Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì

Chia sẻ: Nhumbien999 Nhumbien999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì (trong giai đoạn 2010 -2016), từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện tốt chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THU HÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ - TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THU HÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ - TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Mã số: 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. CHU XUÂN KHÁNH HÀ NỘI, NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Học viên xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của cá nhân tác giả. Các số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của Luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, ngày 22 tháng 5 năm 2018 Tác giả Lê Thu Hà
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn tập thể lãnh đạo và các thầy cô giáo Học viện Hành chính Quốc gia, đặc biệt cảm ơn TS Chu Xuân Khánh đã dành nhiều thời gian và tâm huyết, tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Luận văn nghiên cứu dựa trên kết quả tiếp thu những kiến thức về chính sách công được học tại Học viện Hành chính trong khoá Cao học Chính sách công -CS2B1 vừa qua. Tác giả xin chân thành cảm ơn tới bạn bè, đồng nghiệp và những người thân trong gia đình đã ủng hộ, tạo điều kiện, chia sẻ khó khăn và thường xuyên động viên khích lệ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thiện luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Lê Thu Hà
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CNH Công nghiệp hoá CNXH Chủ nghĩa xã hội ĐTH Đô thị hoá GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất GPMB Giải phóng mặt bằng MTQG Mục tiêu Quốc gia GQVL Giải quyết việc làm HĐH Hiện đại hoá KCN Khu công nghiệp KT - XH Kinh tế - xã hội LĐNT Lao động nông thôn LĐTBXH Lao động thương binh xã hội TĐC Tái định cư TP Thành phố UBND Uỷ ban nhân dân
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP ................................................................................................................ 9 1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................................ 9 1.1.1. Lao động bị thu hồi đất ............................................................................... 9 1.1.2 Chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất ........... 12 1.2. Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất ........................................................................................................................ 21 1.2.1 Chủ thể thực hiện ....................................................................................... 21 1.2.2 Quy trình thực hiện .................................................................................... 24 1.2.3 Nội dung và tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện chính sách ..................... 26 1.2.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người lao động sau thu hồi đất nông nghiệp ................................................ 29 1.3. Kinh nghiệm về chính sách giải quyết việc làm cho người lao động bị thu hồi đất ở một số địa phương và bài học kinh nghiệm ......................................... 32 1.3.1 Kinh nghiệm về chính sách giải quyết việc làm cho người lao động bị thu hồi đất ở một số địa phương ................................................................................ 32 1.3.2 Bài học kinh nghiệm cho thành phố Việt Trì ............................................. 38 Tiểu kết chương 1................................................................................................ 41 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP Ở THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ GIAI ĐOẠN 2010 - 2016 ......................................................... 42 2.1. Giới thiệu về thành phố Việt Trì .................................................................. 42 2.1.1 Điều kiện tự nhiên ...................................................................................... 42 2.1.2 Tình hình phát triển kinh tế xã hội ............................................................. 43
2.2 Thực trạng thu hồi đất nông nghiệp và ảnh hưởng của nó đến việc làm và đời sống của người nông dân bị thu hồi đất .............................................................. 45 2.2.1 Hiện trạng quản lý và sử dụng đất ............................................................. 45 2.2.2 Thực trạng thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì .............. 48 2.2.3 Ảnh hưởng của thu hồi đất nông nghiệp đến việc làm và đời sống của người nông dân bị thu hồi đất ............................................................................. 49 2.3 Cơ sở pháp lý và thực trạng thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất trên địa bàn thành phố Việt Trì ........................... 53 2.3.1 Cơ sở pháp lý của việc thực hiện chính sách giải quyết việc làm ............. 53 2.3.2 Thực trạng bộ máy quản lý và tổ chức thực hiện chính sách giải phóng mặt bằng thành phố Việt Trì ...................................................................................... 54 2.3.3 Trình tự thực hiện chính sách hỗ trợ giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất ................................................................................................. 59 2.3.4 Thực trạng thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì .................................... 64 2.4 Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân trên địa bàn thành phố Việt Trì .................................................................... 81 2.4.1. Ưu điểm ..................................................................................................... 81 2.4.2 Tồn tại, hạn chế .......................................................................................... 83 Kết luận chương 2 ............................................................................................... 89 Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NHẰM THỰC HIỆN TỐT CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƯỜI NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ ................. 90 3.1. Dự báo tình hình thu hồi đất và nhu cầu giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất tại thành phố Việt Trì đến năm 2020. ......................................... 90 3.2. Quan điểm về giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất trong quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa ........................................................................ 91 3.2.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ........................................................... 91 3.2.2. Quan điểm đề xuât đối với thành phố Việt Trì ......................................... 92
3.3. Một số giải pháp nhằm thực hiện tốt chính sách giải quyết việc làm khi Nhà nước thu hồi đất thực hiện các dự án đầu tư trên địa bàn thành phố Việt Trì ......... 95 3.3.1. Tổ chức rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện hệ thống quy hoạch, kế hoạch vùng đất nông nghiệp, đất đô thị cần thiết phải giải tỏa, thu hồi ........................ 95 3.3.2 Giải pháp về cơ chế, chính sách ................................................................ 96 3.3.3 Nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện của cơ quan Nhà nước và các tổ chức khác: .................................................................................................................. 100 Tiểu kết chương 3.............................................................................................. 103 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 104 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 106
DANH MỤC CÁC BẢNG Danh mục hình Hình 2.1. Biểu đồ cơ cấu các loại đất năm 2016................................................. 45 Hình 2.2. Sơ đồ phân quyền chỉ đạo và phản hồi trong công tác thực hiện chính sách giải phóng mặt bằng .................................................................................... 55 Hình 2.3. Bộ máy tổ chức thực hiện chính sách giải phóng mặt bằng thành phố Việt Trì ................................................................................................................ 56 Hình 2.4. Cơ cấu tổ chức Ban bồi thường GPMB thành phố Việt Trì ............... 58 Hình 2.2. Biểu đồ cơ cấu diện tích theo loại đất ................................................. 65 Hình 2.3. Cơ cấu diện tích thu hồi theo loại đất ................................................. 71 Danh mục bảng Bảng 2.1: Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp năm 2016 .................................. 46 Bảng 2.2. Kết quả thu hồi đất của thành phố từ năm 2010 đến tháng 12/2016 .. 48 Bảng 2.1. Đội ngũ nhân lực của Ban bồi thường GPMB thành phố Việt Trì ..... 58 Bảng 2.8. Tổng hợp kinh phí bồi thường, hỗ trợ dự án đường Nguyễn Tất Thành ................................................................................................................... 66 Bảng 2.9. Tổng hợp kết quả thu hồi đất dự án hạ tầng hai bên Đường Nguyễn Tất Thành ............................................................................................................ 68 Bảng 2.10 Tổng hợp kinh phí bồi thường, hỗ trợ dự án hạ tầng hai bên ............ 69 Đường Nguyễn Tất Thành .................................................................................. 69 Bảng 2.11 Hiện trạng đất đai, dân số và nhà ở dự án xây dựng Quảng Trường Hùng Vương và Trung Tâm Dịch vụ tổng hợp ................................................... 70 Bảng 2.3. Hệ thống chỉ tiêu số liệu năm 2012 .................................................... 74 Bảng 2.4. Hệ thống chỉ tiêu số liệu năm 2013 .................................................... 75 Bảng 25. Hệ thống chỉ tiêu số liệu năm 2014 ..................................................... 76 Bảng 2.6. Hệ thống chỉ tiêu số liệu năm 2015 .................................................... 77 Bảng 2.7 Hệ thống chỉ tiêu số liệu năm 2016 .................................................... 78
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chính sách giải quyết việc làm là một trong những chính sách quan trọng, vừa có ý nghĩa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế vừa nhằm đảm bảo ổn định đời sống xã hội của mỗi quốc gia. Những năm qua, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đã thúc đẩy quá trình đô thị hoá diễn ra mạnh mẽ, rộng khắp trên cả nước, nhiều dự án phát triển các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu đô thị mới, đường giao thông, công trình công cộng v.v… được triển khai xây dựng đã đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, làm thay đổi diện mạo các đô thị theo hướng văn minh, hiện đại, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Tuy nhiên, để có quỹ đất thực hiện các dự án trên thì Nhà nước đã phải thu hồi một diện tích lớn đất đai, trong đó phần lớn là đất nông nghiệp - tư liệu sản xuất chính của người nông dân, điều này đồng nghĩa với việc người nông dân không có việc làm hoặc thiếu việc làm, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập và đời sống của các hộ sản xuất nông nghiệp, đồng thời kéo theo đó là nhiều hệ luỵ gây mất ổn định trật tự xã hội. Vì vậy, giải quyết việc làm của người nông dân sau khi bị thu hồi đất đã và đang trở thành vấn đề cấp bách, là thách thức lớn đối với chiến lược phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn nói riêng và phát triển kinh tế - xã hội đất nước nói chung. Thành phố Việt Trì là đô thị trung tâm của Tỉnh Phú Thọ, đồng thời được xác định là một trong mười một trung tâm vùng của cả nước. Ngày 02/11/2005, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 277/QĐ-TTg về việc phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung thành phố Việt Trì đến năm 2020, trong đó xác định xây dựng Việt Trì trở thành Thành phố lễ hội về với cội nguồn của dân tộc Việt Nam. Hiện thành phố đang tập trung, tranh thủ mọi nguồn lực đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển hạ tầng đô thị nói riêng để từng bước khẳng định vai trò là đô thị trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học 1
của tỉnh, trung tâm của vùng. Để đạt được mục tiêu nêu trên, thành phố Việt Trì đã và đang triển khai nhiều hoạt động như: Quy hoạch đô thị, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật, quản lý đô thị, trong đó công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và giải phóng mặt bằng được xác định là một trong những khâu đột phá để xây dựng phát triển thành phố, điều này đã giúp cho Việt Trì đạt được những thành tựu trong thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước, góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên cùng với quá trình đô thị hoá, quá trình phát triển kinh tế xã hội, diện tích đất nông nghiệp của thành phố đang dần thu hẹp, nhường chỗ cho các khu công nghiệp, khu đô thị các công trình hạ tầng kỹ thuật. Với một thành phố đang trên đà phát triển như Việt Trì thì việc tạo việc làm cho nông dân sau thu hồi đất nông nghiệp là một việc làm rất cấp thiết. Những năm qua, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách quan trọng nhằm tạo việc làm, nâng cao đời sống cho người nông dân trong đó quan tâm đến vấn đề giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất sản xuất nông nghiệp. Nhưng trên thực tế, vì nhiều lý do chủ quan và khách quan, việc giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp còn bộc lộ nhiều bất cập, việc chuyển đổi nghề nghiệp của người nông dân còn gặp nhiều khó khăn, công tác đào tạo nghề chưa mang lại những hiệu quả thiết thực. Vì vậy, sau một thời gian tìm hiểu về thực trạng việc làm và việc thực hiện các chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho nông dân sau khi bị thu hồi đất nông nghiệp, tôi quyết định chọn đề tài "Thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì” làm Luận văn Thạc sỹ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Vấn đề việc làm nói chung và chính sách giải quyết việc làm cho người bị thu hồi đất nông nghiệp nói riêng là vấn đề mang ý nghĩa quan trọng cả về kinh tế, chính trị, xã hội. Trong những năm qua đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề này: 2
“Thị trường lao động và định hướng nghề nghiệp cho người lao động” của TS Nguyễn Hữu Dũng, Nhà xuất bản Lao động - Xã hội 2005. Công trình nghiên cứu này đã phân tích sâu sắc các nội dung có liên quan đến lý luận về thị trường lao động, định hướng nghề nghiệp cho người lao động và mối quan hệ với thị trường lao động; thực trạng thị trường lao động ở nước ta cũng như thực trạng định hướng nghề nghiệp cho người lao động thời gian qua; dự báo cung cầu của thị trường lao động, định hướng nghề nghiệp và giải quyết việc làm cho người lao động. Có thể nói đây là công trình nghiên cứu khá toàn diện về thị trường lao động và định hướng nghề nghiệp cho người lao động của nước ta [7]. “Việc làm ở nông thôn - Thực trạng và giải pháp” của tác giả TS. Chu Tiến Quang - Viện nghiên cứu Kinh tế Trung ương, Ban Chính sách phát triển nông thôn - NXB Nông nghiệp năm 2011. Trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá thực trạng lao động, việc làm ở nông thôn nước ta, tác giả đã đưa ra những giải pháp mang tính toàn diện để giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, đời sống của lao động nông thôn nhất là trong thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập quốc tế [14]. “Cơ chế Nhà nước thu hồi đất và chuyển dịch đất đai tự nguyện ở Việt Nam: Phương pháp tiếp cận, định giá đất và giải quyết khiếu nại của dân”, Ngân hàng thế giới (2011). Ấn phẩm là kết quả nghiên cứu trong nhiều năm của Ngân hàng thế giới tại Việt Nam với chủ đề “ Xã hội và các xung đột đất đai” nhằm hỗ trợ Bộ tài nguyên và môi trường cải thiện chính sách và thực tiễn về thu hồi và chuyển dịch đất đai để đạt được sự tăng trưởng bền vững trong quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa nhanh chóng hiện nay [10]. “Tạo việc làm cho lao động nông thôn, lao động vùng giải toả, một hướng đảm bảo an sinh xã hội trên đia bàn Thành phố Đà Nẵng” của tác giả Nguyễn Nữ Đoàn Vy đăng trên Báo Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng. Bài báo đã đánh giá những kết quả cũng như những kinh nghiệm hay của thành phố Đà Nẵng trong thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho lao động nông thôn đặc biệt là lao động vùng giải toả giai đoạn 2010-2014, đồng thời cũng chỉ ra những 3
khó khăn, bất cập trong thực hiện chính sách ở địa phương, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện có hiệu quả công tác giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, lao động bị mất đất nông nghiệp sau giải toả tại địa phương trong thời gian tiếp theo [24]. Năm 2007 Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia đã cho xuất bản công trình nghiên cứu do Chính phủ giao Trường Đại học Kinh tế Quốc dân chủ trì, GS.TSKH Lê Du Phong là chủ nhiệm đề tài: “Thu nhập, đời sống, việc làm của những người có đất bị thu hồi để xây dựng các khu công nghiệp, khu đô thị, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, các công trình công cộng phục vụ lợi ích quốc gia”. Công trình nghiên cứu này đã trình bày khá rõ cơ sở lý luận và thực tiễn có liên quan đến thu nhập, đời sống, việc làm của những người có đất bị thu hồi để xây dựng các KCN, khu đô thị, kết cấu hạ tầng KT-XH, các công trình công cộng phục vụ lợi ích quốc gia. Đặc biệt, công trình nghiên cứu đã tập trung phân tích một cách sâu sắc và toàn diện thực trạng thu nhập, đời sống và việc làm của người có đất bị thu hồi trên phạm vi cả nước. Trên cơ sở đó đã đưa ra các quan điểm và một hệ thống giải pháp toàn diện, đồng bộ, có cơ sở khoa học và có tính khả thi để giải quyết việc làm, bảo đảm thu nhập và đời sống của những người có đất bị thu hồi, trong đó có sự quan tâm thỏa đáng đến đội ngũ lao động ở lứa tuổi người lao động. "Hoàn thiện chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất ở tỉnh Hưng Yên" - Luận văn Thạc sĩ của Trần Thị Thêm - chuyên ngành Quản lý Hành chính công, Học viện Hành chính Quốc gia năm 2013. Trên cơ sở phân tích chính sách chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp; chính sách vốn, tín dụng; chính sách mở rộng thị trường lao động và hỗ trợ nông dân tiếp cận với các thị trường lao động, luận văn đề xuất một số giải pháp cho vấn đề chuyển đổi nghề cho nông dân bị thu hồi đất ở tỉnh Hưng Yên [17]. Năm 2012, Nguyễn Đình Tuấn, Học viện Chính trị - Hành chính đã hoàn thành Luận văn thạc sĩ với đề tài: “Giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá ở tỉnh Thanh Hoá”. Kết 4
quả nghiên cứu của đề tài nêu lên sự cần thiết phải GQVL cho người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình CNH, ĐTH, làm rõ hơn cơ sở lý luận và bài học kinh nghiệm về GQVL cho nông dân bị thu hồi đất ở nước ta nói chung. Luận văn cho thấy thực trạng GQVL cho nông dân bị thu hồi đất ở tỉnh Thanh Hoá, từ đó đề xuất định hướng và một hệ thống giải pháp đồng bộ có tính khả thi trong GQVL cho nông dân bị thu hồi đất để phát triển các KCN, khu đô thị ở tỉnh Thanh Hoá [19]. “Vấn đề giải quyết việc làm cho nông dân bị THĐ tại quận Long Biên - Hà Nội”, luận văn thạc sĩ của Đinh Thị Như Trang, Trung tâm đào tạo bồi dưỡng giảng viên lý luận chính trị, Đại học quốc gia Hà Nội, năm 2012. Trên cơ sở phân tích thực trạng thu hồi đất ở địa phương này, luận văn đã đưa ra những giải pháp tạo việc làm mới cho nông dân bị thu hồi đất ở Quận Long Biên nói riêng và thành phố Hà Nội nói chung [18]. Các công trình khoa học nói trên chủ yếu đề cập đến vấn đề giải quyết việc làm cho lao động nói chung, cho lao động nông thôn, lao động bị bi thồi đất nông nghiệp nói riêng trên cả nước và ở một số tỉnh, thành, địa phương nhất định, ít có công trình nghiên cứu nào đề cập và phân tích dưới phương diện chính sách nhất là đối với vấn đề giải quyết việc làm cho lao động bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì - tỉnh Phú Thọ. Tuy nhiên, đây là những công trình có giá trị quý báu để tôi tham khảo những vấn đề về lý luận và thực tiễn. Trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc, kế thừa và phát triển trong luận văn cùng với quá trình khảo sát thực tế tại địa phương, tôi có thể đề xuất những giải pháp phù hợp cho vấn đề GQVL cho nông dân bị thu hồi đất trên địa bàn thành phố Việt Trì trong thời gian tới. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì (trong giai đoạn 2010 -2016), từ đó đề xuất các giải pháp 5
nhằm thực hiện tốt chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. - Nhiệm vụ: Để đạt được mục tiêu trên, luận văn tập trung làm rõ những nội dung chủ yếu sau: + Hệ thống hoá cơ sở lý luận về việc làm, chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp để thực hiện các dự án. + Phân tích, đánh giá thực hiện chính sách GQVL cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì giai đoạn 2010-2016, qua đó chỉ ra những cơ chế, chính sách phù hợp, chưa phù hợp cũng như những tồn tại, vướng mắc từ thực tiễn thực hiện chính sách và nguyên nhân của thực trạng này. + Đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện tốt chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân khi bị thu hồi đất nông nghiệp nhằm ổn định và từng bước nâng cao đời sống của người nông dân có đất nông nghiệp bị thu hồi cả trong hiện tại và tương lai. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu việc thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất trên địa bàn thành phố Việt Trì. - Phạm vi nghiên cứu + Về không gian: Đề tài được thực hiện trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. + Về thời gian: Đề tài phân tích, đánh giá thực trạng các vấn đề liên quan trên địa bàn thành phố Việt Trì trong giai đoạn 2010-2016. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận và phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. - Phương pháp nghiên cứu cụ thể 6
+ Phương pháp thu thập dữ liệu: Do tính chất đặc thù của chính sách GQVL cho nông dân bị THĐ trên địa bàn thành phố Việt Trì, nguồn dữ liệu chủ yếu được tác giả thu thập và phân tích từ nguồn dữ liệu thứ cấp, đó là các dữ liệu sẵn có và phù hợp với mục đích nghiên cứu của đề tài. + Phương pháp nghiên cứu tài liệu Phương pháp nghiên cứu tài liệu được sử dụng trong toàn bộ các chương của luận văn, đặc biệt sử dụng nhiều nhất trong Chương 1 - Cơ sở khoa học của việc thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp. Phương pháp này được sử dụng trong việc khảo cứu các công trình nghiên cứu liên quan tới đề tài, phân tích những nội dung chính, phương pháp được sử dụng và các kết luận đã đạt được cũng như những điểm cần tiếp tục nghiên cứu trong các nghiên cứu trước đó. Hơn nữa, tác giả cũng kế thừa được một số nội dung cơ bản về mặt lý luận và thực tiễn về giải quyết việc làm cho lao động bị thu hồi đất nông nghiệp và sử dụng cho việc phân tích nội dung các chương khác của luận văn. + Phương pháp thống kê mô tả Thông tin định lượng thu thập được từ các tài liệu thống kê và từ nguồn dữ liệu thứ cấp sẽ được xử lý, sắp xếp và mô phỏng dưới dạng các bảng biểu, các hình minh hoạ cho các bằng chứng định lượng về việc thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất ở thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. + Phương pháp phân tích và tổng hợp Phương pháp phân tích được sử dụng để đánh giá sâu sắc từng khía cạnh khác nhau của chính sách giải quyết việc làm cho lao động bị thu hồi đất nông nghiệp, trong khi đó phương pháp tổng hợp được sử dụng để khái quát hóa các kết quả từ việc phân tích để đưa ra những nhận định và đánh giá chung về vấn đề giải quyết việc làm cho lao động bị thu hồi đất nông nghiệp. Phân tích và tổng hợp cũng được sử dụng để đánh giá thành công và hạn chế, nguyên nhân trong việc giải quyết việc làm cho lao động bị thu hồi đất ở thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 7
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Tác giả mong muốn luận văn sẽ có những đóng góp góp phần hệ thống hoá cơ sở khoa học và những vấn đề thực tiễn liên quan đến việc thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Kết quả nghiên cứu của đề tài cùng với những giải pháp được đề xuất có thể là tài liệu để các nhà tổ chức thực hiện chính sách tham khảo trong quá trình thực thi chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Việt Trì . 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo nội dung của luận văn được kết cấu thành 3 chương gồm: - Chương 1: Cơ sở khoa học của việc thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp. - Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất trên địa bàn thành phố Việt Trì giai đoạn 2010-2016. - Chương 3: Giải pháp để thực hiện tốt chính sách giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất trên địa bàn thành phố Việt Trì. 8
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1 Lao động và việc làm * Khái niệm và đặc điểm của lao động nông thôn - Khái niệm: Lao động nông thôn là lao động sinh sống và làm việc ở khu vực nông thôn, bao gồm những người trong độ tuổi lao động và có khả năng lao động đang có việc làm và cả những người thất nghiệp nhưng có nhu cầu tìm việc làm. - Đặc điểm của lao động nông thôn: Ở nước ta lao động nông thôn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu lao động của cả nước, chiếm tỷ trọng từ 65 - 70% tổng lao động toàn xã hội và có những đặc điểm cơ bản sau: Thứ nhất: Là mang tính chất thời vụ cao và không thể xóa bỏ được tính chất này. Sản xuất nông nghiệp luôn chịu tác động và bị chi phối mạnh mẽ bởi các qui luật sinh học và điều kiện tự nhiên của từng vùng (khí hậu, đất đai,…). Do đó, quá trình sản xuất mang tính thời vụ cao, thu hút lao động không đồng đều. Chính vì tính chất này đã làm cho việc sử dụng lao động ở các vùng nông thôn trở nên phức tạp hơn. Thứ hai: Lao động nông thôn rất dồi dào và đa dạng về độ tuổi và có thích ứng lớn. Do đó, việc huy động và sử dụng đầy đủ nguồn lực lao động có ý nghĩa rất quan trọng và phức tạp, đòi hỏi phải có biện pháp tổ chức quản lý lao động tốt để tăng cường lực lượng lao động cho sản xuất nông nghiệp. Thứ ba: Lao động nông thôn đa dạng, ít chuyên sâu, trình độ thấp. Sản xuất nông nghiệp có nhiều việc gồm các khâu với các tính chất khác nhau. Hơn 9
nữa mức độ áp dụng máy móc thiết bị vào sản xuất còn thấp vì thế mà sản xuất nông nghiệp chỉ đòi hỏi về sức khỏe, sự lành nghề và kinh nghiệm. Mỗi lao động có thể đảm nhận nhiều công việc khác nhau nên lao động nông thôn ít chuyên sâu hơn lao động trong các ngành công nghiệp và một số ngành khác. Bên cạnh đó, phần lớn lao động nông nghiệp mang tính phổ thông, ít được đào tạo, sản xuất chủ yếu phụ thuộc vào kinh nghiệm và sức khỏe, tổ chức lao động đơn giản, công cụ lao động cũng thô sơ mang tính tự chế cao. Lực lượng chuyên sâu, lành nghề, lao động chất xám không đáng kể, phân bố lao động không đồng đều, vì vậy mà hiệu suất lao động thấp, khó khăn trong việc tiếp thu công nghiệp hiện đại vào sản xuất. Nghiên cứu và tìm hiểu đầy đủ các tính chất của lao động nông thôn từ đó có thể tìm ra những biện pháp sử dụng tốt nhất nguồn lao động trong nông thôn nói chung trong đó có lao động bị thu hồi đất nông nghiệp. * Lao động bị thu hồi đất nông nghiệp - Thu hồi đất: Theo Khoản 11, điều 13 Luật Đất đai năm 2013 thì “Thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu hồi lại quyền sử dụng đất của người được trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai" [16]. Tuy nhiên trong khuôn khổ luận văn này, tác giả chỉ đề cập đến việc Nhà nước quyết định thu hồi lại quyền sử dụng đất của người được trao quyền sử dụng đất nông nghiệp để sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng. - Lao động bị thu hồi đất nông nghiệp: Là những đối tượng lao động ở khu vực nông thôn được trao quyền sử dụng đất nông nghiệp, nay bị Nhà nước thu hồi quyền sử dụng đất nông nghiệp để sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng. Một số vấn đề chung về việc làm và giải quyết việc làm * Việc làm - Khái niệm: 10
Khái niệm về việc làm được khẳng định trong Bộ luật Lao động của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam: "Mọi hoạt động lao động tạo ra thu nhập, không bị pháp luật cấm đều được thừa nhận là việc làm" [15]. Từ quan niệm trên ta thấy: Khái niệm việc làm bao hàm các nội dung sau: + Là hoạt động lao động của con người. + Hoạt động lao động nhằm mục đích tạo ra thu nhập. + Hoạt động lao động đó không bị pháp luật cấm. - Vai trò của việc làm: Việc làm có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, nó không thể thiếu đối với từng cá nhân và toàn bộ nền kinh tế, là vấn đề cốt lõi và xuyên suốt trong các hoạt động kinh tế, có mối quan hệ mật thiết với kinh tế và xã hội, nó chi phối toàn bộ mọi hoạt động của cá nhân và xã hội. Đối với từng cá nhân thì có việc làm đi đôi với có thu nhập để nuôi sống bản thân mình, vì vậy nó ảnh hưởng trực tiếp và chi phối toàn bộ đời sống của cá nhân. Việc làm ngày nay gắn chặt với trình độ học vấn, trình độ tay nghề của từng cá nhân, thực tế cho thấy những người không có việc làm thường tập trung vào những vùng nhất định (vùng đông dân cư khó khăn về điều kiện tự nhiên, cơ sở hạ tầng,..), vào những nhóm người nhất định (lao động không có trình độ tay nghề, trình độ văn hoá thấp,..). Việc không có việc làm trong dài hạn còn dẫn tới mất cơ hội trau dồi, nắm bắt và nâng cao trình độ kĩ năng nghề nghiệp làm hao mòn và mất đi kiến thức, trình độ vốn có. Đối với kinh tế thì lao động là một trong những nguồn lực quan trọng, là đầu vào không thể thay thế đối với một số ngành, vì vậy nó là nhân tố tạo nên tăng trưởng kinh tế và thu nhập quốc dân, nền kinh tế luôn phải đảm bảo tạo cầu và việc làm cho từng cá nhân sẽ giúp cho việc duy trì mối quan hệ hài hoà giữa việc làm và kinh tế, tức là luôn bảo đảm cho nền kinh tế có xu hướng phát triển bền vững đồng thời duy trì lợi ích và phát huy tiềm năng của người lao động. Đối với xã hội thì mỗi một cá nhân, gia đình là một yếu tố cấu thành nên xã hội, vì vậy việc làm cũng tác động trực tiếp đến xã hội, một mặt nó tác động tích 11