Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:142

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài, mục tiêu chính của luận văn là phân tích thực trạng sản xuất ngành nông nghiệp huyện Phú Giáo, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm thúc đẩy nông nghiệp của huyện phát triển có hiệu quả. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Dương Thị Thu Trinh PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP HUYỆN PHÚ GIÁO (TỈNH BÌNH DƯƠNG) LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Dương Thị Thu Trinh PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP HUYỆN PHÚ GIÁO (TỈNH BÌNH DƯƠNG) Chuyên ngành : Địa lí học Mã số : 8310501 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM THỊ BÌNH Thành phố Hồ Chí Minh - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nghiên cứu nào đã được công bố trước đó. Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2019 Tác giả luận văn Dương Thị Thu Trinh
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được rất nhiều sự trợ giúp từ các thầy cô giáo, các cơ quan đoàn thể và các cá nhân: Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất đến TS. Phạm Thị Bình, người đã tận tâm hướng dẫn cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng Sau Đại học, các thầy cô giáo khoa Địa lí, trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh và Đại học Sư phạm Hà Nội đã nhiệt tình giảng dạy, giúp đỡ, tạo điều kiện và đóng góp nhiều ý kiến quý báu cho tôi trong quá trình nghiên cứu luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Dương, Cục Thống kê tỉnh Bình Dương, Ủy ban nhân dân huyện Phú Giáo, Chi cục thống kê huyện Phú Giáo, Phòng kinh tế huyện Phú Giáo đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu luận văn. Đồng thời, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến tập thể Hội đồng Sư phạm trường Trung học phổ thông Nguyễn Huệ đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi được học tập và hoàn thành chương trình học. Xin gửi lời cảm ơn chân thành tời gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn ủng hộ, động viên và hỗ trợ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tôi xin được tiếp thu những ý kiến đóng góp chân thành từ quý thầy, cô cùng bạn đọc để luận văn được hoàn thiện hơn. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2019 Tác giả Dương Thị Thu Trinh
MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu Danh mục các bản đồ MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP ..................................................................................................10 1.1. Cơ sở lý luận .........................................................................................................10 1.1.1. Khái niệm về nông nghiệp ............................................................................10 1.1.2. Vai trò............................................................................................................13 1.1.3. Đặc điểm nông nghiệp ..................................................................................15 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố nông nghiệp...................16 1.1.5. Các tiêu chí đánh giá phát triển nông nghiệp vận dụng cho cấp huyện ........21 1.1.6. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp. ..........................................23 1.2. Cơ sở thực tiễn......................................................................................................26 1.2.1. Thực trạng phát triển nông nghiệp Việt Nam (2010 - 2017) ........................26 1.2.2. Tình hình phát triển nông nghiệp vùng Đông Nam Bộ ................................29 1.2.3. Thực trạng phát triển nông nghiệp tỉnh Bình Dương ....................................26 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................35 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP HUYỆN PHÚ GIÁO ........................................................................................36 2.1. Khái quát về huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương) ................................................37 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương)...............................................................................................37 2.2.1. Vị trí địa lí .....................................................................................................37 2.2.2. Các yếu tố tự nhiên .......................................................................................38
2.2.3. Các yếu tố kinh tế - xã hội ............................................................................44 2.3. Thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo ............................................51 2.3.1. Khái quát chung về ngành nông nghiệp huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương) ........................................................................................51 2.3.2. Thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo theo ngành ..................57 2.3.3. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp huyện Phú Giáo.................83 2.4. Đánh giá thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương) ...........................................................................................90 2.4.1. Các nông sản đặc trưng .................................................................................92 2.4.2. Thành tựu ......................................................................................................92 2.4.2. Tồn tại và hạn chế .........................................................................................93 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................................94 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP PHÚ GIÁO (TỈNH BÌNH DƯƠNG) ĐẾN NĂM 2030 ............................................96 3.1. Cơ sở để xây dựng định hướng.............................................................................96 3.1.1. Định hướng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Dương đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 ..............................................................96 3.1.2. Thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo .....................................97 3.1.3. Các dự báo về tác động đến sản xuất nông nghiệp .......................................98 3.2. Định hướng ...........................................................................................................98 3.2.1. Định hướng chung .........................................................................................98 3.2.2. Định hướng cụ thể .........................................................................................99 3.3. Một số giải pháp .................................................................................................105 3.3.1. Thị trường và thương hiệu cho nông sản. ...................................................106 3.3.2. Huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn. ............................................109 3.3.3. Triển khai ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp .............................108 3.3.4. Đào tạo nguồn nhân lực. .............................................................................107 3.3.5. Củng cố và hoàn thiện cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất phục vụ nông nghiệp. ........................................................................................................105 3.3.6. Khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường ..................105
3.3.7. Phát triển nông nghiệp kết hợp với du lịch .................................................105 Tiểu kết chương 3 ......................................................................................................112 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................113 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................116 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Viết đầy đủ 1 UBND Ủy ban Nhân dân 2 CN – CNH Công nghiệp – Công nghiệp hóa 3 CSHT – KT Cơ sở hạ tầng kỹ thuật 4 ĐNB Đông Nam Bộ 5 ĐTH Đô thị hóa 6 GDP Tổng sản phẩm quốc nội 7 GTSX Giá trị sản xuất 8 HĐH Hiện đại hóa 10 KH – CN Khoa học – công nghệ 11 KTTĐPN Kinh tế trọng điểm phía Nam 12 NNƯDCNC Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao 13 NNHH Nông nghiệp hàng hóa 14 NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn 15 TCLTNN Tổ chức lãnh thổ nông nghiệp 16 TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh 17 GAP Good Agriculture Practies: GAP
DANH MỤC BẢN ĐỒ Bản đồ 2.1. Bản đồ hành chính huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương) ....................36 Bản đồ 2.2. Bản đồ các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố nông nghiệp huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương) .......................................43 Bản đồ 2.3. Bản đồ hiện trạng phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương) ..............................................................................95 Bản đồ 3.1. Bản đồ định hướng phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo đến năm 2030 ...........................................................................................113
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tốc độ tăng trưởng GDP và tốc độ tăng trưởng ngành nông nghiệp giai đoạn 2010 – 2017 ..............................................................................27 Bảng 1.2. Cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp giai đoạn 2010 - 2016 .........28 Bảng 1.3. Giá trị sản phẩm thu được trên 1 ha đất trồng trọt và mặt nước nuôi trồng thủy sản...........................................................................................29 Bảng 1.4. Giá trị sản xuất nông nghiệp tỉnh Bình Dương giai đoạn 2010 - 2017....32 Bảng 1.5. Cơ cấu GTSX ngành nông nghiệp tỉnh Bình Dương giai đoạn 2010 - 2017..........................................................................................................34 Bảng 2.1. Địa hình huyện Phú Giáo năm 2017 ........................................................39 Bảng 2.2. Hiện trạng sử dụng đất huyện Phú Giáo năm 2017 .................................40 Bảng 2.3. Quy mô và cơ cấu dân số theo thành thị và nông thôn huyện Phú Giáo ..........................................................................................................44 Bảng 2.4. Cơ cấu lao động huyện Phú Giáo ............................................................45 Bảng 2.5. GTSX ngành nông nghiệp phân theo huyện – thị tỉnh Bình Dương năm 2017 .................................................................................................51 Bảng 2.6. GTSX và tốc độ tăng trưởng nông nghiệp huyện Phú Giáo 2010 - 2017..........................................................................................................53 Bảng 2.7. Cơ cấu GTSX nông, lâm, ngư nghiệp huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017..............................................................................................54 Bảng 2.8. GTSX nông, lâm, thủy sản bình quân trên 1 ha đất canh tác của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 ...................................................54 Bảng 2.9. Quỹ đất và hiện trạng sử dụng đất của huyện Phú Giáo 2010 - 2017 .....57 Bảng 2.10. GTSX và tốc độ tăng trưởng sản xuất nông nghiệp huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 .............................................................................58 Bảng 2.11. Quỹ đất và hiện trạng sử dụng đất của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017..............................................................................................60 Bảng 2.12. Cơ cấu GTSX ngành trồng trọt của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017.......................................................................................................62 Bảng 2.13. Diện tích và sản lượng cây công nghiệp của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 - 2017 .....................................................................................63
Bảng 2.14. Diện tích gieo trồng cây công nghiệp lâu năm ở huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 - 2017 .....................................................................................65 Bảng 2.16. Diện tích, năng suất và sản lượng cây điều của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 - 2017 .....................................................................................68 Bảng 2.17. Diện tích, năng suất và sản lượng cây hồ tiêu của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 - 2017 ..............................................................................69 Bảng 2.18. Diện tích, năng suất và sản lượng mía của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017..............................................................................................71 Bảng 2.19. Diện tích, năng suất và sản lượng cây lạc của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 .....................................................................................71 Bảng 2.20. Diện tích và sản lượng cây ăn quả của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017..............................................................................................72 Bảng 2.21. Diện tích và sản lượng cây lương thực của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 .....................................................................................74 Bảng 2.22. Diện tích, năng suất và sản lượng rau của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017..............................................................................................75 Bảng 2.23. Diện tích một số cây trồng chính phân theo xã- thị trấn huyện Phú Giáo năm 2017 (ha) .................................................................................76 Bảng 2.24. Qui mô và cơ cấu GTSX ngành chăn nuôi của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 .....................................................................................77 Bảng 2.25. Đàn vật nuôi và sản phẩm chăn nuôi của huyện Phú Giáo năm 2010 - 2017..........................................................................................................78 Bảng 2.26. Diện tích và sản lượng thủy sản nuôi trồng ở huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 - 2017 .....................................................................................81 Bảng 2.27. GTSX thủy sản nuôi trồng ở huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 ....81 Bảng 2.28. Số lượng đàn vật nuôi phân theo xã- thị trấn huyện Phú Giáo năm 2017..........................................................................................................82 Bảng 2.29. Số lượng trang trại phân theo xã năm 2017 .............................................84 Bảng 2.30. HTX nông nghiệp của huyện Phú Giáo năm 2017 ...................................86 Bảng 3.1. Hiện trạng, dự kiến tốc độ tăng và tỷ trọng GTSX các lĩnh vực .............99
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Quy mô và tỉ trọng nông nghiệp trong cơ cấu giá trị tổng sản phẩm trong nước (GDP) giai đoạn 2010 - 2017 ............................................27 Biểu đồ 1.2. Cơ cấu GTSX nông nghiệp của Bình Dương theo phân ngành giai đoạn 2010 – 2017 ................................................................................33 Biểu đồ 2.1. Cơ cấu kinh tế của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 ...............52 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu GTSX nông nghiệp của huyện Phú Giáo giai đoạn ................55 Biểu đồ 2.3. Cơ cấu GTSX nông nghiệp của huyện Phú Giáo giai đoạn ................59 Biểu đồ 2.4. Tổng sản lượng và giá trị tổng sản lượng trồng trọt huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 (giá hiện hành) ................................................61 Biểu đồ 2.5. Diện tích và sản lượng cây công nghiệp lâu năm của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 ................................................................64 Biểu đồ 2.6. Diện tích và sản lượng cây cao su của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 .........................................................................................66 Biểu đồ 2.7. Diện tích và sản lượng cây điều của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 .........................................................................................68 Biểu đồ 2.8. Diện tích và sản lượng cây công nghiệp hàng năm của huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017 ................................................................70
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất ra đời sớm nhất, với chức năng cung cấp lương thực thực phẩm cho con người và nhiều vai trò quan trọng khác. Xã hội loài người dù phát triển thế nào thì nông nghiệp vẫn là ngành kinh tế có vai trò quan trọng không thể thay thế được trong đời sống kinh tế - xã hội của nhân loại. Ở nước ta, cơ cấu kinh tế đang chuyển dịch theo hướng tăng tỉ trọng ngành công nghiệp và dịch vụ, giảm tỉ trọng ngành nông nghiệp. Nhưng nông nghiệp, nông dân và nông thôn vẫn luôn là mối quan tâm ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Với nhiều điều kiện về tự nhiên và kinh tế - xã hội (KT - XH) thuận lợi, sự quan tâm đầu tư của Đảng và Nhà nước, sản xuất nông nghiệp nước ta trong những năm gần đây đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Sản xuất không chỉ đáp ứng nhu cầu lương thực thực phẩm cho người dân, mà còn tạo ra những mặt hàng xuất khẩu có giá trị, góp phần nâng cao đời sống cho người dân. Bình Dương là một trong những địa phương có tốc độ phát triển kinh tế cao, quá trình công nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa (HĐH) trên địa bàn tỉnh diễn ra nhanh chóng. Cho dù sự phát triển công nghiệp diễn ra hết sức mạnh mẽ, nhưng nông nghiệp vẫn giữ vị thế nhất định. Tuy chiếm tỉ trọng nhỏ (chiếm 3,75% trong cơ cấu kinh tế của tỉnh 2017), nhưng nông nghiệp Bình Dương tại một số huyện không chỉ cung cấp nguyên liệu cho phát triển sản xuất công nghiệp mà còn tạo nhiều việc làm cho người dân. Sự phát triển nông nghiệp của tỉnh Bình Dương chịu tác động sâu sắc của quá trình CNH, HĐH, để chủ động thích nghi với quá trình phát triển kinh tế trong thời kì hội nhập, UBND tỉnh Bình Dương đã xây dựng nhiều đề án và giải pháp nhằm phát triển ngành nông nghiệp. Đồng thời xác định phát triển nông nghiệp hiện đại, áp dụng khoa học công nghệ cao, đầu tư hoàn thiện và đồng bộ góp phần thực hiện CNH, HĐH ngành nông nghiệp cũng như kinh tế của tỉnh Bình Dương. Phú Giáo là huyện nằm ở phía Đông Bắc của tỉnh Bình Dương, nông nghiệp là ngành kinh tế truyền thống và có vị trí lớn trong cơ cấu kinh tế của huyện. Trong những năm qua, đươc sự chỉ đạo tập trung của UBND tỉnh, UBND huyện, cùng với
2 sự đồng lòng của người dân, sản xuất nông nghiệp của huyện đã đạt được những kết quả nhất định, đời sống nhân dân đang từng bước được cải thiện, tỉ lệ đói nghèo có xu hướng giảm. Việc phát triển nông nghiệp hiệu quả sẽ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống dân cư đồng thời thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Với những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo (tỉnh Bình Dương)” nhằm đánh giá các nhân tố ảnh hưởng cũng như thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp, đồng bộ, góp phần thúc đẩy tăng trưởng sản xuất nông nghiệp nói riêng và phát triển kinh tế của huyện nói chung. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu đề tài 2.1. Mục tiêu Trên cơ sở tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài, mục tiêu chính của luận văn là phân tích thực trạng sản xuất ngành nông nghiệp huyện Phú Giáo, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm thúc đẩy nông nghiệp của huyện phát triển có hiệu quả. 2.2. Nhiệm vụ  Đúc kết những vấn đề lí luận và thực tiễn về địa lí ngành nông nghiệp, làm cơ sở vận dụng vào địa bàn huyện Phú Giáo.  Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố nông nghiệp huyện Phú Giáo.  Nghiên cứu thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo giai đoạn 2010 – 2017.  Đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy nông nghiệp của huyện Phú Giáo. 2.3. Giới hạn nghiên cứu - Về thời gian Đề tài tập trung nghiên cứu nông nghiệp huyện Phú Giáo từ năm 2010 - 2017. Đây là khoảng thời gian quá trình CNH - HĐH diễn ra nhanh chóng và tác động mạnh mẽ đến sản xuất NN trên địa bàn huyện. Đề tài sử dụng số liệu từ năm 2010 đến năm 2017 và đề xuất định hướng phát triển của ngành tới năm 2030.
3 - Về không gian Phạm vi nghiên cứu tập trung tại các xã và thị trấn trên địa bàn huyện Phú Giáo bao gồm: An Linh, An Thái, Tân Hiệp, Phước Sang, Tam Lập, An Bình, An Long, Tân Long, Vĩnh Hòa, Phước Hòa thị trấn Phước Vĩnh và một số mối liên hệ giữa Phú Giáo với các địa phương khác trong tỉnh Bình Dương và các địa bàn lân cận của Đông Nam Bộ. - Về nội dung Ngành nông nghiệp trong đề tài được hiểu theo nghĩa rộng, bao gồm các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản. Tuy nhiên, mức độ nghiên cứu của luận văn có sự khác nhau, trong đó chủ yếu tập trung vào ngành nông nghiệp (theo nghĩa hẹp) bao gồm trồng trọt và chăn nuôi. Dịch vụ nông nghiệp có tỉ trọng GTXS thấp trong ngành nông nghiệp nên tác giả không tách riêng mà lồng ghép vào trong phân tích hai ngành trên. Trong lâm nghiệp, tác giả tập trung vào phân tích tình hình phát triển rừng sản xuất tại địa bàn. Trong ngành thủy sản, tác giả tập trung vào phân tích sự phát triển và phân bố của nghề nuôi cá. Đối với hình thức tổ chức không gian nông nghiệp: tác giả tập trung làm rõ hình thức nông hộ, trang trại và hợp tác xã là những hình thức đang có mặt và mang lại hiệu quả kinh tế cao tại lãnh thổ nghiên cứu. Đề tài không đề cập đến phát triển nông nghiệp theo thành phần kinh tế. 3. Lịch sử nghiên cứu 3.1. Các nghiên cứu ở Việt Nam Nghiên cứu về phát triển nông nghiệp địa phương có nhiều đề tài luận văn, luận án như đề tài luận án Phát triển nông – lâm – thủy sản ở Thành phố Hà Nội, của tác giả Lê Mỹ Dung (2017) đã nghiên cứu sự phát triển nông, lâm, thủy sản ở TP Hà Nội dưới góc độ địa lí học, trong đó tập trung vào việc đánh giá các nhân tố ảnh hưởng, phân tích thực trạng sản xuất nông, lâm, thủy sản theo ngành và theo lãnh thổ, từ đó đề xuất định hướng cũng như các giải pháp góp phần phát triển nông, lâm, thủy sản ở TP Hà Nội theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững. Tác giả Lâm Quang Huyên (2002) với tác phẩm “Nông nghiệp, nông thôn Nam Bộ hướng tới thế kỷ 21” đã nghiên cứu sự phát triển nông nghiệp ở Đồng
4 Bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ một cách toàn diện, từ đó tác giả nêu ra các chính sách cần thiết để phát triển nông nghiệp, nông thôn cũng như các định hướng để phát triển nông nghiệp nông thôn nước ta. Luận văn thạc sĩ “Thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Cần Giờ (Thành phố Hồ Chí Minh) giai đoạn 2005 – 2015 của tác giả Nguyễn Huy Thạch (2017). Trong đề tài này tác giả đã phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố nông nghiệp huyện Cần Giờ, nhận xét thực trạng sản xuất nông nghiệp, ngư nghiệp theo ngành và theo lãnh thổ để từ đó xây dựng một số định hướng phát triển nông nghiệp huyện Cần Giờ. Tác giả Bùi Huyền Trang (2013) với đề tài luận văn thạc sĩ “Nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng: Thực trạng và giải pháp phát triển” đã nghiên cứu thực trạng phát triển ngành nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm thúc đẩy nông nghiệp của Lâm Đồng phát triển. “Phát triển nông nghiệp tỉnh Tây Ninh giai đoạn 2006 – 2016” của tác giả Trần Thị Mỹ Kiều (2018). Trong đề tài luận văn này tác giả đã nghiên cứu hiện trạng sản xuất nông nghiệp của tỉnh Tây Ninh, từ đó đề xuất những định hướng phát triển nông nghiệp trên địa bàn theo hướng hiện đại, coi trọng chất lượng, gia tăng giá trị bền vững. Bên cạnh đó, còn có rất nhiều các tài liệu khác, các bài báo, tạp chí, luận văn nghiên cứu các vấn đề phát triển nông nghiệp. Những tài liệu là cơ sở để tác giả tham khảo, kế thừa, vận dụng vào nghiên cứu vấn đề phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo. 3.2. Tại lãnh thổ nghiên cứu Phú Giáo là huyện được tái lập từ năm 1999, với xuất phát điểm nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, đời sống nhân dân còn gặp nhiều khó khăn. Cùng với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong thời kì CNH, HĐH, khai thác thế mạnh địa phương trong đó có nông nghiệp được chú trọng quan tâm, ngành nông nghiệp Phú Giáo đã có nhiều bước tiến. Nhưng các nghiên cứu, đánh giá về nông nghiệp huyện Phú Giáo còn hạn chế. Chỉ có một số bài viết, tham luận của một số cơ quan như sau:
5 Các bài viết về “Định hướng, quy hoạch phát triển Nông, Lâm, Ngư nghiệp huyện Phú Giáo đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030” và “Chương trình phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới gắn với phát triển du lịch sinh thái giai đoạn 2016 - 2020” của phòng kinh tế huyện Phú Giáo là những đánh giá chung về tiềm năng phát triển nông nghiệp của huyện và định hướng phát triển nông nghiệp địa phương nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nông nghiệp nói riêng và kinh tế - xã hội của huyện Phú Giáo nói chung. Các bài báo như “Phú Giáo: Nông nghiệp công nghệ cao phát huy hiệu quả” hay “Phú Giáo: Đẩy mạnh khoa học và công nghệ vào sản xuất nông nghiệp”… của Sở Khoa học và Công nghệ Tỉnh Bình Dương là những đánh giá chung về việc phát triển các mô hình nông nghiệp công nghệ cao của huyện Phú Giáo. Các tham luận và bài báo trên chủ yếu được trình bày giản lược và khái quát về một khía cạnh của ngành nông nghiệp ở huyện Phú Giáo. Hầu như chưa có nghiên cứu sâu nào để đánh giá toàn diện tiềm năng, hiện trạng nông nghiệp của huyện Phú Giáo dưới góc độ Địa lí học. Nghiên cứu dưới góc độ địa lí học, tác giả dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn đánh giá các nhân tố ảnh hưởng, phân tích thực trạng phát triển của ngành nông nghiệp huyện Phú Giáo. Từ đó, tác giả dự báo xu hướng phát triển và đưa ra giải pháp phát triển. 4. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu 4.1. Quan điểm nghiên cứu 4.1.1. Quan điểm hệ thống - Huyện Phú Giáo là một đơn vị tự nhiên – dân cư – xã hội – hành chính của tỉnh Bình Dương, có quan hệ với các huyện khác trong tỉnh Bình Dương cũng như các tỉnh khác lân cận. - Việc nghiên cứu KT – XH của huyện Phú Giáo nói chung và ngành nông nghiệp nói riêng được đặt hoàn toàn trong bối cảnh chung của sự phát triển KT – XH chung của tỉnh Bình Dương và của cả nước. - Theo quan điểm này, trong hệ thống KT – XH huyện Phú Giáo có các phân hệ nhỏ hơn: hệ thống các ngành kinh tế, hệ thống dân cư, xã hội…chúng luôn có
6 mối quan hệ với nhau chỉ cần một thay đổi nhỏ của một phân hệ cũng có thể dẫn đến sự thay đổi của cả hệ thống. Vì vậy khi nghiên cứu đề tài cần lưu ý đến tính hệ thống của đối tượng. 4.1.2. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ Đây là quan điểm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong nghiên cứu địa lí nói chung và địa lí nông nghiệp nói riêng. Quan điểm này được vận dụng trong quá trình nghiên cứu để phân tích cơ cấu nông nghiệp và nghiên cứu mối quan hệ hữu cơ giữa chúng. Bên cạnh đó, quan điểm này còn được sử dụng nghiên cứu sự phân hóa lãnh thổ nông nghiệp nhằm phát hiện các mối quan hệ đa chiều giữa các bộ phận kinh tế nông nghiệp với nhau và giữa chúng với điều kiện sinh thái. Các đơn vị tự nhiên, kinh tế, xã hội có tác động lẫn nhau trên cùng một lãnh thổ nhất định tạo nên những tính chất đặc thù riêng của huyện Phú Giáo. 4.1.3. Quan điểm lịch sử viễn cảnh Trong các công trình nghiên cứu khoa học địa lí thì việc nắm vững các quan hệ lịch sử viễn cảnh là cần thiết. Bởi vì tất cả các đối tượng địa lí (tự nhiên - kinh tế - xã hội) đều có một lịch sử tạo thành, hiện tại và tương lai. Vận dụng quan điểm này nghiên cứu quá trình phát triển nông nghiệp huyện Phú Giáo sẽ có cái nhìn tổng quan về lịch sử phát triển nông nghiệp của huyện trong khoảng thời gian nhất định để có những nhận định, phân tích về tình hình phát triển và phân bố sản xuất nông nghiệp hiện tại, dự báo và đưa ra một số giải pháp cho tương lai. 4.1.4. Quan điểm phát triển bền vững Hiện nay, phát triển bền vững là xu hướng chung cho tất cả ngành kinh tế và ngành nông nghiệp lại càng trở thành vấn đề mấu chốt. Nông nghiệp trên địa bàn huyện Phú Giáo cần quán triệt quan điểm phát triển bền vững. Trong luận văn, quan điểm phát triển bền vững được tác giả tiếp cận ở việc đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và phân tích thực trạng phát triển cũng như đưa ra xu hướng phát triển ngành nông nghiệp huyện Phú Giáo.
7 4.2. Phương pháp nghiên cứu 4.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu Đây là phương pháp truyền thống, được sử dụng trong các nghiên cứu nói chung và nghiên cứu KT – XH nói riêng. Các nguồn tài liệu được thu thập có liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài, gồm các tài liệu được xuất bản, tài liệu của các cơ quan lưu trữ, các tài liệu trên thực địa. Tác giả dựa trên cơ sở dữ liệu thu thập được từ các nguồn tài liệu, các số liệu thống kê sau đó phân tích các ảnh hưởng của các nhân tố tự nhiên cũng như nhân tố kinh tế - xã hội, tổng hợp nhằm tìm ra thực trạng phát triển nông nghiệp của địa phương. 4.2.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh Sau khi thu thập tài liệu, tác giả sẽ tiến hành xử lí nguồn tài liệu thu thập cho phù hợp với mục tiêu nghiên cứu bằng phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh,…từ đó thấy rõ được sự thay đổi trong sản xuất nông nghiệp huyện Phú Giáo: sự thay đổi diện tích gieo trồng, cơ cấu cây trồng, vật nuôi, cơ cấu giá trị sản xuất của ngành nông nghiệp trong sự phát triển kinh tế chung của huyện. 4.2.3. Phương pháp bản đồ, Hệ thông tin địa lí Bản đồ là ngôn ngữ thứ hai của địa lí. Bản đồ biểu hiện những đặc điểm không gian về địa lí, giúp chúng ta khái quát hóa và cụ thể hóa đối tượng nghiên cứu và phản ánh kết quả nghiên cứu. Trên cơ sở các số liệu, tài liệu thu thập được tác giả thiết lập bản đồ các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển nông nghiệp, bản đồ hiện trạng phát triển và phân bố nông nghiệp, bản đồ định hướng phát triển huyện Phú Giáo. Tác giả sử dụng sử dụng phần mền Mapinfo để chồng xếp các bản đồ chuyên đề nhằm thể hiện trực quan kết quả nghiên cứu. Bên cạnh đó, tác giả dùng biểu đồ để minh họa động thái phát triển của các đối tượng địa lí. 4.2.4. Phương pháp nghiên cứu thực địa Đây là phương pháp quan trọng và không thể thiếu khi nghiên cứu địa lí tự nhiên hay KT – XH địa phương. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã đến các cơ quan ban ngành để xin các tài liệu có liên quan, khảo sát một số địa điểm, lấy hình ảnh. Từ đó, làm cơ sở để đánh giá đúng các nhân tố ảnh hưởng và hiện trạng
8 phân bố sản xuất nông nghiệp cũng như thẩm định lại những đánh giá và dự báo của nghiên cứu. Điểm khảo sát Hình 1.1. Lược đồ các điểm, tuyến khảo sát thực địa 5. Những đóng góp của luận văn - Kế thừa và làm sáng tỏ cơ sở lí luận và thực tiễn về phát triển nông nghiệp và vận dụng chúng vào nghiên cứu tại Phú Giáo. - Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố nông nghiệp huyện Phú Giáo. - Phân tích thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Phú giáo trong giai đoạn 2010 – 2017. - Đề xuất một số giải pháp có cơ sở khoa học nhằm phát triển ngành nông nghiệp của Phú Giáo hiệu quả và bền vững. 6. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung đề tài nghiên cứu gồm 3 chương: