Luận văn: Phát triển các công cụ tài chính phát sinh trên thị trường chứng khoán Việt Nam - trường ĐH Đà Nẵng

Chia sẻ: Nguyen Quan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

117
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phát triển các công cụ phát sinh là cơ hội để kiểm soát các rủi ro của chính mình, cũng là cơ hội để học hỏi được kinh nghiệm của các quốc gia đi trước. Tạo cơ hội phát triển nguồn nhân lực trong nước, những kiến thức về tài chính và thị trường tài chính.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Phát triển các công cụ tài chính phát sinh trên thị trường chứng khoán Việt Nam - trường ĐH Đà Nẵng

B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Đ I H C ĐÀ N NG BÙI TH Y NAM PHÁT TRI N CÁC CÔNG C PHÁI SINH TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN VI T NAM Chuyên ngành : Tài chính và Ngân hàng Mã s : 60.34.20 LU N VĂN TH C SĨ QU N TR KINH DOANH Ngư i hư ng d n khoa h c : PGS.TS. Nguy n Th Mùi Đà N ng – Năm 2010 1
Công trình ñư c hoàn thành t i Đ I H C ĐÀ N NG Ngư i hư ng d n khoa h c : PGS.TS. Nguy n Th Mùi Ph n bi n 1: Ts. Tr n Đình Khôi Nguyên Ph n bi n 2: Ts. Huỳnh Năm Lu n văn s ñư c b o v t i h i ñ ng ch m lu n văn t t nghi p th c sĩ Qu n tr kinh doanh h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày 20 tháng 10 năm 2010 Có th tìm th y lu n văn t i : - Trung tâm thông tin – h c li u, Đ i h c Đà N ng - Thư vi n trư ng Đ i h c Kinh t , Đ i h c Đà N ng 2
M Đ U 1. S c n thi t c a ñ tài S phát tri n các CCPS có tác ñ ng r t l n ñ n s phát tri n c a TTCK, TTTC CCPS ñư c xem như m t trong nh ng ho t ñ ng nghi p v c a h th ng NHTM, các TCTC Th trư ng giao d ch CCPS v n mang tính t phát, t do, ñang ti p c n d n v i th trư ng OTC. T o cơ h i ñ u tư cho các ch th tham gia vào n n kinh t . 2. M c ñích nghiên c u c a ñ tài. M c ñích nghiên c u c a ñ tài: - Làm rõ m t s lý thuy t cơ b n v CCPS trên TTCK. - Kh o sát kinh nghi m phát tri n CCPS c a m t s qu c gia. - Phân tích, ñánh gia th c tr ng vi c s d ng CCPS trên TTCK và ñi u ki n phát tri n. - Đ xu t m t s các gi i pháp, l trình xây d ng và phát tri n. 3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u. Đ tài ch t p trung nghiên c u ch y u vào ba CCPS sau : - H p ñ ng kỳ h n (forward) - H p ñ ng quy n ch n (option) - H p ñ ng tương lai (future) 4. Ý nghĩa khoa h c c a ñ tài. Yêu c u ngày càng cao c a xã h i v các lo i s n ph m và nh ng yêu c u t nh ng s n ph m nh m h n ch r i ro khi ñ u tư vào TTCK cũng như khi tham gia xu t nh p kh u hàng hóa, T o cơ h i ñ Vi t Nam thu hút v n ñ u tư t th trư ng bên ngoài. Phát tri n các CCPS là cơ h i ñ ki m soát r i ro c a chính mình, cũng là cơ h i ñ h c h i ñư c kinh nghi m c a các qu c gia ñi trư c T o cơ h i phát tri n ngu n nhân l c trong nư c, nh ng ki n th c v tài chính và TTCK. Khuôn kh pháp lý cũng ñư c ñi u ch nh theo hư ng ho t ñ ng c a TTTC cho phù h p hơn v i s phát tri n c a th trư ng trong nư c và thông l qu c t . N i dung ñ tài Ngoài ph n m ñ u và k t lu n, ñ tài g m ba chương : Chương 1 : Cơ s lý lu n v các công c phái sinh trên TTCK. Chương 2 : Th c tr ng phát tri n các CCPS t i Vi t Nam và kinh nghi m m t s nư c. Chương 3 : Gi i pháp phát tri n công c phái sinh trên TTCK Vi t Nam 3
CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N V CÁC CÔNG C PHÁI SINH TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN 1.1. T NG QUAN V CÔNG C PHÁI SINH. 1.1.1 Khái ni m Có nhi u quan ni m khác nhau v CCPS như sau : Theo John Downes và Jordan Elliot Goodman thì “CCPS là m t h p ñ ng có giá tr ph thu c vào k t qu ho t ñ ng c a m t tài s n, tài chính g c, m t ch s ho c các công c ñ u tư khác.” Trong giáo trình ñào t o c a h c vi n ch ng khoán Australia thì “CCPS là m t h p ñ ng có xác ñ nh th i gian th c hi n c th ñ mua ho c bán m t hàng hóa c th (như lúa mì ho c len…) ho c m t công c tài chính (như c phi u ho c ch s …)” Qua nghiên c u m t s giáo trình ch ng khoán, theo tôi : CCPS là nh ng công c ñư c phát hành trên cơ s nh ng công c ñã có như : c phi u, trái phi u, hàng hóa, ti n t , lãi su t và các ch s th trư ng, nh m nhi u m c tiêu khác nhau như phân tán r i ro, b o v l i nhu n ho c t o l i nhu n. 1.1.2 S ra ñ i và phát tri n các công c phái sinh. H p ñ ng kỳ h n ñ u tiên có t th i Trung c , ñư c hình thành nh m ñáp ng nhu c u cho nh ng ngư i nông dân và nh ng thương gia. Nó ñư c hình thành ñ n i cung và c u gi a ngư i nông dân và nhà buôn. S m u d ch Chicago (CBT) là SGD CCPS l n nh t trên th gi i, thành l p năm 1848, t i ñó các h p ñ ng kỳ h n trên các lo i hàng hóa khác nhau ñư c chu n hóa v s lư ng và ch t lư ng ñ ñưa vào giao d ch. Năm 1898 các nhà buôn bơ và tr ng ñã rút kh i SGD hàng hóa Chicago ñ thành l p CBEC. Năm 1919, CBEC ñ i tên thành CME và ñã ñư c cơ c u l i ñ giao d ch h p ñ ng tương lai. CME giao d ch h p ñ ng tương lai d a trên ch s ch ng khoán S&P 500 H p ñ ng quy n ch n ñ u tiên ñư c giao d ch Châu Âu và M vào kho ng th k 18. Đ u nh ng năm 1900, m t nhóm các Công ty ñã thành l p Hi p h i các nhà môi gi i và t doanh quy n ch n nh m t o ra m t cơ ch ñ ngư i mua và ngư i bán có th g p ñư c nhau. Tuy nhiên Th trư ng quy n ch n c a Hi p h i các nhà môi gi i và t doanh có hai như c ñi m. - Không có th trư ng th c p. - Không có cơ ch ñ m b o r ng ngư i phát hành quy n s tôn tr ng h p ñ ng Vào năm 1973, CBT ñã thành l p SGD quy n ch n Chicago v i m c tiêu giao d ch các quy n ch n c phi u. T ñó các th trư ng quy n ch n ngày càng tr nên ph bi n v i các NĐT. Vào nh ng năm 1980, các th trư ng cũng phát tri n các h p ñ ng quy n ch n ngo i t , quy n ch n ch s c phi u và các quy n ch n h p ñ ng tương lai. PHLX là SGDCK ñ u 4
tiên giao d ch các quy n ch n ngo i t . SGD quy n ch n Chicago giao d ch các quy n ch n d a trên ch s S&P 100 và S&P 500. 1.1.3 Vai trò c a công c phái sinh trên TTCK. S d ng CCPS ñ phòng ng a r i ro có nh ng ưu ñi m n i b t hơn so v i các công c tài chính khác như : CCPS giúp các NĐT có th ti t ki m ñư c m t ph n chi phí, gi m thi u r i ro CKPS ñư c niêm y t trên SGD và SGD ñóng vai trò là trung gian gi a bên mua, bên bán ñ m b o vi c th c thi các ñi u kho n c a h p ñ ng. CCPS là phương ti n giúp các NĐT b o v ñư c l i nhu n, gi m b t các kho n l có th x y ra ñ i v i tài s n c a mình, CCPS giúp nh ng ngư i tham gia giao d ch trên TTCKPS có th chuy n r i ro ñ i v i tài s n c a mình sang nh ng ngư i s n sàng ch p nh n r i ro. 1.1.4 Các l i th v ho t ñ ng và tính hi u qu . Chi phí giao d ch th p hơn. Đi u này làm cho vi c chuy n hư ng t các giao d ch giao ngay sang phái sinh ngày càng d dàng và h p d n hơn. Tính thanh kho n trên th trư ng cao hơn h n so v i th trư ng giao ngay. Các giao d ch bán kh ng ñư c th c hi n d dàng hơn. TTPS giúp các tín hi u th trư ng khó b bóp méo. Công c tài chính phái sinh là s n ph m c a n n kinh t hi n ñ i, K thu t tài chính này ñòi h i m t trình ñ hi u bi t và phát tri n nh t ñ nh c a b t kỳ n n kinh t nào. 1.1.5 H n ch khi áp d ng công c phái sinh. M t s h n ch khi s d ng CCPS vào TTCK có th ñư c tóm t t như sau : CCPS ñư c xem như phương ti n ñ các NĐT s d ng cho các m c ñích b t chính như tr n thu , làm sai l ch báo cáo tài chính, tránh né các chu n m c k toán, ho c quy ch giám sát tài chính. V i hình th c m m t tài kho n b o ch ng kho ng 1% so v i giá tr h p ñ ng c n mua thì m t doanh nghi p có th kh ng ch s lư ng h p ñ nghơn 100 l n. d d n ñ n xáo tr n trên th trư ng. Khi NĐT ñ u tư vào CKPS thì ch có ñư c và m t mà không có giá tr tăng thêm, chính vì v y mà ñi kèm v i kh năng sinh l i chính là nh ng r i ro r t l n c a các NĐT. Giá tr danh nghĩa quá l n d n ñ n r i ro thua l l n mà NĐT không th bù ñ p ñư c. Đòn b y n trong n n kinh t . D x y ra tình tr ng ñ u cơ tr c l i, t o bi n ñ ng th trư ng n u không có giám sát t t, kh năng bi n các sàn giao d ch thành nơi thao túng giá là ñi u khó tránh kh i Khi áp d ng các CCPS vào TTCK t o ra nguy cơ m t thanh kho n r t cao ñ i v i m t s lo i ch ng khoán. Quy mô th trư ng phát tri n ñ n m t m c ñ nào ñó m i áp d ng ñư c CCPS. 1.2 CÔNG C PHÁI SINH CH Y U TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN V cơ b n CCPS bao g m nh ng lo i cơ b n sau : 5
1.2.1 Căn c vào phương th c giao d ch trên th trư ng Căn c vào phương th c giao d ch trên th trư ng CCPS ñư c chia thành 2 nhóm. CCPS OTC (over the counter) CCPS niêm y t 1.2.2 Căn c theo ñi u ki n h p ñ ng. Căn c vào ñi u ki n c a h p ñ ng CCPS ñư c chia ra thành : 1.2.2.1. H p ñ ng quy n ch n. Là quy n ñư c ghi trong h p ñ ng cho phép ngư i mua l a ch n quy n mua ho c quy n bán m t s ch ng khoán ñư c xác ñ nh trư c trong kho ng th i gian nh t ñ nh v i m t m c giá xác ñ nh trư c. Quy n l a ch n là m t b n h p ñ ng mang tính th a thu n nhưng ràng bu c v m t pháp lý, trong ñó có ba bên tham gia : Bên th nh t : Ngư i mua quy n l a ch n Bên th hai : Ngư i vi t quy n l a ch n ñ ng th i là ngư i bán quy n. Bên th ba : Cơ quan qu n lý, ñ m b o cho giao d ch nêu trong h p ñ ng s ñư c th c hi n ñúng. Đ c ñi m c a h p ñ ng quy n ch n : - V th mua là ngư i mua quy n có quy n th c hi n hay không th c hi n quy n, còn v th bán ph i có nghĩa v th c hi n quy n khi bên mua yêu c u. - Ngư i mua quy n ph i tr cho ngư i bán quy n m t kho n phí ñư c xem như giá c a quy n ch n. - Ngày th c hi n quy n do ngư i mua quy n quy t ñ nh trong kỳ h n. M c ñích s d ng quy n ch n và nh ng y u t c u thành m t quy n ch n : M c ñích s d ng quy n ch n : - Phòng ng a r i ro do bi n ñ ng c a giá c tài s n cơ s trong tương lai. - Đ u cơ : tìm ki m l i nhu n d a trên s bi n ñ ng giá c a tài s n cơ s trong tương lai. - Kinh doanh chênh l ch giá : T n d ng các cơ h i chênh l ch giá ñ tìm ki m l i nhu n. Nh ng y u t c u thành m t quy n ch n : - Tên c a hàng hoá cơ s và kh i lư ng ñư c mua theo quy n - Lo i quy n - M c giá th c hi n theo Nh ng m c giá liên quan ñ n m t quy n ch n : Có nhi u m c giá và nhi u y u t khác nhau nh hư ng ñ n giá c a m t quy n ch n : Giá hi n hành c a ch ng khoán ngu n Giá th c hi n Th i gian cho ñ n khi h t h n Lãi su t ng n h n phi r i ro trong su t th i h n c a quy n. M c dao ñ ng d ñoán c a các m c lãi su t trong su t th i h n c a quy n. Giao d ch quy n ch n : Giao d ch h p ñ ng quy n ch n : 6
- Đư c t ch c th c hi n trên các sàn giao d ch h p ñ ng tương lai và quy n ch n m t cách chuyên nghi p. - Vi c th c hi n h p ñ ng ñư c h tr b i sàn giao d ch. - M i nhu c u mua và bán ñư c th hi n trên b ng ñi n t , ñ i tác là vô danh - Nh ng quy ñ nh ho t ñ ng c a giao d ch luôn ñư c ñ m b o s công b ng, công khai và minh b ch - Đ m b o tr t t trong ho t ñ ng c a th trư ng, ñ c bi t trong nh ng ñi u ki n giao d ch sôi ñ ng - Trên th trư ng OTC Th c hi n quy n ch n : Hi n này ñang t n t i hai d ng quy n trong kỳ h n và do ngư i mua quy n quy t ñ nh, vi c xác ñ nh d ng quy n th c hi n này cũng s d n ñ n m c phí khác nhau khi mua bán quy n ch n. - Quy n ch n ki u M - Quy n ch n ki u châu Âu L i nhu n và r i ro c a h p ñ ng quy n ch n : Đ i v i v th mua : Mua quy n ch n mua t o l i nhu n ti m năng không gi i h n n u giá ch ng khoán tăng trong khi kho n l do r i ro giá c phi u gi m xu ng ch trong ph m vi gi i h n kho n phí ñã tr trư c cho vi c mua quy n ch n. Tương t , mua quy n ch n bán s mang l i kho n l i nhu n không gi i h n n u giá c phi u gi m xu ng trong khi kho n l t i ña khi giá c phi u tăng lên ch b ng ph n phí quy n ch n ban ñ u. Đ i v i v th bán : Ngư i bán h p ñ ng quy n ch n m c tiêu cơ b n c a ngư i bán h p ñ ng là ki m thêm ti n b ng phí quy n ch n do ngư i mua tr . S l i t c này ñôi khi có th c ng vào t ng s l i nhu n trong danh m c ñ u tư. T t c ngư i bán h p ñ ng quy n ch n có th mua ngăn ch n hay ch m d t.. 1.2.2.2 H p ñ ng kỳ h n. H p ñ ng kỳ h n là m t th a thu n trong ñó m t ngư i mua và m t ngư i bán ch p thu n th c hi n m t giao d ch hàng hóa v i kh i lư ng xác ñ nh t i m t th i ñi m xác ñ nh trong tương lai v i m c giá giao d ch ñư c n ñ nh vào ngày hôm nay. L i nhu n và r i ro c a h p ñ ng kỳ h n : Theo h p ñ ng này thì ch có hai bên tham gia vào vi c ký k t. Như v y, b ng vi c tham gia vào m t h p ñ ng kỳ h n, c hai bên ñ u gi i h n ñư c r i ro ti m năng cũng như h n ch l i nhu n ti m năng c a mình. Vì ch có hai bên tham gia vào h p ñ ng, cho nên m i bên ñ u ph thu c duy nh t vào bên kia trong vi c th c hi n h p ñ ng. Đi m khác nhau gi a h p ñ ng kỳ h n và giao d ch giao ngay : H p ñ ng giao ngay, hàng hóa ñư c trao ñ i và vi c thanh toán ñư c ti n hành ngay l p t c ho c trong vòng 2 ngày giao d ch k t khi ký k t h p ñ ng. Đ i v i h p ñ ng kỳ h n, th i h n k t thúc giao d ch ñư c ñ lùi l i m t kho ng th i gian trong tương lai. 1.2.2.3 H p ñ ng tương lai. 7
H p ñ ng tương lai là m t cam k t b ng văn b n v vi c chuy n giao m t tài s n c th hay ch ng khoán vào m t ngày nào ñó trong tương lai v i m c giá ñã th a thu n th i ñi m hi n t i. L i nhu n và r i ro c a h p ñ ng tương lai : Đi m khác bi t mà h p ñ ng tương lai có th kh c ph c ñư c nh ng như c ñi m c a h p ñ ng kỳ h n là: Niêm y t t i SGD. Xoá b r i ro tín d ng. Tiêu chu n hoá. Đi u ch nh vi c ñánh giá theo m c giá th trư ng Đi m khác nhau gi a h p ñ ng tương lai và h p ñ ng kỳ h n. H p ñ ng tương lai là nh ng h p ñ ng ñư c chu n hóa, h p ñ ng kỳ h n không ñư c chu n hóa. H p ñ ng tương lai ñư c th a thu n và mua bán qua ngư i môi gi i còn h p ñ ng kỳ h n ñư c th a thu n và mua bán tr c ti p gi a hai bên ký h p ñ ng. H p ñ ng tương lai ñư c mua bán trên TTCK t p trung. H p ñ ng kỳ h n ñư c mua bán trên th trư ng phi t p trung. Mua ñi bán l i trên th trư ng, ñi u ch nh lãi l theo giá tr th trư ng, gi m r i ro Ki m soát r i ro thanh toán 1.2.3 Căn c vào tài s n cơ s Căn c vào tài s n cơ s các CCPS ñư c chia thành : CCPS hàng hóa : là các CCPS có tài s n cơ s là hàng hóa. CCPS tài chính : là các CCPS có tài s n cơ s là các công c tài Trong các CCPS tài chính ngư i ta l i chia ra. CCPS ti n t . CCPS ch ng khoán. 1.3 PHÁT TRI N CÔNG C PHÁI SINH TRÊN TTCK. 1.3.1 Khái ni m phát tri n công c phái sinh. Có th hi u, “phát tri n CCPS trên TTCK ñó là quá trình ñưa d n nh ng công c tài chính phái sinh vào giao d ch trên TTCK nh m phòng ng a r i ro, tìm ki m l i nhu n cho các NĐT song hành v i vi c ñưa CCPS vào giao d ch ñó là vi c tăng trư ng quy mô giao d ch thông qua s lư ng h p ñ ng giao d ch, giá tr h p ñ ng, s lư ng thành viên tham gia vào th trư ng tăng lên…Trên cơ s ñó cũng t o ñi u ki n ña d ng hóa s n ph m trên TTCK ñáp ng nhu c u ñ u tư c a xã h i và c a n n kinh t ”. 1.3.2 Tiêu chí ñánh giá s phát tri n CCPS. Phát tri n CCPS ñư c ph n ánh qua m t s ch tiêu sau : 1.3.2.1 Ch tiêu ñ nh tính. - V m t kinh t , chính tr - xã h i : v i kho n thu , phí thu ñư c cho ngân sách nhà nư c. - K t qu ñem l i cho TTCK. - V m c ñ hài lòng c a các NĐT và các thành ph n tham gia trên th trư ng. 8
1.3.2.2 Ch tiêu ñ nh lư ng. - Ch tiêu v doanh s . - Ch tiêu v s n ph m trên th trư ng. - Ch tiêu khác. 1.3.4 Ch tiêu ñánh giá m c ñ t n th t c a th trư ng Đánh giá m c ñ t n th t c a th trư ng ta s d ng ch tiêu l i nhu n trên giá tr r i ro (RAPM) L i nhu n sau thu RAPM = ------------------------------ x 100 Giá tr r i ro (Var) Đ ph n ánh chính xác hi u qu ho t ñ ng c a th trư ng, ch tiêu RAPM ñư c ñi u ch nh c th : DS - chi phí - d phòng r i ro RAPM = ------------------------------------------ x 100 Giá tr r i ro (Var) Var = giá tr kho n r i ro x M c ñ bi n ñ ng giá tr c a kho n r i ro x căn b c hai(kydanhgia/252) x 2.33 252 : s ngày giao d ch trong năm 2.33: giá tr phân v v i ñ tin c y 99% 1.4. NHÂN T NH HƯ NG Đ N S PHÁT TRI N CCPS TRÊN TTCK. Các nhân t nh hư ng ñ n s phát tri n c a các CCPS trên TTCK g m : 1.4.1 Xu t phát t phía NĐT Nhu c u ñ u tư, m c ñích ñ u tư, năng l c tài chính, hi u bi t c a các nhà ñ u tư ñ i v i CCPS có ý nghĩa quy t ñ nh trong vi c phát tri n các CCPS trên TTCK, khi nói ñ n nhu c u ñ u tư là nói ñ n s c n thi t ph i có m t s n ph m ñ ñáp ng nhu c u c a xã h i, và là kh i ngu n c a m i quá trình phát tri n. 1.4.2 Môi trư ng kinh t . Môi trư ng kinh t ñư c ñ c p ñ n như : Tình hình thu nh p qu c dân, t c ñ tăng trư ng kinh t , chu kỳ tăng trư ng kinh t , tình hình l m phát, vi c làm, vai trò c a chính ph trong vi c n ñ nh kinh t vĩ mô… 1.4.3 Môi trư ng pháp lý. M t h th ng pháp lý hoàn ch nh và ch t ch thì h th ng pháp lý ñó ph i ñ m b o các yêu c u sau - B o v NĐT - Đ m b o th trư ng công b ng, n ñ nh và hi u qu . - Đ m b o s phát tri n c a th trư ng : - Gi m r i ro h th ng 1.4.4 Các ñ nh ch tài chính khi tham gia vào TTCK. 9
Đ nh ch tài chính là m t doanh nghi p mà tài s n ch y u c a nó là các tài s n tài chính hay còn g i là các hình th c trái quy n như: c phi u, trái phi u và kho n cho vay. Đ nh ch tài chính cho khách hàng vay ho c mua ch ng khoán. Đ nh ch tài chính ch y u xu t hi n trong TTCKPS như : NHTM, Công ty tài chính, CTCK, Công ty tư v n tài chính, Công ty qu n lý qũy và các qũy ñ u tư, các t ch c ñ nh m c tín nhi m… T nh ng l p lu n trên cho th y ñư c vai trò quan tr ng c a các ñ nh ch tài chính khi tham gia vào TTCKPS, ñóng vai trò trong vi c t o l p th trư ng, các t ch c ñ nh ch tài chính có nhi m v duy trì l nh mua, l nh bán v i các m c giá ñ ñ m b o th trư ng phát tri n n ñ nh, hay ñúng hơn là bình n th trư ng. Đ m t ñ nh ch hoàn thành t t thì các ñ nh ch cũng ph i t trang b cho mình nh ng ñi u ki n c n thi t như : Quy mô, năng l c v tài chính, ch t lư ng ngu n nhân l c có kh năng ñáp ng t t nhu c u c a th trư ng… Bên c nh nh ng vai trò c a các ñ nh ch tài chính trong nư c thì cũng ph i ñ c p ñ n vai trò c a các ñ nh ch nư c ngoài trong xu th h i nh p như hi n nay. 1.4.5 H t ng cơ s CNTT Cơ s h t ng CNTT ph c v th trư ng ñóng vai trò quan tr ng, then ch t, quy t ñ nh s thành công c a vi c xây d ng và phát tri n CCPS. Cơ s h t ng CNTT phát tri n ñ ng b t o thu n ti n ñ i v i các NĐT khi ti p c n th trư ng và th trư ng ñó luôn ñ m b o tuy t m t, an toàn và minh b ch. Chính vì v y khi ñưa giao d ch tr c tuy n vào giao d ch trên th trư ng nghĩa là áp d ng h th ng CNTT hi n ñ i có chu n b ñ y ñ t cơ s v t ch t ñ n trình ñ c a ngư i v n hành, làm hi n ñ i hóa các khâu trong giao d ch, ñ m b o giao d ch ñư c th c hi n nhanh chóng, chính xác và tăng tính thanh kho n trên th trư ng. K t Lu n chương 1 Như v y, có th nói r ng m c dù ñã có s hi n h u c a nh ng công c cơ s và nhu c u giao d ch, m c ñ phát tri n c a TTTC và các y u t cơ b n ñ hình thành nên TTCKPS nhưng chưa th kh ng ñ nh TTCK Vi t Nam ñã ñ chín ñ có th phát tri n các CCPS trên TTCK m t cách thu n l i và d dàng, chính vì v y Vi t Nam c n ph i có nh ng chính sách và l trình phát tri n sao cho h p lý v i tình hình hi n t i c a TTCK. TTTC Vi t Nam ñư c coi là m t th trư ng m i n i có nhi u ti m năng. Tuy nhiên, ñ có th phát tri n các CCPS trên TTCK– nơi giao d ch ch ng khoán phái sinh c n có ñ ñ chín xét trên phương di n : - H th ng CNTT cho phép th c hi n thanh toán và giao d ch các h p ñ ng phái sinh. - Trung tâm lưu ký và thanh toán bù tr . - S hi n h u c a các t ch c trung gian th trư ng có th ñóng vai trò nhà t o l p th trư ng. - Các quy ñ nh, ch tài, thông tư hư ng d n thi hành c a các cơ quan qu n lý nhà nư c. - Hi u bi t c a nhà ñ u tư và thành viên th trư ng v các công c phái sinh ñ ñ có th tham gia giao d ch phái sinh… 10
CHƯƠNG 2 TH C TR NG PHÁT TRI N CÔNG C PHÁI SINH T I VI T NAM & KINH NGHI M C A M T S NƯ C 2.1. TH C TR NG PHÁT TRI N CCPS TRÊN TTCK VI T NAM. 2.1.1. Vài nét v th trư ng ch ng khoán Vi t Nam. Năm 2006 v n hóa c a TTCK chi m kho ng 22,7% GDP, năm 2007 v n hóa c a TTCK chi m kho ng 40% GDP, năm 2008 do nh ng bi n ñ ng b t n c a TTTC toàn c u nói chung làm cho di n bi n c a TTCK trong năm này có nh ng s t gi m m nh, m c v n hóa c a th trư ng năm 2008 chi m kho ng 19,76% GDP. Trong năm 2009 TTCK th gi i nói chung và TTCK Vi t Nam nói riêng v n có nh ng di n bi n h t s c ph c t p, ch s ch ng khoán c a Vi t Nam (Vn-index) gi m th p nh t xu ng còn 234 ñi m vào ngày 24/2 và tăng lên 633,21 ñi m vào ngày 23/10 m c v n hoá toàn th trư ng là 620 nghìn t ñ ng (36 t USD) chi m kho ng 42% GDP, S lư ng Công ty niêm y t là 457 Công ty, tăng 120 Công ty so v i th i ñi m cu i năm 2008, S lư ng tài kho n NĐT là 793 nghìn tài kho n, tăng 243 nghìn tài kho n so v i cu i năm 2008. Thành t u và h n ch c a TTCK Vi t Nam trong th i gian qua v i nh n xét như sau : 2.1.1.1 K t qu ñ t ñư c. Cung hàng hóa trên th trư ng : T khi TTCK b t ñ u ñi vào ho t ñ ng khi ñó ch có 2 t ch c niêm y t ñ n h t năm 2009 trên TTCK Vi t Nam ñã có 457 t ch c niêm y t. C u ñ u tư ch ng khoán : S lư ng tài kho n giao d ch c a các NĐT trong nư c và nư c ngoài liên t c tăng, th hi n nhu c u ñ u tư c a xã h i ñ i v i TTCK Vi t Nam, tính ñ n h t năm 2009 TTCK Viêt Nam ñã có hơn 739 nghìn tài kho n c a các NĐT Theo th ng k hi n nay các NĐT nư c ngoài ñang n m gi kho ng 30% c ph n c a các Công ty niêm y t và doanh s giao d ch chi m kho ng 18% - 20% giao d ch toàn th trư ng. Giao d ch ch ng khoán trên th trư ng t p trung : Giá tr ch ng khoán ñư c giao d ch bình quân/phiên trên th trư ng t p trung trong 3 tháng ñ u năm 2009 th trư ng ti p t c ch ng ki n s ñi xu ng c a TTCK, vào tháng 2/2009 giá tr giao d ch bình quân ch ñ t 854,94 t ñ ng, t tháng 4/2009 tình hình kinh t trong nư c và th gi i có d u hi u ph c h i làm cho giá tr giao d ch bình quân toàn th trư ng ñ t 2.872,75 t ñ ng/phiên. Ho t ñ ng c a t ch c trung gian th trư ng : Tính ñ n h t năm 2009 TTCK có 105 CTCK ñư c c p phép thành l p v i quy mô v n kho ng hơn 23.000 t ñ ng và 46 Công ty qu n lý qũy ñ u tư. Ho t ñ ng c a các t ch c trung gian mà ñây là các CTCK thì th i gian g n ñây các CTCK tích c c th c hi n công tác tư v n c ph n hóa, tư v n niêm y t, phát hành c phi u, t ch c bán ñ u giá c ph n hóa... 11
Khung pháp lý, th ch chính sách th trư ng : Năm 2009 th c thi chuy n ñ i mô hình TTGDCK Hà N i thành SGDCK Hà N i và trung tâm LKCKCK thành Công ty TNHH m t thành viên, ñưa vào giao d ch sàn UPCOM ñây là sàn giao d ch dành cho nh ng c phi u c a Công ty ñ i chúng chưa niêm y t và th trư ng trái phi u chính ph chuyên bi t. Ngoài ra, ñ ñ y nhanh quá trình phát tri n m t s quy t ñ nh tiêu bi u như : Ngày 29/9/2005, th tư ng chính ph ban hành quy t ñ nh 238/2005/QĐ-TTg v t l n m gi c a các NĐT nư c ngoài, theo ñó t l s h u ñ i v i NĐT nư c ngoài trên TTCK t 30% lên 49% Ngày 2/8/2009 quy t ñ nh s 128/2007/QĐ-TTg c a th tư ng chính ph v vi c phát tri n th trư ng v n Vi t Nam ñ n năm 2010 và t m nhìn ñ n năm 2020 theo ñó phát tri n nhanh, ñ ng b , v ng ch c th trư ng v n Vi t Nam, trong ñó TTCK ñóng vai trò ch ñ o,ph n ñ u ñ n năm 2015 giá tr v n hóa TTCK ñ t 50% GDP và ñ n năm 2020 ñ t 70% GDP. Ngoài ra trong chi n lư c tài chính Vi t Nam ñ n năm 2010 cũng n u rõ Hoàn thi n h th ng pháp lu t ñ m b o xây d ng và phát tri n ñ ng b TTTC và th trư ng d ch v tài chính. Đa d ng hóa s n ph m có ñ y ñ các ch ng lo i hàng hóa cho TTTC và d ch v tài chính tương t như th trư ng c a các nư c trong khu v c. 2.1.1.2 H n ch c a th trư ng ch ng khoán. Ngoài nh ng thành t u c a TTCK ñã nói trên, ñ n nay TTCK Vi t Nam cũng b c l nh ng h n ch nh t ñ nh th hi n m t th trư ng còn non y u, non y u v nhi u nguyên nhân, non y u v cách ñi u hành th trư ng, công ngh ph c v cho th trư ng, v ki n th c c a các NĐT... T cu i năm 2007 ñ n nh ng tháng ñ u năm 2009 TTCK Vi t Nam liên t c bi n ñ ng theo chi u hư ng x u, vn-index liên t c gi m ñi m t ngư ng hơn 1100 ñi m thì ñ n ngày 24/2/2009 ch s vn-index ch còn 234 ñi m, giá tr giao d ch c phi u bình quân năm 2007 là 1065,25 t ñ ng/phiên, năm 2008 ñ t 738,81 t ñ ng/phiên, năm 2009 ñ t 2.469,39 t ñ ng/phiên. Bên c nh ñó còn có s tham gia c a m t s t ch c nư c ngoài th c hi n vi c tái cơ c u l i danh m c ñ u tư, chuy n hư ng sang ñ u tư vào trái phi u ñã làm cho giá tr giao d ch bình quân trên th trư ng năm 2008 tăng 185% so v i năm 2007 (năm 2007 là 471,71t ñ ng năm 2008 là 870,47 t ñ ng). Ngoài ra v m t ch quan TTCK Vi t Nam v n còn có nh ng h n ch nh t ñ nh như : Tuy quy mô th trư ng tăng cao, song quan h cung - c u ch ng khoán nhi u lúc m t cân ñ i H th ng danh m c s n ph m trên th trư ng còn nghèo nàn và ñơn ñi u chưa ñáp ng ñ nhu c u c a NĐT. H th ng h t ng ph c v ho t ñ ng c a th trư ng còn nhiêu b t c p, l c h u. Tính công khai, minh b ch c a th trư ng thông qua vi c công b thông tin có ñư c c i thi n nhưng ch t lư ng, n i dung và th i h n công b l i chưa ñáp ng ñư c yêu c u qu n lý và cho th trư ng. 12
Ho t ñ ng c a TTCK t do còn khá r ng, thi u tính công khai, minh b ch, không ñư c t ch c qu n lý, giám sát b i m t pháp nhân nên kh năng x y ra r i ro r t cao. Ch t lư ng nghi p v tư v n, phân tích c a các thành viên th trư ng (ch y u là các CTCK) v n còn th p. 2.1.2 Th c tr ng phát tri n công c phái sinh t i Vi t Nam. Trong ph n này là ñánh giá sơ lư c v th c tr ng phát tri n CCPS trên TTCK m t s phương di n như 2.1.2.1 S hi n h u c a các giao d ch phái sinh và các công c cơ s . Nh ng giao d ch phái sinh và công c cơ s hàng hóa : Vi t Nam ñã có m t s m t hàng nông s n ch l c và có th m nh trong xu t kh u có th làm công c cơ s cho các s n ph m phái sinh hàng hóa như cà phê, h tiêu, g o…Năm 2007 m t hàng cà phê c a Vi t Nam ñư c ñưa vào giao d ch th nghi m t i sàn giao d ch hàng hóa. Đ n nay, Vi t Nam ngoài cà phê cũng có m t s m t ñư c giao d ch trên TTPS thông qua các SGD hàng hóa l n trên th gi i như : G o (Thái Lan), Cao su (Tokyo), coca, ñư ng tr ng (London, NY), d u c , d u ñ u nành, ñ u nành (Malaysia, CBOT), lúa mì, bông, ngô, nhôm, thi c… Nh ng công c cơ s cho các CKPS tài chính : Hi n t i Vi t Nam chưa có các giao d ch phái sinh tài chính mà công c cơ s là hàng hóa trên TTCK, nhưng trên th c t , các giao d ch phái sinh tài chính ñã ñư c th c hi n t vài năm g n ñây trên th trư ng Ngân hàng và kim lo i qúy. Giao d ch kỳ h n xu t hi n v i tư cách là công c tài chính phái sinh ñ u tiên Vi t Nam theo quy t ñ nh s 65/1999/QĐ-NHNN7 ngày 25/2/1999. Tuy nhiên giao d ch ch chi m kho ng 5-7% kh i lư ng giao d ch c a th trư ng ngo i t liên Ngân hàng. Giao d ch hoán ñ i cũng xu t hi n theo quy t ñ nh s 430/QĐ-NHNN ngày 24/12/1997 và sau này là quy t ñ nh s 893/2001/QĐ-NHNN ngày 17/7/2001 c a th ng ñ c NHNN. Các CCPS lãi su t và t giá ngo i t ti p t c xu t hi n và ñư c các ngân hàng s d ng do nhu c u n i t i c a các NHTM nh m theo k p chu n m c ho t ñ ng Ngân hàng qu c t . Quy n ch n ngo i t , lãi su t và vàng là nh ng CCPS ñư c th trư ng hoan nghênh và ñón nh n nhi u nh t do nh ng ưu ñi m v n có c a nó trong b i c nh lãi su t, t giá và giá vàng luôn tr ng thái tăng liên t c. Công c cơ s trên TTCK : Tính ñ n h t năm 2009 TTCK Vi t Nam có 457 lo i c phi u và hơn 700 mã trái phi u. Hi n nay, TTCK Vi t Nam có ba ch s ch ng khoán là Vn- index, Upcom-index, Hastc-index. Các ch s này ñư c xây d ng trên cơ s tính bình quân gia quy n v i tr ng s là t tr ng niêm y t c a m i c phi u trong danh m c. Đ xây d ng các h p ñ ng phái sinh d a trên ch s ch ng khoán, ñi u c n thi t là ph i ñưa ra m t cách tính ch s phù h p, ñ ng th i l p ra m t s các ch s khác ngoài Upcom- index, Vn-index và Hastc-index. Danh m c ch ng khoán ñ xây d ng nh ng ch s này ph i bao là c phi u có tính thanh kho n cao. 13
2.1.2.2 Môi trư ng kinh t và nhu c u s d ng CCPS trong phòng ng a r i ro. T nh ng bi n ñ ng m nh m c a n n kinh t và TTCK trong th i gian qua ñòi h i m t nhu c u s d ng CCPS trong phòng ng a r i ro, n n kinh t Vi t Nam hi n nay ñang có nh ng y u t r t thu n l i ñ phát tri n các CCPS trên TTCK. Nhu c u phòng tránh r i ro b ng nh ng CCPS ngày càng tăng lên trong b i c nh th trư ng th gi i có nhi u bi n ñ ng khó lư ng v giá c , ngu n cung lương th c, vàng, d u l a, kim lo i khác… 2.1.2.3 Giao d ch CCPS t n t i trên TTCK. Trong giai ño n th trư ng tăng trư ng gi a năm 2007, quy n mua c ph n tr thành m t công c ưa thích c a các công ty phát hành, hàng lo t các công ty tăng v n và s d ng quy n mua c ph n như m t hình th c thu hút NĐT. Năm 2007, nhi u Công ty phát hành tăng v n 2 ñ n 3 l n như CTCK H i phòng, Ngân hàng Sài gòn Thương tín, Công ty g ch men Thăng Long…dư i d ng quy n mua c ph n ưu ñãi. Ngày 26/10/2007 l n ñ u tiên t i SGDCK Thành ph H Chí Minh T ng công ty ñi n l c Vi t Nam ñã th c hi n bán ñ u giá 75 tri u quy n mua c ph n c a công ty Th y ñi n Vĩnh Sơn Sông Hinh. Sau Vĩnh Sơn Sông Hinh, ngày 17/3/2008 T ng công ty thép Vi t Nam cũng th c hi n bán ñ u giá quy n mua c ph n c a Công ty c ph n Kim khí TPHCM v i 10 tri u quy n mua c ph n… Các CCPS cơ b n là h p ñ ng tương lai, h p ñ ng quy n ch n ch ng khoán ñ t ra như m t ñòi h i b c thi t. Tuy nhiên, do chưa có quy ñ nh pháp lý ñi u ch nh nên các h p ñ ng phái sinh chưa ñư c phát tri n trên th trư ng v n Vi t Nam. M t s CTCK dư i m t vài hình th c th này hay th khác ñã tri n khai m t s nghi p v phái sinh này. Tuy nhiên, các ho t ñ ng này di n ra manh mún và l t , ti m n nhi u r i ro. 2.2 KINH NGHI M M T S NƯ C TRONG VI C PHÁT TRI N CCPS TRÊN TH TRƯ NG CH NG KHOÁN. 2.2.1 Th trư ng phái sinh c a M . TTCKPS M có b dày hơn 160 năm. Hi n nay, t i UBCK M SEC (U.S Securities and Exchange Commission) có 6 th trư ng quy n ch n ñăng ký ho t ñ ng và 12 th trư ng h p ñ ng tương lai. Hàng hóa trên TTPS r t phong phú, ña d ng. SGD quy n ch n Chicago (CBOE) là SGD có th ph n d n ñ u th trư ng quy n ch n t i M chi m kho ng 31,8%, các năm ti p theo m c ñ t ñư c ư c ch ng 33%, s lư ng h p ñ ng quy n ch n c phi u tính ñ n ngày 28/3/2008 là 2416 h p ñ ng. 2.2.2 Th trư ng phái sinh c a Australia SGDCK Australia ASX (Australian Securities Exchange) ñ t m c tăng trư ng cao v i 17,6% năm 2006 và 15% năm 2007. Hi n nay, h th ng giao d ch c a SFE cho phép các NĐT có th th c hi n giao d ch 24h/ngày thông qua nhi u phương th c giao d ch khác nhau như th c hi n giao d ch tr c tuy n, g i ñi n tho i... S n ph m n i b t c a SFE là h i phi u Ngân hàng v i th i h n 90 ngày, ñ i v i trái phi u kho b c v i th i h n 3 năm và 10 năm, ñ i v i ch s c phi u SPI 200. B n lo i s n ph m 14
này chi m t i 94% kh i lư ng giao d ch h p ñ ng tương lai trên SFE và 70% c a t ng s h p ñ ng tương lai giao d ch trên ASX và SFE. Đ thu n l i cho ho t ñ ng c a SFE còn có s h tr c a h th ng thanh toán bù tr cho phép SFE ch ñ ng trong qu n lý, giám sát th trư ng, nh t là khi giao d ch ñư c th c hi n liên t c 24h/ngày. 2.2.3 Th trư ng phái sinh c a Nh t B n. TTCKPS Nh t B n v i m t s ñ c ñi m như s n ph m mang tính ph c t p, ñ i tư ng tham gia chuyên nghi p, giao d ch mang tính ch t ñ u cơ cao và hàm ch a nhi u r i ro. Do v y, TTCKPS ph i ñư c theo dõi, ñi u ch nh k p th i và phù h p v i m c tiêu n ñ nh th trư ng và b o v NĐT, TSE quy ñ nh m t s nguyên t c ng x ñ i v i th trư ng trong m t s trư ng h p c th như : - Khi giá c a th trư ng h p ñ ng tương lai và h p ñ ng quy n ch n n u vư t quá giá c a ch s c phi u cơ s thì d ng giao d ch t m th i 15 phút - Khi ch s TOPIX dao ñ ng ngoài kho ng cho phép thì h n ch giao d ch TOPIX ñ i v i nh ng tài kho n ñ ng s h u c a các t ch c kinh doanh ch ng khoán. - Tham gia giao d ch mua bán TOPIX khi ñó các ñ i tư ng tham gia giao d ch ph i có báo cáo hàng ngày v vi c thay ñ i v th khi tham gia giao d ch. 2.2.4 Th trư ng phái sinh m t s n n kinh t trong khu v c. 2.2.4.1 Th trư ng phái sinh c a Đài Loan. Qúa trình hình thành và phát tri n c a th trư ng : Đư c chia làm 2 giai ño n. - Giai ño n giao d ch CCPS nư c ngoài : Tháng 6/1992, lu t giao d ch CCPS nư c ngoài ñã ñư c ban hành, hình thành khuôn kh pháp lý ñ u tiên cho giao d ch các CCPS t i các th trư ng nư c ngoài. - Giai ño n thành l p TTPS trong nư c : Tháng 12/1995, Xây d ng b máy th c hi n giao d ch và thanh toán bù tr cho giao d ch h p ñ ng tương lai và quy n ch n. Tháng 6/1997 Lu t giao d ch h p ñ ng tương lai ñư c ban hành, t o khuôn kh pháp lý cho 4 lo i giao d ch áp d ng cho c giao d ch trong nư c và qu c t . SGD h p ñ ng tương lai Đài Loan (TAIFEX) ti n hành phiên giao d ch ñ u tiên vào ngày 21/7/1997 v i s n ph m ñ u tiên c a mình là h p ñ ng tương lai ch s ch ng khoán bình quân gia quy n tr ng s giá tr th trư ng (TAIEX) và ñã nhanh chóng thành m t trong nh ng TTPS tăng trư ng nhanh nh t th gi i. Tăng Trư ng c a th trư ng : T khi ñi vào ho t ñ ng vào năm 1998 ch có 75035 tài kho n giao d ch phái sinh nhưng ñ n năm 2005 con s này là 569002 tài kho n. T c ñ tăng trư ng kh i lư ng giao d ch cũng r t n tư ng, nh ng năm g n ñây kh i lư ng giao d ch không ng ng tăng lên ñ t m c trung bình hơn 463.109 h p ñ ng/ngày, vào năm 2005 kh i lư ng giao d ch c a TAIFEX ñ ng th 3 toàn c u, ch sau KOSPI 200 c a Hàn Qu c và Down Jones Euro stock 50. 2.2.4.2 Th trư ng phái sinh c a Hàn Qu c. 15
Tám năm chu n b cơ s h t ng ñào t o ngu n nhân l c ñ n năm 1996 Hàn Qu c m i chính th c cho ra ñ i TTCKPS. Hi n nay, Hàn Qu c ñ ng th 1 trong 10 SGD h p ñ ng tương lai trên th gi i xét v kh i lư ng giao d ch(g n 2500 tri u h p ñ ng). Nguyên nhân d n ñ n thành công - Xây d ng ñư c m t cơ ch pháp lý ch t ch và có các ưu ñãi nh t ñ nh ban ñ u ñ i v i nh ng thành viên tham gia th trư ng, mà c th là nh ng ưu ñãi v thu . - T o d ng ñư c m t cơ s h t ng hi n ñ i cho TTPS, ñáp ng ñư c yêu c u giao d ch kh p l nh nhanh chóng. Ch p nh n giao d ch tr c tuy n ngay t khi ñưa TTCKPS vào ho t ñ ng. - Áp d ng phi n pháp ký qu ch t ch khi th c hi n các giao d ch CKPS nh m ngăn ng a r i ro thanh kho n, vi c ký qu ñư c th c hi n d a trên 2 quy ch ñó là m c ký qu ban ñ u và ký qu duy trì. M t s h n ch : Kh i lư ng giao d ch c a các NĐT nư c ngoài còn h n ch , ch chi m kho ng 10% t ng kh i lư ng giao d ch, các NĐT nư c ngoài chi m t tr ng nh . - T tr ng ñ u tư c a NĐT cá nhân còn h n ch , v i t tr ng giao d ch c a các NĐT ch kho ng 9%. - Th trư ng hàng hóa phái sinh Hàn Qu c h u như không phát tri n. 2.2.4.3 Th trư ng phái sinh c a Singapore. Qúa trình hình thành và phát tri n : chia làm 2 giai ño n ch y u như sau : Giai ño n 1: Đư c b t ñ u t năm 1984 và k t thúc vào năm 2004 trong giai ño n này th trư ng phát tri n r t ch m, không t o ra d u n nào trong quá trình phát tri n. Năm 1995 l n ñ u tiên Singapore ñưa quy n ch n c phi u vào giao d ch nhưng không thành công, vi c ñưa quy n ch n c phi u vào giao d ch không thành công là do : - Tiêu chu n ñ i v i vi c ñư c niêm y t quy n ch n quá cao. - Nhi u quy ñ nh còn h n ch . - Trình ñ c a các NĐT còn nhi u h n ch . Giai ño n 2 : Đưa h th ng giao d ch tr c tuy n vào ho t ñ ng năm 2004 c ng v i m t s nguyên nhân khác như nh ng quy ñ nh ch t ch ñ i v i vi c phát hành các công c CKPS m i ñã t o ñà phát tri n v i t c ñ tăng trư ng cao c CKPS niêm y t và CKPS OTC. Trong giai ño n này, l n th 2 Singapore ñưa quy n ch n c phi u vào giao d ch và ñã thành công, nh ng nguyên nhân d n ñ n thành công có th k ra như sau : - Thay th h th ng kh p l nh t i sàn b ng h th ng giao d ch ñi n t tr c tuy n. - Mi n yêu c u v b n cáo b ch. - Gi m b t các tiêu chu n niêm y t quy n ch n. - Xây d ng m t s nhà t o l p th trư ng. Đi u ki n tham gia giao d ch TTCKPS Singapore: C n ñáp ng nh ng ñi u ki n nh t ñ nh như: Đ i v i thành viên giao d ch là cá nhân : Ph i là m t nhà kinh doanh phái sinh chuyên nghi p, có ñ y ñ ki n th c, hi u bi t v CKPS, không yêu c u v v n t i thi u. Đ i v i thành viên giao d ch t doanh : Có th là nh ng t ch c nư c ngoài, và không có quy ñ nh v m c v n t i thi u ñ i v i các thành viên này. 16
Đ i v i thành viên thanh toán : Ph i có m c v n t i thi u 5tr ñô la Singapore, có gi y phép cung c p d ch v th trư ng v n và ñáp ng nh ng chu n m c tài chính cao nh t. Thành viên giao d ch : Ph i có m c v n t i thi u 1tr ñô la Singapore, có gi y phép cung c p d ch v th trư ng v n ngoài ra còn ph i ñáp ng nh ng chu n m c tài chính th p hơn thành viên thanh toán. 2.3 BÀI H C KINH NGHI M TRONG VI C PHÁT TRI N CCPS TRÊN TTCK 2.3.1 Hoàn thi n h th ng pháp lý. Yêu c u v m t khung pháp lý hoàn ch nh và ñ y ñ cho ho t ñ ng c a th trư ng, cho các ñ i tư ng liên quan và ñ m b o phù h p khi ho t ñ ng trong nư c và k t n i vơi qu c t . Đ i v i h u h t các TTCK cơ s , s hình thành và phát tri n c a chúng là do nhu c u c a xã h i và thông thư ng s ra ñ i c a chúng ñư c hình thành trư c khi có s ra ñ i c a h th ng pháp lu t. Nhưng v i s ra ñ i và phát tri n c a TTCKPS mu n có s phát tri n an toàn, lành m nh, công b ng và b n v ng ñòi h i m t khung pháp lý, các văn b n hư ng d n thi hành m t cách rõ ràng, ch t ch và toàn di n. Vì v y, vi c xây d ng khung pháp lý ch t ch và toàn di n là m t công vi c t t y u cho vi c hình thành và phát tri n th trư ng này. 2.3.2 Đào t o ngu n nhân l c ñáp ng yêu c u v n hành. Đào t o và ph bi n ki n th c v CCPS cho ngu n nhân l c v n hành và khai thác s d ng công ngh , ng d ng công ngh trong quá trình v n hành th trư ng, bên c nh ñó v n ñ ph bi n ki n th c v CKPS cho các NĐT cũng là m t yêu c u r t quan tr ng. Hàn Qu c là ví d ñi n hình nh t cho s thành công trong ñào t o. Tuy nhiên, ñ i v i Vi t Nam ñ ñào t o ñư c ñ i ngũ này c n ph i có cơ s v t ch t và h th ng ñào t o ñã ñư c v n hành nhu n nhuy n. Hi n nay, UBCKNN và Trung tâm nghiên c u và ñào t o ñã th c hi n nh ng chương trình ñào t o và ph c p ki n th c ra công chúng h t s c hi u qu k t khi thành l p TTCK. T p chí ch ng khoán, n ph m ñ u tư ch ng khoán c a th i báo kinh t …là nơi các chuyên gia, các nhà phân tích chia s nh ng kinh nghi m, nh ng ki n th c, ñây là nh ng phương ti n ñ c ng ñ ng các NĐT, nh ng ngư i quan tâm ñ n ch ng khoán ti p c n ñư c v i nh ng k năng công ngh , nh ng s n ph m m i, nh ng ki n th c cơ s c a TTCK và CKPS. Hi n nay, các kênh truy n hình cũng ñang ph i h p v i cơ quan qu n lý ch ng khoán, các ñ nh ch trung gian th trư ng th c hi n các chương trình ñào t o và ph bi n ki n th c trên truy n hình ñã góp ph n ph bi n t o ñi u ki n cho nh ng ki n th c v ch ng khoán ñ n ñư c v i công chúng. Nh ng thông tin trên cho th y TTCK Vi t Nam ñã s n sàng cho ho t ñ ng ñào t o ngu n nhân l c c n thi t khi phát tri n TTCKPS. 2.3.3 Đ u tư cơ s h t ng hi n ñ i ñáp ng tính ph c t p c a các CCPS. Vi c giao d ch các CCPS ñòi h i ph i có m t cơ s h t ng k thu t hi n ñ i, nh t là h th ng CNTT, do vi c giao d ch CCPS ph i ñư c kh p l nh liên t c, v i t c ñ cao. Vì v y, vi c yêu c u m t h th ng CNTT hi n ñ i là không th tránh kh i, ñi ñôi v i vi c kh p l nh 17
liên t c ñó là quá trình thanh toán bù tr , x lý giao d ch v i nhi u l nh mua, bán có th ñư c x y ra cùng lúc. Như kinh nghi m phát tri n c a Singapore ñã ñưa cho chúng ta bài h c kinh nghi m v s phát tri n các CCPS. Theo quy lu t phát tri n chung c a TTTC nói chung và TTCK nói riêng thì vi c Vi t Nam xây d ng và phát tri n CCPS trên TTCK là m t ñi u t t y u. 2.3.4 Xây d ng m t TTCK ñ l n ñáp ng yêu c u phát tri n CCPS. Đ ñ t ñư c nh ng m c tiêu trên Vi t Nam c n có nh ng ñ nh hư ng phát tri n c th như sau : - Phát tri n TTCK d a trên tiêu chu n, thông l Qu c t , phù h p v i ñi u ki n th c t c a Vi t Nam. - Phát tri n TTCK ñ ng b , toàn di n, ho t ñ ng hi u qu , v n hành an toàn, lành m nh. Phát tri n m t cách ñ ng b trên t t c các phân ño n c a th trư ng như th trư ng trái phi u, c phi u, th trư ng v n tư nhân... - Phát tri n s n ph m, m r ng nghi p v , ho t ñ ng kinh doanh, t ch c th c hi n các hình th c giao d ch ph i ñ m b o vi c qu n tr r i ro, ñáp ng nhu c u c a công chúng ñ u tư, thông l Qu c t và quy ñ nh pháp lu t. - Phát tri n TTCK ph i g n k t v i phát tri n th trư ng v n, th trư ng ti n t , th trư ng b o hi m. Tóm l i, cho ñ n nay TTCKPS ñư c xem là c u trúc cao nh t c a TTCK, vì v y chúng ta mu n có ñư c m t c u trúc th trư ng v ng ch c thì c n ph i có m t cơ s v ng ch c t nh ng n n t ng ban ñ u là cơ s pháp lý ñi u ch nh ñ n nh ng c phi u, trái phi u cơ s t n t i trên th trư ng và các h th ng h tr th trư ng. 2.4 XÂY D NG CƠ CH NGÂN HÀNG D LI U. M t Ngân hàng d li u xây d ng c n ph i ñáp ng các yêu c u c th sau : Các thông tin ñư c cung c p c p ph i ñ m b o tính chính xác và minh b ch. Ngu n thông tin ph i rõ ràng và k p th i, các thông tin ph i ñư c tìm ki m d dàng. Tính pháp lý c a các thông tin ñư c cung c p. C nh báo nh ng r i ro có kh năng g p ph i ñ i v i các danh m c ñ u tư, các s n ph m phái sinh... Xây d ng mô hình phòng ng a r i ro tham kh o. Phương pháp nh n di n nh ng r i ro ti m n trên th trư ng. Ngoài ra, Ngân hàng d li u còn t o cơ h i cho các NĐT, nh ng nhà phân tích có th g p nhau, trao ñ i, tìm ki m nh ng thông tin liên quan ñ n s n ph m danh m c ñ u tư. M t nhi m v ñ t ra cũng r t quan tr ng ñ i v i Ngân hàng d li u này là cung c p ngu n nhân l c có trình ñ hi u bi t sâu v CCPS và TTCKPS. K t Lu n chương 2 Trong chương này tôi ti n hành phân tích th c tr ng ho t ñ ng c a TTCK trong th i gian qua trên t t c các khía c nh t c ñ phát tri n, quy mô phát tri n c a TTCK, kh i lư ng c a các công c cơ s , k t qu ñ t ñư c, nh ng h n ch còn t n t i và tình hình th c t ñang t n 18
t i các giao d ch phái sinh, bài h c kinh nghi m c a các qu c gia ñi trư c t ñó rút ra ñư c nh ng bài h c cho quá trình phát tri n CCPS...Cùng v i quy mô, ti m l c và nhu c u ñ u tư, B o hi m, phân tán r i ro c a các NĐT và trong n n kinh t , c n s m xây d ng và phát tri n các CCPS trên TTCK Vi t Nam. CHƯƠNG 3 GI I PHÁP PHÁT TRI N CÔNG C PHÁI SINH TRÊN TTCK VI T NAM 3.1. Đ NH HƯ NG PHÁT TRI N TTCK VI T NAM Đ N NĂM 2020. M c tiêu c a ñ nh hư ng và chính sách huy ñ ng các ngu n l c tài chính giai ño n 2010- 2020 là: Phát tri n toàn di n TTCK, c v quy mô và ch t lư ng ho t ñ ng, c cung và c u, ñưa TTCK tr thành m t kênh huy ñ ng v n hi u qu , an toàn ñáp ng nhu c u v v n và nhu c u ñ u tư c a xã h i. M r ng quy mô c a TTCK, ph n ñ u ñưa t ng giá tr v n hóa th trư ng ñ t t 90% ñ n 110% GDP vào năm 2020. Đ ñ t ñư c k t qu như trên Vi t Nam c n : - Thu h p th trư ng t do, yêu c u Công ty ñ i chúng th c hi n vi c ñăng ký, lưu ký ch ng khoán. - G n quá trình c ph n hóa, thoái v n c a nhà nư c t i các doanh nghi p nhà nư c - Khuy n khích các Công ty ñ i chúng niêm y t ñăng ký giao d ch n u ñáp ng ñi u ki n. L y TTCK là cơ s ñ phát tri n TTTC Vi t Nam C ng c và hoàn thi n khuôn kh pháp lý Phát tri n th trư ng trái phi u thành m t kênh huy ñ ng và phân b v n quan tr ng. Tái c u trúc TTCK, hi n ñ i hóa cơ s h t ng ph c v th trư ng, h th ng giao d ch, h th ng ñăng ký, lưu ký, thanh toán và bù tr . T ng bư c hi n ñ i hóa các SGDCK, hai SGDCK ñư c phát tri n theo ñ nh hư ng sau : - Phát tri n SGDCK thành ph H Chí Minh thành th trư ng giao d ch ch ng khoán t p trung - Phát tri n SGDCK Hà N i thành th trư ng giao d ch ch ng khoán theo phương th c th a thu n 3.2 S C N THI T PH I PHÁT TRI N CÔNG C PHÁI SINH. 3.2.1 Phát tri n CCPS là t t y u khi mu n phát tri n b n v ng TTCK. Phát tri n CCPS là t t y u cho xu th phát tri n c a TTCK, quá trình phát tri n CCPS tài chính và ch ng khoán là ñi m ñ n t t y u c a m i TTTC và ch ng khoán trên th gi i. Qúa trình phát tri n c a b t c m t th trư ng nào cũng là quá trình phát tri n t th p ñ n cao và TTCK cũng không ph i là m t ngo i l , ñ n th i ñi m hi n t i TTPS ch ng khoán là t ng cao nh t c a ki n trúc TTCK. Các h p ñ ng phái sinh v i công c cơ s là c phi u, trái phi u ho c ch s ch ng khoán ph n ánh m c ñ phát tri n, tính ph c t p c a tri th c và c u trúc kinh doanh ch ng khoán. 3.2.2 Nâng cao kh năng thanh kho n và ña d ng hóa s n ph m trên TTCK. 19
CCPS ñư c bi t ñ n nhi u nh t như là nh ng công c nh m phòng tránh r i ro ñ i v i các NĐT. Phát tri n CCPS cũng là m t phương th c ñ tăng cư ng tính thanh kho n c a ch ng khoán trên th trư ng và ñ ng th i cũng là cơ s ñ ña d ng hóa nh ng s n ph m c a TTCK. Đa d ng hóa s n ph m thúc ñ y các NĐT tham gia vào th trư ng nhi u hơn, huy ñ ng ngu n v n t m th i nhàn r i, m r ng cơ h i ñ u tư…mà còn t o tâm lý yên tâm cho các NĐT khi quy t ñ nh ñ u tư và khi c n có th d dàng thu h i l i, ñi u ñó th hi n thông qua tính thanh kho n cao c a c a TTCK. Vì v y, vi c phát tri n CCPS là m t gi i pháp t t y u c a m t TTTC phát tri n. 3.2.3 M r ng và phát tri n ñ i tư ng tham gia vào TTCK. Đ m r ng và phát tri n nhi u ñ i tư ng tham gia vào th trư ng hơn n a chính ph c n s m s a ñ i ban hành các chính sách ưu ñãi v thu . M r ng ñ i tư ng tham gia th trư ng c n t o cho th trư ng m t lư ng cung hàng hóa, ch ng lo i hàng hóa nh t ñ nh ñáp ng nhi u nhu c u cũng như m c ñích c a ngư i tham gia th trư ng Chính ph c n s m ban hành các quy ñ nh pháp lý cho phép các Công ty ñ u tư ch ng khoán m r ng ch c năng kinh doanh các nghi p v phái sinh trên th trư ng. Vì v y, m r ng nghi p v phái sinh c a các CTCK làm tăng quy mô giá tr giao d ch v a t o ra s an toàn và n ñ nh cho th trư ng. 3.3 GI I PHÁP PHÁT TRI N CÔNG C PHÁI SINH TRÊN TTCK VI T NAM 3.3.1 Gi i pháp chung. 3.3.1.1 Xây d ng và hoàn thi n th ch , khung pháp lý v TTCK và giao d ch phái sinh Khung pháp lý v CCPS t i TTCK Vi t Nam h u như còn b tr ng. Đ th c hi n ñư c m c tiêu xây d ng m t h th ng pháp lý ñ y ñ và ñ ng b các B ngành liên quan c n ph i ti n hành so n th o, hoàn thi n và s a ñ i m t s n i dung cơ b n sau : M r ng ho t ñ ng trên TTCK, bao g m ho t ñ ng chào bán riêng l , chào bán và niêm y t ch ng khoán c a pháp nhân nư c ngoài vào Vi t Nam và c a doanh nghi p Vi t Nam ra nư c ngoài... Ph m vi ñi u ch nh, ñ i tư ng áp d ng, công b thông tin. Đ i v i CKPS cũng c n có nh ng quy ñ nh, hư ng d n c th , ñ i v i s n ph m phái sinh hi n nay nh ng quy ñ nh v pháp lý v n còn thi u nhi u. Vì v y, C n lưu ý m t s v n ñ cơ b n sau : Ngoài ra, c n quy ñ nh rõ v trí, th m quy n c a cơ quan qu n lý tr c ti p th trư ng có trách nhi m trong vi c duy trì m t TTCKPS an toàn, tr t t , công b ng và minh b ch. Hư ng d n c th t ng hàng hóa phái sinh t phát hành, ñăng ký chào bán ñ n công b thông tin… 3.3.1.2 Thông tin, tư v n công c phái sinh ñ n các NĐT. 20