Luận văn: Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Bắc Kạn

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

213
lượt xem 58
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn: Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Bắc Kạn nghiên cứu công tác thanh toán không dùng tiền mặt và phân tích các vấn đề liên quan tới thanh toán không dùng tiền mặt, từ đó rút ra dược những mặt làm được và những mặt chưa thực hiện được của công tác này và đề xuất những giải pháp thích hợp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Bắc Kạn

1 LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Phát tri n thanh toán không dùng ti n m t t i Ngân hàng u tư và Phát tri n B c K n”
2 DANH M C CÁC T VI T T T Ký hi u Nguyên t NHTM Ngân hàng Thương m i NHNN Ngân hàng Nhà Nư c NH Ngân hàng TTKDTM Thanh toán không dùng ti n m t UNC U nhi m chi UNT U nhi m thu BKNS B ng kê n p séc BIDV Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam
3 L IM U Ngân hàng là m t trong các t ch c tài chính quan tr ng nh t c a n n kinh t , Ngân hàng th c hi n các chính sách kinh t , c bi t là chính sách ti n t , vì v y, là m t kênh quan tr ng trong chính sách kinh t c a Chính ph . Trong n n kinh t th trư ng hi n nay làm t t công tác thanh toán không dùng ti n m t có vai trò r t l n, góp ph n c i thi n công tác thanh toán, n nh lưu thông ti n t , kh ng ch ư c l m phát, thúc y tăng nhanh vòng quay c a v n và m t i u quan tr ng là nó th hi n ư c vai trò qu n lý c a Nhà nư c trong kinh t . Nư c ta t khi chuy n sang n n kinh t th trư ng có s qu n lý c a Nhà nư c theo nh hư ng xã h i ch nghĩa, vi c s d ng các công c thanh toán không dùng ti n m t ư c chú ý. Th nhưng, cho n nay thì thanh toán không dùng ti n m t v n ư c phát tri n và ph c p r ng rãi trong dân cư. T tr ng thanh toán b ng ti n m t v n chi m t tr ng cao trong t ng thanh toán c a n n kinh t . B c K n là m t t nh mi n núi nghèo, kinh t kém phát tri n, trong thanh toán thì thanh toán b ng ti n m t v n là ch y u. Vì v y, vi c y nhanh công tác thanh toán không dùng ti n m t là i u c n thi t. Do ó, em ã ch n tài: “ Phát tri n thanh toán không dùng ti n m t t i Ngân hàng u tư và Phát tri n B c K n”, do kinh t B c K n còn kém phát tri n nên vi c thanh toán không dùng ti n m t cũng ch th c hi n trong ph m vi qu c gia, nên tài c a em ch nghiên c u v thanh toán không dùng ti n m t trong nư c. M c ích c a vi c nghiên c u công tác thanh toán không dùng ti n m t là phân tích các v n có liên quan t i thanh toán không dùng ti n m t, t ó rút ra dư c nh ng m t làm ư c và nh ng m t chưa th c hi n ư c c a công tác này và xu t nh ng gi i pháp nh m giúp phát tri n và hoàn thi n công tác thanh toán này t i Ngân hàng u tư và Phát tri n B c K n. Bài vi t này em s d ng phương pháp phân tích, so sánh s li u công tác thanh toán c a chi nhánh trong năm 2005, 2006 và 2007.
4 tài ngoài ph n m u và k t lu n thì g m 3 chương: Chương 1: T ng quan v ho t ng thanh toán không dùng ti n m t qua Ngân hàng thương m i Chương 2: Th c tr ng thanh toán không dùng ti n m t t i Ngân hàng u tư và Phát tri n B c K n Chương 3: nh hư ng và gi i pháp phát tri n thanh toán không dùng ti n m t t i Ngân hàng u tư và Phát tri n B c K n
5 CHƯƠNG 1: T NG QUAN V HO T NG THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TI N M T QUA NGÂN HÀNG THƯƠNG M I 1.1. Khái quát v thanh toán không dùng ti n m t qua NHTM 1.1.1. Nh ng v n cơ b n v thanh toán không dùng ti n m t Trong n n kinh t th trư ng, các quan h thanh toán chi tr l n nhau ph i dùng hình th c ti n t , vì v y, thanh toán ti n t là m t yêu c u khách quan, là i u c n thi t ph c cho quá trình tái s n xu t xã h i. Thanh toán ti n t ư c th c hi n dư i hai hình th c là thanh toán b ng ti n m t và thanh toán không dùng ti n m t. Thanh toán b ng ti n m t là vi c chi tr tr c ti p b ng ti n m t trong các quan h thanh toán thu chi gi a nhân dân v i nhau, gi a các xí nghi p, t ch c kinh t , cơ quan Nhà nư c v i nhân dân…. Thanh toán b ng ti n h p v i vai trò c a ti n t làm v t môi gi i trong quá trình lưu thông. Sau khi xu t chuy n hàng hoá hay cung ng d ch v cho ngư i mua, ngư i bán nh n ư c ti n ngay và quá trình thanh toán cũng ch m d t ó. Nhưng khi s n xu t và trao i hàng hoá phát tri n n m t trình cao hơn, thì vi c thanh toán tr c ti p b ng ti n m t không còn t ra là m t phương th c duy nh t n a, lúc ó nó òi h i m t phương th c hi n i hơn, bên c nh ó v i s phát tri n vư t b c c a h th ng Ngân hàng, các d ch v , các công c thanh toán ã ư c Ngân hàng nghiên c u ưa ra khách hàng l a ch n cho mình m t hình th c thanh toán thích h p thay cho thanh toán b ng ti n m t, thanh toán không dùng ti n m t phát sinh t ó. Thanh toán không dùng ti n m t là phương th c thanh toán "phi ti n m t" th c ch t là dùng các công c khác thay th ti n m t trong thanh toán. Thanh toán không dùng ti n m t là cách th c thanh toán ti n hàng hoá d ch v không có s xu t hi n c a ti n m t mà v n ư c ti n hành b ng cách trích ti n t tài kho n c a ngư i chi tr chuy n vào tài kho n c a ngư i th hư ng ho c b ng cách bù tr l n nhau thông qua vai trò trung gian c a các t ch c cung ng d ch v thanh toán v m t b n ch t thì TTKDTM ph n ánh s
6 v n ng c a v t tư hàng hoá, d ch v lưu thông. S phát tri n r ng kh p c a TTKDTM trong n n kinh t th trư ng hi n i là yêu c u t t y u c a s phát tri n vư t b c c a n n kinh t hàng hoá, do kinh t hàng hoá phát tri n m nh, kh i lư ng hàng hoá, d ch v trao i l n, t t y u ph i có cách th c tr ti n thu n ti n và an toàn hơn. Các doanh nghi p, cơ quan, t ch c, oàn th , công dân Vi t Nam và nư c ngoài s ng và ho t ng trên lãnh th Vi t Nam g i chung là ơn v và cá nhân có quy n l a ch n cho riêng mình Ngân hàng m tài kho n và th c hi n giao d ch ph c v cho nhu c u c a mình, các ơn v và cá nhân có tài kho n ti n g i t i Ngân hàng ư c g i chung là ch tài kho n. N u như trong thanh toán s d ng ti n m t thì ch có s tham gia c a ngư i mua và ngư i bán thì trong phương th c thanh toán không dùng ti n m t thì ch th tham gia còn bao g m c Ngân hàng ho c t ch c tín d ng khác cung ng d ch v thanh toán. 1.1.2. S c n thi t c a thanh toán không dùng ti n m t NHTM là Ngân hàng kinh doanh ti n t nh m m c tiêu cơ b n là l i nhu n, vì v y, nên m ng lư i Ngân hàng r ng kh p áp ng nhu c u ti n t - tín d ng và thanh toán c a n n kinh t hàng hoá phát tri n r ng kh p qu c gia và vươn ra th gi i. Nhìn l i l ch s hình thành ban u c a Ngân hàng, chúng ta th y d ch v ban u c a Ngân hàng mà cung c p là d ch v qu n lý v n cho khách hàng, bên c nh ó Ngân hàng còn m b o thanh toán nhanh chóng, chính xác, an toàn thu n ti n cho khách hàng, do ó t o ư c s tín nhi m cho khách hàng, và Ngân hàng ã thu hút ư c ngu n v n quan tr ng nh t cho ho t ng c a mình. Ngân hàng là trung gian thanh toán cho khách hàng làm cho quá trình lưu thông hàng hóa ư c ti n hành m t cách có hi u qu . N n kinh t ngày càng phát tri n thì t n s giao d ch ngày càng tăng và di n ra nhanh; kh i lư ng ti n t ngày càng nhi u, ph m vi ã m r ng ra t n th gi i. Trong i u ki n ó các doanh nghi p không th thanh toán tr c ti p v i nhau mà c n có s tham giam c a Ngân hàng, chính vì v y Ngân hàng tr thành trung gian thanh toán trong n n kinh t .
7 Ti n m t là phương ti n thanh toán không th thi u, song ngày nay thanh toán dùng ti n m t không còn là hình th c thanh toán t i ưu trong các giao d ch thương m i d ch v n a, c bi t là các giao d ch có giá tr và kh i lư ng l n, trư c ây trong n n s n xu t hàng hoá còn nh l , kh i lư ng hàng hoá ít thì vi c thanh toán s d ng ti n m t là r t thu n ti n, nhưng trong n n kinh t th trư ng hi n nay s n xu t hàng hoá phát tri n trình cao, kh i lư ng hàng hoá vô cùng l n, vi c trao i hàng hoá a d ng và trên di n r ng, các ho t ng giao d ch thương m i, d ch v hàng hóa ngày nay di n ra m i lúc, m i nơi, vư t c gi i h n v kho ng cách thì hình th c thanh toán b ng ti n m t không còn phù h p n a. Xét trên nhi u góc , khi ho t ng thanh toán trong xã h i còn ph bi n bàng hình th c ti n m t nh t là trong thanh toán các kho n có giá tr l n có th d n n m t s b t l i như: • Chi phí c a xã h i t ch c ho t ng thanh toán (như chi phí c a chính ph cho vi c in n, chi phí v n chuy n, b o qu n, ki m, m ti n c a h th ng ngân hàng, các ch th tham gia giao d ch) là r t t n kém. • Vi c th c hi n giao d ch thanh toán b ng ti n m t v i kh i lư ng l n d b các i tư ng ph m pháp l i d ng gian l n, tr n thu , trì hoãn ho c không th c hi n nghĩa v tr n i v i ngân hàng ho c ch n . •V n an ninh trong thanh toán, b o qu n, v n chuy n ti n luôn luôn ti m n nhi u nguy hi m. • S d ng nhi u ti n m t trong giao d ch thanh toán c a xã h i s là môi trư ng thu n l i cho t i ph m lưu hành ti n gi , e do tr c ti p t i l i ích c a các t ch c, cá nhân và tình hình an ninh qu c gia. Các b t l i và r i ro trên ây là v n x y ra v i b t kỳ qu c gia nào, song v i các nư c mà thanh toán b ng ti n m t còn ph bi n thì trong xã h i tình hình s càng ph c t p hơn và khó ki m soát hơn. M t khác, khi n n kinh t càng ngày càng phát tri n c v ch t lư ng và s lư ng thì vi c thanh toán b ng ti n m t không còn kh năng áp ng ư c nhu c u thanh toán c a toàn b n n kinh t n a. T th c t ó thì òi h i ph i có s ra ic am t
8 phương th c tiên ti n và hi n i hơn có th áp ng ư c nhu c u thanh toán ngày càng cao c a xã h i, do v y, s ra i c a phương th c thanh toán không dùng ti n m t là t t y u. 1.1.3. Vai trò c a thanh toán không dùng ti n m t TTKDTM ư c t ch c thành m t h th ng th ng nh t, trong h th ng này thì Ngân hàng là m t trung tâm thanh toán. M i ho t ng trao iv hàng hóa và d ch v u ư c k t thúc b ng thanh toán, quan h thanh toán liên quan n m i ho t ng trong xã h i, vì v y, vi c t ch c t t công tác thanh toán c bi t là TTKDTM có ý nghĩa kinh t r t l n, ý nghĩa này ư c th hi n qua các m t sau: TTKDTM góp ph n thúc y s n xu t và lưu thông hàng hóa phát tri n. Ta bi t r ng thanh toán v a là khâu m u và cũng là khâu k t thúc c a m t chu kỳ s n xu t kinh doanh, do v y n u t ch c t t công tác thanh toán s góp ph n tăng nhanh s v n ng c a v t tư, ti n v n giúp cho các doanh nghi p thu h i ư c v n nhanh ph c v cho chu kỳ s n xu t sau, cũng t c là ph c v cho quá trình tái s n xu t không ng ng phát tri n. Nh công tác thanh toán không dùng ti n m t mà các khách hàng xa v n có th thanh toán ti n hàng hoá d ch v nhanh chóng thay vì ph i m t nhi u th i gian v n chuy n ti n m t, có th nói thanh toán không dùng ti n m t ã rút nhanh vòng quay v n c a khách hàng. Thúc y ho t ng thanh toán trong n n kinh t v i nh ng ưu i m như: an toàn, nhanh chóng, chính xác, ti t ki m chi phí. Phương th c thanh toán không dùng ti n m t ra i ã làm gi m ư c chi phí in n, b o qu n, v n chuy n. Thông qua công tác thanh toán không dùng ti n m t, Ngân hàng có th bi t ư c ph n nào ho t ng thanh toán c a khách hàng t ó t ng h p s li u bi t ư c ho t ng thanh toán v n chung cho c n n kinh t . Thông qua tình hình bi n ng s dư trên tài kho n ti n g i thanh toán c a khách hàng, Ngân hàng s thu th p ư c nh ng thông tin c n thi t v tình hình kinh t - tài chính c a khách hàng như thông tin v dòng lưu chuy n ti n t , doanh
9 thu…. T ó, Ngân hàng gián ti p ánh giá ư c tình hình kinh doanh, tình hình tài chính, kh năng thanh toán… c a khách hàng, th c hi n ki m soát ng ti n thông qua vi c có các chính sách k p th i, h p lý i v i các quy t nh v huy ng v n, cho vay và th c hi n các d ch v khác c a Ngân hàng. Góp ph n t o thêm ngu n v n u tư: i v i Ngân hàng thì thanh toán qua Ngân hàng làm tăng thêm ngu n v n vì nó s d ng ư c s ti n t m th i nhàn r i c a khách hàng g i vào áp ng nhu c u thanh toán. M i m t doanh nghi p, cá nhân u gi m t lư ng ti n m t nh t nh ch s d ng. N u khách hàng g i ti n vào ngân hàng thanh toán b ng chuy n kho n thì s ti n này s gi m, Ngân hàng s huy ng thêm nhi u ngu n v n u tư cho n n kinh t . Như v y, vi c thanh toán qua Ngân hàng s giúp cho kh năng t o ti n c a NHTM, m b o ư c nhu c u thanh toán ngày càng tăng trong n n kinh t . M t khác ngân hàng thu phí d ch v do th c hi n nghi p v thanh toán gi a các khách hàng. TTKDTM có vai trò làm gi m kh i lư ng ti n m t, h tr cung ng ti n m t, i u hoà lưu thông ti n t c a NHNN: kh i lư ng ti n m t và kh i lư ng ti n ghi s ư c quy t nh b i t ng giá c hàng hoá - d ch v và t c lưu thông ti n t bình quân. Vì v y, s v n ng c a ti n t trong n n kinh t s bao g m s v n ng c a ti n m t và thanh toán không dùng ti n m t qua Ngân hàng, t c là thanh toán không dùng ti n m t tăng thì lưu thông ti n m t gi m và ngư c l i, do NHNN là cơ quan duy nh t phát hành, ki m soát và cung ng ti n m t cho n n kinh t thông qua các kênh như nghi p v thanh toán th trư ng m , tái chi t kh u, d tr b t bu c, t ó i u ti t kh i lư ng ti n ghi s t i các NHTM. TTKDTM g n v i s phát tri n c a h th ng tài chính – tín d ng, c bi t là s phát tri n c a h th ng Ngân hàng. S t n t i và phát tri n c a h th ng này t o i u ki n cho các doanh nghi p, cơ quan Nhà nư c, các t ch c xã h i và cá nhân m tài kho n ti n g i và thanh toán ti n hàng d ch v thông qua vi c trích chuy n tài kho n trong h th ng này. Như v y, TTKDTM gi m t vai trò h t s c quan tr ng. ng trên giác c a ngành Ngân hàng, nó ph n ánh khá trung th c trình qu n lý, trình
10 k thu t nghi p v c a Ngân hàng, cũng như s tín nhi m c a khách hàng. Trong n i b m t Ngân hàng, TTKDTM không ch tác ng n nghi p v thanh toán mà còn tác ng n các nghi p v khác c a Ngân hàng như nghi p v tín d ng, n u làm t t công tác TTKDTM thì s thúc y nghi p v tín d ng phát tri n và ngư c l i. i ôi v i s phát tri n k thu t tin h c, ngày nay Ngân hàng hi n i cũng chy n hư ng kinh doanh b ng cách m r ng các d ch v tín d ng, ch không ch là kinh doanh chênh l ch lãi su t ti n g i và cho vay là ch y u trư c ây, trong ó d ch v thanh toán óng vai trò trung tâm và c bi t quan tr ng. 1.1.4. i u ki n khách hàng tham gia vào thanh toán không dùng ti n m t Khi tham gia vào thanh toán không dùng ti n m t thì m i khách hàng u ph i th c hi n y , nghiêm ch nh các quy nh c a Ngân hàng v các th t c giao d ch, các gi y t thanh toán. Ngân hàng s cung c p các m u gi y t c n thi t theo nhu c u c a khách hàng h có th tham gia vào phương th c thanh toán này. i v i các ch ng t này thì c n ư c vi t theo các m u có s n c a Ngân hàng và ph i ư c ghi rõ ràng, chính xác, không ư c t y xoá, vi t b ng m c không phai…. i v i các khách hàng thư ng xuyên tham gia thanh toán qua Ngân hàng thì ph i có tài kho n t i Ngân hàng và ph i có s dư mb o thanh toán và m b o duy trì tài kho n. 1.1.4.1. M và s d ng tài kho n thanh toán Các doanh nghi p, t ch c và cá nhân s d ng d ch v thanh toán (sau ây g i chung là khách hàng) có quy n l a ch n Ngân hàng làm d ch v thanh toán m tài kho n. Khi quy t nh m tài kho n ti n g i thanh toán t i các Ngân hàng, khách hàng thư ng quan tâm n các y u t sau: • Thu n ti n trong giao d ch, t c nhanh • m b o an toàn tài s n • Chi phí giao d ch h p lý
11 a, M tài kho n Theo thông tư s 08/TT-NH2, ngày 21/02/1994 c a NHNN Vi t Nam, hư ng d n v th l thanh toán không dùng ti n m t thì vi c m và s d ng tài kho n ti n g i ph i ch p hành úng nh ng quy nh sau: - i v i khách hàng là doanh nghi p, cơ quan, t ch c oàn th , ơn v vũ trang: + Gi y ăng ký m tài kho n do ch tài kho n (T ng Giám c, Giám c, th trư ng ơn v , ch doanh nghi p) ký tên óng d u trong ó ph i ghi rõ: • Tên ơn v • H tên ch tài kho n • a ch giao d ch c a ơn v • Mã s thu , gi y phép ăng ký kinh doanh c a ơn v . • S ch ng minh thư, ngày tháng năm c p, nơi c p c a ch tài kho n. • Tên NH nơi m tài kho n + B ng ăng ký m u d u ch ký giao d ch v i NH • Ch ký m u c a ch tài kho n và ngư i ư c u quy n • Ch ký m u c a k toán trư ng và ngư i ư c u quy n • M u d u c a ơn v - i v i khách hàng là cá nhân + Gi y ăng ký m tài kho n c a ch tài kho n, trong ó ghi rõ: H tên c a ch tài kho n; a ch giao d ch c a ch tài kho n; S , ngày tháng năm, nơi c p ch ng minh thư c a ch tài kho n; Tên NH nơi m tài kho n. + B ng ăng ký m u ch ký c a ch tài kho n giao d ch v i NH. i v i tài kho n là cá nhân thì không ư c u quy n, t t c các gi y t thanh toán, giao d ch v i NH bu c ph i là ch ký c a ch tài kho n. Sau khi ch p nh n m tài kho n cho khách hàng thì NH thông báo cho khách hàng bi t s hi u tài kho n, ngày b t u ho t ng c a tài kho n.
12 b, S d ng tài kho n thanh toán - Ch tài kho n ph i m b o có ti n trên tài kho n thanh toán t i th i i m giao d ch thanh toán ph i ư c th c hi n, Ch u trách nhi m v vi c chi tr vư t quá s dư Có trên tài kho n. Tr trư ng h p NH cho phép th u chi. Ngân hàng là t ch c tín d ng có nh n thanh toán ph i duy trì trên tài kho n ti n g i t i NHNN s dư bình quân không th p hơn m c d tr b t bu c do NHNN quy nh. - Ch tài kho n ư c toàn quy n s d ng s dư tài kho n ti n g i t i NH thông qua các l nh thanh toán phù h p v i quy nh c a Ngân hàng Trung Ương. Ch u trách nhi m v nh ng sai sót hay hành vi l i d ng, l a o khi s d ng d ch v thanh toán qua tài kho n do l i c a mình. - ư c hư ng lãi su t cho s ti n g i trên tài kho n theo m c lãi su t do NH quy nh tùy theo c i m c a ch tài kho n, s dư tài kho n và phù h p v i quy ch qu n lý lãi su t c a NHNN ban hành trong t ng th i kỳ. - ư c yêu c u NH cung c p các thông tin v nh ng giao d ch và s dư trên tài kho n c a mình. - Tuân th các hư ng d n c a NH nơi m tài kho n v vi c l p các l nh thanh toán và s d ng các phương ti n thanh toán, th c hi n giao d ch thanh toán qua tài kho n: s d ng, luân chuy n, lưu tr ch ng t giao d ch, mb o các bi n pháp an toàn trong thanh toán do NH quy nh. - Ch tài kho n ư c u quy n cho ngư i khác b ng văn b n s d ng tài kho n theo quy nh c a pháp lu t. Ngư i ư c u quy n có quy n h n và nghĩa v như ch tài kho n trong ph m vi ư c u quy n và không ư c u quy n l i cho ngư i th ba. - Không ư c cho thuê, cho mư n ho c s d ng tài kho n c a mình cho các giao d ch thanh toán i v i nh ng kho n ti n ã có b ng ch ng v ngu n g c b t h p pháp. - Thông báo k p th i cho NH nơi m tài kho n khi phát hi n khi th y sai sót, nh m l n trên tài kho n c a mình ho c tài kho n c a mình b l i d ng. Cung c p thông tin chính xác khi yêu c u s d ng d ch v thanh toán ho c trong quá trình s d ng d ch v thanh toán qua tài kho n.
13 Trong trư ng h p có óng ch tài kho n thì m i giao d ch thanh toán trên tài kho n ch ư c th c hi n khi có s ch p thu n c a nh ng ngư i ng ch tài kho n. 1.1.4.2. Quy n và nghĩa v c a Ngân hàng và khách hàng s d ng d ch v thanh toán Quy n và nghĩa v c a Ngân hàng Ngân hàng cung ng d ch v thanh toán có quy n quy nh khách hàng ph i n p phí khi nh n d ch v thanh toán, quy nh h n m c th u chi iv i t ng khách hàng. Yêu c u khách hàng cung c p các thông tin có liên quan trong quá trình s d ng d ch v thanh toán, t ch i thanh toán khi khách hàng không áp ng s d ng d ch v thanh toán, ho c vi ph m nguyên t c thanh toán. Ngân hàng cung ng d ch v thanh toán có nghĩa v thanh toán chính xác, k p th i và an toàn tài s n theo yêu c u c a khách hàng. Niêm y t công khai phí d ch v thanh toán, gi bí m t v s dư tài kho n ti n g i c a khách hàng theo úng quy nh c a pháp lu t. T ch i th c hi n các giao d ch thanh toán ã có b ng ch ng v ngu n g c b t h p pháp. Cung c p thông tin nh kỳ ho c t xu t (n u c n) cho ch tài kho n v s dư tài kho n và các giao d ch thanh toán trên tài kho n c a ch tài kho n. Ngân hàng ch ng trích tài kho n c a khách hàng trong các trư ng h p sau: • Các kho n n n h n, quá h n, các kho n lãi, chi phí h p l khác phát sinh trong quá trình qu n lý tài kho n và cung ng d ch v thanh toán theo quy nh. • Các nghĩa v thanh toán theo quy t nh c a cơ quan Nhà nư c có th m quy n bu c ch tài kho n ph i thanh toán. • Các trư ng h p khác theo th a thu n gi a NH và khách hàng. NH có trách nhi m phát hi n và i u ch nh k p th i các tài kho n m sai ho c s d ng chưa chính xác. NH ph i th c hi n y , k p th i các l nh thanh toán, các yêu c u s d ng tài kho n c a khách hàng phù h p v i ho c
14 th a thu n gi a NH và khách hàng. Ki m soát các l nh thanh toán c a khách hàng, m b o l p úng th t c quy nh, h p pháp, h p l , và kh p v i úng các y u t ã ăng ký; cung c p y , k p th i các lo i d ch v , phương ti n thanh toán c n thi t ph c v nhu c u giao d ch c a khách hàng qua Ngân hàng. Th c hi n h ch toán theo các nghi p v kinh t phát sinh trên cơ s các ch ng t k toán h p l , h p pháp nh n ư c. i u ch nh các kho n m c b h ch toán sai, h ch toán không úng b n ch t ho c không phù h p v i n i dung s d ng c a tài kho n theo quy nh. Quy n và nghĩa v c a khách hàng Khách hàng có quy n yêu c u ngân hàng ph c v cung c p thông tin v s dư tài kho n và các giao d ch thanh toán c a ch tài kho n. Khi u n i và òi b i thư ng thi t h i do ngân hàng vi ph m các tho thu n khi th c hi n d ch v thanh toán (thanh toán ch m, ho c thanh toán không úng s ti n, ho c thu phí thanh toán không úng theo quy nh). Ngân hàng có trách nhi m b i thư ng thi t h i cho khách hàng theo m c ph t ch m tr t i a b ng m c lãi su t quá h n c a lo i cho vay cao nh t mà Ngân hàng ang áp d ng. S ti n ph t ư c tính như sau: S ti n ph t = S ti n tính ph t x S ngày ph t x Lãi su t n quá h n N u thanh toán ch m, s ngày ph t tính t th i i m k t thúc th i h n quy nh cho hình th c thanh toán n ngày tài kho n c a khách hàng s d ng d ch v thanh toán ư c ghi có s ti n. N u ghi n sai tài kho n ho c ghi n th a s ti n thanh toán, thì s ngày ph t tính t th i i m tài kho n b ghi sai cho n khi ngân hàng tr ti n vào tài kho n c a khách hàng tính trên s ti n sai th a. N u ghi sai tài kho n ho c ghi có thi u s ti n thanh toán, thì s ngày ph t tính t th i i m k t thúc quy nh cho hình th c thanh toán ó n khi tài kho n úng ho c s ti n sai thi u ư c ghi có sau khi i u ch nh sai sót, tính trên s ti n sai thi u. Khách hàng s d ng d ch v thanh toán có nghĩa v ph i tr phí y , úng h n và th c hi n y các quy nh khác c a Ngân hàng. Hoàn tr
15 Ngân hàng trong trư ng h p th hư ng s ti n không có căn c pháp lu t thông qua d ch v thanh toán do Ngân hàng th c hi n. 1.2. Các hình th c thanh toán không dùng ti n m t 1.2.1. Thanh toán b ng Séc 1.2.1.1. Khái ni m Séc là phương ti n thanh toán do ngư i ký phát l p dư i hình th c ch ng t theo m u in s n, nó là m t t l nh vô i u ki n do khách hàng c a Ngân hàng ký phát, ra l nh cho Ngân hàng trích m t s ti n nh t nh t tài kho n c a mình tr cho ngư i th hư ng. Séc do Ngân hàng cung ng và ư c thi t k theo úng yêu c u c a pháp lu t, các ngân hàng s ch n m u séc riêng cho h thông ngân hàng c a mình và ăng ký in n v i nhà in c a NHNN, các chi nhánh s d ng Séc cung ng cho khách hàng do H i s chính th ng nh t in n và phân ph i. Khách hàng m tài kho n ti n g i t i Ngân hàng nào thì s ư c Ngân hàng ó như ng Séc l i s d ng. i u ki n khách hàng ư c cung ng Séc ó là: ang ư c s d ng tài kho n ti n g i thanh toán (Current Account - AC) t i Ngân hàng; không thu c i tư ng b c m s d ng ho c không ang trong th i gian b ình ch quy n ký phát Séc; khách hàng có nhu c u s d ng Séc l n u ho c khách hàng ã ư c cung ng Séc c a Ngân hàng nhưng có s lư ng t Séc chưa thanh toán ít hơn 10 t / 01 tài kho n ti n g i thanh toán. Séc ư c s d ng thanh toán ti n hàng, d ch v n p thu , tr n …. ho c rút ti n t i các chi nhánh Ngân hàng. Trong hình th c thanh toán b ng séc, vi c tr ti n do ngư i tr ti n kh i sư ng và k t thúc b ng vi c ghi s ti n trên t séc vào tài kho n c a ngư i nh n ti n. Th i h n xu t trình c a t séc là trong vòng 30 ngày k t ngày ký phát và th i gian thanh toán séc là 6 tháng k t ngày ký phát séc. N u ngày k t thúc c a th i h n là ngày ch nh t ho c ngày l t t thì th i h n ư c lùi vào ngày làm vi c ti p theo sau ngày ch nh t ho c l t t ó.
16 Quy nh cho s d ng séc: t séc c n ph i i n y các y u t , vi t b ng m c không phai, không t y xoá, s a ch a, ch ký c a ch tài kho n ph i gi ng ch ký ã ăng ký v i Ngân hàng; Ch tài kho n không ư c ký kh ng trên t séc; Ch tài kho n không ư c phép ký phát séc quá s dư, n u vi ph m : l n 1 thì Ngân hàng s nh c nh , l n 2 Ngân hàng s thu h i s séc chưa ký phát, b ph t ti n, ình ch ký phát séc trong 6 tháng, l n 3 s b thu h i séc, ph t ti n và b ình ch ký phát séc vĩnh vi n. Séc g m 2 ph n: m t trư c và m t sau. m t trư c c a t Séc bao g m các y u t : • Ch "Séc" ư c in phía trên t Séc • S Séc • Ngư i th hư ng • S ti n xác nh, ư c ghi b ng c ch và s • Tên c a ngư i thanh toán • a i m thanh toán • Ngày ký phát • Ch ký (có ghi rõ h tên) c a ngư i ký phát N u như thi u m t trong các y u t trên thì s không có hi u l c c a m t t Séc, tr trư ng h p: n u không ghi a i m thanh toán thì a i m thanh toán là t i a ch c a ngư i th c hi n thanh toán, n u t séc không ghi a i m thanh toán và không ghi rõ a ch c a ngư i th c hi n thanh toán thì t séc ó ư c thanh toán t i tr s chính c a ngư i th c hi n thanh toán ho c n u t séc ư c thanh toán qua Trung tâm thanh toán bù tr séc theo quy nh thì t séc s ư c thanh toán t i trung tâm thanh toán bù tr séc; n u không ghi tên ngư i ư c tr ti n thì s ti n s ư c tr cho ngư i c m t séc ó. M t sau c a t Séc ư c dùng ghi n i dung chuy n như ng. 1.2.1.2. Các ch th tham gia Các ch th tham gia thanh toán Séc bao g m: Ngư i ký ó là ngư i ch tài kho n thanh toán t i ngân hàng, là ngư i l p và ký tên trên t Séc ra l nh cho ngư i th c hi n thanh toán thay m t
17 mình tr s ti n ghi trên Séc. Nghĩa v c a ngư i ký phát ó là mb os ti n ư c s d ng t tài kho n ti n g i thanh toán (s dư kh d ng) t i Ngân hàng chi tr toàn b s ti n ghi trên Séc cho ngư i th hư ng t i th i i m xu t trình Séc; ch u trách nhi m v m i thi t h i do l i c a mình gây ra ho c Séc b l i d ng; ch p hành úng các quy nh v cung ng séc c a pháp lu t và c a Ngân hàng. Ngư i th hư ng là ngư i ư c hư ng s ti n ghi trên Séc, ngư i th hư ng có th là ngư i c m t séc ó có ghi tên ngư i ư c tr ti n là chính mình ho c không ghi tên ngư i ư c tr ti n ho c ghi c m t "Tr cho ngư i c m séc", ho c ã ư c chuy n như ng b ng ký h u cho mình thông qua dãy ch chuy n như ng liên t c. Ngư i th l nh ó là Ngân hàng th c hi n vi c trích tài kho n ngư i ký phát séc tr cho ngư i th hư ng. 1.2.1.3. M t s lo i Séc thư ng dùng 1.2.1.3.1. Séc chuy n kho n a, Khái ni m Séc chuy n kho n là t séc do ch tài kho n ký phát hành và tr c ti p giao cho ngư i th hư ng th c hi n nghĩa v thanh toán c a mình, nhưng kh năng thanh toán c a nó ph thu c vào s dư trên tài kho n thanh toán ti n g i c a ngư i ký phát. Khi phát hành séc chuy n kho n, ch tài kho n ph i g ch 2 ư ng song song chéo góc ho c vi t hay óng d u t “chuy n kho n” góc phía trên bên trái m t trư c t séc trư c khi giao cho ngư i th hư ng. Séc chuy n kho n ch ư c s d ng trong thanh toán chuy n kho n gi a các khách hàng m tài kho n t i m t Ngân hàng ho c hai Ngân hàng nhưng ph i cùng tham gia thanh toán bù tr . V nguyên t c thì thanh toán séc chuy n kho n ph i ư c thanh toán d a trên cơ s s dư tài kho n ti n g i hi n có t i ngân hàng, trong trư ng h p n u có nhi u t séc cùng n p vào Ngân hàng t i m t th i i m nhưng s dư tài kho n không thanh toán t t c nh ng t séc thì Ngân hàng ph i ưu tiên thanh toán theo th t các t
18 séc phát hành trư c s ư c thanh toán trư c. N u tài kho n ti n g i không ti n thanh toán (séc phát hành quá s dư tài kho n ti n g i) séc s b Ngân hàng t ch i thanh toán, ch tài kho n ph i ch u trách nhi m thanh toán t séc ó và nh ng kho n ti n ph t chi phí phát sinh liên quan n vi c khi u n i và kh i ki n (n u có). b, Quy trình thanh toán séc chuy n kho n - Trư ng h p khách hàng m tài kho n cùng Ngân hàng Sơ 1.2.1.3.1.1: Quy trình luân chuy n ch ng t thanh toán séc chuy n kho n gi a 2 khách hàng cùng chi nhánh. (2) Ngư i phát Ngư i th hành séc (1) hư ng (4) (5) (3) Ngân hàng (1) ơn v bán cung c p hàng hoá, d ch v cho bên mua theo h p ng ký trư c (2) ơn v mua ký phát hành séc thanh toán cho bên hàng hoá, d ch v (3) ơn v bán chuy n Séc t i Ngân hàng ư c thanh toán, (4) Ngân hàng ghi gi m tài kho n c a ngư i mua (Báo n ) (5) Ngân hàng ghi tăng tài kho n c a ngư i bán (Báo có)
19 - Trư ng h p khách hàng m tài kho n 2 ngân hàng Sơ 1.2.1.3.1.2: Quy trình luân chuy n ch ng t thanh toán séc chuy n kho n gi a 2 khách hàng khác chi nhánh. (2) Ngư i ký phát Ngư i th hư ng (1) (7) (3) (4) NH ph c v NH ph c v ngư i mua ngư i bán (5) (1) ơn v bán cung c p hàng hoá, d ch v cho bên mua theo h p ng ký trư c (2) ơn v mua ký phát hành séc thanh toán cho bên hàng hoá, d ch v . (3) ơn v bán chuy n Séc t i NH ph c v mình ư c thanh toán (4) NH ph c v ngư i bán chuy n séc và BKNS cho NH ph c v ngư i mua (5) NH ph c v ngư i mua thanh toán chuy n ti n cho NH ph c v ngư i bán (6) NH ph c v ngư i mua ghi gi m tài kho n c a ngư i mua (7) NH ph c v ngư i bán ghi tăng tài kho n cho ngư i bán và báo Có cho ngư i bán. Nh n xét: v i nh ng c i m trên thì séc chuy n kho n có nh ng ưu, khuy t i m sau: Ưu i m c a séc chuy n kho n là: d phát hành, th t c thanh toán ơn gi n, ngư i phát hành séc không ph i n NH làm th t c. Như c i n: Phương th c này ngư i th hư ng s nh n ư c séc chuy n kho n ngay sau khi giao hàng, nhưng séc chuy n kho n ây m i ch
20 ư c coi như là gi y h a tr còn vi c ngư i bán có nh n ư c s ti n hay không còn ph thu c vào s dư trên tài kho n ti n g i c a ngư i mua. Kinh nghi m th c t cho th y n u tài kho n tài g i c a ngư i mua không s dư thì thư ng gây c t c trong vi c thanh toán. 1.2.1.3.2. Séc b o chi a, Khái ni m Séc b o chi là lo i séc ư c NH b o m kh năng chi tr b ng cách trích trư c s ti n ghi trên t séc t tài kho n ti n g i ho c tài kho n ti n vay, lưu ký trên m t tài kho n riêng nh m m b o thanh toán cho t séc, Séc b o chi ư c s d ng trong trư ng h p hai bên mua - bán không tín nhi m nhau trong thanh toán. Khách hàng mu n s d ng séc b o chi ph i l p các liên u nhi m chi (kèm theo chuy n kho n n u b o chi thư ng xuyên) g i vào NH. Sau khi ki m tra các y u t h p l NH ti n hành trích chuy n tài kho n óng d u b o m chi tr lên t séc chuy n kho n và tr l i cho khách hàng. Séc b o chi có ph m vi thanh toán r ng hơn séc chuy n kho n, ngoài vi c s d ng thanh toán cho các ch th m tài kho n cùng m t chi nhánh ngân hàng, t i hai ngân hàng cùng tham gia thanh toán bù tr trên ph m vi t nh, thành ph thì séc b o chi còn ư c s d ng thanh toán gi a khách hàng m tài kho n t i chi nhánh khách hàng cùng h th ng trong ph m vi c nư c. Do séc b o chi ã ư c ngân hàng m b o kh năng chi tr nên sau khách hàng khi n p séc vào ngân hàng ph c v bên th hư ng thì Ngân hàng này sau khi ki m tra tính h p l c a séc thì có th ghi có ngay vào tài kho n ngư i th hư ng. N u do sơ su t khi ki m tra, sau này phát hi n séc không h p l thì ngân hàng ph c v bên th hư ng ph i ch u trách nhi m. b, Quy trình thanh toán - Trư ng h p khách hàng m tài kho n cùng m t NH