Luận văn thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

188
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn nhằm làm rõ những vấn đề lý luận về chính sách của Đảng và Nhà nước về xoá đói giảm nghèo và thực tiễn thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, Quảng Ninh. Phân tích đánh giá thực trạng đồng thời rút ra những ưu điểm, hạn chế từ đó đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Chính sách công: Thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ..…/….. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ PHƢƠNG HẬU THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO TẠI THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI- NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ PHƢƠNG HẬU THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO TẠI THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60 34 04 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN DUY HẠNH HÀ NỘI - NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, bản luận văn với đề tài “Thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” là công trình nghiên cứu độc lập do chính tôi thực hiện. Các số liệu sử dụng trong luận văn là trung thực và chính xác, các tài liệu tham khảo và trích dẫn được sử dụng trong luận văn đều có xuất xứ, nguồn gốc, tác giả cụ thể. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan trên. Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Học viên Nguyễn Thị Phƣơng Hậu 1
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... 1 LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ 4 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... 5 DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................... 6 MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 7 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 7 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ........................................................ 9 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................... 11 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 11 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 12 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn........................................................ 13 7. Kết cấu của luận văn ....................................................................................... 14 Chƣơng 1: ..................................................................................................................... 15 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO15 1.1. Chính sách công và thực thi chính sách công ................................................ 15 1.2. Chính sách xoá đói giảm nghèo ở nước ta ..................................................... 21 1.3. Kinh nghiệm xoá đói giảm nghèo ở một số địa phương và bài học rút ra cho thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................... 44 Tiểu kết chương 1 ................................................................................................... 51 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO TẠI THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH ................ 53 2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của thị xã Đông Triều tỉnh Quảng Ninh. ............................................................................................................ 53 2.2. Thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ......................................................................................................................... 61 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................... 85 2
Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO TẠI THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU, TỈNH QUẢNG NINH..................................................................... 87 3.1. Phương hướng, yêu cầu về thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................... 87 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020 và những năm tiếp theo............ 94 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................. 106 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 110 3
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn “Thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” tác giả luận văn xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Duy Hạnh – Tổng biên tập Tạp chí Giáo dục Lý luận, Học viện Chính trị Khu vực I đã tận tâm giúp đỡ, hướng dẫn trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã động viên, tạo điều kiện thuận lợi, đồng thời tác giả luận văn xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, lãnh đạo Khoa sau đại học, lãnh đạo Khoa Hành chính học, các thầy, các cô giáo, Ủy ban nhân dân thị xã và bà con nhân dân Thị xã Đông Triều tỉnh Quảng Ninh đã tận tình giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Với kiến thức còn hạn chế, chắc chắn luận văn còn nhiều thiếu sót, tác giả luận văn rất mong nhận được ý kiến đóng góp từ phía quý Thầy Cô trong Hội đồng đánh giá để bản luận văn được hoàn thiện hơn. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Phƣơng Hậu 4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1. ANQP An ninh quốc phòng 2. ASXH An sinh xã hội 3. BHYT Bảo hiểm y tế 4. BTB Bắc Trung Bộ 5. CSXH Chính sách xã hội 6. CSHT Cơ sở hạ tầng 7. CTXH Chính trị xã hội 8. DNNN Doanh nghiệp nhà nước 9. DTTS Dân tộc thiểu số 10. HĐND Hội đồng nhân dân 11. GDP Tổng sản phẩm trong nước 12. KCB Khám chữa bệnh 13. KT-XH Kinh tế - xã hội 14. NSTW Ngân sách trung ương 15. NXB Nhà xuất bản 16. UBND Ủy ban nhân dân 17. UNDP Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc 18. USD Đô la mỹ 19. XĐGN Xóa đói giảm nghèo 20. WB Ngân hàng thế giới 5
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Quy định về chuẩn nghèo đói (theo chuẩn quốc gia)…………………….24 Bảng 2.1: Quy mô dân số, nguồn nhân lực và tình hình lao động việc làm thị xã Đông Triều………………………………………………………………………………...58 DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Bản đồ hành chính Thị xã Đông Triều…………………………………...54 6
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Công cuộc xoá đói giảm nghèo là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta nhằm cải thiện đời sống vật chất và tinh thân cho người nghèo, thu hẹp khoảng cách về trình độ phát triển giữa các vùng, địa bàn và giữa các dân tộc, nhóm dân cư. Bởi vấn đề đói nghèo của quốc gia nói chung, và ở các địa phương nói riêng đang là vấn đề cấp thiết được đặt ra cần được quan tâm giải quyết. Đói nghèo là tiêu chí đánh giá sự tăng trưởng, phát triển của một quốc gia, chính vì vậy chiến lược XĐGN của nước ta là một mục tiêu quan trọng của Đảng và nhà nước trong thời kì đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh hiện nay, thế giới đang đổi thay mạnh mẽ, xu thế hội nhập và toàn cầu hóa là một xu thế tất yếu không thể đảo ngược. Trong bối cảnh đó, nhiều nước, nhiều quốc gia, dân tộc đang có nhiều cơ hội đổi thay và phát triển, có nhiều điều kiện để xây dựng một xã hội có nền kinh tế tăng trưởng cao và nhanh, tuy nhiên cũng có rất nhiều quốc gia, dân tộc đang gặp phải thách thức to lớn như bất ổn xã hội, thất nghiệp và đói nghèo, đòi hỏi các quốc gia phải quan tâm hàng đầu đến phát triển một xã hội công bằng, dân chủ và tiến bộ. Đây chính là đòi hỏi khách quan của việc xây dựng một xã hội phồn vinh trong hiện tại và tương lai. Chính vì lẽ đó, nếu thiếu một trong hai mặt kinh tế và xã hội nêu trên thì xã hội đó khó có thể phát triển được hoặc phát triển không toàn diện, không bền vững. Xóa đói, giảm nghèo là chiến lược quan trọng của nhiều quốc gia. Vấn đề xoá đói, giảm nghèo ở Việt Nam đã được đặt ra thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong đường lối chủ trương của Đảng và đã được bắt đầu ngay từ khi xuất hiện xu hướng phân hóa giàu nghèo trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế. Chính phủ Việt Nam đã có Chương trình quốc gia với quy mô lớn về xóa đói, giảm nghèo; và đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong công tác xóa đói, giảm nghèo. Tuy nhiên, đói nghèo vẫn là vấn đề cấp thiết cần giải quyết. Đặc biệt Đại hội Đảng lần thứ XII đã chỉ rõ: “Đẩy mạnh giảm nghèo bền vững, nhất là các vùng đặc 7
biệt khó khăn và có chính sách đặc thù để giảm nghèo nhanh hơn trong đồng bào dân tộc thiểu số. Chú trọng các giải pháp tạo điều kiện và khuyến khích hộ nghèo, cận nghèo phấn đấu tự vươn lên thoát nghèo bền vững. Khuyến khích nâng cao khả năng tự bảo đảm an sinh xã hội của người dân” [7] Là một tỉnh nằm ở khu vực Đông Bắc của Việt Nam, Quảng Ninh đã và đang vươn mình mạnh mẽ, trở thành một trong những tỉnh có GDP xếp thứ hạng cao so với cả nước. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển kinh tế xã hội, Quảng Ninh vẫn còn bộc lộ những hạn chế, đặc biệt là trong công tác xóa đói giảm nghèo tại các huyện miền núi, trong đó có Đông Triều. Trong những năm qua thị xã Đông Triều đã và đang có những bước phát triển nhất định trong công tác xóa đói giảm nghèo nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân. Tuy nhiên công tác xóa đói giảm nghèo chưa thực sự hiệu quả do quá trình tổ chức triển khai thực hiện chính sách còn bộc lộ những điểm bất cập làm nảy sinh các tác động tiêu cực không mong muốn. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên trong đó phải kể đến tình trạng thực hiện chính sách không đúng quy trình tổ chức thực hiện dẫn đến tình trạng coi nặng hay xem nhẹ một khâu cụ thể trong quá trình thực hiện chính sách; thứ hai, trong quá trình tổ chức thực hiện việc xây dựng các Chương trình, Kế hoạch để XĐGN gần như thiếu hẳn sự tham gia đóng góp ý kiến của đối tượng chính sách làm cho các Chương trình được triển khai không sát với thực tế gây khó khăn cho cấp thực hiện và cả đối tượng thụ hưởng lợi ích từ chính sách. Thực tế trên cho thấy, để đạt được các mục tiêu của chính sách XĐGN tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh là vấn đề hết sức khó khăn, và đây cũng là một trong những trở ngại, thách thức lớn đối với thị xã trong thời gian tới. Vì vậy, luận văn “Thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” với mong muốn làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về quá trình thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh từ đó xây dựng các giải pháp nhằm nâng cao kết quả trong thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại địa phương này trong thời gian tới. 8
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Nghiên cứu về chính sách, thực hiện chính sách XĐGN cho đến nay đã được nghiên cứu ở nhiều khía cạnh khác nhau như: Nghiên cứu của tác giả Lê Chi Mai có tên gọi: Những vấn đề cơ bản về chính sách và quy trình chính sách, NXB Đại học quốc gia TP. HCM, 2001. Nội dung của cuốn sách này đề cập đến những nội dung mang tính lý luận về những vấn đề cơ bản của chính sách và quy trình chính sách, trong đó tác giả chú trọng trình bày những giai đoạn của quá trình thực hiện, các yếu tố tác động đến quá trình thực thi chính sách cũng như các hình thức và công tác tổ chức thực hiện chính sách công, [15]. Giáo trình của Trường đại học Kinh tế quốc dân, Khoa Khoa học quản lý, Giáo trình chính sách kinh tế - xã hội, NXB Khoa học kỹ thuật, Hà Nội, 2000. Tài liệu này được dùng để đào tạo đại học chuyên ngành quản lý kinh tế, nhằm cung cấp cho người học những kiến thức cơ bản có hệ thống về quá trình hoạch định, tổ chức thực thi và phân tích các chính sách kinh tế - xã hội của nhà nước do tác giả Đoàn Thị Thu Hà và Nguyễn Thị Ngọc Huyền đồng chủ biên, [33]. Giáo trình Hoạch định và phân tích chính sách công, Học viện Hành chính, NXB Khoa học và kĩ thuật, 2008. Tài liệu này được dùng để đào tạo cử nhân hành chính của Học viện Hành chính nhằm cung cấp cho người học những kiến thức cơ bản về chính sách công và phân tích chính sách công. Chương 3 của tài liệu này trình bày những vấn đề cơ bản về thực thi chính sách công, trong đó trình bày tương đối khoa học và đầy đủ về quy trình tổ chức triển khai thực hiện chính sách cũng như những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tổ chức triển khai thực hiện chính sách, [12]. Ngoài các nghiên cứu về chính sách và quy trình chính sách như đã nên, các nghiên cứu về chính sách XĐGN ở Việt Nam cũng được tiến hành nghiên cứu khá sôi nổi trong đó có các công trình nghiên cứu tiêu biểu sau: Năm 2009 có một công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Hoa với tựa đề “Hoàn thiện các chính sách xóa đói giảm nghèo chủ yếu của Việt Nam đến năm 2015”, đây là một công trình nghiên cứu công phu dựa vào khung lý thuyết về tấn 9
công đói nghèo của WB và phương pháp đánh giá chính sách đói nghèo. Nghiên cứu góp phần bổ sung các vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác hoạch định chính sách XĐGN, qua đó tác giả đã tập trung đánh giá tình hình thực hiện một số chính sách XĐGN chủ yếu. Quá trình phân tích và đánh giá được dựa trên các số liệu cập nhật nhất, đã chỉ ra mặt được mà mỗi chính sách mang lại đồng thời cũng tìm ra các vấn đề bất cập trong triển khai thực hiện chính sách, tác giả đã tiến hành đánh giá chính sách XĐGN nhằm chỉ ra những tác động tích cực và tiêu cực của mỗi chính sách đến công cuộc giảm nghèo của Việt Nam. Trên cơ sở đó đề xuất định hướng cũng như giải pháp hoàn thiện chính sách XĐGN của Việt Nam đến năm 2015, [10]. Cũng trong năm 2009 một nghiên cứu của tác giả Lê Văn Bình với đề tài “Quản lý nhà nước về xóa đói giảm nghèo vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải Trung bộ trong giai đoạn hiện nay”, nghiên cứu đã hệ thống hóa lý luận và kinh nghiệm thực tiễn của Việt Nam và khu vực Bắc Trung bộ và Duyên hải Trung bộ trong việc giải quyết đói nghèo từ đó tạo ra cơ sở lý luận để đổi mới công tác quản lý nhà nước về XĐGN nói chung đặc biệt là khu vực Bắc Trung bộ và Duyên hải Trung bộ. [3]. Một đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước của nhóm tác giả Nguyễn Đăng Thành và cộng sự với đề tài “Luận cứ và giải pháp phát triển nguồn nhân lực ở vùng dân tộc thiểu số nước ta đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa”, 2011 [18]. Cách tiếp cận nghiên cứu và những kết luận rút ra của nghiên cứu có thể vận dụng để giải quyết những vấn đề trong thực tiễn cuộc sống và việc làm của đồng bào dân tộc thiểu số được đánh giá là tài liệu nghiên cứu thực tế có giá trị cao. Bộ Lao động -Thương binh và Xã hội (2014), Hội nghị trực tuyến về giảm nghèo toàn quốc, tài liệu Hội nghị do Bộ Lao động -Thương binh và Xã hội tổ chức ngày 23/4/2014 cung cấp cũng thể hiện được kết quả thực hiện chính sách, pháp luật về giảm nghèo giai đoạn 2005-2012, kết quả thực hiện mục tiêu giảm nghèo năm 2013, mục tiêu nhiệm vụ công tác giảm nghèo năm 2014 và định hướng đến năm 2015, [1]. Các công trình nghiên cứu trên đề cập đến vấn đề đói nghèo dưới các góc độ khác nhau cả về lý luận và thực tiễn nhưng chưa có công trình nghiên cứu nào nghiên 10
cứu và thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh một cách đầy đủ và chi tiết. Từ tổng quan về tình hình nghiên cứu đã cho tác giả những gợi ý cả về lý luận và thực tiễn để tác giả lựa chọn nghiên cứu trong luận văn của mình nhằm góp phần thực hiện thành công mục tiêu của chính sách XĐGN tại thị xã Đông Triều trong thời gian tới. Vì vậy, đề tài mà tác giả lựa chọn để nghiên cứu không trùng với các công trình nghiên cứu đã công bố. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận về chính sách của Đảng và Nhà nước về xoá đói giảm nghèo và thực tiễn thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, Quảng Ninh. Phân tích đánh giá thực trạng đồng thời rút ra những ưu điểm, hạn chế từ đó đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá cơ sở lý luận về thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo - Trình bày thực trạng tổ chức thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh đồng thời đánh giá thực trạng và rút ra những ưu điểm hạn chế trong quá trình thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao kết quả thực hiện các bước trong quy trình thực hiện chính sách xoá đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều tỉnh Quảng Ninh. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là quá trình thực hiện chính sách XĐGN, trong đó tập trung đi sâu nghiên cứu các bước trong quy trình tổ chức thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu 11
- Về nội dung + Trên cơ sở kế thừa kết quả từ những nghiên cứu của các học giả trong và ngoài nước về thực hiện chính sách, tác giả nghiên cứu, nghiên cứu về quy trình thực hiện chính sách XĐGN làm cơ sở để đánh giá quá trình thực hiện chính sách XĐGN tại Đông Triều. + Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách XĐGN tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. + Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao kết quả thực hiện của các bước trong quy trình tổ chức thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. - Về không gian. Luận văn tập trung nghiên cứu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng quy trình tổ chức thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2016. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu dựa trên phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử. Đồng thời vận dụng quan điểm, đường lối của Đảng, nhà nước về chính sách XĐGN và thực hiện chính sách XĐGN. 5.2. Phương pháp nghiên cứu: Kết hợp lý thuyết và thực tiễn về hành chính và phát triển trên cơ sở kế thừa nghiên cứu của các ngành khoa học chính trị, xã hội và nhân văn làm phương pháp luận chung. Lấy phương pháp phân tích và tổng hợp, logic và lịch sử, so sánh, thống kê mô tả, điều tra khảo sát thực địa...làm phương pháp luận trực tiếp để nghiên cứu, luận giải về quy trình thực hiện chính sách XĐGN tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng bao gồm: 12
- Phương pháp nghiên cứu văn kiện, tài liệu Đây là phương pháp thu thập thông tin được tác giả quan tâm sử dụng. Việc phân tích tài liệu cho phép tác giả giải quyết hàng loạt các vấn đề nghiên cứu mà tác giả quan tâm. Những tài liệu tác giả luận văn quan tâm đó là: các nghiên cứu ở các cơ quan trung ương, các bộ ngành, các chương trình dự án. Các tài liệu thống kê, báo chí của các cấp các ngành, đặc biệt là các tài liệu liên quan đến đói nghèo của địa phương. Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, văn bản pháp luật, tài liệu, giáo trình và các công trình, bài viết có liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. Đề tài cũng kế thừa các kết quả nghiên cứu đã có, bổ sung và phát triển các luận cứ khoa học và thực tiễn mới phù hợp với mục đích nghiên cứu của đề tài. - Phương pháp thống kê mô tả Dựa trên các thông tin số liệu mới nhất mà luận văn có thể thu thập được từ các nguồn thông tin rất đáng tin cậy (từ các cơ quan thống kê, các cuộc điều tra), phương pháp thống kê mô tả được sử dụng để phân tích thực trạng tổ chức thực hiện chính sách XĐGN dựa trên các số liệu thứ cấp và sơ cấp. - Phương pháp quan sát. Tác giả luận văn sử dụng phương pháp quan sát với các hình thức quan sát như: quan sát tham dự đầy đủ và quan sát tham dự công khai nhằm mục đích thấy rõ diễn biến của tình trạng nghèo đói của người dân. Thông qua cách sống, mức sống của mọi đối tượng trong đời sống xã hội. Biểu hiện thông qua ăn, mặc, ở, lối sống, phong tục tập quán, thái độ lao động. Bên cạnh đó thấy được những hành vi của người nghèo, việc làm của những người tham gia thực hiện các giải pháp về xóa đói giảm nghèo trên địa bàn. Tất cả những thông tin trên rất có ý nghĩa cho đề tài nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận - Luận văn hệ thống hoá các khái niệm, nội hàm về thực hiện chính sách XĐGN đồng thời làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về tổ chức thực hiện 13
chính sách XĐGN trong đó chỉ ra các bước trong quy trình tổ chức thực hiện chính sách XĐGN tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. - Luận văn tổng hợp chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước về thực hiện chính sách XĐGN trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp nhằm tổ chức thực hiện chính sách XĐGN đạt được kết quả và hiệu quả. Đóng góp này nhằm giúp cho các địa phương trong thị xã có những cách thức tổ chức thực hiện chính sách XĐGN đạt kết quả và hiệu quả, phù hợp với những điều kiện thực tế của địa phương mình. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Qua phân tích, đánh giá các bước trong quy trình tổ chức thực hiện chính sách XĐGN, luận văn sẽ tổng kết thực tiễn và chỉ ra những vấn đề bất cập trong công tác tổ chức thực hiện chính sách cũng như nguyên nhân của những bất cập trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách XĐGN từ đó rút ra những bài học trong tổ chức thực hiện chính sách. - Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần bổ sung căn cứ khoa học cho các địa phương tại Đông Triều trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách XĐGN đáp ứng yêu cầu giảm nghèo bền vững. - Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần bổ sung thêm nguồn tài liệu tham khảo cho nghiên cứu và giảng dạy ở một số trường Đại học, Học viện mà trực tiếp và trước hết là bổ sung tài liệu, góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận cho các tài liệu giảng dạy ở các hệ đào tạo, bồi dưỡng về quản lý hành chính công và chính sách công tại Học viện Hành chính quốc gia. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được kết cấu thành 3 chương như sau: Chương 1. Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo Chương 2. Thực trạng tổ chức thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh Chương 3. Phương hướng và giải pháp thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 14
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO 1.1. Chính sách công và thực thi chính sách công 1.1.1. Khái niệm về chính sách công và vai trò của chính sách công 1.1.1.1. Khái niệm về chính sách công Những quan niệm đầu tiên về chính sách công xuất hiện cùmg với sự ra đời của nền dân chủ Hy Lạp và nhà nước. Nhà nước có vai trò quản trị (quản lý) và vai trò xã hội quan trọng. Để thực hiện các vai trò, chức năng này nhà nước ban hành chính sách công với tính chất là một công cụ hữu hiệu để nhà nước quản trị (quản lý) và tạo điều kiện cho kinh tế - xã hội, phát triển. Với nghĩa rộng hơn: Chính sách công là chính sách của nhà nước, là kết quả cụ thể hóa chủ trương, đường lối của đảng cầm quyền thành các quyết định, tập hợp các quyết định chính trị có liên quan với nhau, với mục tiêu, giải pháp, công cụ cụ thể nhằm giải quyết các vấn đề thuộc chức năng, nhiệm vụ của nhà nước, duy trì sự tồn tại và phát triển của nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ người dân. Do đó chính sách công có vai trò và ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong quản trị quốc gia. Chính sách công là công cụ quản lý vĩ mô quan trọng của nhà nước. Thông qua việc ban hành và tổ chức thực thi các chính sách công, những mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội được hiện thực hóa. Ở nhiều quốc gia hiện nay, chính sách công được nhà nước sử dụng để: (i) Khuyến khích các chủ thể trong nền kinh tế tham gia vào quá trình sản xuất hàng hóa và cung cấp dịch vụ công theo yêu cầu xã hội; (ii) Điều hòa việc khai thác, sử dụng nguồn lực tự nhiên và xã hội một cách thiết thực, hiệu quả trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội và môi trường cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn; (iii) Phối hợp hoạt động giữa nhà nước vối các chủ thể khác trong việc thực hiện mục tiêu phát triển trong mỗi giai đoạn; (iv) Can thiệp vào thị trường để hạn chế những hậu quả do thị trường gây ra... Do những công dụng sắc bén của chính sách công, nên chính phủ các nước đểu rất coi trọng việc hoạch định và tổ chức thực 15
thi chính sách trong thực tiễn quản lý. Chất lượng của những chính sách công được đưa vào đời sông trở thành tiêu chí hàng đầu để đo lường năng lực của chính phủ. Với cách tiếp cận ở các góc độ khác nhau, các nhà khoa học ở nhiều quốc gia khác nhau đã đưa ra nhiều định nghĩa khác nha. Từ điển bách khoa Việt Nam đã đưa ra khái niệm về chính sách như sau: "Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất, nội dung và phương hướng của chính sách tùy thuộc vào tính chất của đường lối, nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa…". [14]. Giáo trình chính sách kinh tế – xã hội của trường Đại học Kinh tế Quốc dân các tác giả đưa ra định nghĩa: “Chính sách công là phương thức hành động được nhà nước tuyên bố và thực hiện nhằm giải quyết những vấn đề lặp đi lặp lại” [33]. Theo quan điểm của Wiliam N. Dunn thì: “Chính sách công là một kết hợp phức tạp những sự lựa chọn liên quan lẫn nhau, bao gồm cả các quyết định không hành động, do các cơ quan nhà nước hay các quan chức nhà nước đề ra”. [48]. Định nghĩa này khá cô đọng, nhưng không cung cấp những hiểu biết sâu sắc về chính sách công, bởi nó không đưa ra một sự phân định những hoạt động nào được gọi là chính sách trong vô số các hoạt động của nhà nước. Từ nghiên cứu những cách tiếp cận trên đây về chính sách công của các tác giả, có thể đưa ra khái niệm về chính sách công như sau: Chính sách công là kết quả ý chí chính trị của nhà nước được thể hiện bằng một tập hợp các quyết định có liên quan với nhau, bao hàm trong đó định hướng mục tiêu và cách thức giải quyết những vấn đề công trong xã hội. 1.1.1.2. Vai trò của chính sách công Để thực hiện mục tiêu phát triển, Nhà nước dùng chính sách làm công cụ chủ yếu để giải quyết những vấn đề công nhằm thúc đẩy các quá trình kinh tế - xã hội theo định hướng. Vai trò, tác dụng chính sách công được thể hiện như sau: - Định hướng cho các hoạt động kinh tế - xã hội: cùng với mục tiêu, các biện pháp chính sách cũng có vai trò định hướng cho cách thức hành động của các chủ thể trong nền kinh tế - xã hội. 16
- Chính sách công khuyến khích, hỗ trợ, tạo động lực cho các hoạt động kinh tế - xã hội theo định hướng. Ví dụ: khuyến khích đầu tư, giảm thuế, vay vốn với lãi suất thấp... Trong kinh tế thị trường, chính sách công được sử dụng để phát huy những mặt tích cực của thị trường, đồng thời khắc phục những hạn chế do chính thị trường gây ra. - Ngoài ra Nhà nước có thể dùng chính sách công để điều chỉnh các hoạt động trong nền kinh tế thị trường, kiểm soát các nguồn lực trong xã hội; tạo lập môi trường thuận lợi cho các hoạt động kinh tế - xã hội; tăng cường sự phối hợp hoạt động giữa các cấp chính quyền vì mục tiêu phát triển. - Nhà nước cũng có thể dùng chính sách công để phân phối nguồn lực cho quá trình phát triển. Phân phối nguồn lực cho quá trình phát triển là một vai trò quan trọng của chính sách công, bởi các chủ thể, nhất là nhà nước luôn luôn quan tâm đến việc quản lý, sử dụng các nguồn lực cho phát triển. Mục tiêu phát triển bao gồm cả lượng và chất trong hiện tại và tương lai, nên tài nguyên tự nhiên và xã hội của một quốc gia trở thành vấn đề trung tâm trong quản lý của các nhà nước. Để sử dụng có hiệu quả tài nguyên theo hướng ổn định, bền vững, nhà nước dùng các chính sách để khuyến khích và điều tiết các quá trình khai thác sử dụng tài nguyên theo định hướng. Quá trình thực hiện chính sách là một quá trình diễn ra liên tục, thường xuyên và trong một không gian, thời gian tương đối dài, do đó nó cần phải được cung cấp một khối lượng nguồn lực to lớn cả về vật chất lẫn con người thực hiện, các nguồn lực này cũng cần phải được bố trí huy động và sắp xếp một cách khoa học, hợp lý cho từng giai đoạn, từng thời kỳ của quá trình chính sách. Quá trình thực hiện chính sách được tiến hành dựa trên cơ sở của chính sách đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách XĐGN, tùy thuộc vào vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và những điều kiện về nguồn lực mà cơ quan nhà nước có thẩm quyền các cấp có thể cụ thể hóa chính sách thành những Chương trình, Dự án cụ thể nhằm đạt được mục tiêu của chính sách. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện các cơ quan 17
nhà nước có trách nhiệm, nghĩa vụ cần phải đưa chính sách vào đời sống thực tế theo một trình tự thủ tục với những cách thức nhất định nhằm đạt được mục tiêu của chính sách. 1.1.2. Thực thi chính sách công 1.1.2.1. Quan niệm về thực thi chính sách công Việc tổ chức thực thi chính sách (Policy Implementation) là quá trình biến các chính sách thành những kết quả, trên thực tế là các hoạt động có tổ chức trong bộ máy nhà nước, nhằm hiện thực hóa những mục tiêu mà chính sách đã đề ra. Công tác tổ chức thực thi chính sách nếu không được tiến hành tốt, dễ dẫn đến sự thiếu tin tưởng, thậm chí sự chống đối của nhân dân đối với Nhà nước. Điều này hoàn toàn bất lợi về mặt chính trị và xã hội, gây ra những khó khăn cho Nhà nước trong công tác quản lý. Có những vấn đề trong giai đoạn hoạch định chính sách chưa phát sinh, bộc lộ hoặc đã phát sinh nhưng các nhà hoạch định chưa nhận thấy, đến giai đoạn tổ chức thực thi mới phát hiện. Quá trình thực thi chính sách với những hành động thực tiễn sẽ góp phần điều chỉnh, bổ sung và hoàn thiện chính sách phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu của cuộc sống. Tổ chức thực thi chính sách là toàn bộ quá trình chuyển hoá ý chí của chủ thể trong chính sách thành hiện thực với các đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu định hướng. Tổ chức thực thi chính sách có vị trí rất quan trọng, nó là một khâu hợp thành chu trình chính sách, nếu khuyết thiếu công đoạn này thì chu trình chính sách không thể tồn tại vì nó là trung tâm kết nối các bước trong chu trình chính sách thành một hệ thống, nhất là với thực thi chính sách, bước này là bước quan trọng không thể thiếu vì nó là khâu hiện thực hoá chính sách vào đời sống xã hội. Chúng ta đều nhận thấy hoạch định một chính sách tốt là hết sức khó khăn và trải qua rất nhiều công đoạn nhưng cho dù chính sách có tốt đến mấy nhưng không được tổ chức thực thi hay thực thi kém thì nó cũng không mang lại hiệu quả, không đạt được mục tiêu mà uy tín của Nhà nước còn bị ảnh hưởng. Như vậy qua sự phân tích trên thì chúng ta có thể thấy được vai trò quan trọng của thực thi chính sách công. Tổ chức thực thi chính sách để từng bước thực hiện các mục tiêu chính sách và mục tiêu chung. Mục tiêu của chính 18