Luận văn Thạc sĩ: Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Bến Lức

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:87

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bố cục luận văn gồm lời mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được chia thành 3 chương: Chương 1 - Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu về rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại cổ phần; Chương 2 - Thực trạng rủi ro tín dụng và kết quả nghiên cứu thực nghiệm tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – chi nhánh Bến Lức; Chương 3 - Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – chi nhánh Bến Lức. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ: Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam - Chi nhánh Bến Lức

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- TRẦN THANH PHONG GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẾN LỨC LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : Quản trị Kinh doanh Mã số ngành: 60340102 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 03 năm 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- TRẦN THANH PHONG GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẾN LỨC LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản trị Kinh doanh Mã số ngành: 60340102 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS. VÕ THANH THU TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 03 năm 2017
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS. TS. Võ Thanh Thu Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 26 tháng 04 năm 2017 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 PGS. TS Nguyễn Đình Luận Chủ tịch 2 PGS.TS Lê Thị Mận Phản biện 1 3 TS. Nguyễn Ngọc Dương Phản biện 2 4 TS. Nguyễn Thế Khải Ủy viên 5 TS. Võ Tấn Phong Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG QLKH – ĐTSĐH Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày 26 tháng 04 năm 2017 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Trần Thanh Phong Giới tính: Nam Ngày 24 tháng 04 năm sinh: 1981 Nơi sinh: Long An Chuyên ngành: Quản Trị kinh doanh MSHV: 1541820099 I- Tên đề tài: Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – chi nhánh Bến Lức. II- Nhiệm vụ và nội dung: - Mục tiêu cụ thể: + Hệ thống hóa cơ sơ lý luận về quản trị RRTD tại ngân hàng thương mại. + Phân tích thực trạng phòng ngừa và hạn chế RRTD tại Ngân hàng TMCP Công Thương Chi nhánh Bến Lức + Xác định các yếu tố tác động đến RRTD của khách hàng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Chi nhánh Bến Lức. + Trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp hạn chế RRTD tại Vietinbank- CN Bến Lức. III- Ngày giao nhiệm vụ: 24/09/2016 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 31/03/2017 V- Cán bộ hướng dẫn: GS. TS. Võ Thanh Thu CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) (Họ tên và chữ ký)
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Trần Thanh Phong
ii LỜI CÁM ƠN Trong quá trình học chương trình cao học ngành Quản Trị kinh doanh tại trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh và nghiên cứu viết luân văn tốt nghiệp, tôi đã nhân được sự hỗ trợ, động viên từ trường học, cơ quan, gia đình và bạn bè. Tôi xin chân thành gửi lời cám ơn tới: Quý Thầy, Cô trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh đã truyền đạt những kiến thức trong suốt thời gian mà tôi được học tại trường, đặc biệt là sự tận tâm, tận tình của GS. TS. Võ Thanh Thu đã dành nhiều thời gian hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Ngoài ra, tôi xin chân thành cám ơn tới Lãnh đạo đơn vị, các anh chị em đồng nghiệp đã quan tâm và giúp đỡ tôi hoàn thành luân văn này. Gia đình, bạn bè và những người đã động viên, hỗ trợ và là chỗ dựa tinh thần, chia sẽ khó khăn trong quá trình tôi thực hiện luận văn này. Trong quá trình hoàn tất đề tài, mặc dù đã có tham khảo nhiều tài liệu, tham khảo nhiều ý kiến đóng góp, tích lũy kinh nghiệm thực tiễn, song thiếu sót là điều không thể tránh khỏi. Rất mong nhân được sự đóng góp quý báu của Thầy, Cô, đồng nghiệp và các bạn. Xin chân thành cám ơn. Tác giả: Trần Thanh Phong
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CÁM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ............................................................................ vii LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................1 1. Ý nghĩa của đề tài: ...............................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu: ...........................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: ......................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu: ....................................................................................3 5. Đóng góp của luận văn ........................................................................................4 6. Kết cấu luận văn: .................................................................................................4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN .................................5 1.1. Tổng quan về rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại: ...............................5 1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng: .............................................................................5 1.1.2. Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng ngân hàng: ...................................6 1.1.3. Sự cần thiết phải hạn chế rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại. ...10 1.2. Đo lường rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại. ......................................12 1.3. Mô hình đánh giá rủi ro tín dụng từ phía khách hàng: ...................................13 1.3.1. Mô hình chỉ số Z (Z Credit scoring Model). ...............................................13 1.3.2. Mô hình điểm số tín dụng tiêu dùng............................................................15 1.3.3. Mô hình đánh giá khả năng tổn thất tín dụng dựa trên hệ thống cơ sở dữ liệu đánh giá nội bộ IRB........................................................................................16 1.3.4. Mô hình Binary Logistic .............................................................................17 1.4. Lược khảo các nghiên cứu liên quan: .............................................................18 1.4.1. Nghiên cứu trong nước: ...............................................................................18 1.4.2. Nghiên cứu nước ngoài ...............................................................................20 1.5. Mô hình nghiên cứu đề xuất: ..........................................................................22 1.5.1. Lý thuyết mô hình. ......................................................................................22
iv 1.5.2. Các biến đưa vào mô hình. ..........................................................................24 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1: .....................................................................................28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH BẾN LỨC.................................................29 2.1. Thực trạng hoạt động tín dụng và rủi ro tín dụng tại Vietinbank- chi nhánh Bến Lức: ................................................................................................................29 2.1.1. Thực trạng hoạt động tín dụng tại Vietinbank – chi nhánh Bến Lức: .........29 2.1.2. Thực trạng rủi ro tín dụng tại Vietinbank – chi nhánh Bến Lức: ................31 2.1.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng tại Vietinbank – CN Bến Lức:.........33 2.2. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm các yếu tố ảnh hưởng tới rủi ro tín dụng của khách hàng tại Vietinbank- CN Bến Lức: .............................................................35 2.2.1. Rủi ro tín dụng đối với khách hàng Doanh nghiệp. ....................................35 2.2.2. Rủi ro tín dụng đối với khách hàng cá nhân................................................40 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2: .....................................................................................46 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VIETINBANK – CHI NHÁNH BẾN LỨC ..........................................................................................47 3.1. Nhóm giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng của Vietinbank – chi nhánh Bến Lức xuất phát từ nguyên nhân. .....................................................................................47 3.1.1. Nhóm giải pháp từ phía Ngân hàng.............................................................47 3.1.2. Nhóm giải pháp kiểm soát khách hàng vay vốn..........................................52 3.2. Các gợi ý quản trị xuất phát từ mô hình định lượng: .....................................53 3.2.1. Nhóm giải pháp kiểm soát đối với khách hàng doanh nghiệp ....................53 3.2.1.1. Xây dựng chính sách khách hàng trên cơ sở các yếu tố ảnh hưởng đến RRTD vay của khách hàng khách hàng rút ra từ mô hình định lượng. .................53 3.2.1.2. Hồ sơ tài chính phản ánh đúng thực tế .....................................................54 3.2.2. Nhóm giải pháp kiểm soát đối với khách hàng cá nhân ..............................55 3.2.2.1. Tăng cường công tác thu thập, xử lý thông tin khách hàng. ....................55 3.2.2.2. Nâng cao chất lượng phân tích, thẩm định hồ sơ vay. .............................55 3.2.2.3. Hoàn thiện công tác định giá tài sản đảm bảo. .........................................57 3.3.2 Các kiến nghị với các cơ quan Nhà nước .....................................................59
v KẾT LUẬN CHƯƠNG 3: .....................................................................................63 KẾT LUẬN ...............................................................................................................64 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................65
vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu STT Nghĩa đầy đủ viết tắt 1 TCTD Tổ chức tín dụng 2 NHTM Ngân hàng thương mại 3 RRTD Rủi ro tín dụng 4 NHNN Ngân hàng Nhà nước 5 Vietinbank Ngân hàng thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam 6 TSDB Tài sản đảm bảo 7 DN Doanh nghiệp 8 PD Xác suất khách hàng không trả được nợ 9 LGD Tỷ trọng tổn thất ước tính 10 Tổng dư nợ của khách hàng tại thời điểm khách hàng EAD không trả được nợ
vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: So sánh chỉ số Z’’ điều chỉnh với xếp hạng tín nhiệm của Standard & Poor ...........................................................................................................................14 Bảng 1.2. Những hạng mục và điểm số tín dụng trong tín dụng tiêu dùng tại các ngân hàng Mỹ. ...........................................................................................................15 Bảng 1.3. Diễn giải các biến trong mô hình 1...........................................................25 Bảng 1.4. Diễn giải các biến trong mô hình 2...........................................................26 Bảng 2.1: Dư nợ tín dụng của Vietinbank- CN Bến Lức giai đoạn 2014-2016. ......29 Bảng 2.2: Nợ quá hạn của Vietinbank - CN Bến Lức giai đoạn 2014-2016. ...........31 Bảng 2.3: Nợ xấu của Vietinbank- CN Bến Lức giai đoạn 2014-2016. ...................32 Bảng 2.4.Phân tích mô tả mẫu nghiên cứu................................................................36 Bảng 2.5. Kết quả hồi quy mô hình (1) .....................................................................37 Bảng 2.6. Mức độ phù hợp của mô hình. ..................................................................38 Bảng 2.7. Kỳ vọng về dấu .........................................................................................39 Bảng 2.8. Mức độ dự báo của mô hình .....................................................................39 Bảng 2.9. Thống kê mẫu theo độ tuổi và giới tính. ...................................................41 Bảng 2.10. Thống kê mẫu theo thu nhập và độ tuổi. ................................................42 Bảng 2.11. Kết quả hồi quy mô hình (2). ..................................................................43 Bảng 2.12. Mức độ giải thích mẫu của mô hình. ......................................................44 Bảng 2.13. So sánh kết quả về dấu với kỳ vọng dấu theo lý thuyết. ........................44 Bảng 2.14. Mức độ dự báo của mô hình ...................................................................45
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Ý nghĩa của đề tài: Trong những thập kỷ gần đây xu hướng tự do hoá, toàn cầu hoá kinh tế và quốc tế hoá các luồng tài chính đã làm thay đổi căn bản hệ thống ngân hàng. Sự phát triển của các thị trường tài chính quốc tế cho phép ngân hàng sử dụng vốn hiệu quả hơn. Thị trường được mở rộng, hoạt động kinh doanh trở lên phức tạp hơn, áp lực cạnh tranh giữa các ngân hàng trở lên gay gắt hơn cùng với mức độ rủi ro cũng tăng lên. Trong nền kinh tế thị trường, kinh doanh và rủi ro là hai phạm trù cặp đôi. Kinh tế thị trường làm đa dạng hoá các thành phần kinh tế, bình đẳng hoá hoạt động của các thành phần này và thúc đẩy cạnh tranh lẫn nhau. Rủi ro tuy là sự bất trắc gây ra mất mát thiệt hại, là sự bất trắc cụ thể liên quan đến một biến cố không mong đợi, song lại là hiện tượng đồng hành với các hoạt động kinh doanh trong cơ chế thị trường, trong quá trình cạnh tranh. Rủi ro xuất hiện ở những điểm yếu, kém hiệu quả, mất cân đối trong phát triển kinh tế. Trong điều kiện kinh tế thị trường, hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại cũng không nằm ngoài sự tác động trên. Thậm chí với hoạt động ngân hàng hầu như không có loại nghiệp vụ nào, không có loại dịch vụ nào của ngân hàng là không có rủi ro. Trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, tín dụng là hoạt động quan trọng nhất của các NHTM, bởi phản ánh hoạt động đặc trưng của Ngân hàng và chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng tài sản. Hoạt động này mang lại thu nhập lớn nhất song cũng mang lại rủi ro cao nhất cho Ngân hàng. Thực tế cho thấy, môi trường kinh doanh ngân hàng trong thời gian qua ngày càng trở nên khó khăn, lãi suất trên thị trường liên tục giảm gây áp lực lên hệ thống ngân hàng. Mặt khác, bản thân các ngân hàng cũng có sự cạnh tranh quyết liệt với nhau nên càng gây ra nhiều khó khăn, buộc các ngân hàng phải nới lỏng các yêu cầu khi cho vay cũng như cắt giảm lãi suất sẽ tạo ra nhiều nguy cơ rủi ro trong hoạt động tín dụng. Vì vậy, trong thời gian tới việc phòng ngừa và hạn chế RRTD là thực sự có ý nghĩa và luôn là một vấn đề trọng tâm đối với các NHTM. Tìm được các biện pháp phòng ngừa và hạn chế RRTD để tăng hiệu quả trong kinh doanh ngân hàng là mong muốn của tất cả các NHTM khi phải đối đầu với sự cạnh tranh
2 quyết liệt, giành giật thị phần để mang lại lợi nhuận. Bởi khi RRTD xảy ra sẽ ảnh hưởng đáng kể đến kết quả hoạt động cũng như khả năng cạnh tranh của ngân hàng. RRTD không chỉ gây những tổn thất về tài chính mà còn ảnh hưởng đến uy tín ngân hàng, làm giảm sút niềm tin của công chúng đối với cả hệ thống ngân hàng, đe dọa tới tính thanh khoản của hệ thống Ngân hàng. Do vậy, việc phòng ngừa và hạn chế RRTD, hạn chế nợ quá hạn, xử lý nợ quá hạn phát sinh là một yêu cầu cấp thiết, có vai trò quan trọng trong toàn bộ hoạt động quản lý của Ngân hàng. Là một ngân hàng hoạt động trên địa bàn huyện Bến Lức, tỉnh Long An, nguồn thu từ hoạt động tín dụng của Vietinbank - chi nhánh Bến Lức, chiếm 70% tổng thu nhập của Ngân hàng. Do đó, ban lãnh đạo Ngân hàng luôn coi quản trị nợ quá hạn là một trong những việc cần được giải quyết hàng đầu nhằm đưa ra những giải pháp phòng ngừa nợ quá hạn, góp phần tăng cường một cách toàn diện hiệu quả của hoạt động tín dụng ngân hàng, kết quả. Theo xu hướng trên, Vietinbank nói chung và Vietinbank - chi nhánh Bến Lức cần phát triển và nâng cao chất lượng tín dụng nhằm phát huy năng lực cạnh tranh, mang lại thu nhập, nâng cao sức cạnh tranh so với NHTM trong và ngoài nước. Nhận thức được điều đó, cùng với mong muốn sử dụng những kiến thức đã học cũng như các kết quả quan sát học hỏi từ thực tiễn hoạt động tác giả lựa chọn đề: “Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Chi nhánh Bến Lức.” là đề tài luận văn thạc sĩ. 2. Mục tiêu nghiên cứu: Luận văn có các mục tiêu nghiên cứu sau: - Hệ thống hóa cơ sơ lý luận về quản trị RRTD tại ngân hàng thương mại. - Phân tích thực trạng hoạt động tín dụng và RRTD tại Vietinbank - chi nhánh Bến Lức - Xác định, đo lường mức độ và chiều hướng của các yếu tố tác động đến RRTD của khách hàng tại Vietinbank - chi nhánh Bến Lức. - Trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp hạn chế RRTD tại Vietinbank - chi nhánh Bến Lức. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:  Đối tượng nghiên cứu: RRTD tại Vietinbank - chi nhánh Bến Lức
3  Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi thời gian: nghiên cứu được tiến hành thu thập số liệu trong 3 năm 2014 - 2016. Số liệu khảo sát để chạy mô hình được thu thập từ tháng 12/2016 đến tháng 01/2017. - Phạm vi không gian: đề tài nghiên cứu được thực hiện tại Vietinbank- chi nhánh Bến Lức. Tác giả thực hiện nghiên cứu RRTD của cả khách hàng cá nhân và khách hàng doanh nghiệp có quan hệ tín dụng với Vietinbank- chi nhánh Bến Lức. 4. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp phân tích tổng hợp được sử dụng để làm sáng tỏ cơ sở lý luận về quản trị RRTD tại NHTM nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu thứ nhất. Phương pháp thống kê, so sánh được sử dụng để điều tra, thu thập số liệu và phân tích thực trạng hoạt động tín dụng và RRTD tại Vietinbank- chi nhánh Bến Lức nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu thứ hai. Phương pháp định lượng được thực hiện thông qua mô hình hồi quy Binary Logistic để xác định các yếu tố tác động đến RRTD của khách hàng tại Vietinbank - chi nhánh Bến Lức nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu thứ ba. Nghiên cứu này được tác giả thực hiện thông qua hai bước nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng. Cụ thể: + Nghiên cứu định tính nhằm phân tích thực trạng rủi ro tín dụng đối với khách hàng vay vốn tại Vietinbank - chi nhánh Bến Lức và xác định các nguyên nhân chung dẫn đến rủi ro tín dụng. Việc phân tích này cho thấy bức tranh tổng thể về rủi ro tín dụng tại Vietinbank - chi nhánh Bến Lức. Kết quả nghiên cứu định tính được tác giả trình bày trong chương 2 là tiền đề để xây dựng các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong chương 3. + Trên cơ sở nghiên cứu định tính, nghiên cứu định lượng tiến hành phân tích các nguyên nhân cụ thể ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng đối với từng loại khách hàng cá nhân và khách hàng doanh nghiệp. Việc phân tích này cho thấy bức tranh cụ thể về các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng đối với từng loại khách hàng. Kết quả nghiên cứu định lượng được tác giả trình bày trong chương 2 là tiền đề để
4 xây dựng các gợi ý quản trị rủi ro tín dụng đối với từng loại khách hàng trong chương 3. 5. Đóng góp của luận văn Thứ nhất, bằng các phương pháp tổng hợp, so sánh, phân tích luận văn đã cung cấp một cái nhìn chung về thực trạng tình hình hoạt động tín dụng và RRTD tại Vietinbank – chi nhánh Bến Lức trong giai đoạn từ năm 2014 tới 2016. Thứ hai, xây dựng mô hình các yếu tố tác động đến RRTD của khách hàng tại Vietinbank – chi nhánh Bến Lức nhằm cung cấp một bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ này. Bài nghiên cứu lượng hóa tác động của các yếu tố tác động đến RRTD qua đó cho thấy sự biến động các yếu tố này dẫn đến RRTD trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại như thế nào. Thứ ba, thông qua kết quả nghiên cứu thực nghiệm, tác giả đề xuất giải pháp hạn chế RRTD tại Vietinbank – chi nhánh Bến Lức. 6. Kết cấu luận văn: Ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu về rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại cổ phần. Đưa ra các lý thuyết liên quan và các nghiên cứu đã được thực hiện để hình thành mô hình nghiên cứu và các giả thiết nghiên cứu về các yếu tố tác động đến RRTD của khách hàng tại NHTM. Chương 2: Thực trạng rủi ro tín dụng và kết quả nghiên cứu thực nghiệm tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – chi nhánh Bến Lức. Trình bày thực trạng RRTD và kết quả nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố tác động đến RRTD của khách hàng tại Vietinbank- chi nhánh Bến Lức giai đoạn 2014-2016. Chương 3: Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – chi nhánh Bến Lức. Đưa ra các giải pháp nhằm hạn chế RRTD tại Vietinbank- chi nhánh Bến Lức đối với các nhà quản lý ngân hàng.
5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN 1.1. Tổng quan về rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại: 1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng: Theo quan điếm truyền thống, rủi ro là những sự kiện có thể xảy ra làm cho mất mát tài sản hay làm phát sinh một khoản nợ, không thể đo lường được. Theo quan điếm hiện đại, rủi ro bao hàm nghĩa rộng hơn và có thể đo lường được, rủi ro không chỉ tính đến rủi ro tài chính mà còn phải tính đến rủi ro liên quan đến những mục tiêu hoạt động và mục tiêu chiến lược Theo Frank Knight: “rủi ro là sự bất chắc có thể đo lường được” (trích từ Peter S. Rose (2004)). Allan Willet lại cho rằng “rủi ro là sự bất chắc cụ thế liên quan đến việc xuất hiện một biến cố không mong đợi” (trích từ Peter S. Rose (2004)). Theo Peter S. Rose (2004), rủi ro đối với một ngân hàng có nghĩa là mức độ không chắc chắn liên quan tới một vài sự kiện. Nhìn chung, các quan điếm đều cho rằng rủi ro là những bất chắc, diễn ra bất ngờ, ngoài ý muốn của chủ thế. Theo Từ điển Tiếng Việt do Trung tâm từ điển học Hà Nội xuất bản năm 1995 thì “rủi ro là điều không lành, không tốt bất ngờ xảy đến”. Vậy theo cách hiểu chung nhất, Rủi ro là khả năng xảy ra các biến cố không lường trước, khi xảy ra sẽ làm cho kết quả thực tế khác với kết quả kỳ vọng. Hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp gắn liền với rủi ro. NHTM cũng là một doanh nghiệp hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ và dịch vụ ngân hàng, luôn phải đối đầu với vô vàn rủi ro. Đối với NHTM có các loại rủi ro cơ bản sau: RRTD, rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá, rủi ro thanh khoản... Trong đó, RRTD là một trong những loại rủi ro lâu đời nhất trong thị trường tài chính. RRTD cũng là loại rủi ro lớn nhất, thường xuyên xảy ra và gây hậu quả nặng nề đối với hoạt động của ngân hàng vì các khoản cho vay thường chiếm quá nửa giá trị tổng tài sản và tạo ra từ 1/2 đến 2/3 nguồn thu của ngân hàng. Vì vậy đòi hỏi mỗi ngân hàng phải có những giải pháp hữu hiệu mới có thể hạn chế, giảm thiểu những thiệt hại có thể xảy ra.
6 RRTD đã được nhiều nhà khoa học nghiên cứu và đưa ra nhiều quan niệm: Theo Thomas P.Fitch, RRTD là loại rủi ro xảy ra khi người vay không thanh toán được nợ theo thỏa thuận hợp đồng dẫn đến sai hẹn trong nghĩa vụ trả nợ. (Dictionnary of banking terms, Barrons Edutional Series, Inc,c 1997). Rủi ro tín dụng là rủi ro mà đối tác hoặc người giao ước sẽ không thực hiện được hợp đồng pháp lý. Nó tập trung vào rủi ro mà dòng tiền của tài sản sẽ không được trả đủ, theo điều khoản hợp đồng (Blaschke và cộng sự, 2001) Theo uỷ ban Basel (2009) thì: “rủi ro tín dụng là khả năng mà khách hàng vay hoặc bên đối tác không thực hiện được các nghĩa vụ của mình theo những điều khoản đã cam kết. Rủi ro thất thoát đối với một ngân hàng là sự vỡ nợ của người giao ước trong hợp đồng, trong đó sự vỡ nợ được xác định là bất kỳ sự vi phạm nghiêm trọng nào đối với nghĩa vụ hợp đồng khi hoàn trả nợ và lãi”. Tại Việt Nam, theo thông tư số 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013 của NHNN Việt Nam thì: “RRTD trong hoạt động ngân hàng là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết”. Qua các khái niệm trên ta có thể hiểu bản chất của RRTD là khả năng chủ thể vay vốn hay chủ thể tham gia hợp đồng tín dụng không thực hiện đúng với hợp đồng tín dụng đã cam kết với ngân hàng, tức là không trả đúng hạn hoặc không trả đầy đủ cả gốc và lãi của khoản vay cho ngân hàng làm cho ngân hàng phải gánh chịu tổn thất về tài chính, trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến thua lỗ, hoặc ở mức độ cao hơn là phá sản. RRTD gắn liền với hoạt động quan trọng nhất của NHTM là hoạt động tín dụng. Vì vậy, RRTD là một tất yếu luôn luôn tồn tại trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng, chỉ có thể tìm giải pháp hạn chế nó. Để làm được điều đó không những phải hiểu đầy đủ về RRTD mà còn phải hiểu sâu sắc tình hình kinh doanh thực tế của ngân hàng. 1.1.2. Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng ngân hàng:  Nguyên nhân từ phía ngân hàng: Một là, thông tin về khách hàng không đầy đủ, và không được cập nhật. Chứng từ lưu trữ sổ sách của ngân hàng về khách hàng như số dư tài khoản, lịch sử
7 của các khoản vay trước đây, các quan hệ thương mại của khách hàng và bạn hàng... chưa được cán bộ tín dụng thu thập đầy đủ và không được cập nhật thường xuyên thông tin về khách hàng. Bên cạnh đó, hiện nay các NHTM chưa xây dựng mối liên kết hỗ trợ thông tin về khách hàng với nhau. Thông tin về khách hàng không đầy đủ, chính xác dẫn đến việc quyết định cho vay không hợp lý và có thể không thu hồi được nợ vay. Hiện tượng thiếu thông tin này gọi là “thông tin không cân xứng”. Điều này đưa đến “sự lựa chọn đối nghịch” (adverse selection) và “rủi ro đạo đức” (moral hazard). Lựa chọn đối nghịch xảy ra trong quan hệ tín dụng khi khách hàng vay có nhiều khả năng tạo ra một kết cục không mong muốn (đối nghịch), tức là rủi ro không trả được nợ - là những người tích cực tìm vay nhất và do thông tin không cân xứng nên có nhiều khả năng được ngân hàng lựa chọn nhất. Thông tin không cân xứng có thể dẫn đến rủi ro đạo đức sau khi giao dịch. Đó là hiện tượng người vay sử dụng khoản tiền vay sai mục đích đã cam kết với ngân hàng. Hai là, chính sách và quy trình cho vay chưa hợp lý, còn nhiều bất cập như: thiếu bộ phận chuyên trách có trình độ chuyên môn theo dõi, quản lý rủi ro, quản lý hạn mức tín dụng tối đa cho từng khách hàng, chưa có dự báo cần thiết cho từng thời kỳ, đầu tư tín dụng vào nhiều dự án lớn, tỷ trọng cho vay dài hạn cao trong khi đó nguồn cho dài hạn thấp, đặt mục tiêu lợi nhuận cao quá mức so với khả năng của bản thân. RRTD có thể xuất phát từ tất cả các khâu của quá trình cấp tín dụng của NHTM bao gồm: giai đoạn trước khi cho vay, giai đoạn giải ngân và giai đoạn quản lý khoản vay. Ở giai đoạn trước khi cho vay, việc không chấp hành nghiêm túc chế độ tín dụng, điều kiện cho vay, không xem xét đánh giá đúng khoản vay sẽ dẫn đến RRTD trong tương lai. Trong giai đoạn giải ngân và giai đoạn quản lý khoản vay thì việc giải ngân không tuân thủ điều kiện, có sự nới lỏng trong quá trình giám sát sau khi cho vay, công tác kiểm soát nội bộ còn lỏng lẻo. Kiểm soát nội bộ có điểm mạnh hơn thanh tra Nhà nước ở tính thời gian vì nó nhanh chóng, kịp thời ngay từ khi phát sinh vấn đề và tính sâu sát của kiểm soát viên, do việc kiểm tra được thực hiện thường xuyên cùng với công việc kinh doanh nhưng chưa được quan tâm đúng mức. Ba là, chất lượng cán bộ tín dụng thể hiện thông qua trình độ nghiệp vụ, năng lực và đạo đức còn hạn chế. Cán bộ tín dụng phải làm việc với nhiều khách
8 hàng ở nhiều lĩnh vực kinh doanh khác nhau, nhiều vùng lãnh thổ, thậm chí nhiều quốc gia khác nhau, vì vậy để đánh giá tốt khách hàng ngoài kiến thức về tín dụng họ phải có kiến thức về các lĩnh vực kinh doanh khác nhau, thường xuyên cập nhật thông tin về kinh tế, xã hội, pháp luật. Trình độ nghiệp vụ và năng lực của cán bộ tín dụng yếu kém như sự hạn chế trong quá trình thẩm định dự án, phân tích đánh giá khách hàng, không có khả năng dự báo các vấn đề liên quan đến khách hàng là kết quả của những quyết định cho vay không hợp lý, đầu tư vào những dự án kém hiệu quả. Ngoài ra, một số cán bộ tín dụng chưa nhận thức hết vai trò quan trọng của nghiệp vụ tín dụng nên làm ẩu, thiếu tinh thần trách nhiệm thậm chí cố tình làm sai quy trình tín dụng để nhận những khoản lợi từ khách hàng, đạo đức CBTD sa sút, quá nhấn mạnh đến lợi nhuận và chỉ tiêu đặt ra. Bốn là, rủi ro xuất phát từ TSĐB của khách hàng vay. TSĐB là tài sản thuộc sở hữu của người đi vay dùng để cầm cố, thế chấp cho ngân hàng. Một TSĐB phải thỏa mãn 3 điều kiện: dễ định giá, quyền sở hữu hợp pháp, có tính khả mại (khả năng chuyển nhượng trên thị trường) cao. Tuy nhiên, TSĐB có thể bị suy giảm giá trị do giá cả thị trường biến động theo chiều hướng bất lợi (chẳng hạn như thị trường bất động sản đóng băng hay có xu hướng giảm) hoặc do bản thân tài sản trong quá trình sử dụng bị hao mòn lớn hơn dự kiến. Ngoài ra, ngân hàng có thể gặp khó khăn trong việc tiếp cận, nắm giữ và xử lý TSĐB. Bên cạnh đó, TSĐB có vấn đề tranh chấp pháp lý như: tài sản được đem đảm bảo cho nhiều khoản nhưng không có sự thống nhất phân chia quyền hạn trên tài sản đó. Đối với trường hợp bảo lãnh, đây là sự đảm bảo gián tiếp có ba bên tham gia trong đó bên thứ ba, tức là bên bảo lãnh đồng ý chịu trách nhiệm về khoản nợ của bên thứ hai là khách hàng của ngân hàng khi người này không trả được nợ cho bên thứ nhất là ngân hàng. Vấn đề chủ yếu là dù ngân hàng có cố gắng giải thích về trách nhiệm trả nợ tiềm tàng đến đâu thì người bảo lãnh cũng không bao giờ chờ đợi sẽ bị gọi đến trả tiền. Ngân hàng khó có thể thuyết phục họ trả tiền, và thực tế hầu hết các trường hợp ngân hàng đều phải khởi kiện ra tòa.  Nguyên nhân từ phía người đi vay: Các nguyên nhân dẫn đến RRTD thuộc nhóm này chủ yếu bao gồm:
9 Thứ nhất, năng lực quản trị điều hành của khách hàng vay vốn còn hạn chế: Khách hàng có ý muốn trả nợ nhưng đang gặp khó khăn về tài chính tạm thời do những yếu tố khách quan ngoài ý muốn của khách hàng. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này nhưng chủ yếu vẫn là do khả năng quản lý kinh doanh của khách hàng còn kém hiệu quả. Có một thực tế là khi khách hàng vay tiền của Ngân hàng để mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh đa phần là tập trung vốn đầu tư về tài sản vật chất chứ ít khách hàng nào mạnh dạn đổi mới cung cách quản lý, đầu tư cho bộ máy giám sát kinh doanh, tài chính, kế toán theo đúng chuẩn mực. Quy mô kinh doanh phình ra quá to so với tư duy quản lý là nguyên nhân dẫn đến sự phá sản của phương án sản xuất kinh doanh đầy khả thi mà lẽ ra nó phải thành công trên thực tế. Thêm vào đó, do hạn chế về kiến thức kinh doanh nên khi lập các phương án kinh doanh, các dự án đầu tư, khách hàng đã không tính đến những biến động của thị trường, đưa ra những phương án kinh doanh không hiệu quả, quản lý vốn lỏng lẻo nên bị các đơn vị khác chiếm dụng vốn quá nhiều, đầu tư dàn trải không hiệu quả, dẫn đến làm ăn thua lỗ, không trả được nợ cho Ngân hàng. Cụ thể như: - Do không nắm bắt kịp thời sự thay đổi về thị trường cung cấp nguyên vật liệu, giá cả nguyên vật liệu lên xuống thất thường, thay đổi có chiều hướng bất lợi cho khách hàng. Khi lập dự án không tính hết những biến động thị trường, không đánh giá đúng đối thủ cạnh tranh dẫn đến thua lỗ. - Máy móc thiết bị, kỹ thuật lạc hậu, không thay đổi kịp theo sự phát triển khoa học kỹ thuật hiện đại nên khách hàng đã sản xuất ra những sản phẩm không phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng, không đạt được các yêu cầu về tiêu chuẩn, thị trường dẫn đến sản phẩm không bán được làm cho thị trường tiêu thụ bị thu hẹp. Khi thị trường tiêu thụ giảm thì khách hàng phải giảm sản lượng, nếu không hàng hóa tồn kho sẽ tăng lên. Sản lượng giảm, định phí không giảm, giá thành tăng, đến một lúc nào đó sản lượng đầu vào sẽ thấp hơn sản lượng hòa vốn làm cho khách hàng bị thua lỗ. Trên thực tế, 30% khách hàng phá sản là do khả năng điều hành của lãnh đạo yếu kém