Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang theo hướng phát triển bền vững

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

101
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang theo hướng phát triển bền vững dưới đây trình bày về một số vấn đề lí luận về tổ chức lãnh thổ du lịch và phát triển bền vững; các nhân tố ảnh hưởng và hiện trạng tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh An Giang; định hướng và giải pháp tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh An Giang theo hướng phát triển bền vững.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang theo hướng phát triển bền vững

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Cao Quốc Tuân TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH AN GIANG THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Chuyên ngành : Địa lí học Mã số : 603195 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. ĐÀO NGỌC CẢNH Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu khảo sát, kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng công bố ở các công trình khác. Tác giả luận văn Cao Quốc Tuân
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài luận văn cao học, tác giả luận văn xin chân thành cảm ơn Khoa Địa lý, Phòng Khoa học Công nghệ và Sau đại học trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho việc học tập, nghiên cứu và nhiệt tình giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình làm luận văn. Đồng thời tác giả xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến thầy hướng dẫn TS. Đào Ngọc Cảnh - người đã trực tiếp hướng dẫn tác giả trong quá trình làm luận văn, bằng tất cả sự tận tâm và lòng nhiệt tình của một người thầy. Bên cạnh đó tác giả cũng xin gởi lời cảm ơn chân thành đến các anh chị cán bộ của Sở Văn hóa, thể thao, du lịch tỉnh An Giang đã hỗ trợ và cung cấp một số tài liệu để tác giả có thể hoàn thành được luận văn này. Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Tổng Giám đốc, anh chị em các Phòng, Ban của Công ty cổ phần Sách và Thiết bị Giáo dục Cửu Long - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tạo điều kiện thuận lợi về thời gian trong suốt quá trình làm đề tài. Cuối cùng xin gởi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, người thân và các bạn trong lớp Cao học Địa K18 đã luôn động viên, giúp đỡ tác giả. Đó là nguồn động lực rất lớn cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn của mình.
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... 2 LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. 3 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................. 7 DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................. 8 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BẢN ĐỒ, BIỂU ĐỒ ..................................................... 9 MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 10 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................... 10 2. Lịch sử nghiên cứu của đề tài........................................................................... 10 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ................................................... 11 3.1. Mục tiêu của đề tài ............................................................................... 11 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ........................................................... 11 4. Giới hạn - phạm vi nghiên cứu của đề tài ........................................................ 11 5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu của đề tài .......................................... 12 5.1. Quan điểm nghiên cứu.......................................................................... 12 5.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 12 6. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 13 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG .......................................................................................... 15 1.1. Du lịch và vai trò của du lịch ........................................................................ 15 1.1.1. Khái niệm du lịch .............................................................................. 15 1.1.2. Vai trò của du lịch .............................................................................. 15 1.1.3. Các loại hình du lịch .......................................................................... 16 1.2. Tổ chức lãnh thổ du lịch ................................................................................ 17 1.2.1. Quan niệm về tổ chức lãnh thổ du lịch .............................................. 17 1.2.2. Vai trò của tổ chức lãnh thổ du lịch ................................................... 18 1.2.3. Mục tiêu của tổ chức lãnh thổ du lịch ............................................... 19 1.3. Các nhân tố ảnh hưỏng tới tổ chức lãnh thổ du lịch ..................................... 20 1.3.1.Tài nguyên du lịch tự nhiên ................................................................ 20 1.3.2. Tài nguyên du lịch nhân văn ............................................................. 23 1.3.3. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật ........................................... 27 1.3.3.1. Cơ sở hạ tầng.............................................................................. 27 1.3.3.2. Cơ sở vật chất kỹ thuật............................................................... 28
1.3.4. Nhân tố chính trị ................................................................................ 30 1.3.5. Đường lối, chính sách ........................................................................ 32 1.3.6. Một số nhân tố khác .......................................................................... 32 1.4. Phát triển du lịch bền vững ........................................................................... 33 1.4.1 Phát triển bền vững ............................................................................. 33 1.4.2. Phát triển du lịch bền vững................................................................ 34 1.4.2.1. Khái niệm ................................................................................... 34 1.4.2.2. Những nguyên tắc của du lịch bền vững.................................... 35 1.4.2.3. Các biện pháp nhằm đạt đến sự bền vững trong du lịch ............ 36 Chương 2 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ HIỆN TRẠNG TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH TỈNH AN GIANG .............................................................................. 38 2.1. Khái quát chung về tỉnh An Giang ................................................................ 38 2.1.1. Vị trí địa lí ......................................................................................... 38 2.1.2. Đặc điểm tự nhiên ............................................................................. 39 2.1.3. Đặc điểm kinh tế xã hội ..................................................................... 39 2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang ................... 40 2.2.1. Tài nguyên du lịch tự nhiên ............................................................... 40 2.2.1.1. Địa hình và đất đai ..................................................................... 40 2.2.1.2. Tài nguyên khí hậu ..................................................................... 42 2.2.1.3. Tài nguyên nước......................................................................... 42 2.2.1.4. Tài nguyên sinh vật .................................................................... 42 2.2.2. Tài nguyên du lịch nhân văn ............................................................. 43 2.2.2.1. Các di tích lịch sử, văn hóa ........................................................ 43 2.2.2.2. Các lễ hội ................................................................................... 46 2.2.2.3. Các nghề và làng nghề thủ công truyền thống ........................... 47 2.2.3. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kĩ thuật ............................................ 48 2.2.3.1. Cơ sở hạ tầng.............................................................................. 48 2.2.3.2. Cơ sở vật chất kĩ thuật ............................................................... 50 2.2.4. Đánh giá về tài nguyên du lịch và sự phân bố tài nguyên du lịch ở An Giang ........................................................................................................... 55 2.3. Hiện trạng phát triển du lịch An Giang ......................................................... 57 2.3.1. Hiện trạng khách du lịch ................................................................... 57 2.3.2. Các khu du lịch ở An Giang .............................................................. 58 2.3.3. Các tuyến du lịch điển hình ............................................................... 61 2.3.4. Doanh thu du lịch và đầu tư phát triển du lịch .................................. 62
2.3.5. Lao động du lịch ................................................................................ 65 2.3.6. Đánh giá hiện trạng phát triển du lịch An Giang............................... 65 Chương 3 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH TỈNH AN GIANG THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG .......................................... 68 3.1. Cơ sở để tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang ................................................. 68 3.1.1. Định hướng phát triển du lịch bền vững Đồng bằng sông Cửu Long68 3.1.2. Định hướng phát triển du lịch tỉnh An Giang .................................... 69 3.2. Định hướng tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh An Giang ..................................... 71 3.2.1. Xây dựng các trung tâm, tuyến, điểm du lịch ................................... 71 3.2.2. Thị trường và sản phẩm du lịch ......................................................... 73 3.2.3. Xây dựng và phát triển các loại hình du lịch..................................... 75 3.2.4. Xây dựng cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật................................ 75 3.2.5. Liên kết du lịch trong và ngoài tỉnh .................................................. 76 3.3. Giải pháp chủ yếu để phát triển du lịch tỉnh An Giang theo hướng bền vững .............................................................................................................................. 78 3.3.1. Quy hoạch, quản lý và tổ chức thực hiện quy hoạch ........................ 78 3.3.2. Đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng phục vụ du lịch ........ 78 3.3.3. Xây dựng chính sách khuyến khích đầu tư du lịch ........................... 79 3.3.4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền quảng bá du lịch ........................... 79 3.3.5. Bảo vệ tài nguyên, môi trường du lịch .............................................. 80 3.3.6. Phát triển cơ sở hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ du lịch ............................. 81 3.3.7. Đẩy mạnh công tác nghiên cứu ứng dụng khoa học và công nghệ phục vụ phát triển du lịch ............................................................................ 81 3.3.8. Tăng cường hiệu lực quản lý Nhà nước về du lịch ........................... 82 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................................... 83 1. Kết luận ............................................................................................................ 83 2. Kiến nghị .......................................................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ 86
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CSVCKTDL : Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch VH – TT – DL : Văn hóa – Thể thao – Du lịch ODA : Official Development Assistance 7
DANH MỤC CÁC BẢNG 8
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BẢN ĐỒ, BIỂU ĐỒ Hình vẽ, bản đồ, biểu đồ Hình 1.1: Bản đồ hành chính tỉnh An Giang Hình 2.2: Biểu đồ số lượng cơ sở lưu trú và cơ sở lưu trú được xếp sao ở An Giang Hình 2.3: Bản đồ hiện trạng phân bố tài nguyên du lịch tỉnh An Giang Hình 2.4: Biểu đồ thu nhập du lịch An Giang từ 2005 – 2009 Hình 3.1: Bản đồ định hướng tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang 9
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong xu thế hiện nay, cùng với sự phát triển của các ngành kinh tế thì du lịch đã dần trở thành một ngành quan trọng, giữ vị trí then chốt mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội và môi trường ở nhiều quốc gia trên thế giới cũng như ở Việt Nam nói chung và tỉnh An Giang nói riêng. An Giang là một tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long có thế mạnh về tài nguyên tự nhiên và nhân văn, nguồn lao động, cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật, An Giang đã tận dụng được nguồn tài nguyên về du lịch để phát triển mạnh các loại hình du lịch trong thời gian gần đây và đã đạt được kết quả đáng kể trong lĩnh vực này, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế của An Giang. Bên cạnh những mặt mạnh khai thác được, việc tổ chức lãnh thổ du lịch của An Giang vẫn còn nhiều tiềm năng chưa khai thác hết cũng như tồn tại nhiều hạn chế trong quá trình phát triển du lịch. Trước thực trạng trên tôi quyết định chọn đề tài: "Tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang theo hướng phát triền bên vững" làm luận văn tốt nghiệp. 2. Lịch sử nghiên cứu của đề tài Tổ chức là một du lịch là một khái niệm còn khá mới mẻ nhưng đã được chú ý rất nhiều trong thời gian gần đây. Vấn đề tổ chức lãnh thổ du lịch sao cho khai thác du lịch nhằm mục đích bảo tồn và phát triển bền vững, đồng thời cải thiện đời sống nhân dân địa phương trong đó hoạt động giáo dục môi trường là yếu tố cơ bản. Trong những năm gần đây khách du lịch quốc tế thường nhắm đến các nước nhiệt đới với mục đích hướng về tự nhiên. Năm 1995, Viện nghiên cứu phát triển du lịch Việt Nam đã thực hiện đề tài "Hiện trạng và những định hướng cho công tác quy hoạch phát triển du lịch vùng đồng bằng sông Cửu Long", nghiên cứu này căn cứ vào tiềm năng du lịch đã đề xuất các loại hình du lịch vùng đồng bằng sông Cửu Long như: du lịch sông nước, tham quan miệt vườn, vui chơi giải trí và du lịch vùng biển,... Năm 1998, công trình nghiên cứu của Phan Huy Xu và Trần Văn Thành về "Đánh giá tài nguyên du lịch tự nhiên và định hướng khai thác du lịch sinh thái vùng đồng bằng sông Cửu Long", công trình này xây dựng cơ sở khoa học cho việc thiết kế các tuyến điểm, cụm du lịch 10
sinh thái vùng đồng bằng sông Cửu Long. Các đề tài nghiên cứu trên về cơ bản đã định hình được việc tổ chức lãnh thổ du lịch ở Đồng bằng sông Cửu Long. Tại An Giang việc tổ chức rà soát, đánh giá tiềm năng du lịch của tỉnh cũng đã được tiến hành nhằm thống kê tài nguyên du lịch của tỉnh và đã đề ra các giải pháp tổ chức lãnh thổ cho phù hợp với tài nguyên của tỉnh. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục tiêu của đề tài Đề tài tập trung nghiên cứu các tiềm năng phát triển du lịch của tỉnh An Giang, trong đó đi sâu vào tìm hiểu thực trạng tổ chức lãnh thổ du lịch của tỉnh An Giang trên cơ sở đó đưa ra những định hướng và giải pháp phát để tổ chức lãnh thổ du lịch của tỉnh theo hướng phát triển bền vững. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Trên cơ sở có chọn lọc những vấn đề lí luận về tổ chức lãnh thổ du lịch và phát triển bền vững làm cơ sở cho việc thực hiện đề tài. Phân tích thực trạng phát triển du lịch cũng như thực trạng tổ chức lãnh thổ, đề xuất các định hướng và giải pháp để tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang trong tương lai, nhằm phát huy tiềm năng du lịch của tỉnh. 4. Giới hạn - phạm vi nghiên cứu của đề tài Xuất phát từ thực tiễn tổ chức lãnh thổ du lịch của tỉnh, phạm vi nghiên cứu của đề tài chủ yếu tập trung ở các nội dung sau: - Cơ sở lí luận về tổ chức lãnh thổ và phát triển bền vững; - Tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch tỉnh An Giang; - Định hướng và giải pháp tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang theo hướng phát triển bền vững. Về mặt lãnh thổ, đề tài được nghiên cứu chủ yếu trên địa bàn tỉnh An Giang, tập trung vào các điểm, khu du lịch, bên cạnh đó còn tìm hiểu mối quan hệ với các tỉnh khác trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là các tỉnh tiếp giáp. 11
5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu của đề tài 5.1. Quan điểm nghiên cứu - Quan điểm tổng hợp: đây là quan điểm nhằm nghiên cứu một cách tổng hợp tất cả các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang, nghiên cứu mối quan hệ tác động của các điều kiện tự nhiên, tài nguyên du lịch, các nhân tố kinh tế xã hội và sự biến động của chúng đối với tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang, từ đó có thể đưa ra những định hướng và giải tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang một cách hợp lí và hiệu quả. - Quan điểm lịch sử viễn cảnh: trong quá trình nghiên cứu cần chú ý đến nguồn gốc lịch sử đối tượng mà đề tài nghiên cứu, từ đó lý giải được sự hình thành phát triển của đối tượng, mà cụ thể ở đây là xem xét việc tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang trong quá khứ, thực trạng phát triển hiện tại và đề ra những định hướng phát triển trong tương lai. - Quan điểm sinh thái: bản chất của tổ chức lãnh thổ du lịch là dựa trên môi trường tự nhiên, trong quá trình nghiên cứu phải hết sức chú ý tới mối tương tác của hoạt động du lịch và môi trường sinh thái. Phải xem xét một cách toàn diện tác động của môi trường đến tổ chức lãnh thổ du lịch và ảnh hưởng của hoạt động của tổ chức lãnh thổ du lịch. Dự báo được những nguy cơ, tác hại hoạt động du lịch có thể gây ra cho môi trường để từ đó có những biện pháp bảo vệ môi trường đảm bảo cho hoạt động du lịch An Giang phát triển. - Quan điểm phát triển du lịch bền vững: du lịch dù có phát triển đến đâu cũng cần mang tính bền vững. Trong quá trình nghiên cứu phải xem du lịch bền vững còn có ý nghĩa rộng hơn cả việc bảo vệ môi trường thiên nhiên đó là phải xem xét một cách hợp lí nhất, thỏa đáng nhất các yếu tố về con người, cộng đồng dân cư, văn hóa, phong tục tập quán, lối sống,... đảm bảo cho du lịch phát triển cả trong hiện tại và tương lai. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình thực hiện đề tài đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp đánh giá tổng hợp so sánh: trong hầu hết các tài liệu có được đều liên quan đến vấn đề tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang, hầu như các tài liệu đều rất 12
rộng và khó có được cụ thể cho một đề tài nghiên cứu nên dựa vào những tài liệu này phân tích, tổng hợp, so sánh và rút ra những gì cần thiết và quan trọng cho đề tài, sắp xếp lại theo trình tự một cách khoa học và logic. - Phương pháp thống kê, biểu đồ: khi thu thập tài liệu liên quan đến tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang, nguồn tư liệu rất đa dạng và phong phú nên phương pháp này giúp lựa chọn, xử lý thiết lập thành hệ thống để phục vụ cho việc nghiên cứu. Nguồn thông tin, số liệu được thu thập từ nhiều nguồn tư liệu: cơ quan thống kê, sách báo, các bài nghiên cứu khoa học, mạng internet,... để đảm bảo khối lượng thông tin đầy đủ, chính xác đáp ứng cho việc nghiên cứu đề tài. Bên cạnh đó cũng sử dụng phương pháp biểu đồ, dựa vào nguồn số liệu thống kê để xây dựng thành các biểu đồ, thể hiện các con số một cách trực quan, sinh động, dễ nhìn ra vấn đề và cũng để minh họa cho vấn đề. - Phương pháp bản đồ: đây là phương pháp nghiên cứu truyền thống trong Địa lý, phản ánh những đặc điểm không gian, sự phân bố các tài nguyên du lịch, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch. Sử dụng các bản đồ thể hiện địa hình, thổ nhưỡng, hành chính đến các bản đồ du lịch, là cơ sở để phân tích và phát hiện quy luật hoạt động của hệ thống lãnh thổ du lịch, trên cơ sở đó đưa ra định hướng phát triển và tổ chức hoạt động du lịch trong tương lai. - Phương pháp thực địa: đây là một phương pháp cần thiết cho một nghiên cứu về tổ chức lãnh thổ du lịch ở một vùng cụ thể, bên cạnh đó có thể kết hợp với phương pháp điều tra xã hội học nghiên cứu nhu cầu của du khách, nắm bắt được sở thích thị hiếu của du khách qua hình thức phỏng vấn, điều tra. Phương pháp này giúp nắm bắt được thị trường tiềm năng, thị trường mục tiêu, nắm bắt được nguyện vọng không chỉ của khách du lịch mà ngay cả những người làm công tác phục vụ du lịch và quản lí du lịch. Ngoài ra còn sử dụng nhiều phương pháp: trao đổi, phỏng vấn thầy cô, bạn bè, sử dụng các phần mềm trong địa lí để thành lập bản đồ cần thiết. 6. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: - Chương 1: Một số vấn đề lí luận về tổ chức lãnh thổ và phát triển bền vững. 13
- Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh An Giang. - Chương 3: Định hướng và giải pháp tổ chức lãnh thổ du lịch An Giang theo hướng phát triển bền vững. 14
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG 1.1. Du lịch và vai trò của du lịch 1.1.1. Khái niệm du lịch Thuật ngữ du lịch bắt nguồn từ tiếng Hy lạp với ý nghĩa là đi một vòng. Thuật ngữ này được latinh hóa thành tornus và sau đó thành touriste (tiếng Pháp), tourism (tiếng Anh). Theo Robert Lanquar từ touriste lần đầu tiên xuất hiện trong tiếng Anh vào khoảng năm 1800. Trong tiếng Việt, thuật ngữ touriste được dịch thông qua tiếng Hán. Du nghĩa là đi chơi, lịch có nghĩa là từng trải. Du lịch là một khái niệm bao hàm nội dung kép. Một mặt nó mang ý nghĩa thông thường của từ: việc đi lại của con người với mục đích nghỉ ngơi, giải trí... Mặt khác, du lịch được nhìn nhận dưới một góc độ khác như là hoạt động gắn chặt với những kết quả kinh tế (sản xuất, tiêu thụ) do chính nó tạo ra. Du lịch là một dạng hoạt động của dân cư trong thời gian rỗi, liên quan tới sự di chuyển và lưu lại tạm thời bên ngoài nơi cư trú thường xuyên nhằm nghỉ ngơi chữa bệnh, phát triển thể chất và tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức văn hóa hoặc thể thao kèm theo việc tiêu thụ những giá trị về tự nhiên, kinh tế và văn hóa (I.I Pirogionic-1985). 1.1.2. Vai trò của du lịch - Giữ gìn, phục hồi sức khỏe và tăng cường sức sống cho du khách. Du lịch còn đáp ứng được nhu cầu về vui chơi, giải trí, tìm hiểu thiên nhiên, xã hội, nâng cao trình độ hiểu biết, khả năng học hỏi của con người. Nhiều công trình nghiên cứu Y - Sinh học cho thấy: nhờ chế độ nghỉ ngơi và du lịch tối ưu, bệnh tật của dân cư trung bình giảm 30%, bệnh hô hấp giảm 40%, bệnh tim mạch giảm 50%, bệnh thần kinh giảm 30%, bệnh về đường tiêu hóa giảm 20%... Đồng thời, du lịch là cơ sở giúp người ta bảo tồn các nền văn hóa, tôn tạo lại các di tích lịch sử, các công trình văn hóa, phục hồi các khu phố cổ, phục chế các di phẩm văn hóa... Qua việc tiếp xúc với 15
những thành tựu văn hóa phong phú và lâu đời của các dân tộc, du lịch làm tăng thêm lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết quốc tế, hình thành phẩm chất đạo đức tốt đẹp, góp phần hoàn thiện nhân cách của mỗi cá nhân trong xã hội. - Đẩy mạnh phát triển ngành dịch vụ, đặc biệt là dịch vụ du lịch, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động. Nhiều quốc gia, khu vực thông qua việc thỏa mãn thị trường hàng hóa và dịch vụ du lịch đối với du khách đã có cơ hội làm giàu. Vì vậy, du lịch đã kích thích sự phát triển của sản xuất, là nguồn thu ngoại tệ lớn của nhiều quốc gia. Các quốc gia càng phát triển thì vai trò của ngành du lịch càng lớn, chiếm tỷ trọng càng nhiều trong cơ cấu nền kinh tế. - Góp phần sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên. Nhờ sự phát triển của du lịch mà nhiều giá trị về tự nhiên, nhân văn được tái phát hiện, được tôn tạo, được bảo tồn và phát triển, được biến thành các giá trị kinh tế. Rất nhiều vùng núi, ven biển không thuận lợi cho phát triển và phân bố các ngành công nghiệp hay nông nghiệp, nhưng cảnh quan thiên nhiên lại rất độc đáo, môi trường không bị ô nhiễm, đó là những địa điểm lí tưởng cho du lịch. Việc làm quen với các danh thắng và môi trường thiên nhiên bao quanh trong quá trình du lịch còn tạo điều kiện cho du khách hiểu biết sâu sắc về tự nhiên, hình thành quan niệm và thói quen bảo vệ tự nhiên. Như vậy nó đã góp phần giáo dục cho du khách về mặt sinh thái học. - Du lịch như là một nhân tố củng cố hòa bình, đẩy mạnh các mối giao lưu quốc tế, mở rộng sự hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc, các quốc gia. Thông qua việc giao lưu, tìm hiểu về thiên nhiên, xã hội, các nét đẹp văn hóa... của dân cư ở các vùng, miền khác nhau trên thế giới làm cho con người sống ở các quốc gia, các châu lục khác nhau hiểu biết nhau và xích lại gần nhau hơn. 1.1.3. Các loại hình du lịch Hoạt động du lịch đa dạng và phong phú, có thể chia thành các loại hình sau: - Theo nhu cầu của khách: du lịch chữa bệnh, du lịch nghỉ ngơi, du lịch văn hóa, du lịch công vụ, du lịch tôn giáo, du lịch thể thao... - Theo phạm vi lãnh thổ: du lịch trong nước, du lịch quốc tế... 16
- Theo vị trí địa lí của các cơ sở du lịch: du lịch biển, du lịch núi. - Theo thời gian cuộc hành trình: du lịch ngắn ngày, du lịch dài ngày. - Theo hình thức tổ chức: du lịch có tổ chức, du lịch cá nhân. - Theo phương tiện sử dụng: du lịch ô tô, du lịch xe đạp, du lịch máy bay, du lịch tàu thủy... 1.2. Tổ chức lãnh thổ du lịch 1.2.1. Quan niệm về tổ chức lãnh thổ du lịch Tổ chức lãnh thổ xã hội gồm hai hình thức chủ yếu: tổ chức lãnh thổ nền sản xuất xã hội và tổ chức lãnh thổ địa bàn cư trú con người. Tổ chức lãnh thổ nền sản xuất xã hội bao gồm hàng loạt các hình thức tổ chức lãnh thổ cấp thấp hơn với tư cách là các ngành kinh tế như: tổ chức lãnh thổ công nghiệp, tổ chức lãnh thổ nông nghiệp... Các hình thức này nếu được tổ chức hợp lí thì sẽ góp phần không nhỏ vào việc nâng cao hiệu quả kinh tế của nền sản xuất xã hội. Du lịch được hiểu "là một dạng hoạt động của cư dân trong thời gian nhàn rỗi, liên quan tới sự di chuyển và lưu lại tạm thời bên ngoài nơi cư trú thường xuyên nhằm nghỉ ngơi chữa bệnh, phát triển thể chất và tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức và văn hóa hoặc thể thao kèm theo việc tiêu thụ những giá trị về tự nhiên kinh tế và văn hóa" (I.I.Pirôgiônic, 1985). Là một dạng hoạt động của con người, du lịch cũng có các chức năng: chính trị, kinh tế, xã hội, sinh thái. Trong nghiên cứu du lịch, tổ chức lãnh thổ là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu, bởi vì không thể tổ chức và quản lí có hiệu quả hoạt động du lịch nếu không xem xét khía cạnh không gian lãnh thổ của nó, để hoạt động du lịch phát triển hiệu quả, vừa mang tính chất nghỉ ngơi, chữa bệnh... vừa là một ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều nước trên thế giới, tổ chức lãnh thổ du lịch phải hợp lí khoa học. Thực tế, tổ chức lãnh thổ du lịch chính là sự phân hóa không gian của du lịch căn cứ trên các điều kiện tài nguyên du lịch, hiện trạng cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật và lao động ngành cùng các mối liên hệ với điều kiện phát sinh của ngành với các ngành khác, với các địa phương khác và rộng hơn là mối liên hệ với các nước trong khu vực và trên thế giới. 17
Sơ đồ 1.1: Vị trí tổ chức lãnh thổ du lịch trong tổ chức lãnh thổ xã hội Như vậy, hiểu một cách đơn giản nhất, tổ chức lãnh thổ du lịch là một hệ thống liên kết không gian của các đối tượng du lịch và các cơ sở phục vụ có liên quan, dựa trên việc sử dụng tối ưu các nguồn tài nguyên du lịch (tự nhiên và văn nhân), kết cấu hạ tầng và các nhân tố khác nhằm đạt hiệu quả (kinh tế, xã hội, môi trường) cao nhất 1.2.2. Vai trò của tổ chức lãnh thổ du lịch Việc nghiên cứu tổ chức lãnh thổ du lịch và xây dựng các hình thức tổ chức theo không gian hợp lí giúp cho hoạt động du lịch có điều kiện để sử dụng hợp lí và khai thác có hiệu quả các nguồn lực vốn có của cả nước nói chung và từng địa phương nói riêng. Sự hình thành các hình thức tổ chức lãnh thổ du lịch phù hợp chính là chìa khóa để sử dụng hợp lí và hiệu quả hơn các nguồn du lịch, đặc biệt là tài nguyên du lịch - điều kiện cần thiết để phát triển du lịch. Nghiên cứu tổ chức lãnh thổ du lịch tạo điều kiên đẩy mạnh chuyên môn hóa du lịch. Khi nền sản xuất đã phát triển, nhu cầu du lịch càng cao thì sự chuyên môn hóa du lịch càng sâu sắc, thông thường ngành du lịch có 4 hướng chuyên môn hóa sau: Chuyên môn hóa theo loại hình dịch vụ. Chuyên môn hóa theo du lịch. Chuyên môn hóa theo giai đoạn của quá trình du lịch. Chuyên môn hóa theo các công đoạn sản xuất dịch vụ du lịch. 18
Nghiên cứu tổ chức lãnh thổ du lịch nói chung và vạch ra các tuyến, điểm du lịch trên một đơn vị lãnh thổ nói riêng, góp phần quan trọng trong việc tạo ra những sản phẩm du lịch đặc sắc có khả năng thu hút khách du lịch, nhằm tăng khả năng cạnh tranh. Tài nguyên du lịch chỉ được khai thác và sử dụng có hiệu quả nhằm tạo ra những sản phẩm du lịch đáp ứng yêu cầu khi có sự tổ chức lãnh thổ du lịch và việc xây dựng các tuyến, điểm du lịch hợp lí. Việc tổ chức lãnh thổ du lịch tốt không những góp phần làm ra lợi ích, làm thay đổi bộ mặt kinh tế của mỗi vùng và cộng đồng, mà còn thúc đẩy vấn đề kiểm soát môi trường, bảo tồn di sản văn hóa và thúc đẩy sự phát triển kinh tế ở cả những nơi không phong phú tài nguyên. Tổ chức lãnh thổ du lịch cũng tạo sự thúc đẩy con người và các quốc gia trên thế giới xích lại gần nhau, làm cho du lịch có tính trao đổi xuyên văn hóa. Tuy nhiên, tổ chức lãnh thổ du lịch không có tính thống nhất và khoa học sẽ gây ra nhiều thiệt hại như làm mất đi những lợi ích kinh tế tiềm năng, suy giảm môi trường, làm mất đi sự thống nhất bản sắc văn hóa. Vì vậy, để đạt được lợi ích du lịch và hạn chế tối đa những vấn đề nảy sinh, việc tổ chức tốt và quản lí có hiệu quả du lịch là rất cần thiết. 1.2.3. Mục tiêu của tổ chức lãnh thổ du lịch Tổ chức lãnh thổ du lịch có thể cung cấp một sự cải thiện về du lịch nếu như nó hướng trực tiếp đến hàng loạt các mục tiêu chủ yếu. Ở đây những mục tiêu được xác định dựa trên sự khác nhau của các đối tượng du lịch. Các đối tượng du lịch đó phải thật sự cụ thể, rõ ràng để công tác tổ chức du lịch được diễn ra một cách thuận lợi và đồng bộ trong một thời gian nhất định. Những mục tiêu này là tiền đề đối với sự hình thành ý tưởng cũng như xác định mục đích và cung cấp một nền tảng thống nhất cho sự xác nhận của các chính sách du lịch. Theo Clare A.Gunn (1993) có 4 mục tiêu cơ bản khi tiến hành công tác tổ chức lãnh thổ du lịch: + Đáp ứng sự hài lòng và thỏa mãn của khách du lịch. + Đạt được những thành quả về kinh doanh và kinh tế. + Bảo vệ nguồn tài nguyên du lịch. + Sự thống nhất ở vùng du lịch và cộng đồng. 19
Các mục tiêu trên phải được xem như là những động cơ thúc đẩy đối với tất cả những nhà nghiên cứu, các cơ quan hữu quan tham gia vào dự án phát triển du lịch có tính chiến lược và đối sách cần thiết nhằm thực hiện được chúng, đối với cả nước nói chung và từng địa phương nói riêng. 1.3. Các nhân tố ảnh hưỏng tới tổ chức lãnh thổ du lịch 1.3.1.Tài nguyên du lịch tự nhiên Tài nguyên du lịch tự nhiên là các đối tượng, hiện tượng trong môi trường tự nhiên xung quanh chúng ta được lôi cuốn vào việc phục vụ cho mục đích du lịch. Các thành phần tự nhiên với tư cách là tài nguyên du lịch có tác động mạnh nhất đến hoạt động này là địa hình, khí hậu, nước, động - thực vật. - Địa hình: Ảnh hưởng quan trọng của địa hình đến du lịch là các đặc điểm hình thái của địa hình và các dạng địa hình đặc biệt có sức hấp dẫn du khách. Về mặt hình thái của địa hình, với các dạng địa hình cơ bản là: đồng bằng, địa hình đồi và địa hình miền núi. Địa hình đồng bằng do đơn điệu về hình thái, ít hấp dẫn khách du lịch. Nhưng đây lại là địa bàn kinh tế xã hội phát triển và lâu đời. Thông qua các hoạt động sản xuất, văn hóa xã hội của con người, miền địa hình này có ảnh hưởng gián tiếp đến du lịch. Địa hình vùng đồi thường là nơi có không gian thoáng đãng thích hợp cho các hoạt động dã ngoại, cắm trại, tham quan,…Nơi đây cũng có truyền thống sản xuất lâu đời, dân cư tập trung đông đúc; thường là nơi có nhiều di tích khảo cổ, tài nguyên văn hóa lịch sử độc đáo, phát triển loại hình du lịch tham quan theo chuyên đề. Miền núi có ý nghĩa lớn nhất đối với du lịch. Khu vực này thuận lợi cho nghỉ ngơi, an dưỡng, tổ chức hoạt động thể thao mùa đông. Miền núi còn là tập trung nhiều loài động thực vật, cùng với cảnh quan địa hình tạo nên tài nguyên du lịch tổng hợp có giá trị cho phát triển du lịch. Các dạng địa hình đặc biệt hấp dẫn du khách nhất là địa hình karstơ và địa hình ven biển. 20