Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:137

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu lý luận hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học, thực trạng quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An tỉnh Bình Dương, luận văn đề xuất biện pháp quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An tỉnh Bình Dương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT KHOA QUẢN LÍ GIÁO DỤC NGUYỄN LÊ PHONG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG THOÁT HIỂM CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ THUẬN AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Bình Dương, Năm - 2021
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT KHOA QUẢN LÍ GIÁO DỤC NGUYỄN LÊ PHONG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG THOÁT HIỂM CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ THUẬN AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG Chuyên ngành: Quản lí Giáo dục Mã số: 8.14.01.14 Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HẢO Bình Dương, Năm - 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác, trung thực và từ những nguồn hợp pháp. Nếu sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm trước tổ chức Tôi xin chân thành cảm ơn!
ii LỜI CẢM ƠN Bản luận văn được hoàn thành tại Trường Đại học Thủ Dầu Một dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Thị Hảo. Nhân dịp này em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Cô đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Xin bày tỏ lòng biết ơn và lời cảm ơn sâu sắc tới Phòng Đào tạo sau Đại học, quý Thầy giáo, Cô giáo Trường Đại học Thủ Dầu Một đã giảng dạy và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình học tập và nghiên cứu khoa học. Do điều kiện về thời gian và năng lực bản thân còn hạn chế, do vậy luận văn chắc chắn sẽ không tránh khỏi những khiếm khuyết, rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy giáo, cô giáo và các bạn học viên để luận văn này được hoàn chỉnh hơn. Bình Dương, tháng năm 2021
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................................................... ii MỤC LỤC.......................................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................................. vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ................................................................................................ viii MỞ ĐẦU............................................................................................................................................ 9 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................................ 9 2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................................................... 11 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................................................. 11 4. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................................................... 12 5. Giả thuyết khoa học ..................................................................................................................... 12 6. Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................................................... 12 7. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................................... 13 8. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................................................. 13 9. Những đóng góp của đề tài .......................................................................................................... 14 10. Cấu trúc luận văn ....................................................................................................................... 14 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG THOÁT HIỂM CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC ................................................. 15 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ...................................................................................... 15 1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước ........................................................................................ 15 1.1.2. Nghiên cứu trong nước......................................................................................... 17 1.2. Một số khái niệm cơ bản .............................................................................................. 19 1.2.1. Quản lí, quản lí giáo dục ...................................................................................... 19 1.2.2. Kỹ năng, giáo dục kỹ năng ................................................................................... 22 1.2.3. Thoát hiểm, kỹ năng thoát hiểm ........................................................................... 23 1.2.4. Hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học ............................ 23 1.2.5. Quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học ................ 24 1.3. Lý luận hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học ....................... 24 1.3.1. Đặc điểm học sinh tiểu học .................................................................................. 24 1.3.2. Mục tiêu giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học .............................. 25 1.3.3. Nội dung giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học[59] ....................... 26 1.3.4. Phương pháp, hình thức giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học [62]30
iv 1.3.5. Các điều kiện hỗ trợ giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học ............ 33 1.4. Quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học ......................................... 34 1.4.1. Xây dựng kế hoạch, chương trình giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học .............................................................................................................................. 34 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học .............................................................................................................................. 35 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học .............................................................................................................................. 36 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kế hoạch hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học .............................................................................................................................. 37 1.4.5. Quản lí các điều kiện hỗ trợ giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học 38 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học ...................................................................................................................................... 41 1.5.1. Những yếu tố chủ quan ........................................................................................ 41 1.5.2. Những yếu tố khách quan..................................................................................... 42 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................................................ 45 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG THOÁT HIỂM CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ THUẬN AN-TỈNH BÌNH DƯƠNG .......................................................................................................................... 46 2.1. Khái quát về giáo dục Thuận An.................................................................................. 46 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ......................................................................................... 47 * Khảo sát định lượng .......................................................................................................... 47 * Mục đích khảo sát ............................................................................................................. 47 * Nội dung khảo sát.............................................................................................................. 47 * Cách thức khảo sát ............................................................................................................ 47 * Đối tượng khảo sát ............................................................................................................ 48 * Thời gian khảo sát, địa bàn khảo sát ................................................................................. 49 * Xử lý kết quả khảo sát ....................................................................................................... 49 *Khảo sát định tính .............................................................................................................. 50 2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương .................................................................................................... 51 2.3.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ....................................................................... 51 2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ....................................................................... 52
v 2.3.3. Thực trạng thực hiện phương pháp giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ............................................................ 54 2.3.4. Thực trạng thực hiện hình thức giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ....................................................................... 55 2.3.5. Thực trạng các điều kiện hỗ trợ giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ....................................................................... 57 2.4. Thực trạng quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương .................................................................................................... 58 2.4.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV và phụ huynh HS về tầm quan trọng của quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học ...................................... 58 2.4.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch, chương trình giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương .................................................... 60 2.4.3. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ....................................................................... 62 2.4.4. Thực trạng chỉ đạo hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ....................................................................... 64 2.4.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương .................................................... 67 2.4.6. Thực trạng quản lí các điều kiện hỗ trợ giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ............................................................ 69 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ................................................................ 72 2.6. Đánh giá chung thực trạng quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học Thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ........................................................................... 74 2.6.1. Ưu điểm................................................................................................................ 74 2.6.2. Hạn chế ................................................................................................................ 75 2.6.3. Nguyên nhân của hạn chế .................................................................................... 76 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................................................ 77 CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG THOÁT HIỂM CHO HỌC SINH TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ THUẬN AN-TỈNH BÌNH DƯƠNG .......................................................................................................................... 78 3.1. Cơ sở đề xuất biện pháp ............................................................................................... 78 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ....................................................................... 78 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và đồng bộ ...................................................... 78 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn....................................................................... 79 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi.......................................................................... 79 3.2. Biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học ....... 79
vi 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí nhà trường, giáo viên, cha mẹ học sinh về hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học trong bối cảnh hiện nay ...... 79 3.2.2. Hoàn thiện kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học đúng qui định và phù hợp với điều kiện thực tiễn của nhà trường trong bối cảnh hiện nay .............................................................................................................................. 82 3.2.3. Tăng cường bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho giáo viên các trường tiểu học thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương ................................ 85 3.2.4. Tăng cường chỉ đạo sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học .................................................... 89 3.2.5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học .............................................................................................................................. 94 3.2.6. Đảm bảo các điều kiện cơ sở vật chất phục vụ hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học trong bối cảnh hiện nay ............................................................ 97 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp................................................................................... 99 3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .......................................... 100 3.4.1. Mục đích khảo sát .............................................................................................. 100 3.4.2. Nội dung khảo sát............................................................................................... 100 3.4.3. Đối tượng khảo sát ............................................................................................. 100 3.4.4. Đánh giá kết quả khảo sát .................................................................................. 101 Tiểu kết chương 3 .......................................................................................................................... 106 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................................................................ 107 1. Kết luận ...................................................................................................................................... 107 2. Kiến nghị .................................................................................................................................... 109 2.1. Đối với UBND thị xã Thuận An, Sở GD&ĐT Bình Dương .................................................... 109 2.2. Đối với phòng GD&ĐT thị xã Thuận An ................................................................................ 109 2.3. Đối với các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An ..................................................... 109 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................................. 111 PHỤ LỤC....................................................................................................................................... 117
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Nguyên nghĩa CBQL Cán bộ quản lí CSVC Cơ sở vật chất GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh HSTH Học sinh tiểu học KNS Kỹ năng sống KNTH Kỹ năng thoát hiểm PHHS Phụ huynh học sinh TH Thoát hiểm
viii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng 2.1 Đối tượng tham gia khảo sát ......................................................................48 Bảng 2.2 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV và PHHS về thực hiện mục tiêu giáo dục KNTH cho học sinh trường tiểu học ..................................................................51 Bảng 2.3 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV và PHHS về thực hiện nội dung giáo dục KNTH cho học sinh trường tiểu học ..................................................................53 Bảng 2.4 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV và PHHS về thực hiện phương pháp giáo dục KNTH cho học sinh trường tiểu học ..........................................................54 Bảng 2.5 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV và PHHS về thực hiện hình thức giáo dục KNTH cho học sinh trường tiểu học ..................................................................55 Bảng 2.6 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV và PHHS về các điều kiện hỗ trợ giáo dục KNTH cho học sinh trường tiểu học ..................................................................57 Bảng 2.7 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV và PHHS về tầm quan trọng của quản lí giáo dục KNTH cho học sinh trường tiểu học ..........................................................58 Bảng 2.8 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về kết quả quản lí kế hoạch, chương trình GD KNTH cho HSTH ......................................................................................60 Bảng 2.9 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về công tác tổ chức hoạt động GD KNTH cho HSTH .....................................................................................................62 Bảng 2.10 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về công tác chỉ đạo hoạt động GD KNTH cho HSTH .....................................................................................................64 Bảng 2.11 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về kiểm tra, đánh giá hoạt động GD KNTH cho HSTH .....................................................................................................67 Bảng 2.12 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về điều kiện hỗ trợ hoạt động GD KNTH cho HSTH .....................................................................................................69 Bảng 2.13 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong GD KNTH cho HSTH .............................................................70 Bảng 2.14 Đánh giá của đội ngũ CBQL, GV về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí GD KNTH cho HSTH ...............................................................................................72 Bảng 3.1 Khảo sát tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ...................................102 Bảng 3.2 Khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất ......................................103 Biểu đồ 3.1 Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ............................................ 100 Biểu đồ 3.2 Tương quan tính cần thiết và khả thi các biện pháp đề xuất .............. 104
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong hệ thống giáo dục nước ta, cấp tiểu học là cấp học rất quan trọng, là giai đoạn đầu của quá trình giáo dục học sinh. Ở giai đoạn này, học sinh được cung cấp kiến thức cơ bản nhất, giáo dục và hình thành nhân cách, gắn với tâm sinh lý của lứa tuổi này cũng nhiều biến động. Như vậy, các hoạt động dạy học ở các trường tiểu học là vô cùng quan trọng, là cơ sở cho các cấp học, bậc học cao hơn. Trong những năm gần đây, cùng với quá trình đổi mới đất nước, đổi mới giáo dục chất lượng giáo dục ở cấp tiểu học và chất lượng giáo dục và đào tạo nói chung ở nước ta đã có sự khởi sắc, đã đạt được những thành tựu nhất định, tuy nhiên hệ thống Giáo dục và Đào tạo nước ta vẫn còn nhiều yếu kém, bất cập so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ CNH-HĐH. Quản lí giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết. Nghị quyết Đại hội đảng toàn quốc lần thứ XII của Đảng nhấn mạnh: Đổi mới căn bản công tác quản lí giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất, chất lượng, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục, đây là nội dung rất quan trọng, thể hiện quan điểm, đường lối, chiến lượng về giáo dục, đào tạo của nước ta. Đông thời, đây cũng là sự khẳng định, phát triển Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29- NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. [14] Hoạt động giáo dục bao gồm hoạt động trong giờ lên lớp và hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm giúp học sinh phát triển toàn diện đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kỹ năng cơ bản. Tuy nhiên trong các hoạt động đó vẫn tập trung nhiều vào các môn học trên lớp, chưa chú ý đúng mức các hoạt động giáo dục mang tính trải nghiệm, rèn luyện đạo đức và kỹ năng. 9
Kỹ năng mềm là các năng lực hành vi. Nó cũng được biết như kỹ năng quan hệ con người, hay kỹ năng cộng đồng, chúng bao gồm sự thành thạo trong các kỹ năng giao tiếp, giải quyết xung đột, thương lượng, làm việc hiệu quả, giải quyết vấn đề sang tạo, tư duy chiến lược, xây dựng nhóm. Kỹ năng mềm trong cuộc sống được hình thành từng ngày, từng giờ trong đời sống của bạn. Tuy nhiên, có những người không rèn luyện, có những người không thực sống và trải nghiệm nên sẽ không có điều gì đọng lại để suy ngẫm và trưởng thành thực sự. Có những người phát triển kỹ năng sống trở thành một nghệ thuật, ví dụ như Dale Carnegie với thuật Đắc nhân tâm. Bởi thế, có người có kỹ năng sống tốt, có kỹ năng sống kém và có nhiều cấp độ khác nhau trong kỹ năng này. Kỹ năng khác hẳn với năng khiếu bẩm sinh nên chúng ta có thể học hỏi, tiếp thu và rèn luyện để đạt được. Tỉnh Bình Dương nói chung và thị xã Thuận An nói riêng là nơi tập trung rất nhiều khu công nghiệp dẫn đến số lượng dân cư tập trung về đây ngày một tăng lên. Với thuận lợi về sự phát triển kinh tế thì ngược lại là bất lợi về tình hình xã hội do lượng nhập cư từ các tỉnh. Từ đó dẫn đến tình trạng quá tải học sinh tại các trường phổ thông trên địa bàn. Do nhu cầu kinh tế phải đi làm ở công ty hoặc kinh doanh bên ngoài cả ngày nên phụ huynh thường gửi con vào các cơ sở giáo dục, một số trường hợp không có điều kiện thì gửi con cho hàng xóm hoặc để con ở nhà một mình. Từ đó dẫn đến nhiều mối nguy hiểm rình rập (tai nạn xe, hỏa hoạn, bị xâm hại, đuối nước, …) khi bản thân con em còn rất nhỏ chưa được trang bị hoặc hướng dẫn các biện pháp phòng tránh khi gặp nguy hiểm. Việc dạy và học các kỹ năng trong nhà trường để xử lý những tình huống bất ngờ, khẩn cấp trở nên rất quan trọng, đối với học sinh tiểu học, việc học kiến thức văn hóa là quan trọng nhưng khi tai nạn hay tình huống nguy hiểm xảy ra thì việc cần làm ngay lúc đó là phải biết cách thoát ra khỏi nơi nguy hiểm một cách an toàn và hiệu quả. Những kỹ năng này bao gồm: thoát khỏi hỏa hoạn, thoát hiểm khi có sét, thoát hiểm khi bị đuối nước... Đây là những kỹ năng vô cùng quan trọng mà khi đối mặt với hiểm nguy mới thấy việc hiểu biết về nó 10
thật sự là tài sản quý giá trong kho tàng hiểu biết của từng học sinh. Để hạn chế những tai nạn đáng tiếc, các nhà quản lí, thầy cô giáo ở các trường tiểu học nên dạy những kỹ năng cơ bản để các em có thể phòng chống, thoát hiểm trong các tình huống. Công văn chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo Bình Dương hàng năm về việc triển khai hoạt động trải nghiệm cấp tiểu học cũng quy định hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm trong nhà trường. Tuy nhiên, công tác quản lí và tổ chức các hoạt động cho học sinh tiếp cận chưa đồng bộ và tập trung. Từ văn bản chỉ đạo Sở Giáo dục và Đào tạo, đến Phòng Giáo dục và Đào tạo, Hiệu trưởng từng trường lại thực hiện theo từng cách khác nhau. Thực trạng trên cho thấy việc quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm chưa được đầu tư và xem trọng. Từ những lý do trên, tôi chọn đề tài Quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lí giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học, thực trạng quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An tỉnh Bình Dương, luận văn đề xuất biện pháp quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An tỉnh Bình Dương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh các tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh các trường Tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương 11
4. Phạm vi nghiên cứu 4.1. Về nội dung Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học: - Thoát hiểm trong hỏa hoạn. - Thoát hiểm khi bị xâm hại. - Thoát hiểm khi bị đuối nước. 4.2. Về chủ thể nghiên cứu Chủ thể quản lí là hiệu trưởng các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. 4.3. Về không gian Khảo sát 10/25 trường tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. 4.4. Về thời gian Đề tài nghiên cứu, khảo sát, đánh giá trong 2 năm học, 2019-2020, 2020- 2021. 5. Giả thuyết khoa học Công tác quản lí giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trường tiểu học thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương trong bối cảnh hiện nay trong thời gian qua đã được thực hiện tích cực, tuy nhiên hiệu quả đạt được chưa cao, còn bộc lộ nhiều hạn chế thiếu sót. Nếu đề xuất, lựa chọn và áp dụng các biện pháp quản lí một cách khả thi, phù hợp với thực tiễn sẽ góp phần nâng cao kỹ năng thoát hiểm và chất lượng giáo dục toàn diện học sinh tại các trường tiểu học thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương trong giai đoạn hiện nay. 6. Câu hỏi nghiên cứu Công tác quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học có những đặc điểm nổi bật gì? Thực trạng công tác quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương được diễn ra như thế nào? Với những ưu điểm và hạn chế gì? 12
Sử dụng những nhóm biện pháp nào để nâng cao hiệu quả trong việc quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học trong thời gian tới. 7. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luâṇ về quản lý giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học Khảo sát thực trạng của công tác quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Đề xuất một số nhóm biện pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả việc giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết * Phương pháp phân tích, tổng hợp lý thuyết Thông qua đọc tài liệu sách, báo, tạp chí và các tài liệu khác, tác giả dùng phương pháp này để phân tích, tổng hợp lý thuyết liên quan đến luận văn, thu thập thông tin cần thiết, xây dựng cơ sở dữ liệu cho đề tài. * Phương pháp phân loại, hệ thống hoá lý thuyết Trên cơ sở phân loại, hệ thống hoá lý thuyết cần thiết để làm rõ cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn * Phương pháp phỏng vấn Trò chuyện với cán bộ quản lí để thu thông tin cần thiết phục vụ quá trình nghiên cứu đề tài. * Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Sử dụng phiếu hỏi lấy ý kiến của cán bộ quản lí để thu thập thông tin phục vụ cho quá trình nghiên cứu luận văn. 8.3. Các phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả khảo sát, thực nghiệm sư phạm trong luận văn. 13
9. Những đóng góp của đề tài Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học. Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học. Xây dựng một số nhóm biện pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học. Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, vận dụng trong công tác quản lí giáo dục ở trường tiểu học nói riêng và các bậc học phổ thông nói chung. 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, phụ lục, tài liệu tham khảo, nội dung chính của luâṇ văn trình bày trong 3 chương: Chương 1: Lý luận chung về quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm của học sinh tiểu học. Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Chương 3: Biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. 14
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG THOÁT HIỂM CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu ngoài nước Các nghiên cứu về kỹ năng tự bảo vệ nói chung và kỹ năng tự bảo vệ của trẻ nói riêng đã được nhiều tổ chức cũng như cá nhân trên thế giới thực hiện như Qũy Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Tổ chức Giáo dục Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO)…. Công ước của Liên Hiệp Quốc về quyền trẻ em khẳng định: Vì chưa đạt đến sự trưởng thành về mặt thể chất và trí tuệ, trẻ em cần phải được bảo vệ và chăm sóc đặc biệt, trước cũng như sau chào đời. Các bậc cha mẹ là người chịu trách nhiệm chính trong việc nuôi nấng và giáo dục con cái của mình. Không ai được phép làm tổn hại đến trẻ em. Nghĩa vụ của chúng ta là tôn trọng và bảo vệ các em. Không ai được ngược đãi trẻ em trai và gái về mặt thể chất, bằng ngôn ngữ hoặc tình cảm, kể cả cha mẹ, thầy cô giáo hay những người chăm sóc trẻ [22]. Các bậc cha mẹ có nghĩa vụ bảo vệ con cái của mình tránh mọi nguy cơ xâm hại tình dục dưới mọi hình thức khác nhau. Không một ai, kể cả cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, anh em, họ hàng, thầy cô, hàng xóm hay những người xa lạ, có thể lạm dụng và xâm hại trẻ em về mặt tình dục. Lạm dụng tình dục trẻ em là một tội ác. Nếu cha mẹ hay những người có trách nhiệm chăm sóc các em nhận thấy những điều đó mà không báo cho các nhà chức trách thì bị con là kẻ đồng phạm [22]. Trong dự án về Trẻ em và môi trường gia đình (1990-1995)của UNESCO phối hợp cùng với UNICEF và WHO tập trung công sức vào những lĩnh vực có ý nghĩa sống còn như dinh dưỡng, kích thích trẻ phát triển toàn diện, cách nuôi dạy trẻ an toàn trong hoàn cảnh loạn lạc, về trẻ khuyết tật, về giáo dục tiền học đường bằng cách huy động mọi lực lượng và tài nguyên cả hiện đại lẫn cổ truyền để cải thiện những năng lực và tiện nghi cho trẻ. UNESCO tìm cách góp 15
phần mình một cách lâu dài và có hiệu quả để giúp trẻ phát triển và tự tin vào đời. Bên cạnh các chương trình giáo dục kỹ năng tự bảo vệ, cũng có nhiều tác phẩm hữu ích hỗ trợ sự hoàn thiện kỹ năng này cho người học. Chẳng hạn: Tuyển tập Những câu chuyện vàng về khả năng tự bảo vệ mình của tác giả Bạch Băng cùng các đồng tác giả giúp trẻ nhận thức được tầm quan trọng của việc tự bảo vệ bản thân thông qua các câu chuyện diễn ra trong chính cuộc sống của trẻ nhỏ [3].Hay trong tác phẩm: 45 cách dạy trẻ tự bảo vệ mình của tác giả Yoon Yeo Hong được nhà xuất bản Thông tin và truyền thông dịch và xuất bản năm 2011 đã trình bày đan xen giữa lý thuyết và thực hành, giúp trẻ nhận biết các mối nguy hiểm, nâng cao cảnh giác và bảo vệ an toàn cho chính mình cũng như hướng dẫn trẻ cách đối phó hoặc thoát khỏi nguy hiểm tạm thời. Những tình huống trong sách rất gần gũi với cuộc sống hàng ngày của trẻ. Ngôn từ của sách dễ hiểu, cụ thể, không giáo điều, nhiều hình ảnh minh họa, rất phù hợp với trẻ em[22]. Trong cuốn sách: Protecting the Gift – Keeping Children and Teenagers Safe (and Parents Sane)(Giúp trẻ em và thiếu niên an toàn) của tác giả Gavin De Becker thuộc bản quyền của nhà xuất bản Dell, New York. Cuốn sách chia sẻ cái nhìn sâu sắc, những giải pháp thiết thực giúp phụ huynh hướng dẫn trẻ biết tự bảo vệ mình trước những tình huống nguy hiểm: Cha mẹ sẽ làm gì nếu con mình bị lạc nơi công cộng; làm thế nào để nhận diện một kẻ lạm dụng tình dục; làm thế nào để nhận biết con của mình bị lạm dụng tình dục; làm thế nào để cải thiện sự an toàn cho trẻ...[71]. Trong cuốn sách: Raising the kids who can protect them self(Nuôi dạy những đứa trẻ có thể tự bảo vệ mình) của tác giả Debbie và Mike Gardnert thuộc bản quyền của công ty McGraw Hill, Mỹ. Hai tác giả đã chia sẻ cho chúng ta phương pháp dạy trẻ xác định và thoát khỏi những tình huống nguy hiểm; cách nhận dạng những đặc điểm vị trí thoát hiểm cụ thể từ sân chơi đến những nơi mua sắm; và trẻ làm thế nào có được những quyết định thông minh về sự bảo vệ an toàn cho bản thân khi không có người lớn bên cạnh[70]. 16
1.1.2. Nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam các nhà nghiên cứu kỹ năng tiếp cận theo hai hướng: Hướng thứ nhất là kỹ năng lao động, xét về mặt kỹ thuật của thao tác, hành động hay hoạt động. Hướng thứ hai là kỹ năng hoạt động sư phạm, kỹ năng học tập xét về mặt năng lực của con người. Việt Nam đã thực hiện đổi mới chương trình giáo các cấp học nói chung và cấp tiểu học nói riêng. Chương trình tiểu học mới hướng đến giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng thoát hiểm cho học sinh trong các tình huống. Tác giả Huyền Linh trong cuốn sách: Cẩm nang tự vệ an toàn trong nhà và Cẩm nang tự vệ an toàn ra ngoài của nhà xuất bản Thanh niên, năm 2011 đã hướng dẫn trẻ rất chi tiết cách xử lý các tình huống thiếu an toàn với bản thân.Với những tình huống rất đa dạng và gần gũi với cuộc sống của trẻ nhỏ [33], [34].Trong tác phẩm: Cẩm nang tự vệ cho con bạn và Cẩm nang an toàn cho con bạn của tác giả Lâm Trinh do nhà xuất bản Văn Hóa Thông Tin phát hành năm 2011 đã đưa ra những cách giúp trẻ biết ứng phó trong những tình huống nguy hiểm, những hoàn cảnh thiếu an toàn[56], [57]. Từ năm học 2011- 2012 khi Bộ giáo dục và Đào tạo chính thức đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống vào chương trình chính khóa cho học sinh tiểu học thì cũng đã có nhiều tài liệu giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học được biên soạn chẳng hạn tài liệu: Hoạt động thực tiễn tìm hiểu kỹ năng sống dành cho học sinh của nhóm tác giả Trần Thời Kiến (Chủ biên), Đường Lệ, Đường Phương của nhà xuất bản Giáo dục đã trình bày những cách xác lập chủ đề hoạt động, lập kế hoạch hoạt động, kế hoạch hoạt động cụ thể nhằm hình thành kỹ năng sống phù hợp với học sinh tiểu học, trong đó có kỹ năng an toàn, giúp trẻ học được cách tự bảo vệ và tự cứu lấy mình. Trong bộ sách: Tủ sách trường học an toàn của nhóm tác giả Nam Hồng, Dương Phong, Ngọc Lan của nhà xuất bản Đại học Sư phạm. Bộ sách gồm 4 cuốn: Ngôi nhà an toàn cho trẻ, An toàn cho trẻ trên đường phố và nơi thiên nhiên, An toàn cho trẻ trong cộng đồng xã hội, Sơ cấp cứu các loại tổn thương 17
do tai nạn ở trẻ em. Bộ sách giúp trẻ đối mặt có hiệu quả trước những nguy hiểm có thể xảy ra khi tự mình tiếp xúc với môi trường thiên nhiên và bên ngoài xã hội cũng như giúp trẻ biết rõ nguyên nhân của các tai nạn có thể xảy ra đối với trẻ ở nơi công cộng. Trong lịch sử giáo dục Việt Nam KNS và vấn đề GD KNS cho con người biết đối nhân xử thế đã có mầm mống từ lâu như học ăn, học nói, học gói, học mở, học dăm ba chữ để làm người, học để đối nhân xử thế, học để ứng phó với thiên nhiên. Đó là những kỹ năng đơn giản nhất mang tính chất kinh nghiệm, phù hợp với đời sống lúc bấy giờ. Như vậy, giáo dục KNTBV là một bộ phận của GD KNS cho học sinh trong giai đoạn hiện nay, đã có một số công trình nghiên cứu đề cập đến như sau: - Tác giả Hoàng Thúy Nga năm 2016, với công trình Quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thành phố Hà Nội, Luận án Tiến sĩ, công trình được bảo vệ thành công tại Viện khoa học Giáo dục Việt Nam, qua đó tác giả đã chỉ ra vai trò tầm quan trọng của hoạt động GD KNS cho HS tiểu học trong giai đoạn hiện nay, luận án đã khảo sát phân tích thực trạng hoạt động GD KNS cho HS tại trường Tiểu học thành phố Hồ Chí Minh, từ đó làm cơ sở đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động GD KNS cho HS Tiểu học[37]. - Tác giả Đỗ Thị Thanh Thúy năm 2016, với công trình Quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường tiểu học Đồng Tâm, quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ được hoàn thành tại trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc Gia Hà Nội. Qua đó, tác giả đã làm sáng tỏ lý luận về quản lí GD KNS cho học sinh Tiểu học, tác giả đã phân tích đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học, khảo sát đánh giá thực trạng hoạt động GD KNS thông qua các môn học, từ đó đề xuất một số biện pháp quản lí góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động GD KNS cho HS tiểu học [53]. Như vậy, Giáo dục kỹ năng thoát hiểm cho học sinh ở bậc tiểu học được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Các tác giả đã chỉ ra tầm 18