Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Ocxaodua999 Ocxaodua999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn làm rõ những vấn đề về lý luận của chính sách phát triển làng nghề, phân tích và đánh giá chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức để đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách phù hợp với mục tiêu phát triển của địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ……../……… …/… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA CAO VĂN ĐÔNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SỸ CHÍNH SÁCH CÔNG MÃ SỐ: 8 34 04 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN: TS. ĐINH DUY HÒA Hà Nội, năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của em. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Những kết luận trong luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác./. Tác giả luận văn Cao Văn Đông
LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân còn có sự hƣớng dẫn nhiệt tình của quý Thầy Cô, cũng nhƣ sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sỹ. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến TS. Đinh Duy Hòa ngƣời đã hết lòng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em hoàn thành luận văn này. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến toàn thể quý thầy cô trong Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cũng nhƣ tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho em trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và cho đến khi thực hiện đề tài luận văn. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Phòng Kinh tế - UBND huyện Hoài Đức đã không ngừng hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em trong suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn. Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn đến gia đình, các anh chị và các bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ cho em rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh. Học viên Cao Văn Đông
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Giải nghĩa 1 CNH Công nghiệp hóa 2 HĐH Hiện đại hóa 3 HĐND Hội đồng nhân dân 4 UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ Tên bảng, biểu Trang Hình 1.1. Sự hình thành làng nghề ở vùng nông thôn 10 Hình 2.1. Bản đồ địa giới hành chính huyện Hoài Đức 35 Bảng 2.1. Giá trị sản xuất và tốc độ tăng trƣởng kinh tế giai 37 đoạn 2013– 2017 Bảng 2.2. Kết quả sản xuất, kinh doanh của 10/12 làng nghề 53 năm 2016
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ ................................................................................................. 10 1.1. KHÁI NIỆM CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ .................. 10 1.1.1. Các khái niệm liên quan ........................................................................ 10 1.1.2. Chính sách phát triển làng nghề ............................................................. 15 1.2. VAI TRÒ CỦA CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ ............... 16 1.3. NỘI DUNG CỦA CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ .......... 19 1.3.1. Đối tƣợng .............................................................................................. 19 1.3.2. Mục tiêu................................................................................................. 20 1.3.3. Các biện pháp ........................................................................................ 20 1.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG TỚI CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ .............................................................................................................. 22 1.4.1. Nhân tố về thể chế nhà nƣớc ................................................................. 22 1.4.2. Bộ máy và cán bộ làm nhiệm vụ hoạch định và thực thi chính sách .... 22 1.4.3. Điều kiện và tình hình thực tế phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc và điều kiện đặc thù của từng địa phƣơng ........................................................... 23 1.4.4. Xu thế phát triển của chính sách hội nhập kinh tế - xã hội thế giới ..... 23 1.4.5. Thủ tục hành chính và kinh phí ............................................................. 25 1.4.6. Công tác tuyên truyền, thái độ và hành động của nhân dân ................. 25 1.5. CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ Ở MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI ........................................................................................................ 26
Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 35 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI............. 36 2.1. KHÁI QUÁT VỀ HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ......... 36 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 36 2.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội ....................................................................... 37 2.2. NỘI DUNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI..................................... 40 2.2.1. Các căn cứ pháp lý ................................................................................ 40 2.2.2. Đối tƣợng .............................................................................................. 42 2.2.3. Mục tiêu................................................................................................. 42 2.2.4. Các biện pháp ........................................................................................ 42 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................. 45 2.3.1. Ƣu điểm ................................................................................................. 45 2.3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 59 Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 68 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .......................................................... 69 3.1. PHƢƠNG HƢỚNG HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................................................................................................. 69 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN HOÀI ĐỨC, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................................................................................................. 70
3.2.1. Lồng ghép chính sách phát triển làng nghề trong chính sách phát triển kinh tế- xã hội trên địa bàn huyện Hoài Đức .................................................. 70 3.2.2. Hoàn thiện giải pháp về xúc tiến thƣơng mại và tiêu thụ sản phẩm cho làng nghề, xây dựng thƣơng hiệu cho làng nghề Hoài Đức............................ 72 3.2.3. Hoàn thiện chính sách về đầu tƣ cơ sở hạ tầng làng nghề .................... 73 3.2.4. Giải pháp hoàn thiện chính sách ƣu đãi đầu tƣ ..................................... 73 3.2.5. Tăng cƣờng tổ chức nghiên cứu, áp dụng khoa học công nghệ trong lĩnh vực phát triển làng nghề .................................................................................. 76 3.2.6. Nâng cao trình độ nhận thức cho nhân dân và các tổ chức kinh tế ở Hà Nội nói chung và huyện Hoài Đức nói riêng về vấn đề bảo vệ môi trƣờng trong quá trình tăng trƣởng kinh tế ................................................................. 79 3.2.7. Tăng cƣờng phòng ngừa và kiểm soát nguồn thải gây ô nhiễm môi trƣờng tại các làng nghề trên địa bàn huyện ................................................... 81 3.2.8. Giải pháp hoàn thiện chính sách bảo tồn và phát triển làng nghề trên địa bàn huyện .................................................................................................. 84 Tiểu kết chƣơng 3 ........................................................................................... 86 KẾT LUẬN .................................................................................................... 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 88
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam là một đất nƣớc có nhiều nghề thủ công truyền thống gắn liền với lịch sử dân tộc. Các làng nghề đƣợc hình thành, tồn tại, trải qua nhiều thăng trầm và phát triển cho đến tận bây giờ, đã chứng tỏ đƣợc sức sống bền bỉ của mình, góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa của cha ông chúng ta để lại và tạo điều kiện cho xã hội phát triển. Làng nghề đƣợc coi là cầu nối giữa nông nghiệp và công nghiệp ở nông thôn, giữa nông thôn và thành thị, giữa truyền thống và hiện đại. Bên cạnh đó, các làng nghề ở Việt Nam đã và đang có nhiều đóng góp cho GDP của đất nƣớc nói chung và đối với nền kinh tế của các địa phƣơng nói riêng. Ngoài ra, các làng nghề còn là một trong những nơi đào tạo nghề cho lao động nông thôn, phục vụ chuyển dịch lao động từ nông nghiệp sang các ngành nghề khác trong nông thôn phù hợp với trình độ nguồn lao động nông thôn hiện nay của Việt Nam. Nhận thức đƣợc vai trò của các làng nghề đối với sự phát triển kinh tế- xã hội của đất nƣớc, hiện nay, nhiều làng nghề đã đƣợc khôi phục, đầu tƣ phát triển với quy mô và kỹ thuật cao hơn, hàng hóa không những phục vụ nhu cầu trong nƣớc mà còn cho xuất khẩu với giá trị lớn. Phát triển làng nghề là một trong những biện pháp cơ bản nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hƣớng CNH, HĐH, theo hƣớng sản xuất hàng hoá, tăng tỷ trọng ngành công nghiệp, dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp. Phát triển làng nghề còn giúp huy động nguồn lực trong dân, sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có tại địa phƣơng đặc biệt là sản phẩm của nông nghiệp, phát huy đƣợc kỹ nghệ truyền thống của các nghệ nhân làng nghề ứng dụng vào sản xuất. Phát triển làng nghề góp phần quan trọng trong việc xoá đói giảm nghèo, tăng GDP ở khu vực nông thôn, thu hẹp khoảng cách giầu nghèo ở nông thôn và giữa thành thị và nông thôn, đồng thời góp phần ổn định xã hội giữ gìn bản sắc 1
văn hoá dân tộc. Hoài Đức là một huyện ngoại thành của thủ đô Hà Nội với 53 làng nghề, trong đó có 12 làng đƣợc UBND tỉnh Hà Tây (trƣớc đây) công nhận trên toàn địa bàn huyện cũng không nằm ngoài sự phát triển chung của Thủ đô. Hoài Đức đang đẩy mạnh phát triển các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và thƣơng mại, dịch vụ theo hƣớng bền vững. Cùng với sự phát triển của kinh tế, văn hóa, xã hội, thu nhập của ngƣời dân cũng tăng lên, đời sống vật chất và tinh thần của ngƣời dân đƣợc cải thiện đáng kể. Trên địa bàn huyện hiện có làng tập trung các ngành nghề: thủ công mỹ nghệ, đồ thờ, tƣợng Phật, chế biến nông sản, dệt may, với hơn 8000 doanh nghiệp và hộ sản xuất kinh doanh; nguồn nhân lực năng động, sáng tạo. Huyện có một số làng nghề và sản phẩm rất đặc biệt nhƣ: điêu khắc tạc tƣợng, đồ thờ Sơn Đồng; các sản phẩm dệt may, may mặc, nông sản thực phẩm, miến… Tuy nhiên, cho đến nay các làng nghề tại địa bàn phát triển còn thiếu tính bền vững, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, công nghệ, thiết bị sản xuất còn lạc hậu, chất lƣợng sản phẩm chƣa cao, nhiều sản phẩm chƣa có thƣơng hiệu, một số nghề truyền thống bị mai một, sản xuất còn chạy theo thị trƣờng và chạy theo lợi nhuận ít chú ý đến thƣơng hiệu sản phẩm. Đội ngũ mỹ nghệ nhân, thợ giỏi đang dần ít đi, môi trƣờng ở các làng nghề chƣa đồng bộ. Bên cạnh đó, một số chính sách về phát triển làng nghề chƣa thực sự hiệu quả hoặc có ít tác dụng đến sự phát triển của các làng nghề. Mặt khác, cùng với sự tăng trƣởng kinh tế là quá trình đô thị hóa diễn ra càng nhanh, hiện tƣợng ngƣời lao động từ các làng quê di chuyển ra các thành phố là rất lớn. Vì vậy việc phát triển các nghề và làng nghề nông thôn có ý nghĩa quan trọng không chỉ về mặt kinh tế mà còn góp phần ổn định chính trị xã hội và đòi hỏi khách quan và cấp thiết. Nhận thức đƣợc vấn đề trên em chọn đề tài: “Chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội” làm đề 2
tài luận văn thạc sỹ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Chính sách phát triển làng nghề là vô cùng cấp thiết trong bất kì giai đoạn nào. Chính vì vậy, cho đến nay có rất nhiều đề tài, công trình nghiên cứu khoa học nghiên cứu về vấn đề này. Tuy nhiên, trong phạm vi của luận văn, em đã tiếp cận và tham khảo một số công trình sau: - "Research on Tourism Developmment of Traditional Villaget and the Change of Form" (Nghiên cứu phát triển du lịch của làng nghề truyền thống và các thay đổi hình mẫu) của G.Michon và F. Mary [48] nghiên cứu nội dung chuyển đổi làng nghề truyền thống và chiến lƣợc kinh tế mới của các hộ gia đình nông thôn trong khu vực Bogor, Indonesia. Từ đó, tạo bƣớc đệm để phát triển các làng nghề nơi đây theo hƣớng kết hợp làng nghề- du lịch, góp phần cải thiện thu nhập và tình hình kinh tế - xã hội ở khu vực nông thôn ở Indonesia. - Trong nghiên cứu của tác giả Đinh Nghiêm Xuân có đề cập tới một số công trình của các học giả nƣớc ngoài liên hƣớng nghiên cứu của đề tài. David. JR và Bezemer nghiên cứu về khu vực kinh tế nông nghiệp nông thôn tại các nƣớc đang phát triển và có nền kinh tế chuyển đổi cho rằng: các hoạt động ngành nghề phi nông nghiệp là một phần của hoạt động sinh kế bên cạnh nghề nông và cũng là các hoạt động đa dạng sinh kế. Các nghiên cứu đều cho thấy vai trò quan trọng của phát triển làng nghề trong phát triển kinh tế, phát triển nông thôn. Phát triển làng nghề, công nghiệp nông thôn là giải pháp quan trọng tạo ra công ăn việc làm, cải thiện nâng cao thu nhập cho dân cƣ vùng nông thôn. Lanjouw Peter và Lanjouw Jean (1995) đã chỉ ra rằng các nƣớc đang phát triển thực hiện chuyển đổi cơ cấu kinh tế thì phải đối mặt với ít đất nông nghiệp, dƣ thừa lao động, năng suất lao động thấp, do vậy phát triển nông thôn phải tập trung vào phát triển ngành nghề, công nghiệp hóa nhằm thu hút 3
giải quyết số lao động dôi dƣ đó, làm tăng giá trị gia tăng nhờ vậy cải thiện đƣợc thu nhập [28]. - “Phát triển làng nghề truyền thống trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở vùng ven thủ đô Hà Nội” của Mai Thế Hởn [27] đã đi sâu phân tích đánh giá tiềm năng, thực trạng của việc phát triển làng nghề truyền thống cả những mặt đƣợc và chƣa đƣợc, cũng nhƣ vấn đề bức bách đặt ra cần giải quyết nhƣ: Chủ trƣơng, chính sách và luật pháp; vốn đầu tƣ cho sản xuất; vấn đề môi trƣờng; về thị trƣờng và tiêu thụ sản phẩm; về trình độ quản lý của ngƣời lao động. Công trình này đã đề xuất đƣợc những phƣơng hƣớng và giải pháp phát triển làng nghề truyền thống vùng ven thủ đô Hà Nội theo hƣớng CNH, HĐH. - Trần Minh Yến (2004) có công trình “Làng nghề truyền thống trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. Tác giả đề cập đến một số lý luận cơ bản của làng nghề truyền thống, đồng thời tập trung phân tích thực trạng cũng nhƣ xu hƣớng vận động của làng nghề truyền thống ở nông thôn nƣớc ta, trên cơ sở đó đề xuất quan điểm, giải pháp phát triển làng nghề truyền thống ở nông thôn nhằm đẩy mạnh quá trình CNH, HĐH đất nƣớc [47] - “Làng nghề Việt Nam và môi trường” của Đặng Kim Chi [13] đã nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc xây dựng các chính sách và biện pháp giải quyết vấn đề môi trƣờng ở các làng nghề Việt Nam. Đề tài đã làm rõ hiện trạng kinh tế - xã hội các làng nghề Việt Nam; hiện trạng môi trƣờng các làng nghề; ảnh hƣởng đối với sự phát triển kinh tế và bảo vệ môi trƣờng làng nghề Việt Nam. Trên cơ sở đánh giá thực trạng đề tài đã dự báo xu hƣớng phát triển và mức độ ô nhiễm môi trƣờng do hoạt động của các làng nghề; nghiên cứu xây dựng một số chính sách bảo đảm phát triển và cải thiện môi trƣờng cho làng nghề. - “Những giải pháp nhằm phát triển làng nghề ở một số tỉnh đồng bằng 4
sông Hồng” của Nguyễn Trí Dĩnh đã tập trung làm rõ những lý luận cơ bản về làng nghề, từ khái niệm, tiêu chí để phân loại và đặc điểm của làng nghề truyền thống trong nền kinh tế thị trƣờng, đi sâu phân tích vai trò của làng nghề và những nhân tố tác động đến sự phát triển của làng nghề. Dựa trên cơ sở chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về phát triển làng nghề, đề tài đã đi sâu khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển làng nghề ở đồng bằng sông Hồng trong thời kỳ đổi mới từ 1986 đến 2005. Từ đó, đề xuất hệ quan điểm và các giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế, nâng cao sức cạnh tranh và tính hiệu quả của các làng nghề ở một số tỉnh đồng bằng sông Hồng [16] - Trần Thị Hoa (2014) có công trình “Giải pháp tài chính nhằm phát triển làng nghề ở huyện Hoài Đức – Hà Nội đến 2020”. Luận văn đã làm rõ vai trò của tài chính trong phát triển làng nghề; đánh giá thực trạng sử dụng các giải pháp tài chính trong phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội, nghiên cứu bài học kinh nghiệm phát triển làng nghề truyền thống ở một số nƣớc châu Á và một số địa phƣơng trong nƣớc; trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp tài chính dƣới góc nhìn của ngƣời sử dụng giải pháp tài chính trong đó bao gồm các kiến nghị về việc hoàn thiện chính sách tài chính nhằm phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội [24]. - Nguyễn Thị Tâm (2015) có công trình “Chính sách phát triển bền vững làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội”. Luận văn đã nêu lên bức tranh tổng quát về lý luận làng nghề truyền thống, trên cơ sở đó đánh giá thực trạng phát triển bền vững làng nghề truyền thống ở huyện Chƣơng Mỹ và đề ra những chính sách để phát triển làng nghề theo hƣớng bền vững [35]. Ngoài ra còn có một số công trình nghiên cứu khác nhƣ “Một số ý kiến về đảm bảo vốn cho phát triển làng nghề" của Trần Kim Hào, Nguyễn Hữu Thắng (2010), Tạp chí Nghiên cứu kinh tế đã nêu bật vai trò làng nghề; thực 5
trạng sự phát triển LNTT tại Hà Bắc, Nam Hà; thực trạng về vốn tại các làng nghề ở 2 địa phƣơng trên; đề xuất giải pháp huy động vốn cho phát triển làng nghề; “Phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm của các làng nghề tiểu thủ công nghiệp” của Nguyễn Thị Hƣờng (2005), Tạp chí Lý luận chính trị đã phân tích nguyên nhân dẫn đến chất lƣợng sản phẩm chƣa cao; “Xu hướng phát triển làng nghề ở khu vực đồng bằng sông Hồng” của Nguyễn Thị Ngân (2009), Tạp chí Nông thôn mới đã chỉ ra vai trò của các làng nghề và bốn xu hƣớng: Xu hƣớng kết hợp yếu tố truyền thống với hiện đại, xu hƣớng phát triển gắn cụm công nghiệp nông thôn, xu hƣớng khôi phục nghề truyền thống gắn với phát triển nghề mới và đa dạng hóa các loại hình sản xuất kinh doanh; “Phát triển làng nghề và vấn đề bảo vệ môi trường trước hết là nước sạch” của Ngô Thái Hà (2009), Tạp chí Cộng sản đã chỉ rõ vai trò ích lợi của sự phát triển làng nghề; vấn đề kiểm soát và xử lý phát thải môi trƣờng hiện nay ở các làng nghề; chỉ ra các nguyên nhân gây ô nhiễm trong làng nghề và giải pháp tập trung các làng nghề theo hƣớng chuyên môn hóa để dễ xử lý ô nhiễm; giải pháp đề cao vai trò giám sát của chính quyền cơ sở và nhà nƣớc; “Làng nghề và bảo vệ môi trường làng nghề theo hướng phát triển bền vững” của Chu Thái Thành (2009), Tạp chí Cộng sản đã chỉ ra những đóng góp và thách thức trong sự phát triển làng nghề hiện nay. Để giải quyết hậu quả ô nhiễm cần giải quyết các vấn đề sau: chú trọng chính sách phát triển bền vững làng nghề; quy hoạch không gian làng nghề; tăng cƣờng quản lý môi trƣờng tại các làng nghề; phát hiện và xử lý các làng nghề gây ô nhiễm; tổ chức thí điểm triển khai áp dụng sản xuất sạch tại các làng nghề. Tóm lại, những công trình nêu trên đã tiến hành nghiên cứu làng nghề và chính sách phát triển làng nghề trên nhiều khía cạnh khác nhau, trong đó đáng chú ý: Thứ nhất, đã phân tích khái quát một số vai trò của làng nghề trong phát 6
triển kinh tế xã hội nông thôn, trong giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho ngƣời lao động ở các làng nghề. Thứ hai, nghiên cứu những vấn đề lớn về môi trƣờng tác động đến làng nghề, giúp cho tác giả nắm đƣợc tổng quát mức độ ô nhiễm trong các làng nghề hiện nay. Thứ ba, các công trình đã nghiên cứu về tình hình sản xuất và kinh doanh của các làng nghề, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển làng nghề từ lao động, công nghệ, vốn, thị trƣờng tiêu thụ sản phẩm… Nhìn chung, tác giả của những công trình nghiên cứu trên đã có những cách tiếp cận khác nhau hoặc trực tiếp, hoặc gián tiếp đến chính sách phát triển làng nghề trong những năm gần đây. Đó là những nguồn tài liệu vô cùng quý giá giúp em có đƣợc những thông tin cần thiết để kế thừa và phát triển trong luận văn của mình. Tuy nhiên, trong số các công trình đã nghiên cứu trên chƣa có công trình nào nghiên cứu về chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức. Vì vậy, hƣớng nghiên cứu em đã lựa chọn hoàn toàn mang tính độc lập và không trùng lắp với các công trình nghiên cứu trƣớc đây của các tác giả. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Luận văn làm rõ những vấn đề về lý luận của chính sách phát triển làng nghề, phân tích và đánh giá chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức để đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách phù hợp với mục tiêu phát triển của địa phƣơng. 3.2. Nhiệm vụ Để thực hiện mục tiêu trên, luận văn đặt ra các nhiệm vụ cụ thể sau: - Tổng quan các tài liệu liên quan đến chính sách phát triển làng nghề nhằm xây dựng cơ sở lí luận của đề tài. - Nghiên cứu chính sách phát triển làng nghề của một số quốc gia và 7
địa phƣơng, từ đó tìm ra các kinh nghiệm tốt có thể áp dụng phù hợp cho huyện Hoài Đức. - Đánh giá thực trạng chính sách phát triển làng nghề tại huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách phát triển làng nghề tại huyện Hoài Đức trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội Về thời gian: Các số liệu thu thập từ năm 2013 đến năm 2018. Về nội dung: Nghiên cứu mục tiêu và các biện pháp của chính sách phát triển làng nghề tại địa bàn huyện Hoài Đức. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng phƣơng pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể nhƣ sau: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Sử dụng trong thu thập thông tin, xử lý các số liệu, tài liệu khác nhau nhƣ: các văn kiện, nghị quyết Đại hội Đảng bộ các cấp, các sách, tài liệu nghiên cứu về chính sách phát triển làng nghề, các tài liệu thống kê, các tài liệu, số liệu có đƣợc từ thực tế... liên quan đến đề tài nghiên cứu. 8
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Sử dụng để phân tích các số liệu tài liệu thu thập đƣợc, trên cơ sở đó tổng hợp, rút ra các kết luận, các nhận định, phục vụ mục đích nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn góp phần bổ sung cơ sở lý luận về chính sách phát triển làng nghề làm rõ thực trạng cũng nhƣ đề xuất một số giải pháp về chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo, góp phần nâng cao chất lƣợng chính sách phát triển làng nghề tại các địa phƣơng khác trên cả nƣớc. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, kết cấu luận văn gồm 3 chƣơng. Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về chính sách phát triển làng nghề Chƣơng 2: Thực trạng chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội Chƣơng 3: Phƣơng hƣớng và các giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. 9
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ 1.1. KHÁI NIỆM CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ 1.1.1. Các khái niệm liên quan 1.1.1.1. Làng nghề Làng nghề đƣợc hình thành lâu đời trong lịch sử phát triển của xã hội. Theo sự phát triển của lực lƣợng sản xuất của nhân loại, phân công lao động dần đƣợc phát triển, hoạt động sản xuất thủ công nghiệp từ chỗ ban đầu là hoạt động sản xuất phụ trợ cho sản xuất nông nghiệp, đã dần đƣợc phân tách từ nông nghiệp để trở thành ngành nghề độc lập, từ đó hình thành nên các làng nghề. Quá trình phát triển của làng nghề là một quá trình lịch sử lâu dài, lúc đầu từ một vài gia đình rồi dần đến cả họ, sau đó phát triển ra cả làng và kế tiếp nhau truyền từ đời này qua đời khác, từ đó, hình thành những làng nghề thủ công truyền thống, gắn với tên làng, tên xã của nông thôn Việt Nam Nguồn: [38] 10
Hình 1.1. Sự hình thành làng nghề ở vùng nông thôn Hiện nay, chƣa có khái niệm chính thức và vẫn còn nhiều quan niệm khác nhau về làng nghề cũng nhƣ các tiêu chuẩn để công nhận làng nghề. Theo Thông tƣ 116/2006/TT-BNN của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, “Làng nghề là một hoặc nhiều cụm dân cƣ cấp thôn, ấp, bản, làng, buôn, phum, sóc hoặc các điểm dân cƣ tƣơng tự trên địa bànmột xã, thị trấn, có các hoạt động ngành nghề nông thôn, sản xuất ra một hoặc nhiều loại sản phẩm khác nhau” [11]. Làng nghề là mô hình sản xuất đặc thù ở nông thôn, nơi mà hầu hết mọi ngƣời dân trong làng đều hoạt động cho nghề và lấy đó làm nghề sống chủ yếu. Làng nghề còn đƣợc hiểu là một thiết chế kinh tế - xã hội ở nông thôn, đƣợc cấu thành bởi hai yếu tố là làng và nghề, làng nghề đó tồn tại trong một không gian nhất định trong đó bao gồm nhiều hộ gia đình sinh sống bằng nghề thủ công là chủ yếu, giữa họ có những mối liên kết về kinh tế, xã hội và văn hóa [34]. Làng nghề là trung tâm sản xuất thủ công, nơi quy tụ các nghệ nhân và nhiều hộ gia đình chuyên tâm là nghề truyền thống lâu đời, có sự liên kết hỗ trợ trong sản xuất, bán sản phẩm theo kiểu phƣờng hội, kiểu hệ thống doanh nghiệp vừa và nhỏ, và có cùng tổ nghề. Song ở đây chƣa phản ánh đầy đủ tính chất của làng nghề; nó là một thực thể sản xuất tồn tại và phát triển lâu đời trong lịch sử là một đơn vị kinh tế tiểu thủ công nghiệp có tác dụng to lớn đối với đời sống kinh tế - văn hoá-xã hội một cách tích cực. Từ các quan niệm trên có thể rút ra khái niệm về làng nghề nhƣ sau: Làng nghề là một thiết chế kinh tế - xã hội, là một cụm hoặc nhiều cụm dân cư sinh sống trong một thôn (làng), có một hay một số nghề được tách ra khỏi 11
nông nghiệp để sản xuất kinh doanh độc lập và tồn tại trong một không gian địa lý nhất định. Ở Việt Nam, theo Thông tƣ 116/2006/TT-BNN của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, làng nghề đƣợc công nhận phải đạt 03 tiêu chí sau: - Có tối thiểu 30% tổng số hộ trên địa bàn tham gia các hoạt động ngành nghề nông thôn; - Hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định tối thiểu 2 năm tính đến thời điểm đề nghị công nhận; - Chấp hành tốt chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc [11]. 1.1.1.2. Chính sách công Thuật ngữ “chính sách” đƣợc sử dụng rất nhiều trong các tài liệu, sách báo, văn kiện của Đảng, văn bản của Chính phủ. Tuy nhiên, đến nay chƣa có một định nghĩa, khái niệm thống nhất và đầy đủ về cụm từ này do có nhiều cách tiếp cận khác nhau, từ nhiều góc độ tác động của chính sách, tùy theo quy mô và phạm vi tác động của từng loại chính sách. Chính sách đƣợc hiểu là quá trình tác động bằng các biện pháp, công cụ đa dạng, khác nhau của chủ thể quản lý vào đối tƣợng bị quản lý nhằm đạt tới mục tiêu mà chủ thể quản lý mong muốn. Cách hiểu này tƣơng tự nhƣ định nghĩa về quản lý, đó là “quản lý là một quá trình vận động, trong đó chủ thể quản lý tác động lên khách thể quản lý để đạt tới mục tiêu do chủ thể quản lý đƣa ra". Nhƣ vậy, chính sách đƣợc xem nhƣ một công cụ của quá trình quản lý mà chủ thể quản lý sử dụng để tác động lên khách thể nhằm đạt tới mục tiêu đã định. Quá trình triển khai chính sách là quá trình tác động của ngƣời quản lý lên đối tƣợng quản lý [22]. Một số định nghĩa khác về chính sách nhƣ [22]: - Chính sách là một chuỗi (tập hợp) những hành động có mục đích nhằm 12