Luận văn Thạc sĩ Châu Á học: Tinh thần Ahimsa trong đời sống chính trịcủa Mahatma Gandhi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là tổ chức sưu tầm, tổng hợp, phân tích và nghiên cứu một cách có hệ thống tư tưởng Ahimsa trong triết lý tôn giáo của đạo Hindu, Phật giáo, Jain giáo (Kỳ Na giáo) và phương pháp vận dụng triết lý này vào đường lối chính trị của Mahatma Gandhi, giúp thay đổi cục diện chiến tranh và bộ mặt xã hội của Ấn Độ vào thời của Ngài.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Châu Á học: Tinh thần Ahimsa trong đời sống chính trịcủa Mahatma Gandhi

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC, XÃ HỘI & NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- VÕ THỊ QUỲNH TRÂM TINH THẦN AHIMSA TRONG ĐỜI SỐNG CHÍNH TRỊ CỦA MAHATMA GANDHI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÂU Á HỌC Hà Nội - 2019
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC, XÃ HỘI & NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- VÕ THỊ QUỲNH TRÂM TINH THẦN AHIMSA TRONG ĐỜI SỐNG CHÍNH TRỊ CỦA MAHATMA GANDHI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÂU Á HỌC Chuyên ngành: Châu Á học Mã số: 60310601 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÂU Á HỌC Hà Nội - 2019
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................3 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................3 2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .........................................................4 3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................6 4. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................10 5. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................10 6. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................11 7. Đối tƣợng nghiên cứu ......................................................................................11 8. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................12 9. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................12 10. Đóng góp của luận văn ..................................................................................14 11. Nội dung chi tiết của luận văn ......................................................................15 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .....................16 1.1. Khái luận về Ahimsa ....................................................................................17 1.1.1. Khái niệm Ahimsa ...................................................................................17 1.1.2. Nguồn gốc ra đời của tư tưởng Ahimsa .................................................19 1.1.3. Tư tưởng Ahimsa trong các tôn giáo lớn ở Ấn Độ ................................22 1.2. Bối cảnh chính trị - xã hội nƣớc Ấn Độ thuộc Anh thời kỳ Gandhi ........32 1.3.1. Nguyên lý về Chân lý/ sự thật .................................................................38 1.3.2. Triết lý về Ahimsa của Mahatma Gandhi ..............................................38 Tiểu kết Chƣơng 1 ...................................................................................................43 CHƢƠNG 2. ĐƢỜNG LỐI ĐẤU TRANH CỦA MAHATMA GANDHI TRONG PHONG TRÀO ĐẤU TRANH GIẢI PHÓNG DÂN TỘC ẤN ĐỘ NỬA ĐẦU THẾ KỶ XX .........................................................................................44 1
2.1. Một vài nét sơ lƣợc về Mahatma Gandhi và Đảng Quốc Đại ...................44 2.1.1. Tiểu sử của Mahatma Gandhi ................................................................44 2.1.2. Sơ lược về Đảng Quốc Đại......................................................................46 2.2. Đƣờng lối đấu tranh giành độc lập dân tộc của Mahatma Gandhi .........57 2.2.1. Ahimsa (Bất bạo động) ............................................................................58 2.2.2. Satya (Đạo/Chân lý) ................................................................................62 2.2.3. Satyagraha (Chấp trì chân lý).................................................................63 2.3. Vai trò của Mahatma Gandhi và ý nghĩa của Ahimsa đối với phong trào giải phóng dân tộc ở Ấn Độ .................................................................................65 Tiểu kết Chƣơng 2 ...................................................................................................69 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG THỨC ĐẤU TRANH BẤT BẠO ĐỘNG VÀ VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC XUNG ĐỘT TRÊN THẾ GIỚI HIỆN NAY .....................70 3.1. Ảnh hƣởng của phƣơng thức đấu tranh Bất bạo động của Gandhi trên thế giới ...................................................................................................................70 3.1.1. Phong trào Dân quyền của người Mỹ da đen (1955 – 1968) – Mục sư Martin Luther King Jr.......................................................................................70 3.1.2. Một số phong trào đấu tranh bất bạo động khác – nhận xét ................77 3.2 Các xung đột trên thế giới hiện nay và việc áp dụng nguyên tắc hòa bình trong giải quyết các tranh chấp quốc tế ............................................................81 3.2.1. Một số vấn đề tranh chấp, xung đột trên thế giới hiện nay ...................81 3.2.2. Áp dụng nguyên tắc hòa bình trong giải quyết các tranh chấp quốc tế ............................................................................................................................86 3.3. Kiến nghị phƣơng pháp giải quyết xung đột đối với các vùng đang bị tranh chấp hiện nay .............................................................................................87 3.3.1. Biện pháp đàm phán ...............................................................................87 3.3.2. Biện pháp trung gian hòa giải ................................................................89 2
3.3.3. Biện pháp tiếp nhận ý kiến của các tổ chức quốc tế về việc giải quyết tranh chấp quốc tế .............................................................................................90 Tiểu kết chƣơng 3 ....................................................................................................92 KẾT LUẬN ..............................................................................................................93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................95 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 3
Mỗi một dân tộc đều sinh ra những anh hùng hào kiệt. Với Ấn Độ, Mahatma Gandhi là con người kiệt xuất vĩ đại, có đức hi sinh cao cả đã hiến dâng trọn đời mình cho sự nghiệp cứu nước vì dân. Ông không những đã đề ra đường lối mà còn lãnh đạo trực tiếp cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Ấn Độ. Gandhi là người mở cửa cho Ấn Độ bước vào thời kỳ mới - thời kỳ xây dựng và phát triển, thời kỳ làm chủ thực sự của dân tộc Ấn Độ. Cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân Ấn Độ được tiến hành dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng Quốc Đại - đại diện cho giai cấp tư sản Ấn Độ. Đảng Quốc Đại ra đời năm 1885 theo ý muốn của chính quyền thực dân, nhưng ngay sau 10 năm sau đó nó đã bắt đầu có tiếng nói riêng của mình và đến những năm 1917 – 1920, nó đã có một đường lối chính trị vững chắc - đó là chủ nghĩa Gandhi. Ông đã đề ra con đường đấu tranh giải phóng dân tộc dựa trên tinh thần Ahimsa (bất bạo động) của các tôn giáo lớn tại Ấn Độ (Phật giáo, Hindu giáo, Jain giáo). Tư tưởng đấu tranh hòa bình phản ánh một cách đi riêng, một cách thức riêng của người Ấn Độ về con đường đi tới tự do và tất nhiên, cách đi ấy được quy định bởi những truyền thống văn hóa lịch sử Ấn Độ. Có thể nói, chủ nghĩa Gandhi là sự kết hợp những truyền thống văn hóa Ấn Độ với quyền lợi của tư sản và dân tộc Ấn Độ. Chính từ tư tưởng này của Gandhi mà tư sản Ấn Độ đã thành công trong cuộc đấu tranh giành độc lập. Hiện nay, trong công cuộc xây dựng đất nước Ấn Độ, vấn đề xây dựng một cộng đồng bền vững gắn kết các dân tộc, tôn giáo đẳng cấp luôn là vấn đề có tính thời sự nóng bỏng, đặc biệt là vấn đề xung đột Ấn - Islam, có ảnh hưởng quyết định tới quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Tư tưởng và hành động của Gandhi luôn là kinh nghiệm lịch sử quý báu với nhân dân và những nhà lãnh đạo Ấn Độ cũng như các quốc gia đang hàng ngày phải đối mặt với những cuộc xung đột vũ trang lớn nhỏ từ nhiều phía. 2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Bất bạo động hay Ahimsa là một trong những đặc điểm chính yếu và là nguyên lý quan trọng của Jain giáo, Hindu giáo và Phật giáo. Đó là một khái niệm 4
đa chiều, lấy cảm hứng từ tiền đề rằng tất cả chúng sinh đều có tia sáng của năng lượng tâm linh thiêng liêng; do đó, làm tổn thương một sinh mệnh khác là làm tổn thương chính mình. Sự đóng góp của Gandhi với tư cách một chiến binh tự do chống lại sự thống trị của thực dân Anh là rất lớn cũng như không thể so sánh được, vì ông đã phát hiện ra và thực hành một cách độc đáo để đối phó với sự thống trị của thực dân và giành được độc lập cho đất nước mình. Vì thế, đề tài luận văn “Tinh thần Ahimsa trong đường lối chính trị của Mahatma Gandhi” của chúng tôi rất có ý nghĩa khoa học và thực tiễn:  Ý nghĩa khoa học: Đề tài góp phần xây dựng cơ sở đánh giá đường lối đấu tranh giành độc lập phi vũ trang của Mahatma Gandhi nói riêng và nhân dân Ấn Độ nói chung.  Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là tư liệu tham khảo, giúp tiếp cận phương thức đấu tranh bằng bất bạo động và phát huy ảnh hưởng của phương thức này nhiều hơn đến những vùng đang có xung đột vũ trang hiện nay. Đồng thời đây cũng là tài liệu tham khảo và học tập của các nhà nghiên cứu, giảng viên, sinh viên, học sinh và những người ngưỡng mộ Gandhi với tư cách một vĩ nhân của Ấn Độ nói riêng và nhân loại nói chung. Albert Einstein đã nói: “Các thế hệ sắp tới sẽ hiếm khi tin rằng một nhà lãnh đạo như vậy (Mahatma Gandhi) bằng xương bằng thịt đã từng bước đi trên trái đất”. Triết lý của Mahatma Gandhi bị ảnh hưởng bởi những kinh nghiệm và những gì ông đọc về các nhà lãnh đạo và tôn giáo khác nhau như Phật giáo, Islam giáo, Kitô giáo, nghiên cứu Vedas và sử thi, v.v. Những người tin vào Phi bạo lực và Sự thật vẫn là cốt lõi của Phong trào Quốc gia Ấn Độ hiện nay và triết lý đó chắc chắn đã cách mạng hóa quá trình suy nghĩ ở Ấn Độ và nhiều nước khác. Tư tưởng Gandhi ngày nay đã trở thành một ý thức hệ quan trọng được nghiên cứu bởi nhiều người khác nhau. Hệ tư tưởng này thậm chí đã cung cấp nguồn cảm hứng trong việc đưa ra Hiến pháp Ấn Độ. Những lý tưởng này không bao giờ có thể 5
bị lãng quên vì cuộc sống tốt đẹp hơn của nhân dân và dân tộc Ấn Độ nói riêng và thế giới nói chung. 3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề  Các nghiên cứu bằng tiếng nước ngoài Phần giới thiệu đề cập đến các tác phẩm viết về lịch sử nghiên cứu Gandhi và tư tưởng của Ngài, luận văn đã phân loại thành bốn loại bao gồm: 1. Loại tác phẩm thứ nhất bao gồm các công trình tiểu sử về Gandhi với tư cách một mối quan tâm trên toàn thế giới về tính cách và hoạt động của Mahatma Gandhi (như các cuốn tiểu sử của Romain Rolland, Louis Fischer, Kathryn Tidrick, Joseph Lelyveld, và Jad Adams…). Trên thực tế, những tác phẩm này không có ý định đưa ra một bài trình bày tiểu sử của Mahatma, vì ta có thể tìm thấy hàng trăm tác phẩm như vậy được viết trong bảy thập kỷ qua. Một mặt, muốn thu hút sự chú ý về cách Ngài nói về bản thân mình (Gandhi, dưới ánh sáng của tiểu sử và tác phẩm của Ngài). Mặt khác, là những tác phẩm trình bày hình ảnh của Gandhi qua con mắt bạn bè, đồng nghiệp, và các nhà nghiên cứu trên nhiều phương diện - hiện diện ở cả phương Tây và Phương Đông với tư cách một trong những nhân vật nổi tiếng nhất của thế kỷ XX, dưới quan điểm của người đương thời, những người nổi tiếng khác nhau và thành viên của các thế hệ tiếp theo. 2. Các tác phẩm thứ hai viết về những tiêu chuẩn có thể điều trị căn bệnh xã hội mang tính xã hội học theo tư tưởng triết học của Gandhi (như các tác phẩm của Raghavan Iyer, Joan Bondurant, Bhikhu Parekh, Bidyut Chakrabarty…). Đồng thời, phân tích về cuộc sống và tư tưởng của Gandhi đã ảnh hưởng đến phương thức hoạt động cách mạng và cải cách xã hội của Ngài như thế nào dựa trên thành tựu của các nhà nghiên cứu nổi tiếng như Ajay Shanker Rai, Bal Ram Nanda, Bhikhu Parekh, Bidyut Chakrabarty, Douglas Allen, David Hardiman, Edward Thompson, Glyn Richards, Joan V. Bondurant, Kathryn Tidrick, Raghavan N. Iyer, Ravindra Varma, Terrence J. Rynne, vv.. về quan điểm và lý thuyết. 3. Loại tác phẩm thứ ba, bao gồm các tác phẩm nói về bối cảnh lịch sử và xã hội với các sự kiện diễn ra ở Ấn Độ vào cuối thế kỷ 19 và những thập niên đầu của 6
thế kỷ 20, và đặt chúng vào một bối cảnh lịch sử và xã hội để có được một cái nhìn sâu sắc hơn về Gandhi và tư tưởng triết học cũng như hoạt động cách mạng của Ngài. Đầu tiên và quan trọng nhất, các tác phẩm này mang lại cho ta sự hiểu biết chính xác đề cập đến nguồn gốc Hindu giáo, Jain giáo và Islam giáo của sự thức tỉnh của người Ấn Độ. Sự chú ý đặc biệt được dành cho vai trò và tác động của các phong trào cải cách tôn giáo Hindu (Arya Samaj, Brahmo Samaj, và Ramakrishna Mission), cũng như các phong trào dân tộc chủ nghĩa trung hòa và cực đoan phát triển trong lòng của Hindu giáo đối với tư tưởng và triết học của Gandhi. 4. Loại tác phẩm thứ tư có ảnh hưởng và có ích nhất đối với luận văn này là loại tác phẩm đi sâu phân tích các khái niệm chính trong triết lý của Gandhi, đại diện cho cốt lõi thực sự của luận văn, những yếu tố tác động đến tư tưởng triết học của Ngài, tạo ra những hoạt động mang lại một trong những phương thức chính trị xã hội rộng lớn nhất trong thế kỷ 20, tạo nên một làn sóng phục hưng quốc gia sẽ lan rộng trên toàn bộ Tiểu lục địa Ấn Độ. Những tác phẩm này bàn về nguyên lý của các khái niệm satya, ahimsa, và của satyagraha,…. Nhờ những hiểu biết này mà luận văn đã nhận thấy ý nghĩa ban đầu của chúng gắn với truyền thống tôn giáo của Ấn Độ. Qua đó, tác giả luận văn có thể trình bày những thay đổi và phát triển trong nội dung và ý nghĩa đã phát triển và bổ sung cho các nội dung tôn giáo – xã hội – chính trị nêu trên trong tư tưởng triết học của Gandhi.  Các nghiên cứu bằng tiếng Việt Từ trước tới nay tại Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu về tinh thần Ahimsa trong đường lối chính trị của Gandhi trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng. Trong Tạp chí Nghiên cứu lịch sử số 01 năm 2013, Lâm Yến đã bước đầu phân tích 3 điểm chính trong đường lối đấu tranh của Mahatma Gandhi thông qua bài báo khoa học “Lược khảo tư tưởng của Gandhi: Ahimsa, Satya và Satyagrah”. Tạp chí Nghiên cứu Ấn Độ và Châu Á số 8 năm 2016 cũng đóng góp 2 đề tài về vấn đề này, đó là: “Sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc ở Ấn Độ” (TS. Bharat Bhushan Gupta) và “Từ bản chất hòa bình của Phật giáo đến đường lối ngoại giao hòa bình của Ấn Độ xưa và nay” (TS. Nguyễn Thị Mỹ Hạnh). 7
Góp phần vào thành tựu nghiên cứu về vấn đề này là cuốn “Mahatma Gandhi: Người đã giải phóng Ấn Độ và dẫn dắt thế giới vào vào cuộc đổi thay bất bạo động” của Michael Nicholson. Có thể nói, công trình này đã đánh dấu một cột mốc quan trọng trong việc nghiên cứu về đường lối chính trị của Mahatma Gandhi. Bàn về đường lối đấu tranh của Gandhi còn có các công trình khác như: “Mahatma Gandhi với bài học hòa giải” của Nguyễn Hoàng Đức, Ban Cầm với “Con đường của Mahatma Gandhi”,...có mặt trong Tạp chí nghiên cứu lịch sử số 6 năm 2017. Tháng 11 năm 2018, học giả Đỗ Thu Hà có bài viết Triết lý chính trị của Mahatma Gandhi và thế kỷ XXI in trong cuốn Di sản Ấn Độ trong văn hoá Việt Nam (NXB. Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, ISBN 978-604-73-6548-7, tr. 275- 289). Đây là bài viết có liên quan trực tiếp đến đề tài của luận văn, đánh giá giá trị và sức lan tỏa trong triết lý chính trị của Gandhi. Tác giả nhấn mạnh rằng Mohandas Karamchand Gandhi là một trong những nhân vật vĩ đại và nổi tiếng nhất thế kỷ XX. Ông có ảnh hưởng sâu sắc và có tính bùng nổ rất sâu rộng vào nửa sau của thế kỷ XX, đó là điều không thể tranh cãi. Ngày nay, có nhiều người tuyên bố rằng ngay cả trong thế giới toàn cầu hóa của chúng ta, di sản tinh thần Gandhi vẫn có tính thực tế và sự liên quan của nó. Bài viết đã cố gắng đưa ra câu trả lời về sự ảnh hưởng lan tỏa của tư tưởng Gandhi trong thế kỷ XXI. Có thể nói, di sản tinh thần của Gandhi - với sự nhấn mạnh về các khái niệm satya (sự thật hay chân lý), ahimsa (phi bạo lực) và satyagraha (như Gandhi tự dịch là chấp trì chân lý) (Gandhi 1999a: 93), trong thực tế là triết lý và thực hành của sự kháng cự bất bạo động/phi bạo lực) - nên có hoặc phải có một vai trò quan trọng trong việc đối phó với các vấn đề nóng bỏng của thế giới toàn cầu hóa của chúng ta. Để làm được điều này, tác giả đã nêu ý nghĩa của ba khái niệm được đề cập ở trên và sự hữu ích của chúng trong việc kiểm soát một số thách thức thực sự của thế kỷ XXI như vấn đề xung đột vũ trang, toàn cầu hóa của chủ nghĩa khủng bố hoặc khủng hoảng đạo đức của nhân loại. Tháng 8/2019, nhân kỷ niệm 150 ngày sinh của Mahatma Gandhi, Tạp chí Nghiên cứu Ấn Độ và châu Á số 8 (81), nhân kỷ niệm ngày sinh Mahatma Gandhi của Viện Nghiên cứu Ấn Độ và Tây Nam Á đã xuất bản một số đặc biệt về Gandhi. 8
Liên quan đến đề tài của luận văn, chúng tôi thấy có ba bài viết về triết lý chính trị của Gandhi trên các phương diện khác nhau. Bài thứ nhất của tác giả Nguyễn Mạnh Cường về Đóng góp của Mahatma Gandhi đối với báo chí Ấn Độ về một lĩnh vực còn ít được đề cập là sự nghiệp của ông với tư cách một nhà báo. Là một chính trị gia, Gandhi đã sử dụng báo chí như một công cụ hiệu quả và phi bạo lực vì độc lập và tự do của dân tộc. Gandhi từng là nhà báo và biên tập viên cho năm tờ báo nổi tiếng mà chỉ những cái tên của chúng cũng đã nói lên triết lý chính trị của ông: Indian Opinion – Quan điểm Ấn Độ ở Nam Phi, và Young India - Ấn Độ trẻ, Navajivan – Cuộc sống mới, Satyagrahi – Chấp trì chân lý và Harijan – Những đứa con thần thánh ở Ấn Độ. Đây là những ví dụ cổ điển về báo chí dựa trên những giá trị đạo đức và cách mạng nhưng với ông, mục đích của báo chí không thay đổi: làm phương tiện phi bạo lực nhưng vô cùng mạnh mẽ và hiệu quả cho những tư tưởng và cuộc đấu tranh vì dân tộc của Gandhi, người có ảnh hưởng nhất Ấn Độ. Bài thứ hai là Bước đầu tìm hiểu triết lý chính trị của Mahatma Gandhi của Đỗ Thu Hà. Tác giả nhận định rằng có nhiều nhà tư tưởng Ấn Độ từ thời cổ đại đã đưa ra những tư tưởng về chính trị và thể chế chính trị. Ở Ấn Độ ngay từ thời kỳ đầu, vấn đề về nhà nước, mối quan hệ giữa việc tạo lập nhà nước và chính trị được xem là một phần của truyền thống triết học nói chung, được trình bày trong Kinh Vedas và Upanishads. Người nổi bật nhất trong số các nhà tư tưởng cổ đại – Kautilya – chính là đại diện cho truyền thống đó. Trong quan điểm của Gandhi, người ta có thể thấy rõ dấu vết của truyền thống Ấn Độ trong khi Nehru và Ambedkar – những người được giáo dục ở phương Tây và chịu ảnh hưởng của các truyền thống chính trị châu Âu – thường quan tâm đến triết lý chính trị của bình đẳng và tự do, trọng tâm của các truyền thống phương Tây. Do dung lượng, bài viết chỉ đề cập đến ba nhà tư tưởng chính trị nổi tiếng là 1. Quan điểm của Kautilya về Nhà nước; 2. Ý tưởng của Gandhi về Swaraj, 3. Ambedkar và Công bằng xã hội và nêu rõ các giá trị trong tư tưởng chính trị của họ trong thời đại của chúng ta. Trọng tâm của bài viết nói về quan điểm và đóng góp chính trị của Gandhi và giá trị của chúng trong thời đương đại. Đầu tiên, bài viết xem xét bản chất chủ nghĩa dân tộc của Gandhi: Khái niệm về nhà nước, dân chủ, phân quyền, tự do, quyền và nghĩa vụ, …xem những điều này có ý nghĩa gì đối với Gandhi và tầm nhìn tương lai của ông đối với Ấn Độ. Tiếp theo, 9
bài báo nghiên cứu những đóng góp chính trị của Gandhi như chủ nghĩa thế tục, panchayats, bãi bỏ sự cùng khổ, tự do ngôn luận, v.v. trong hiến pháp Ấn Độ và giá trị của chúng trong thời đương đại và cuối cùng, tác giả tìm hiểu những thách thức mới nổi gần đây trong xã hội đương đại dưới ánh sáng các nguyên tắc của Gandhi để nền dân chủ thực sự có thể chiếm ưu thế. Bài viết thứ ba trong số tạp chí này liên quan đến đề tài của chúng tôi do Phạm Ngọc Thuý viết về Quan niệm của Mahatma Gandhi về Chủ nghĩa dân tộc trong tác phẩm Hindi Swaraj. Tác giả cho rằng Mahatma Gandhi có lẽ là nhân vật được công nhận rộng rãi nhất của Phong trào Dân tộc Ấn Độ do vai trò của ông trong việc lãnh đạo các cuộc nổi dậy dân sự bất bạo động. Sử dụng các phong trào dân tộc bất bạo động làm vũ khí của mình, Mahatma Gandhi đã thúc đẩy nhân dân Ấn Độ đấu tranh giành độc lập từ thực dân Anh. Bài viết đề cập đến quan niệm của Gandhi về chủ nghĩa dân tộc - một trong những quan điểm gây tranh cãi nhất và cũng giàu ảnh hưởng nhất của ông - qua ba nội dung chính: (i) Ấn Độ với tư cách là một dân tộc; (ii) Đánh giá Đảng Quốc đại và các thể chế cũng như việc thực hành chính trị của Anh; (iii) Tự trị: lấp đầy khoảng cách giữa giới tinh hoa và người bình dân qua nghiên cứu tác phẩm Hind Swaraj (Nền tự trị của Ấn Độ). Những bài viết của nhóm tác giả Đỗ Thu Hà, Phạm Ngọc Thuý và Nguyễn Mạnh Cường chính là những luận điểm mà chúng tôi có thể tham khảo vì liên quan trực tiếp và rất hữu ích trong việc nghiên cứu và khảo sát của đề tài luận văn. 4. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là tổ chức sưu tầm, tổng hợp, phân tích và nghiên cứu một cách có hệ thống tư tưởng Ahimsa trong triết lý tôn giáo của đạo Hindu, Phật giáo, Jain giáo (Kỳ Na giáo) và phương pháp vận dụng triết lý này vào đường lối chính trị của Mahatma Gandhi, giúp thay đổi cục diện chiến tranh và bộ mặt xã hội của Ấn Độ vào thời của Ngài. Sau cùng, có thể xây dựng một mảng giải pháp nhằm thay đổi phương thức đấu tranh bạo động như hiện nay. 5. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của Luận văn là nhằm: 10
- Làm rõ giá trị cốt lõi của tư tưởng Ahimsa trong đường lối chính trị, đấu tranh giành độc lập của Mahatma Gandhi. - Phân tích về những thành công trong sự nghiệp giải phóng Ấn Độ thoát khỏi ách thống trị của thực dân Anh bằng con đường hòa bình, bất bạo động. - Đưa ra kiến nghị cho việc giải quyết chiến tranh xung đột, tranh chấp lãnh thổ bằng vũ trang thông qua chính sách phi bạo lực. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được những mục tiêu nghiên cứu như đã nêu ở trên, Luận văn cần tập trung vào các nhiệm vụ chính: - Làm rõ một số vấn đề khoa học về triết lý Ahimsa như: giá trị đạo đức – tâm linh, vai trò của Ahimsa đối với các tôn giáo lớn ở Ấn Độ, giá trị cốt lõi của Ahimsa trong tư tưởng chính trị của Mahatma Gandhi. - Nghiên cứu vai trò của tư tưởng Ahimsa trong đường lối chính trị của Ngài và trong thành công của cuộc đấu tranh giành độc lập cho Ấn Độ. - Kiến nghị những giải pháp cơ bản nhằm đưa bất bạo động đến với các cuộc đấu tranh vũ trang, chiến tranh hạt nhân và xung đột lãnh thổ có nguy cơ dẫn đến xung đột vũ trang ngày nay. 7. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu chính của luận văn là tinh thần Ahimsa trong các tôn giáo lớn ở Ấn Độ (Phật giáo, Hindu giáo, Jain giáo) và đường lối đấu tranh giành độc lập dân tộc của Mahatma Gandhi, trong đó lấy tư tưởng Ahimsa làm gốc. Để làm rõ được những vấn đề này, trước tiên, luận văn đi vào tìm hiểu cuộc đời và con người của Mahatma Gandhi, những yếu tố hình thành nên một Gandhi hào kiệt trong lòng người dân Ấn Độ. Hình ảnh Gandhi trong mắt bạn bè, đồng nghiệp, các nhà nghiên cứu Ấn Độ và trên thế giới; tiếng vang, những ảnh hưởng của Mahatma Gandhi và các đường lối chính trị của ông đối với các phong trào đấu tranh giai cấp, đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới. Các chủ trương, đường lối chính trị của Đảng Quốc đại Ấn Độ dưới thời Mahatma Gandhi. Tiến hành nghiên cứu những tư 11
tưởng triết học của Hindu giáo có ảnh hưởng sâu sắc và quyết định đối với đường lối đấu tranh của Mahatma Gandhi, từ Chân lý (Satya), Bất tổn sinh (Ahimsa) đến Chấp trì chân lý (Satyagraha). Để có được cái nhìn và những phân tích sâu rộng về các đường lối chính trị của Gandhi, luận văn cần tập trung đi sâu tìm hiểu và nghiên cứu về bối cảnh chính trị - lịch sử - xã hội ở Ấn Độ dưới thời Mahatma Gandhi thông qua những cuộc cải cách Hindu giáo, phong trào dân tộc Hindu và phong trào dân tộc Islam giáo; những hoạt động chính trị của ông tại Ấn Độ và trên thế giới (cụ thể ở đây là Anh và Nam Phi); bối cảnh và tình hình hoạt động của Đảng Quốc Đại trước và sau khi tiếp nhận đường lối chính trị của Gandhi. Từ những nghiên cứu, đánh giá về đường lối chính trị của Gandhi được áp dụng một cách rất hiệu quả ở Ấn Độ, luận văn mở rộng nghiên cứu, nhận định tình hình chính trị - xã hội trên thế giới ở thế kỷ XIX và đưa ra những kiến nghị về việc áp dụng tinh thần Gandhi vào để giải quyết những tranh chấp, xung đột đang và có nguy cơ xảy ra trên thế giới. 8. Phạm vi nghiên cứu Luận văn lấy phạm vi nghiên cứu là giai đoạn cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX. Đây là khoảng thời gian Mahatma Gandhi sinh sống, tham gia hoạt động cách mạng trong nước, ở Anh và Nam Phi, đồng thời, đưa ra đường lối chính trị của mình và dùng những tư tưởng này lãnh đạo Đảng Quốc Đại Ấn Độ cùng nhân dân đứng lên giành lại độc lập từ tay Thực dân Anh vào năm 1947. Phạm vi nghiên cứu của luận văn còn mở rộng ra tình hình chính trị thế giới trong giai đoạn thế kỷ XXI với những ảnh hưởng từ đường lối chính trị của Mahatma Gandhi. 9. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn là nghiên cứu thuộc chuyên ngành Châu Á học nên phương pháp nghiên cứu được áp dụng trong Luận văn là các phương pháp nghiên cứu khu vực học. Để triển khai đề tài mang tính khu vực học, Luận văn phải sử dụng phương pháp nghiên cứu của nhiều ngành khoa học nghiên cứu khác nhau hay còn gọi là phương pháp nghiên cứu liên ngành: Thứ nhất là nhóm các phương pháp nghiên cứu trong ngành lịch sử. Các phương pháp này bao gồm phương pháp phân tích so sánh và phương pháp phân kỳ. Thông qua những phương pháp này, lịch sử hình thành và phát triển của các tư 12
tưởng tôn giáo trong đường lối chính trị của Mahatma Gandhi và quá trình tiến hành công cuộc giải phóng dân tộc của ông sẽ được phân kỳ, phân tích, giải thích ở nhiều nội dung khác nhau để tìm ra cốt lõi của sự thành công trong đường lối cứu nước của Gandhi. Thứ hai là phương pháp nghiên cứu Triết học. Ahimsa trước khi được đưa vào đường lối chính trị của Mahatma Gandhi có thể xem là một phạm trù triết học trong giáo lý của Hindu giáo, đạo Phật và Jain giáo. Vì vậy, luận văn sẽ vận dụng các khía cạnh và quan điểm triết học của các tôn giáo này để phân tích ý nghĩa và giá trị cốt lõi của tư tưởng Ahimsa nguyên thủy trước khi Mahatma Gandhi lấy đó làm nền tảng cho đường lối đấu tranh phi bạo lực của mình. Thứ ba là phương pháp Chính trị học. Dùng các kiến thức về chính trị học để làm rõ đường lối chính trị của Mahatma Gandhi trong công cuộc đấu tranh giải phóng Ấn Độ thoát khỏi ách thống trị của thực dân Anh. Phương pháp này hơn nữa là để nhận định được rằng đường lối chính trị đó có phù với bối cảnh của Ấn Độ lúc bấy giờ và có hợp lý khi áp dụng để giải quyết chiến tranh xung đột vũ trang ngày nay hay không. Thứ tư là phương pháp nghiên cứu liên ngành. Có thể nói rằng các vấn đề được thảo luận trong luận văn này giao thoa giữa lịch sử và tôn giáo, giữa triết lý tôn giáo và triết học chính trị cho nên phương pháp nghiên cứu trong luận văn mang tính liên ngành rất rõ rệt. Bản thân chủ đề của luận văn đã sử dụng một khung lịch sử để phân tích các khía cạnh triết học trong tư tưởng của Gandhi, hình dung các quá trình chính trị xã hội như là hậu quả trực tiếp của cuộc sống và các hoạt động liên quan chặt chẽ. Một số khái niệm xuất hiện trong luận văn - chân lý, thánh thần, tình yêu, phi bạo lực, v.v. - thuộc về lĩnh vực triết học trong khi những khái niệm khác - kháng chiến không sử dụng bạo lực, độc lập, chính quyền địa phương, v.v. thuộc về khoa học chính trị. Đồng thời, luận văn cũng đề cập đến trường hợp của Gandhi khi ông không cho phép tách biệt giữa các khái niệm này, Ngài không tách rời tôn giáo với chính trị; mà theo quan điểm của Ngài, tôn giáo là chính trị, như niềm tin của chúng ta trong Thượng đế và Chân lý, việc tìm kiếm liên tục những nguyên lý tối thượng này phải được xác định trong từng khoảnh khắc của cuộc sống con người. 13
Do đó, không thể vẽ một ranh giới rõ ràng nào giữa tôn giáo, triết học và chính trị trong trường hợp tư tưởng và thực hành chính trị của Mahatma Gandhi. Thứ năm là nhóm các phương pháp nghiên cứu quan hệ quốc tế. Các phương pháp này được sử dụng trong luận văn bao gồm phương pháp phân tích bối cảnh chính trị - xã hội của Ấn Độ và thế giới, các quan điểm về đấu tranh, giải quyết tranh chấp xung đột dưới thời Mahatma Gandhi và trong thế kỷ XXI… Việc vận dụng các phương pháp, lý thuyết và quan điểm này giúp chỉ ra và giải thích các cơ sở về mặt lý luận và thực tiễn chi phối các chủ trương, đường lối chính trị của Mahatma Gandhi và Đảng Quốc Đại Ấn Độ giai đoạn cuối thế kỷ XIX - nửa đầu thế kỷ XX. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu bổ trợ thường gặp như: - Phương pháp so sánh: tiến hành so sánh tinh thần Ahimsa của các tôn giáo lớn ở Ấn Độ với nhau; so sánh đường lối đấu tranh của Mahatma Gandhi với những cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc trước đó. Phương pháp này sử dụng tư liệu của các đề tài nghiên cứu trước: sử dụng tư liệu của các đề tài nghiên cứu trước kết hợp với các đầu sách có liên quan đến đề tài để tiến hành nghiên cứu. - Phương pháp tổng hợp, phân tích tư liệu: sử dụng tư liệu của các đề tài nghiên cứu trước kết hợp với các đầu sách có liên quan đến đề tài để tiến hành nghiên cứu. 10. Đóng góp của luận văn Trong phạm vi của luận văn này, những đóng góp chủ yếu của tác giả luận văn chính là 1. Giới thiệu ngắn gọn về những ảnh hưởng tôn giáo và triết học đóng vai trò quan trọng nhất trong việc định hình triết học Gandhi. Qua đó, luận văn xem xét một số ảnh hưởng tinh thần sâu sắc và quyết định với các tác động đối với Gandhi, như Hindu giáo, Kitô giáo, hoặc Lev Tolstoy. 2. Bên cạnh việc trình bày các nguyên tắc cơ bản, tác giả xác định các giai đoạn phát triển trong tư tưởng triết học của Gandhi bằng cách nghiên cứu sự biến chuyển từ quan niệm “Đức Chúa Trời là sự thật” đến quan niệm “Chân lý là Đức 14
Chúa Trời”. Những phân tích này dựa trên các tác phẩm thuộc loại thứ tư, đặc biệt là các bài viết do chính Gandhi xuất bản và các phân tích khác nhau về tác phẩm của Gandhi. Ở mức độ lớn, nguồn văn bản thứ nhất gắn liền với tên của Mahatma được tạo thành từ tiểu sử của ông được xuất bản bằng tiếng Anh (Gandhi 1997, Gandhi 2009), một tác phẩm vừa được dịch và xuất bản Tinh túy Hindu giáo của Mahatma Gandhi, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, Hà Nội, Việt Nam, 10/2017 của Đỗ Thu Hà, hoặc India Home Rule - Ấn Độ Tự trị (Gandhi 2010), và các tác phẩm thu thập của Mahatma Gandhi, một tập hợp các văn bản được xuất bản dưới dạng 98 tập sách điện tử và cơ sở dữ liệu internet. Chương 5 (Sự phù hợp của các nguyên tắc Gandhian trong thế kỷ XXI) được thiết lập dựa trên giả thiết rằng của Gandhi, cũng như các nguyên tắc và giáo lý được xây dựng trong đó có thông điệp và sự liên quan của riêng họ cho cả cá nhân và xã hội tồn tại trong thế kỷ XXI. Đó là niềm tin mạnh mẽ rằng cuộc sống và triết lý của Gandhi, cũng như những lời cảnh báo cho tiếng nói và những hậu quả có thể suy ra, có thể đưa ra câu trả lời cho những vấn đề mà thế giới hiện tại của chúng ta đang phải gánh chịu, chẳng hạn như chủ nghĩa khủng bố tôn giáo, khủng bố toàn cầu, khủng hoảng kinh tế. Và một niềm tin chắc rằng thông điệp của Gandhi có sự liên quan cụ thể và thực tế, với câu hỏi duy nhất còn lại là liệu chúng ta có hoặc sẽ có thể giải mã được điều này hay không, thông điệp như cả cá nhân và xã hội, và áp dụng nó trên một cấp độ cá nhân và xã hội. Nói cách khác, với kiến thức đầy đủ về các vấn đề hiện tại và những thách thức trong tương lai, chúng ta có thể đặt ra câu hỏi liệu chúng ta, như (nhóm) cá nhân và xã hội, sẽ có thể đạt được một mức độ phát triển tâm thần nhất định và áp dụng các nguyên tắc Gandhian trên cơ sở hàng ngày. 11. Nội dung chi tiết của luận văn Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài Chương 1 của Luận văn đưa ra một số khái niệm, quan điểm cơ sở và thực tiễn cần yếu cho đề tài như: định nghĩa về Ahimsa, nguồn gốc của Ahimsa, bối cảnh lịch sử - xã hội Ấn Độ thời đại Gandhi và một số nét chính trong tư tưởng chính trị của Mahatma Gandhi 15
Chương 2. Đường lối đấu tranh của Mahatma Gandhi trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc Ấn Độ nửa đầu TK XX Ở chương này, tác giả đã giới thiệu thêm về cuộc đời, sự nghiệp của Mahatma Gandhi cũng như lịch sử hình thành và phát triển của Đảng Quốc Đại Ấn Độ. Đồng thời, luận văn sẽ đi sâu phân tích đường lối đấu tranh giành độc lập dân tộc của Mahatma Gandhi dựa trên Ahimsa, Satya, Satyagraha và cho thấy được vai trò, ý nghĩa của tư tưởng Gandhi đối với thắng lợi của cách mạng Ấn Độ. Chương 3. Phương thức đấu tranh Bất bạo động và việc giải quyết các xung đột trên thế giới hiện nay Cuối cùng, luận văn sẽ mở rộng vấn đề khi phân tích những cuộc chiến tranh bất bạo động trên thế giới chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của tư tưởng Gandhi; phân tích một số xung đột, tranh chấp trên thế giới hiện nay và kiến nghị áp dụng một số biện pháp đấu tranh hòa bình bất bạo lực vào những tranh chấp, xung đột đó. CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 16
1.1. Khái luận về Ahimsa 1.1.1. Khái niệm Ahimsa Mahatma Gandhi đã từng nói: "Bất bạo động là một sức mạnh tích cực của trật tự cao nhất. Đó là sức mạnh linh hồn hoặc sức mạnh thần thánh trong chúng ta. Con người bất toàn không thể nắm bắt được toàn bộ bản chất đó - anh ta sẽ không thể chịu đựng được ngọn lửa thiêu đốt của nó hay thậm chí là một phần vô cùng nhỏ của nó, khi nó kích hoạt trong chúng ta, nó có thể tạo nên điều kỳ diệu." Triết lý chính trị của Gandhi, một sự pha trộn các quan điểm và thực tiễn của Gandhi, xoay quanh ahimsa, phi bạo lực. Gandhi không có vũ khí nào ngoài bất bạo động. Ông đã thực hiện thành công quy tắc bất bạo động trong cuộc đấu tranh giành độc lập. Tất cả các thử nghiệm của ông với ahimsa đã dạy ông rằng bất bạo hành trong thực tế có nghĩa là lao động và chịu đựng rất khó khăn vất vả. Theo suy nghĩ của ông, cuộc biểu tình bất bạo động hoàn hảo nhất là ở Champaran. Khái niệm Ahimsa Ahimsa có nguồn gốc từ gốc động từ tiếng Phạn, có nghĩa là giết. Hình thức hims có nghĩa là "mong muốn giết chết"; tiền tố a - là một phủ định. Vì vậy, a- himsa có nghĩa đen là "không có ham muốn giết người". Dịch theo nghĩa đen, ahimsa có nghĩa là không có hại; hoàn toàn vô hại, không chỉ với bản thân và người khác, mà còn với tất cả chúng sinh. Nhưng ý nghĩa của nó là rộng hơn nhiều; nó còn hơn cả việc không gây hay sử dụng bạo lực, nó còn hơn cả một thái độ, đó là cả một cách sống. Chính sự đối nghịch của himsa, "bạo lực" là làm tổn thương các yếu tố sống còn (prana), thông qua sự rung động do đam mê, kích động tâm trí, cơ thể hoặc lời nói (Tattvarth Adhigama Sutra vii: 13) Khái niệm về ahimsa mở rộng cho tất cả sinh vật sống, và do đó, mở rộng đến bảo vệ môi trường, môi trường sống tự nhiên và ăn chay là dẫn xuất tự nhiên của nó. Phật giáo và đạo Jain áp đặt hoàn toàn bất bạo động đối với các tín đồ. Trong Hindu giáo, nó có nghĩa là nguyên tắc không gây thương tích hay tổn hại tới chúng sinh. Người theo Hindu giáo, đặc biệt là ở các vùng phía nam của Ấn Độ, thường kiêng ăn thịt theo niềm tin là không làm hại động vật. Đối với một độc giả theo tinh thần của 17
thánh điển Gita – Chí tôn ca, Ahimsa dạy cho họ bí mật bất bạo động, bí quyết nhận thức ra bản ngã mặc dù cơ thể trần tục của mình. Ahimsa hay phi bạo lực là vũ khí đã được Mahatma Gandhi sử dụng để giải phóng Ấn Độ khỏi ách thống trị của Thực dân Anh. Ahimsa là một thuật ngữ tiếng Phạn được tìm thấy trong Devanagari, tiền tố “a” trong thuật ngữ này mang ý nghĩa phủ định cho “himsa” có nghĩa là giết hại hoặc làm tổn thương. Nếu hiểu theo nghĩa gốc thì “himsa” bắt nguồn từ chữ “hins”, tức là làm hại, hủy diệt hoặc giết; mà “hins” lại có xuất xứ từ “han”, có nghĩa là gây hại, tiêu diệt hoặc giết chết [31, tr. 205]. Như vậy, khi ghép lại thành một thì Ahimsa có nghĩa là không giết hại, không làm tổn thương. Trong ngôn ngữ của Hindu giáo, một từ phủ định thường bao hàm nhiều ý nghĩa khác nhau. Chữ “Ahimsa” nêu hiểu một cách trọn vẹn có nghĩa là “làm, nhưng không làm hại” [24, tr. 230 – 238]. Ahimsa có nguồn gốc từ Ấn Độ cổ đại và được thực hành trong Hindu giáo, Phật giáo và Jaina giáo. Theo thần thoại cổ đại, Ahimsa là một quy tắc ứng xử ràng buộc cấm săn bắn, giết mổ, ăn thịt và sử dụng các sản phẩm động vật được cung cấp bởi các phương tiện bạo lực. Theo đó, Ahimsa có thể được mở rộng nghĩa và được hiểu là phi bạo lực, không gây chiến tranh và tạo xung đột, không làm hại mình và cả đối phương. Nội dung tư tưởng của Mahatma Gandhi tập trung chủ yếu trong 3 triết lý nền tảng là Ahimsa (Bất tổn sinh), Satya (Đạo/Chân lý) và Satyagraha (Chấp trì chân lý), trong đó Ahimsa là nội dung gốc rễ và quan trọng nhất của tư tưởng Gandhi, là nền tảng cho những chân giá trị khác trong hệ tư tưởng của Ngài, đặc biệt là Satyagraha (Chấp trì chân lý). Ông đã trau chuốt, gọt giũa nghĩa của từ “Ahimsa” cho phù hợp với tư tưởng của mình khi cho rằng: “Ahimsa không có ý nghĩa thô như đã từng được mô tả. Không gây tổn thương cho bất cứ sinh linh nào dĩ nhiên là một phần của ahimsa. Nhưng đó là ý nghĩa sơ đẳng nhất. Nguyên lý của himsa là gây tổn thương bằng cả những ý nghĩ độc ác, bằng sự nóng vội thái quá, bằng nói dối, bằng thù ghét, bằng cầu mong điều xấu cho người khác” [27, tr.7]. “Tôi đồng ý với định nghĩa rằng ahimsa không chỉ là một trạng thái vô hại tiêu cực nhưng còn là một trạng thái yêu thương tích cực, làm điều tốt cho cả kẻ ác nữa. Nhưng điều này không có nghĩa là phải giúp kẻ ác tiếp tục làm điều sai trái hoặc chịu đựng chúng bằng sự im lặng đồng lõa. Ngược lại, tình thương, trạng thái tích 18