Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý cơ sở vật chất ở trường Đại học Tiền Giang

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

834
lượt xem 158
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý cơ sở vật chất ở trường Đại học Tiền Giang đưa ra cơ sở lý luận; thực trạng và giải pháp cho việc quản lý cơ sở vật chất ở trường Đại học Tiền Giang. Mời các bạn tham khảo để nắm bắt nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý cơ sở vật chất ở trường Đại học Tiền Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Phan Văn Ngoạn THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC TIỀN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Phan Văn Ngoạn THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC TIỀN GIANG Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VÕ THỊ BÍCH HẠNH Thành phố Hồ Chí Minh – 2013
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu, Quý Thầy, Cô Phòng Sau Đại học, Khoa Tâm lý – Giáo dục Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh. Quý Thầy, Cô đã trực tiếp giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và viết luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Ban Giám Hiệu, Quý Thầy, Cô Trường Đại học Tiền Giang, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã động viên khích lệ để tôi hoàn thành luận văn. Đặc biệt, lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất tới Tiến sỹ Võ Thị Bích Hạnh, Người đã hết sức tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã hết sức cố gắng nhưng luận văn của tôi không thể tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong nhận được sự chỉ dẫn, đóng góp quý báu của Quý Thầy, Cô, bạn bè và đồng nghiệp. Một lần nữa xin chân thành biết ơn! Thành phố Hồ Chí Minh – 2013 Tác giả Phan Văn Ngoạn
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng và sơ đồ PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI...............................................................4 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ....................................................................................4 1.1.1. Ở nước ngoài ..................................................................................................4 1.1.2. Ở Việt Nam ....................................................................................................6 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài ..................................................................8 1.2.1. Khái niệm quản lý ..........................................................................................8 1.2.2. Quản lý giáo dục ..........................................................................................10 1.2.3. Quản lý trường học (QLTH) ........................................................................11 1.2.4. Các chức năng quản lý .................................................................................12 1.2.5. Khái niệm về cơ sở vật chất trong trường đại học .......................................16 1.2.6. Chủ thể quản lý cơ sở vật chất .....................................................................17 1.3. Lý luận về cơ sở vật chất trong trường đại học ..................................................20 1.3.1. Vị trí, vai trò của cơ sở vật chất trong trường đại học .................................20 1.3.2. Nguyên tắc và cách thức sử dụng cơ sở vật chất trong trường đại học .......22 1.3.3. Mua sắm và xây dựng .................................................................................23 1.3.4. Sử dụng và bảo quản ....................................................................................24 1.3.5. Thanh lý và thay thế .....................................................................................25 1.3.6. Bảo trì và sửa chữa .......................................................................................26 1.4. Nội dung quản lý cơ sở vật chất ........................................................................28 1.4.1. Kế hoạch hóa việc quản lý cơ sở vật chất ....................................................30 1.4.2. Tổ chức chỉ đạo thực hiện việc quản lý cơ sở vật chất ................................31 1.4.3. Kiểm tra đánh giá việc quản lý cơ sở vật chất ............................................31
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC TIỀN GIANG .....................................................................................................33 2.1. Khái quát về Trường Đại học Tiền Giang ..........................................................33 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ...............................................................33 2.1.2. Cơ cấu tổ chức..............................................................................................34 2.1.3 Cơ cấu đội ngũ cán bộ viên chức ..................................................................36 2.1.4. Cơ cấu ngành nghề và quy mô đào tạo ........................................................37 2.1.5. Cơ sở vật chất, trang thiết bị ........................................................................37 2.1.6. Cơ chế quản lý tài chính...............................................................................38 2.2. Công cụ và các mẫu khảo sát ..............................................................................39 2.2.1. Mục đích khảo sát ........................................................................................39 2.2.2. Công cụ khảo sát .........................................................................................39 2.2.3. Đối tượng và nội dung khảo sát ...................................................................39 2.2.4. Cách thu thập và xử lý số liệu ......................................................................39 2.3. Thực trạng cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang ...................................40 2.3.1. Thực trạng các hạng mục công trình của cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang ....................................................................................................40 2.3.2. Sự bố trí các khối công trình ........................................................................42 2.3.3. Kết quả sử dụng cơ sở vật chất ....................................................................44 2.3.4. Tình hình bảo quản cơ sở vật chất tại Trường Đại học Tiền Giang ............45 2.3.5. Đánh giá thực trạng cơ sở vật chất tại Trường Đại học Tiền Giang ............47 2.4. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang ......................49 2.4.1. Nhận thức về các nội dung quản lý cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang 49 2.4.2. Thực trạng kế hoạch hóa công tác quản lý cơ sở vật chất ở Trường ĐHTG ......................................................................................................................52 2.4.3. Thực trạng công tác tổ chức và chỉ đạo thực hiện kế hoạch quản lý cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang ..............................................................54 2.4.4. Thực trạng kiểm tra việc thực hiện công tác quản lý cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang ......................................................................................56
2.5. Đánh giá thực trạng quản lý cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang.......59 Chương 3. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC TIỀN GIANG .........................................................................61 3.1. Cở sở đề xuất các biện pháp ...............................................................................61 3.1.1. Cơ sở về pháp lý ...........................................................................................61 3.1.2. Cơ sở về thực tiễn ........................................................................................63 3.2. Các nhóm biện pháp đề xuất ...............................................................................63 3.2.1. Nhóm biện pháp về công tác kế hoạch – tài chính ......................................63 3.2.2. Nhóm biện pháp về công tác xây dựng cơ bản ............................................67 3.2.3. Nhóm Biện pháp về tổ chức bộ máy và cán bộ quản lý cơ sở vật chất trường học ................................................................................................................70 3.2.4. Mối quan hệ giữa các nhóm biện pháp .......................................................74 3.3. Nhóm các biện pháp bổ sung ..............................................................................75 3.3.1. Nâng cao nhận thức bảo quản và sử dụng cơ sở vật chất cho cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên ....................................................................................75 3.3.2. Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất một cách trọng tâm, trọng điểm cho các bộ môn, các ngành đào tạo một cách hợp lý .....................................................75 3.3.3. Thực hiện quy trình quản lý cơ sở vật chất (mua sắm, lắp đặt, sử dụng, bảo dưỡng, kiểm tra) ...........................................................................................77 3.3.4. Phân cấp quản lý đầy đủ hơn cho các đơn vị, các khoa, các trung tâm .......78 3.3.5. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các đơn vị trong việc quản lý sử dụng cơ sở vật chất của nhà trường ................................................................................79 3.4. Khảo cứu tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .................................79 3.4.1. Khảo cứu tính cần thiết của các biện pháp...................................................80 KẾT LUẬN & KIẾN NGHỊ .......................................................................................85 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................92 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Cán bộ CB Cán bộ giáo dục CBGD Cán bộ quản lý CBQL Cao đẳng CĐ Cơ sở vật chất CSVC Cơ sở vật chất kỹ thuật CSVC-KT Điểm trung bình ĐTB Đại học Tiền Giang ĐHTG Giáo dục GD Giáo dục và Đào tạo GD&ĐT Giảng viên GV Hành chính tổng hợp HC-TH Kế hoạch tổ chức KH-TC Kế hoạch tài vụ KH-TV Nhà xuất bản NXB Nghiên cứu khoa học NCKH Phương tiện kỹ thuật giáo dục PTKTGD Quản lý QL Quản trị thiết bị QTTB Quản lý giáo dục QLGD Quản lý dự án QLDA Sinh viên SV Thiết bị dạy học TBDH Trung cấp chuyên nghiệp TCCN Trung học cơ sơ THCS Trung học phổ thông THPT Xã hội XH Xây dựng cơ bản XDCB
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ Bảng 1.1. Phân công nhiệm vụ sử dụng và bảo quản cơ sở vật chất .........................25 Bảng 1.2. Chức năng quản lý cơ sở vật chất trường học ...........................................30 Bảng 2.1. Cơ cấu đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên ............................................37 Bảng 2.2. Số lượng cán bộ quản lý, giảng viên và nhân viên được khảo sát .............40 Bảng 2.3. Tình hình các hạng mục công trình Trường ĐHTG .................................41 Bảng 2.4. Kết quả bố trí các khối công trình..............................................................43 Bảng 2.5. Kết quả việc sử dụng cơ sở vật chất ..........................................................44 Bảng 2.6. Tình hình bảo quản cơ sở vật chất tại trường Đại học Tiền Giang............45 Bảng 2.7. Nguyên nhân của thực trạng cơ sở vật chất ...............................................49 Bảng 2.8. Nhận thức tầm quan trọng từng nội dung quản lý của Hiệu trưởng đối với công tác quản lý cơ sở vật chất ở trường Đại học Tiền Giang ..................50 Bảng 2.9. Kết quả xây dựng kế hoạch quản lý cơ sở vật chất....................................52 Bảng 2.10. Kết quả tổ chức và chỉ đạo thực hiện kế hoạch .........................................54 Bảng 2.11. Kết quả kiểm tra thực hiện kế hoạch quản lý cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang...........................................................................................57 Bảng 3.1. Tính cần thiết của ba nhóm biện pháp .......................................................80 Bảng 3.2. Tính khả thi của ba nhóm biện pháp ..........................................................83 Sơ đồ 1.1. Quá trình quản lý .......................................................................................10 Sơ đồ 1.2. Quan hệ giữa các chức năng quản lý .........................................................16 Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức của Trường Đại học Tiền Giang .......................................34 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các nhóm biện pháp ......................................................74
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thực hiện chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam, cùng với những giải pháp đổi mới về nội dung chương trình, phương pháp dạy và học, Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa X tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng chỉ ra rằng: “Tiếp tục phát triển và nâng cấp cơ sở vật chất – kỹ thuật cho các cơ sở giáo dục, đào tạo. Đầu tư hợp lý, có hiệu quả, xây dựng một số cơ sở giáo dục, đào tạo đạt trình độ quốc tế.” [8 tr 62] Từ đó, có thể khẳng định rằng cơ sở vật chất (CSVC) trường học là một trong những điều kiện quan trọng góp phần bảo đảm chất lượng dạy học của nhà trường. Thật vậy, bên cạnh các điều kiện đảm bảo cho họat động đào tạo như đội ngũ giảng viên, chương trình học tập, môi trường giáo dục,... Các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng hiệu quả của việc dạy học phụ thuộc một phần vào trình độ CSVC của nhà trường. Chính vì vậy, giáo dục nước ta “Không thể đào tạo con người theo yêu cầu nếu không có cơ sở vật chất - kỹ thuật tương ứng.” [7 tr 5] Cơ sở vật chất – kỹ thuật (CSVC-KT) là yếu tố tác động trực tiếp đến quá trình dạy học và góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Nhận thức được tầm quan trọng của CSVC và việc quản lý CSVC, trong quá trình hình thành và phát triển, Trường Đại học Tiền Giang (ĐHTG) luôn được sự quan tâm đặc biệt của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh và lãnh đạo ngành trong việc xây dựng mới CSVC, tăng cường trang thiết bị hiện đại, đáp ứng bước đầu nhu cầu học tập, nghiên cứu, thực tập, thực hành của gần 12.000 sinh viên. Bên cạnh đó, công tác quản lý của nhà trường cũng không ngừng được kiện toàn với việc hình thành các tổ chức, xây dựng quy trình quản lý. Tuy nhiên, sau 07 năm sử dụng, một số nhà xưởng, máy móc, thiết bị đã lạc hậu, xuống cấp. Vì vậy, để đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo, công tác quản lý CSVC ở Trường ĐHTG càng được đặt ra một cách cấp thiết. Xuất phát từ yêu cầu và thực tiễn quản lý CSVC hiện tại của nhà trường, chúng tôi chọn và nghiên cứu đề tài: “Thực trạng quản lý cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang”
2 2. Mục đích nghiên cứu Khảo sát thực trạng quản lý CSVC, từ đó đề ra những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý CSVC ở Trường ĐHTG. 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý các hoat động ở Trường ĐHTG. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Thực trạng quản lý CSVC ở Trường ĐHTG. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý CSVC của Trường ĐHTG đã đạt được một số kết quả: Tổ chức và chỉ đạo thực hiện công tác quản lý CSVC, kiểm tra việc sử dụng CSVC. Tuy vậy, trong công tác quản lý này cũng còn một số hạn chế trong công tác kế hoạch hóa, hoặc phân cấp quản lý,...Vì thế, nếu khảo sát đúng được thực trạng thì sẽ đề xuất được một số biện pháp quản lý cải thiện công tác quản lý nêu trên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về CSVC và quản lý CSVC ở trường học. 5.2. Khảo sát và phân tích thực trạng CSVC và công tác quản lý CSVC ở Trường ĐHTG. 5.3. Đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý CSVC ở Trường ĐHTG. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận Trong quá trình nghiên cứu chúng tôi luôn dựa trên các quan điểm hệ thống - cấu trúc, lịch sử, thực tiễn như sau: 6.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc Cơ sở vật chất và những biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng CSVC ở Trường ĐHTG sẽ được nghiên cứu theo quan điểm hệ thống gồm nhiều yếu tố hợp thành và mối quan hệ tác động biện chứng giữa chúng và các hệ thống khác. Quan điểm này được vận dụng trong nghiên cứu lý thuyết và nghiên cứu thực tiễn
3 cũng như trong đề ra biện pháp. Trong đó, công tác quản lý CSVC của nhà trường là một hệ thống đồng bộ với các nội dung quản lý khác. 6.1.2. Quan điểm lịch sử Đối tượng nghiên cứu sẽ được xem xét trên cơ sở quan điểm lịch sử, cụ thể của Chủ nghĩa Mác - Lê nin. Cụ thể là CSVC được đặt trong giới hạn của một trường đại học (ĐH) do địa phương quản lý nên vốn đầu tư xây dựng CSVC, mua sắm trang thiết bị gặp nhiều khó khăn, đồng thời các trường ĐH chưa được giao quyền tự chủ một cách thực sự. 6.1.3. Quan điểm thực tiễn Việc nghiên cứu CSVC và quản lý CSVC ở Trường ĐHTG cũng như việc đề ra biện pháp tăng cường quản lý CSVC, đều xuất phát từ việc đánh giá đúng thực trạng CSVC và quản lý CSVC trong 07 năm qua. Đồng thời đáp ứng yêu cầu thực tiễn bức xúc đang đặt ra hiện nay là nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. 6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 6.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống những vấn đề lý luận và các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài qua sách, báo và tài liệu tham khảo. 6.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Tìm hiểu thực trạng về một số vấn đề có liên quan đến đề tài nghiên cứu bằng hệ thống câu hỏi có liên quan đến nội dung quản lý CSVC ở trường ĐHTG. 6.2.2.2. Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát ở trường ĐHTG để thu thập thông tin liên quan đến đề tài nghiên cứu. 6.2.2.3. Phương pháp toán thống kê: Xử lí kết quả điều tra bằng phương pháp tính phần trăm (%) và tính giá trị trung bình nhằm phân tích, đánh giá thực trạng để làm cơ sở đề ra biện pháp thích hợp.
4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Ở nước ngoài Hiện nay các nước trên thế giới đều có khuynh hướng hoàn thiện CSVC trường học nhằm đáp ứng tích cực và phù hợp với sự hiện đại hóa nội dung, phương pháp và hình thức dạy học. Tùy theo hoàn cảnh kinh tế, kỹ thuật và xã hội, mỗi nước có một hướng nghiên cứu và phát triển CSVC trường học riêng. Các nước có nền kinh tế phát triển đều quan tâm và đầu tư thoả đáng cho CSVC của trường học nói chung và CSVC của trường ĐH nói riêng. Từ diện tích khuôn viên của nhà trường đến phòng học, phòng thí nghiệm, thư viện, xưởng trường đã đáp ứng cho nhu cầu giáo dục mỗi nước. Ở Nga, Hà Lan người ta chú ý đến việc trang bị những phương tiện truyền thống cho các phòng học bộ môn. Ở Đức, Ba Lan, Pháp, Nhật, Hàn Quốc, Singapore... là những nước đầu tư rất nhiều cho việc trang bị CSVC đầy đủ và hiện đại, nhất là các phương tiện nghe nhìn. Ở Mỹ, có giai đoạn phổ biến là dùng máy thay cho giáo viên trong giảng dạy, nên việc nghiên cứu và trang bị các phương tiện hiện đại rất quan trọng,…[19] Khi đề cập đến vấn đề quản lý giáo dục đào tạo đại học thì tất yếu phải nghĩ đến hoạt động quản lý, trong đó có hoạt động quản lý cơ sở vật chất của nhà trường, bao gồm các thành tố có mối quan hệ chặt chẽ, tương tác với nhau trong hoạt động quản lý của nhà trường. Thực tiễn đã chứng minh rằng, nếu hoạt động quản lý không tốt thì quá trình GD&ĐT trong nhà trường cũng không đạt được những mục tiêu mong muốn. Ngược lại, mục đích, mục tiêu GD&ĐT của nhà trường đạt được một cách tốt đẹp, thì trong đó có sự đóng góp lớn của hoạt động quản lý, từ Ban Giám hiệu đến các đơn vị, cá nhân và các lực lượng liên đới trong nhà trường. Do đó nghiên cứu, bàn luận đến vấn đề quản lý giáo dục đào tạo đại học, quản lý CSVC của trường đại học đã đựợc nhiều học giả trên thế giới quan tâm, thể hiện rải rác trong những tác phẩm của mình, nhưng chưa trở thành một hệ thống lý luận chặt chẽ, đầy đủ.
5 Trên cơ sở lý luận của học thuyết Mác Lênin và thực tiễn xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên, các nhà khoa học Liên Xô cũ đã xây dựng nền khoa học quản lý giáo dục nói chung, quản lý giáo dục đại học nói riêng trên nền tảng của chủ nghĩa nhân văn, nhằm GD&ĐT con người phát triển toàn diện trong tập thể, bằng tập thể, và tập thể, kết hợp sự tôn trọng nhân cách và yêu cầu đối với mọi cá nhân. Vào những năm của thế kỷ XX, khi thế giới chuyển sang nền kinh tế đại công nghiệp với kinh tế tri thức, thì các học thuyết, các công trình nghiên cứu về quản lý nói chung, quản lý giáo dục nói riêng đã tăng tốc phát triển. Có thể kể tên một số tác phẩm như: quản lý công nghiệp với quản lý tổng quát của Henry Fayol (1841-1925), những nguyên tắc khoa học quản lý của F.W.Taylo (1856-1915), các nhu cầu của con người trong hoạt động quản lý của A.Maslow (1908-1970), mối quan hệ của con người trong hoạt động quản lý của Elton Mayo (1880-1949), ... Những năm cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI, với xu thế hội nhập, toàn cầu hóa, một số học thuyết với công trình nổi tiếng của các học giả trên thế giới như cuốn Những vấn đề cốt yếu về quản lý của 3 học giả người Mỹ là: Hanold Koontz, Cyril O'Dennell, Heinz Weilnrich đã được dịch và xuất bản phổ biến rộng rãi ở Việt Nam (1992). Đặc biệt là những học thuyết mới về mối quan hệ chặt chẽ giữa kinh tế và giáo dục như lý thuyết Tư bản con người của Theodor Shoulz (giải thưởng Nobel 1979), lý thuyết về Năng suất xã hội, năng suất lao động trên cơ sở phát triển tổng hòa nhân cách con người trong sự giáo dục, đào tạo thường xuyên, liên tục của Gary Becker (giải thưởng Nobel 1992). Các quan điểm giáo dục và quản lý giáo dục theo chủ nghĩa thực, song "Lấy học sinh làm trung tâm" của John Dewey(1859-1952) được vận dụng phổ biến ở Mỹ và các nước Châu Âu cũng đã được các nhà khoa học giáo dục Việt Nam quan tâm nghiên cứu, lựa chọn và vận dụng linh hoạt vào thực tiễn giáo dục ở Việt Nam trong những năm gần đây để xây dựng những môn học mới: khoa học, kinh tế học, giáo dục học, quản lý giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân. Các nhà khoa học Madelive, Robin Hanter đã viết tác phẩm Làm chủ phương pháp giảng dạy. Lecneia đưa ra nguyên lý về dạy học nêu vấn đề trong giáo dục đào
6 tạo, M.I Kondakop với tác phẩm Cơ sở lý luận của khoa học quản lý giáo dục. Brent davies and Linda Ellinson năm 2005 đã cho ra đời tác phẩm Lãnh đạo nhà trường thế kỷ XXI, Bikas Sanyal với tác phẩm Quản lý trường đại học trong giáo dục đại học (2003), Pam Rôbins, Harvay B.Alvif với Cẩm nang dành cho Hiệu trưởng; Chiến lược và lời khuyên thực tế giúp công việc hiệu quả hơn (2004, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội) và nhiều tác phẩm khác đã đề cập và nghiên cứu về giáo dục đại học về quản lý giáo dục đại học dưới góc độ phản ảnh khác nhau. Đặc biệt là từ khi môn kinh tế học giáo dục ra đời vào đầu thế kỷ XX, các nhà khoa học nổi tiếng như viện sĩ người Nga XG Strumilin, nhà kinh tế học người Anh Alfred Marshall đều cho rằng đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển con người, là đầu tư cho xã hội và đem lại lợi nhuận “Nếu đầu tư một đồng rúp vào giáo dục thì sau 5 năm sẽ sinh lợi thành 4 rúp”. Như vậy là không như những năm dài trước đây, người ta coi đầu tư cho giáo dục là đầu tư đơn thuần cho phúc lợi xã hội. Từ những hệ thống lý luận và các quan điểm về mối quan hệ tương tác giữa kinh tế và giáo dục đã góp phần phát triển khoa học quản lý giáo dục ngày càng phong phú, đa dạng. Thực trạng và kinh nghiệm trong việc nghiên cứu, thiết kế CSVC trường học ở các nước là một trong những cơ sở thực tiễn quan trọng giúp chúng ta trong việc nghiên cứu, thiết kế và định hướng hệ thống CSVC trường học ở Việt Nam. 1.1.2. Ở Việt Nam Ở Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu về quản lý CSVC trường học như: - “Các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất – kỹ thuật phục vụ cho việc dạy-học ở trường THPT công lập TP.HCM” của tác giả Trần Quốc Bảo [1]. Tác giả khảo sát phân tích thực trạng quản lý CSVC- KT ở một số trường THPT tại TP.HCM, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng CSVC-KT phục vụ cho việc dạy-học ở trường THPT công lập tại TP.HCM. - “Thực trạng quản lý CSVC ở các trường trung học cơ sở huyện Vĩnh Thạnh thành phố Cần Thơ” của tác giả Vương Ngọc Lê. Tác giả khảo sát thực trạng quản lý
7 CSVC tại các trường THCS ở huyện Vĩnh Thạnh, phân tích nguyên nhân và đề xuất giải pháp quản lý tốt hơn cho các trường ở Vĩnh Thạnh. [21] Về lĩnh vực quản lý trường học cũng đã có một số công trình nghiên cứu đề cập đến các phương pháp tổ chức và quản lý nhà trường ở mọi lĩnh vực giảng dạy, học tập, hướng nghiệp, CSVC trường học,… ví dụ như : - Tác giả Nguyễn Văn Lê với công trình “Khoa học quản lý nhà trường”, tác giả tập trung giới thiệu về các phương pháp tổ chức và quản lý nhà trường. Riêng về nội dung quản lý CSVC trường học, tác giả đã đưa ra 5 nguyên tắc tổ chức và quản lý CSVC trường học; vấn đề bố trí tối ưu khu trường; việc tổ chức khoa học trong một lớp học; phòng học bộ môn; thư viện và phòng thí nghiệm;…. [20] - Hai tác giả Hà Sĩ Hồ và Lê Tuấn với tựa sách “Những bài giảng quản lý trường học”, phần nội dung Hiệu trưởng quản lý CSVC trường học, tác giả đề cập đến khái niệm và vai trò của CSVC trường học, sau đó đi sâu vào các nghiệp vụ Hiệu trưởng quản lý việc xây dựng CSVC trường học. [14] - Trong “Giáo trình bồi dưỡng Hiệu trưởng trường THCS, tập III”, tác giả Chu Mạnh Nguyên trình bày các nội dung quản lý và nghiệp vụ quản lý trường THCS của Hiệu trưởng; trong đó tác giả đề cập đến quản lý CSVC của Hiệu trưởng trường THCS, bao gồm các nội dung: những vấn đề chung về CSVC trường học; những vấn đề chung về quản lý CSVC trường học; quản lý trường sở; quản lý TBDH; quản lý thư viện trường học và quản lý đồ dùng học sinh. [30] - Trong cuốn “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của việc xây dựng, sử dụng CSVC và TBDH ở trường phổ thông Việt Nam”, nhóm tác giả của Viện Khoa học Giáo dục (do Trần Quốc Đắc chủ biên) đã hệ thống hóa một bước cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sáng tạo và nâng cao hiệu quả sử dụng CSVC ở trường phổ thông. Trong đó các tác giả cung cấp những nội dung cơ bản, cụ thể về những yêu cầu chất lượng và nâng cao hiệu quả sử dụng một số loại TBDH; góp phần đổi mới phương pháp dạy-học các môn học ở trường phổ thông. [9] Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đề cập đến những vấn đề về cơ sở lý luận, thực tiễn quản lý CSVC trường học nhằm phù hợp với sự hiện đại hóa nội dung,
8 phương pháp và hình thức dạy học. Tuy vậy, hiện nay chưa có công trình nghiên cứu nào về đề tài quản lý CSVC ở trường ĐHTG. Chính vì lý do này chúng tôi quyết định chọn đề tài: “Thực trạng quản lý cơ sở vật chất ở Trường Đại học Tiền Giang” để làm vấn đề nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ của mình. 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài 1.2.1. Khái niệm quản lý Khái niệm quản lý là một khái niệm rộng, có nhiều cách tiếp cận với công tác quản lý khác nhau, do vậy có nhiều cách đưa ra khái niệm này, sau đây là một số khái niệm về quản lý. Theo Tống Phước Khải, người viết phần mềm hán nôm Hanosoft R&D thì Quản (管) theo nghĩa chữ Hán có nghĩa là cai quản, được toàn quyền coi sóc công việc gì gọi là "quản", ví dụ: "chưởng quản" (掌管), "quản hạt" (管辖),... [17] - Lý (理) là sửa sang, trị. Như "lý sự" (理事) làm việc, "chỉnh lý" (整理 ) sắp đặt, "tu lý " (修理) sửa sang, v.v. [17] - Theo Từ điển Việt Nam của Thanh Nghị năm 1958, Quản lý là trông nom coi sóc. [26] - Theo GS.TS Nguyễn Ngọc Quang, quản lý (management) là tác động có mục đích, có kế hoạch của các chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến. [32] - Quản lý là quá trình làm việc cùng và thông qua cá nhân, các nhóm cũng như các nguồn lực khác để hoàn thành các mục đích tổ chức. Thành quả đạt được các mục đích tổ chức thông qua lãnh đạo chính là quản lý [12] - Quản lý là sự kết hợp giữa tri thức và lao động [12]
9 Quan niệm này xuất phát từ việc cho rằng, trong dòng chảy bất tận của lịch sử xã hội (XH) loài người, từ thời mông muội đến nền văn minh hiện đại, có ba yếu tố nổi lên xuyên suốt là Tri thức, lao động và quản lý. Trong đó, quản lý (QL) bao hàm sự kết hợp giữa tri thức và lao động. Nếu kết hợp tốt thì xã hội (XH) phát triển tốt, nếu kết hợp không tốt thì XH phát triển chậm trễ, rối ren. - Quản lý có nghĩa là điều khiển”. Đối tượng điều khiển là các mối quan hệ giữa: con người với thiên nhiên, với kỹ thuật, công nghệ và con người với nhau. Từ đó, QL là “sự tác động, chỉ huy, điều khiển các quá trình XH và hành vi hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra và đúng với ý chí của người QL” [13]. - Quản lý chính là sự tác động liên tục, có tổ chức, có ý thức hướng mục đích của chủ thể vào đối tượng nhằm đạt được hiệu quả tối ưu so với yêu cầu đặt ra” [32] - Quản lý được coi là sự kết hợp của quản và lý. “Quản” bao gồm sự coi giữ, coi sóc, tổ chức, điều khiển, trông nom và theo dõi; còn “Lý” được hiểu là lý luận về sự phân biệt phải trái, sự sửa sang, sự sắp xếp, sự thanh lý, sự dự đoán, cùng việc tạo ra thiết chế hành động. Quản lý là sự lý luận về sự cai quản [32] - Bằng cách lý giải khác, Hà Sĩ Hồ cho rằng: “QL là một quá trình tác động có định hướng, có tổ chức, lựa chọn trong số các tác động có thể dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng nhằm giữ cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã định [14]. - Trong thời đại khoa học - kỹ thuật ngày nay, “Quản lý còn được xem là công nghệ – công nghệ điều hành, phối hợp, sử dụng các nguồn năng lực, vật lực, tài lực và thông tin của một tổ chức để đạt tới mục tiêu đề ra” [25] - Và quản lý còn là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra [22]. Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về quản lý, song đều thống nhất về vấn đề cốt lõi (nội hàm) của khái niệm quản lý. Đó là trả lời các câu hỏi: Ai QL ? (chủ thể); QL ai, QL cái gì ? (khách thể); QL như thế nào ? (phương thức); QL bằng cái gì ? (công cụ); QL nhằm để làm gì? (mục tiêu).
10 Để có quan niệm đầy đủ về khái niệm “quản lý”, chúng ta cần hiểu rằng, với bất kỳ xã hội nào “bản chất của quản lý là hoạt động chủ quan của chủ thể QL vì mục tiêu lợi ích của hệ thống, đảm bảo cho hệ thống tồn tại và phát triển lâu dài” [33]. Đặc trưng cơ bản của quản lý là: Tính lựa chọn, tính tác động có chủ định và khả năng làm giảm sự bất định, làm tăng tính tổ chức, tính ổn định của hệ thống. Tóm lại, có thể xem quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý thông qua việc thực hiện các chức năng quản lý, bằng những công cụ và phương pháp mang tính đặc thù nhằm đạt được mục tiêu chung của hệ thống. Có thể diễn đạt quá trình này bằng sơ đồ dưới đây: Công cụ Chủ thể Khách thể Mục Chức năng quản lý quản lý tiêu Phương pháp Sơ đồ 1.1. Quá trình quản lý 1.2.2. Quản lý giáo dục Quản lý giáo dục là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ sở giáo dục là nhà trường) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành giáo dục [19] Các quan điểm về QLGD - Nguyễn Gia Quý cho rằng: “ QLGD là sự tác động có ý thức của chủ thể QL đến khách thể QL nhằm đưa hoạt động GD tới mục tiêu đã định trên cơ sở nhận thức và vận dụng đúng những quy luật khách quan của hệ thống. QLGD vận dụng bốn chức
11 năng QL: lập kế hoạch; tổ chức triển khai kế hoạch; chỉ đạo thực hiện kế hoạch; kiểm tra, đánh giá để thực hiện các nhiệm vụ công tác của mình” [34] - Tác giả Nguyễn Ngọc Quang định nghĩa: “QLGD là sự tác động của chủ thể QL tới khách thể nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống GD đạt tới kết quả mong muốn bằng cách hiệu quả nhất” [32] Một cách khái quát, có thể hiểu: “QLGD là sự tác động có ý thức của chủ thể QL tới khách thể QL nhằm đưa hoạt động GD tới mục tiêu đã định trên cơ sở nhận thức và vận dụng đúng những quy luật khách quan của hệ thống QLGD”. Như vậy, đối tượng mà QLGD điều tiết là quan hệ giữa người với người ở các tầng bậc khác nhau trong hệ thống GD bao gồm: người QL với người dạy và người học; người QL cấp trên với người QL cấp dưới; người dạy với người học. Ngoài ra, còn có các mối quan hệ giữa: người với công việc và sự vật. Trong đó, chủ thể QL là bộ máy QLGD từ trung ương đến cơ sở (trường học); khách thể QL là hệ thống GD quốc dân và các trường thuộc các cấp học, bậc học. - QLGD mang tính hai mặt: Chủ thể QLGD có chức danh nhà nước, QLGD nghiêng về QL nhà nước. Mục tiêu phát triển GD lại nhằm giải quyết các vấn đề: Dân trí – nhân lực – nhân tài và được coi là “đơn đặt hàng” của XH đối với GD, đang thu hút sự quan tâm của toàn XH. Do đó, QLGD có tính XH cao. 1.2.3. Quản lý trường học (QLTH) Trường học là cơ sở giáo dục mang tính nhà nước, trực tiếp giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ, trực tiếp tham gia vào quá trình thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Sau đây là một số khái niệm về QLTH : - Quản lý trường học là hệ thống những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, nhân viên, tập thể học sinh, phụ huynh học sinh, các lực lượng xã hội trong và ngoài trường nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường. [20] - QLTH là quản lý vi mô, nó là một hệ thống con của quản lý giáo dục. Quản lý trường học là một chuỗi tác động hợp lý (có mục đích, tự giác, hệ thống và có kế hoạch) mang tính tổ chức – sư phạm của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên và học
12 sinh, đến những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để huy động họ cùng phối hợp, tham gia vào mọi hoạt động của nhà trường. Nhằm làm cho quá trình giáo dục vận hành tối ưu để hoàn thành những mục tiêu đã dự kiến. [22] Theo Phạm Minh Hạc: Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh. [11] Theo M.I.Kônđacốp, “Nhà trường là hệ thống xã hội sư phạm chuyên biệt, hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý lẫn tất cả các mặt của đời sống nhà trường để đảm bảo cho sự vận hành tối ưu xã hội - kinh tế và tổ chức sư phạm của quá trình dạy-học và giáo dục thế hệ trẻ đang lớn lên” . [4] Trường học là cơ quan hành chính sự nghiệp của nhà nước, đồng thời là một tổ chức mang tính xã hội. Hoạt động trung tâm của nhà trường là dạy - học và giáo dục. Quản lý trường học thực chất là quản lý quá trình lao động sư phạm của thầy và lao động học tập của trò diễn ra chủ yếu trong quá trình dạy-học và giáo dục. Như vậy, Quản lý trường học là sự quản lý của Hiệu trưởng trường đó đối với toàn bộ những con người, những hoạt động những tổ chức và những phương tiện kỹ thuật, tài chính của trường để đạt cho được mục tiêu của sự giáo dục ở loại trường đó. 1.2.4. Các chức năng quản lý Quản lý là một hoạt động tất yếu khi có nhiều người làm việc với nhau để thực hiện một công việc chung hoặc nhằm một mục tiêu chung. Như vậy, hoạt động quản lý ra đời khi xã hội loài người xuất hiện, tức là thời công xã nguyên thủy. Với điều kiện kỹ thuật quá thô sơ, bản thân con người phải dựa vào nhau sinh sống, phải cùng nhau lao động để chinh phục thiên nhiên để phục vụ cho mình và cho mọi người. Chức năng quản lý là nội dung cơ bản nhất của quá trình quản lý, là nhiệm vụ cơ bản của chủ thể quản lý. Lao động quản lý là một dạng lao động đặc biệt, lao động sáng tạo. Hoạt động quản lý phát triển không ngừng từ thấp đến cao. Đồng thời hoạt động quản lý cũng phát triển về quy trình quản lý ngày một hiện đại hơn: Đó là chuyên