞu chØ diÔn ra gi÷a c¸c ®¬n vÞ cã quan hÖ mua b¸n trùc tiÕp víi nhau, do vËy nã kh«ng ®¸p øng ®uîc nhu cÇu vay mîn ngµy cµng t¨ng cña nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸. Kh¾c phôc nh÷ng nh÷ng nhîc nµy cña tÝn dông th¬ng m¹i, tÝn dông ng©n hµng ®· ra ®êi. TiÒn th©n cña ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng xuÊt ph¸t tõ ho¹t ®éng cña ngêi thî kim hoµn, chÕ t¸c vµng b¹c. Nh÷ng ngêi thî vµng ngoµi viÖc chÕ t¹o ®å trang søc cßn ®¶m b¶o viÖc gi÷ vµ b¶o qu¶n hé vµng b¹c ®Ó hëng kho¶n thï lao nhÊt ®Þnh. Lóc ®Çu trong viÖc b¶o qu¶n, ngêi thî vµng ph¶i ®¸nh giÊu hä tªn cña ngêi göi ®Ó sau nµy tr¶ l¹i cho ®óng ngêi göi. VÒ sau do nhËn biÕt ®îc tÝnh v« danh cña tiÒn tÖ, nh÷ng ngêi thî vµng chØ x¸c ®Þnh khèi lîng vµ chÊt lîng cña sè vµng nhËn göi ®Ó sau nµy tr¶ l¹i ngêi göi mét sè vµng cã khèi lîng vµ chÊt lîng nh cò. Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, ngêi thî vµng nh×n thÊy cã thÓ sö dông mét phÇn sè tiÒn vµng m×nh gi÷ hé ®Ó cho vay kiÕm lêi. Khi ho¹t ®éng göi vµ cho vay ph¸t triÓn, ngêi thî vµng tr¶ l·i cho ngêi göi vµ lµm nhiÖm vô thanh to¸n hé ®Ó khèi lîng tiÒn göi t¨ng lªn, sau ®ã dïng sè tiÒn nµy cho vay ®Ó thu l·i. ChÝnh v× vËy cho dï ë h×nh thøc nµo th× tÝn dông vÉn gi÷ ®îc c¸c ®Æc tÝnh cña nã lµ: ngêi së h÷u tiÒn, hµng ho¸ chuyÓn giao cho ngêi kh¸c sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh do hai bªn tho¶ thuËn. Khi ®Õn h¹n, ngêi sö dông ph¶i hoµn tr¶ l¹i cho ngêi së h÷u mét gi¸ trÞ hµng ho¸ tiÒn tÖ lín h¬n gi¸ trÞ ban ®Çu, phÇn chªnh lÖch gäi lµ l·i. TÝn dông Ng©n hµng lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n ®èi víi Ng©n hµng, ®©y lµ ho¹t ®éng thêng xuyªn nhÊt, thu lîi nhuËn nhiÒu nhÊt ®Ó ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét Ng©n hµng. Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, mèi quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng vµ Ng©n hµng ngµy cµng ®îc cñng cè. Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng hç trî, 16
gióp ®ì lÉn nhau cïng ph¸t triÓn. H¬n thÕ n÷a, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, Ng©n hµng cã thÓ t×m kiÕm ®îc c¸c nguån kh¸ch hµng míi, më réng thªm c¸c lo¹i h×nh dÞch vô kh¸c cho kh¸ch hµng nh b¶o l·nh, thanh to¸n… Ng©n hµng víi m¹ng líi chi nh¸nh réng r·i cña m×nh cßn t¹o cho c¸c c«ng ty cæ phÇn cã thÓ sö dông khèi lîng vèn khæng lå cña x· héi ®Ó më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vît xa quy m« t¬ng øng víi khèi lîng vèn cña c«ng ty. Nh vËy, cã thÓ nãi ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. Nã lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn ®em laÞ lîi nhuËn cho Ng©n hµng, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông mµ Ng©n hµng míi cã thÓ ph¸t triÓn thªm c¸c lo¹i h×nh dÞch vô kh¸c. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng tÝn dông tiÒm Èn rÊt nhiÒu nh÷ng rñi ro khã lêng tríc. Khi rñi ro nµy x¶y ra th× Ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn vµ l·i mét c¸ch ®Çy ®ñ theo tho¶ thuËn gi÷a Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. §ã chÝnh lµ rñi ro tÝn dông vµ mét trong nh÷ng h×nh thøc biÓu hiÖn cô thÓ cña nã lµ nî qu¸ h¹n. 2. VÊn ®Ò nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông ë c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Nî qu¸ h¹n hay rñi ro trong kinh doanh tÝn dông lµ vÊn ®Ò cña tÊt c¶ c¸c Ng©n hµng trªn thÕ giíi, nã ®ang lµm ®au ®Çu c¸c nhµ nghiªn có trong lÜnh vùc nµy. Nh ta ®· biÕt trong kinh doanh yÕu tè rñi ro lµ mét yÕu tè ngÉu nhiªn khã ®o¸n biÕt tríc, m«i trêng s¶n xuÊt kinh doanh tù nã ®ang ph¶i chÞu sù t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu yÕu tè ngÉu nhiªn nh thiªn tai, chiÕn tranh, l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng kinh tÕ….¶nh hëng ®Õn thÞ trêng vµ kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm. Khi gÆp rñi ro trong kinh doanh ngêi vay tiÒn kh«ng thÓ hoµn tr¶ vèn vay cho ng©n hµng ®óng h¹n vµ thÕ lµ ph¸t sinh nî qu¸ h¹n ®èi víi ng©n hµng. Do ®ã còng ph¶i nh×n nhËn nî qu¸ h¹n nh mét hiÖn tîng b×nh thêng, phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn, nÕu tû nî qu¸ h¹n qu¸ 17
cao, ho¹t ®éng ng©n hµng sÏ bÞ tª liÖt v× c¸c ng©n hµng kh«ng cã vèn ®Ó thanh to¸n cho ngêi göi tiÒn khi ®Õn h¹n.Trêng hîp nh vËy sÏ dÉn tíi sù ph¸ s¶n ng©n hµng. Do ®ã vÊn ®Ò qu¶n lý rñi ro tÝn dông, h¹n chÕ nî qu¸ h¹n lµ mét c«ng t¸c hÕt søc quan träng t¹i c¸c NHTM. HiÖn nay nhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d nî tõ 3% ®Õn 5% lµ cã thÓ chÊp nhËn ®îc trong ho¹t ®éng tÝn dông vµ coi ®©y lµ ng- ìng an toµn ®èi víi mét nÒn kinh tÕ . VÊn ®Ò nî qu¸ h¹n hiÖn nay cßn liªn quan mËt thiÕt tíi mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a Nhµ níc vµ hÖ thèng tµi chÝnh, tøc lµ sù can thiÖp vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña Nhµ níc ®èi víi hÖ thèng Ng©n hµng lµm cho vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n kh«ng cßn mang tÝnh chÊt thuÇn tuý kinh tÕ tríc ®©y. Nh vËy, chØ cã qua t×m hiÓu vµ nghiªn cøu vÒ nî qu¸ h¹n th× míi cã thÓ cã ®îc nh÷ng gi¶i ph¸p xö lý nî qu¸ h¹n - mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®îc c¸c Ng©n hµng quan t©m hµng ®Çu trong giai ®o¹n hiÖn nay. 2.1. B¶n chÊt cña nî qu¸ h¹n: Nî qu¸ h¹n cßn ®îc biÕt tíi díi c¸i tªn nî khã ®ßi hay nî kh«ng thanh to¸n, nhng tùu chung l¹i lµ c¸c kho¶n tÝn dông ng©n hµng kh«ng ®îc hoµn tr¶ ®óng thêi h¹n do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau víi tÝnh chÊt kh¸c nhau. Nh vËy nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông lµ hiÖn tîng ®Õn thêi h¹n thanh to¸n c¸c kho¶n nî mµ ngêi ®i vay kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ngay nghÜa vô tr¶ nî cña m×nh ®èi víi ngêi cho vay. Nî qu¸ h¹n lµ kÕt qu¶ cña mèi quan hÖ tÝn dông kh«ng hoµn h¶o, tr- íc hÕt nã vi ph¹m ®Æc trng c¬ b¶n cña tÝn dông lµ tÝnh thêi h¹n, sau n÷a lµ nã cã thÓ dÉn ®Õn sù vi ph¹m ®Æc trng thø hai cña tÝn dông lµ tÝnh hoµn tr¶ ®Çy ®ñ, g©y nªn sù ®æ vì lßng tin cña ngêi cÊp tÝn dông ®èi víi ngêi nhËn tÝn dông. Mét kho¶n tÝn dông ®îc cÊp lu«n ®îc x¸c ®Þnh bëi hai yÕu tè: thêi h¹n hoµn tr¶ vµ lîng gi¸ trÞ ®îc hoµn tr¶. Nî qu¸ 18
h¹n sÏ ph¸t sinh khi ®Õn thêi h¹n tr¶ nî theo cam kÕt, ngêi vay kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ®îc mét phÇn hay toµn bé kho¶n vay cho ngêi cho vay. 2.2. C¸c lo¹i h×nh nî qóa h¹n: Nî qu¸ h¹n lµ biÓu hiÖn kh«ng lµnh m¹nh cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i, b¸o hiÖu sù rñi ro ®èi víi Ng©n hµng vµ c¸c kh¸ch hµng. Nî qu¸ h¹n cã nhiÒu lo¹i h×nh kh¸c nhau, c¨n cø vµo b¶n chÊt cña chóng vµ c¸c tiªu thøc ph©n lo¹i, ta cã thÓ ph©n chia chóng thµnh c¸c lo¹i sau: C¨n cø vµo thêi gian: + Nî qu¸ h¹n ph¸t sinh t¹m thêi cã thÓ thu håi trong thêi gian ng¾n. + Nî qu¸ h¹n sau mét thêi gian míi thu håi ®îc (díi 1 n¨m) + Nî qu¸ h¹n khã ®ßi, khã thu håi vèn (qu¸ h¹n trªn 1 n¨m) C¨n cø vµo kh¶ n¨ng thu håi: + Nî qu¸ h¹n thu håi ®îc 100% + Nî qóa h¹n thu håi ®îc mét phÇn + Nî qu¸ h¹n mÊt tr¾ng C¨n cø vµo møc ®é ®¶m b¶o: + Nî qu¸ h¹n ®îc ®¶m b¶o hoµn toµn + Nî qu¸ h¹n ®îc ®¶m b¶o mét phÇn + Nî qu¸ h¹n kh«ng ®îc ®¶m b¶o ViÖc ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p xö lý thu håi gèc vµ l·i, gi¶m tû lÖ rñi ro cho ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông Ng©n hµng xuèng møc thÊp nhÊt. 2.3 Nguyªn nh©n ph¸t sinh c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n: Nî qu¸ h¹n hay cßn gäi lµ “nî xÊu” lµ kÕt qu¶ cña mét ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng lµnh m¹nh, kh«ng hiÖu qu¶. G¸nh nÆng nî qu¸ h¹n nÕu qu¸ lín sÏ cã thÓ ®Èy Ng©n hµng ®Õn bªn bê vùc ph¸ s¶n. V× vËy, ®Ó cã thÓ ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p xö lý gi¶m thÊp nî qu¸ h¹n th× tríc tiªn c«ng viÖc tÊt yÕu lµ ph¶i t×m ra nguyªn nh©n, nguån gèc cña hiÖn tîng nµy. 19
2.3.1 C¸c dÊu hiÖu nhËn biÕt nguy c¬ nî qu¸ h¹n cña c¸c kho¶n cho vay: TÝn dông lµ mét nghiÖp vô truyÒn thèng vµ c¬ b¶n nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng. Nhng tÝn dông còng l¹i lµ nghiÖp vô chøa nhiÒu rñi ro vµ g©y ra thiÖt h¹i lín nhÊt ®èi víi c¸c ng©n hµng mµ trong ®ã nî qu¸ h¹n ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò rÊt lín thuéc vÒ rñi ro tÝn dông ng©n hµng. §Ó h¹n chÕ tíi møc tèi ®a kh¶ n¨ng x¶y ra nî qu¸ h¹n, biÖn ph¸p ®îc coi lµ quan träng nhÊt vµ mang tÝnh thiÕt yÕu lµ thùc hiÖn theo dâi, gi¸m s¸t vµ qu¶n lý chÆt chÏ viÖc sö dông vèn vay. Trong thùc tÕ, cã nhiÒu biÓu hiÖn cña kho¶n cho vay sÏ gÆp khã kh¨n. Tuy nhiªn, chóng ta còng thÊy kh«ng cã mét m« h×nh nhÊt ®Þnh nµo vÒ c¸c biÕn cè th- êng xuyªn x¶y ra ®Ó cã thÓ c«ng bè lµ mét kho¶n vay sÏ khã ®îc hoµn tr¶. MÆc dï vËy, trong ho¹t ®éng tÝn dông, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã thÓ c¨n cø vµo mét sè dÊu hiÖu sau ®©y ®Ó n¾m b¾t ®îc sù khã kh¨n vÒ tµi chÝnh cña ngêi ®i vay: - Thu nhËp cña ngêi vay kh«ng æn ®Þnh, c«ng viÖc thay ®æi thêng xuyªn. - Ngêi ®i vay cè t×nh tr× ho·n viÖc nép c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cho Ng©n hµng. - Khi c¸n bé tÝn dông cã yªu cÇu kh¶o s¸t thùc tÕ, ngêi vay cè t×nh chËm trÔ trong viÖc dµn xÕp c¸c cuéc viÕng th¨m trô së, c¬ së s¶n xuÊt cña m×nh ®èi víi c¸n bé tÝn dông Ng©n hµng, cã biÓu hiÖn thiÕu thiÖn chÝ trong mèi quan hÖ tin cËy, hîp t¸c ®èi víi Ng©n hµng. - Sö dông vèn sai môc ®Ých. - Sè vßng quay vèn tÝn dông thùc tÕ nhá h¬n so víi ph¬ng ¸n kinh doanh ban ®Çu, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®äng vèn trong kinh doanh cña ngêi vay vµ vèn cña Ng©n hµng bÞ chiÕm dông. 20