Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường THCS; Luận văn đề xuất biện pháp quản lý hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới, phù hợp với yêu cầu phát triển giáo dục toàn diện học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––– BÙI HỒNG SƠN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP VÀ PHÂN LUỒNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN CẨM KHÊ, TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––– BÙI HỒNG SƠN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP VÀ PHÂN LUỒNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN CẨM KHÊ, TỈNH PHÚ THỌ Ngành: Quản lí giáo dục Mã ngành: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Từ Đức Văn THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Từ Đức Văn. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác và thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2018 Tác giả Bùi Hồng Sơn i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện Luận văn, tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh đạo, của các thầy cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: Các thầy cô Khoa Tâm lý - Giáo dục trường ĐHSP Thái Nguyên, các thầy cô đã tham gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS TS. Từ Đức Văn, người Thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Phòng GD&ĐT huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ; các đồng chí cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh học sinh các trường THCS trong huyện Cẩm Khê đã tạo điều kiện thuận lợi trong việc cung cấp tài liệu, nhiệt tình giúp đỡ và tư vấn khoa học trong quá trình học tập và nghiên cứu để tác giả hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, khích lệ và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Mặc dù bản thân đã cố gắng rất nhiều trong quá trình thực hiện, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả kính mong nhận được sự đóng góp, chỉ dẫn của quý Thầy, Cô giáo, các cấp lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Tác giả Bùi Hồng Sơn ii
MỤC LỤC Lời cam đoan ................................................................................................................. i Lời cảm ơn .................................................................................................................... ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................ iv Danh mục các bảng ........................................................................................................v Danh mục các hình ...................................................................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...........................................................................3 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................4 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................................4 7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................5 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................................6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP VÀ PHÂN LUỒNG CHO HỌC SINH .....................................7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................................7 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài .........................................................................7 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ..........................................................................9 1.2. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................................12 1.2.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục và quản lý nhà trường ............................. 12 1.2.2. Khái niệm hướng nghiệp và hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở ........13 1.2.3. Khái niệm phân luồng và phân luồng học sinh trung học cơ sở ........................14 1.2.4. Khái niệm quản lý hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh trung học cơ sở .............................................................................................................15 1.2.5. Mối quan hệ giữa hoạt động hướng nghiệp và hoạt động phân luồng ..............15 1.3. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh trung học cơ sở trong nhà trường ......................................................................................................16 1.3.1. Vị trí, vai trò, mục tiêu, nhiệm vụ của trường trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân .............................................................................................. 16 iii
1.3.2. Vai trò của nhà trường trung học cơ sở trong hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh..............................................................................17 1.3.3. Mục tiêu, nhiệm vụ của hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh .................................................................................................................18 1.3.4. Ý nghĩa, nội dung của hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ........................................................................................................................20 1.3.5. Phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ........................................................................................................................22 1.3.6. Hình thức tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ..23 1.3.7. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh .................................................................................................................25 1.3.8. Các thành phần tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh .................................................................................................................26 1.4. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ..............28 1.4.1. Các yêu cầu của quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh .................................................................................................................28 1.4.2. Mục tiêu quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh trung học cơ sở .....................................................................................................29 1.4.3. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ...30 1.4.4. Phương pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ........................................................................................................................37 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh .......................................................................................................38 1.5.1. Yếu tố khách quan ............................................................................................. 38 1.5.2. Yếu tố chủ quan .................................................................................................38 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 40 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP VÀ PHÂN LUỒNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN CẨM KHÊ, TỈNH PHÚ THỌ ...........................................41 2.1. Vài nét về đặc điểm, tình hình huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ............................ 41 2.1.1. Về điều kiện tự nhiên .........................................................................................41 2.1.2. Về hành chính ....................................................................................................41 2.1.3. Về kinh tế, văn hoá, xã hội ................................................................................41 iv
2.1.4. Về giáo dục và đào tạo (Cấp trung học cơ sở) ...................................................42 2.2. Khái quát khảo sát thực trạng ...............................................................................46 2.2.1. Mục đích khảo sát .............................................................................................. 46 2.2.2. Nội dung khảo sát .............................................................................................. 46 2.2.3. Phương pháp khảo sát ........................................................................................47 2.2.4. Địa bàn và thời gian khảo sát .............................................................................47 2.2.5. Đối tượng khảo sát ............................................................................................. 47 2.3. Phân tích kết quả khảo sát thực trạng nhận thức về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng, quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ...................47 2.3.1. Thực trạng nhận thức của học sinh về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng, sự lựa chọn ngành nghề của học sinh ......................................................47 2.3.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng, quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh .........50 2.3.3. Thực trạng nhận thức về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng, quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh của cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên ......................................................................................50 2.4. Phân tích kết quả khảo sát thực trạng mức độ thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ........................................................................................................58 2.4.1. Thực trạng mức độ thực hiện các nhiệm vụ của hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh..............................................................................58 2.4.2. Thực trạng mức độ thực hiện các nội dung của hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh..............................................................................59 2.4.3. Thực trạng mức độ thực hiện các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ..................................................................59 2.5. Phân tích kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ.................................................................................................................60 2.5.1. Thực trạng nội dung quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh .......................................................................................................60 2.5.2. Thực trạng phương pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh .......................................................................................................62 v
2.6. Phân tích kết quả khảo sát thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ................................................................................64 2.7. Đánh giá chung về kết quả khảo sát thực trạng ....................................................65 2.7.1. Về nhận thức ......................................................................................................65 2.7.2. Về quá trình tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ........................................................................................................................65 2.7.3. Về quản lý hoạt dộng giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ......66 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 66 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP VÀ PHÂN LUỒNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN CẨM KHÊ, TỈNH PHÚ THỌ ...........................................69 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................................69 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ....................................................................69 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ .....................................................69 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................................69 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................................70 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ......................................................................70 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ...................70 3.2.1. Tăng cường hoạt động tuyên truyền giáo dục về hướng nghiệp và phân luồng cho cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, học sinh, phụ huynh học sinh và các lực lượng liên đới ..................................................................................................70 3.2.2. Đổi mới cơ chế quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh, gắn hoạt động hướng nghiệp và phân luồng với thực tiễn .......................... 71 3.2.3. Xây dựng đội ngũ làm công tác giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh đồng bộ về chất lượng và số lượng ............................................................... 73 3.2.4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng .........................................................................74 3.2.5. Xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng phù hợp với điều kiện nhà trường, văn hóa địa phương và nhu cầu học sinh ....................75 3.2.6. Chỉ đạo đổi mới nội dung, hình thức tổ chức và phương pháp kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ....................76 vi
3.2.7. Tổ chức phối hợp và huy động hiệu quả các lực lượng liên đới tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh ...................................77 3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp .............................................................................78 3.4. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ.................................................................................................................79 3.4.1. Mục đích khảo sát .............................................................................................. 79 3.4.2. Đối tượng xin ý kiến đánh giá ...........................................................................79 3.4.3. Quy trình thực hiện phương pháp chuyên gia để xác định tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ......................................................................................79 3.4.4. Kết quả đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp.....................82 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................................ 84 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................91 PHỤ LỤC vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQLGD : Cán bộ quản lý giáo dục CSVC : Cơ sở vật chất GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GDHN : Giáo dục hướng nghiệp GDNGLL : Giáo dục ngoài giờ lên lớp GDNN-GDTX : Giáo dục nghề nghiệp-Giáo dục thường xuyên GDPT : Giáo dục phổ thông GV : Giáo viên GVCN : Giáo viên chủ nhiệm GDHN&PLHS : Giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh KT-XH : Kinh tế-xã hội LĐSX : Lao động sản xuất NPT : Nghề phổ thông PLHS : Phân luồng học sinh PPGD : Phương pháp giáo dục QLGD : Quản lý giáo dục THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô phát triển trường, lớp, học sinh THCS trong 04 năm học (2014-2015 đến 2017-2018) .......................................................................42 Bảng 2.2: Thống kê đội ngũ giáo viên thuộc Phòng GD&ĐT Cẩm Khê năm học 2017-2018 ...................................................................................................44 Bảng 2.3: Thống kế độ tuổi giáo viên THCS trực tiếp giảng dạy của huyện Cẩm Khê năm học 2017-2018 ............................................................................44 Bảng 2.4: Trình độ đào tạo của giáo viên THCS trực tiếp giảng dạy .........................45 Bảng 2.5: Kết quả hoạt động giáo dục HN&PLHS lớp 9 trong 03 năm học ..............46 Bảng 2.6: Thực trạng GV THCS tham gia hoạt động giáo dục HN&PL tại 06 trường THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ năm học 2017-2018 ...........50 Bảng 2.7: Nhận thức của CBQLGD và GV về mục tiêu của hoạt động giáo dục HN&PL cho học sinh .................................................................................51 Bảng 2.8: Nhận thức của CBQLGD và GV về nhiệm vụ của hoạt động GDHN&PLHS............................................................................................ 52 Bảng 2.9: Nhận thức của CBQLGD và GV về ý nghĩa của hoạt động giáo dục HN&PLHS .................................................................................................53 Bảng 2.10: Nhận thức của CBQLGD và GV về nội dung của hoạt động giáo dục HN&PLHS .................................................................................................54 Bảng 2.11: Nhận thức của CBQLGD và GV về các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục HN&PLHS ...................................................................................55 Bảng 2.12: Nhận thức của CBQLGD và GV về nội dung quản lý hoạt động giáo dục HN&PL cho học sinh ..........................................................................57 Bảng 2.13: Thực trạng mức độ thực hiện các nhiệm vụ của hoạt động GDHN&PLHS....... 58 Bảng 2.14: Thực trạng mức độ thực hiện các nội dung của hoạt động giáo dục HN&PLHS .................................................................................................59 Bảng 2.15: Thực trạng mức độ thực hiện các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục HN&PLHS........................................................................................... 60 v
Bảng 2.16: Thực trạng mức độ thực hiện các nội dung quản lý hoạt động giáo dục HN&PLHS........................................................................................... 61 Bảng 2.17: Thực trạng hiệu quả thực hiện các nội dung quản lý hoạt động giáo dục HN&PLHS........................................................................................... 62 Bảng 2.18: Thực trạng mức độ thực hiện các phương pháp quản lý hoạt động giáo dục HN&PLHS ...................................................................................63 Bảng 2.19: Thực trạng hiệu quả thực hiện các phương pháp quản lý hoạt động giáo dục HN&PLHS ...................................................................................63 Bảng 2.20: Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục HN&PLHS .................................................................................................64 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ............................... 80 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp..................................81 Bảng 3.3: Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của 07 biện pháp đề xuất ........................................................................................................83 vi
DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 1.1: Sơ đồ miền chọn nghề phù hợp ..................................................................14 Hình 1.2: Sơ đồ tam giác HN học sinh của K.K PLATÔNÔV ...................................16 Hình 1.3: Sơ đồ mối quan hệ giữa các lực lượng tham gia hoạt động GDHN&PL học sinh trong nhà trường phổ thông .........................................................28 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến sự nghiệp giáo dục và đào tạo, coi giáo dục và đào tạo là “quốc sách hàng đầu. Do vậy, Nhà nước ta từng bước đã có những chủ trương, chính sách nhằm thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, chấn hưng đất nước. Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo giai đoạn 2011-2020 đã khẳng định “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là một yêu cầu khách quan và cấp bách của sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ tổ quốc trong giai đoạn hiện nay” [11]. Giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh là một trong những vấn đề quan trọng của đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục Việt Nam. Vấn đề này đã được thảo luận tại Hội nghị Trung ương 6, Khóa XI của Đảng. Để có nguồn nhân lực chất lượng phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước thì phải chú trọng vai trò của giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh, vì đó là tiền đề cho việc phát triển và cung cấp nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu của cả nước và của từng địa phương. Nghị quyết Trung ương 8 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo cũng chỉ rõ: “Đẩy mạnh phân luồng sau trung học cơ sở; định hướng nghề nghiệp ở trung học phổ thông, đảm bảo cho học sinh có trình độ trung học cơ sở (học xong cấp THCS) có tri thức phổ thông nền tảng, đáp ứng phân luồng mạnh sau trung học cơ sở, trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng”[23, tr.8]. Hướng nghiệp và phân luồng trong giáo dục với bản chất là hệ thống các biện pháp tiến hành trong và ngoài nhà trường tác động đến học sinh để giúp học sinh phổ thông có kiến thức về nghề nghiệp để có khả năng lựa chọn nghề nghiệp trên cơ sở kết hợp nguyện vọng, sở trường của cá nhân gắn với nhu cầu sử dụng lao động của xã hội và địa phương. Để có nguồn nhân lực cân đối hài hòa ở các ngành, các lĩnh vực trong đời sống xã hội, khắc phục tình trạng đào tạo mà không gắn với nhu cầu thực tiễn hiện nay. Tuy nhiên, giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh phổ thông đặc biệt là học sinh THCS chưa được sự quan tâm đúng mức và kết quả còn hạn chế. Đại bộ phận học sinh sau khi học xong THCS vẫn tìm cách vào học THPT, học xong THPT hầu hết học sinh đều tìm 1
cách thi và mong muốn được học đại học, cao đẳng hoặc trung học chuyên nghiệp. Chỉ một bộ phận ít học sinh không đủ khả năng vào được đại học hay cao đẳng mới nghĩ đến việc học trong các trường dạy nghề hoặc lao động chân tay để kiếm sống. Nguyên nhân chủ quan là do nhận thức của nhà giáo dục, học sinh và phụ huynh học sinh về giáo dục hướng nghiệp và công tác phân luồng cho học sinh phổ thông chưa được quán triệt một cách đầy đủ về mục tiêu, nội dung; phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục hướng nghiệp và phân luồng chưa đổi mới kịp thời theo yêu cầu thực tiễn nói chung và đổi mới Giáo dục - Đào tạo nói riêng. Cơ sở vật chất, trang thiết bị và đội ngũ nhân lực làm công tác giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh phổ thông còn thiếu về số lượng, yếu về chất lượng, thiếu kiến thức và lòng nhiệt tình. Nguyên nhân khách quan là hệ thống giáo dục nghề nghiệp và thị trường lao động phát triển chưa đồng đều và lành mạnh; cơ chế, chính sách về thực hiện giáo dục hướng nghiệp và công tác phân luồng cho học sinh phổ thông còn nhiều bất cập, chậm đổi mới, thiếu tính thực tiễn; nhận thức về tầm quan trọng của việc giáo dục hướng nghiệp và công tác phân luồng cho học sinh phổ thông của các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, các cấp và xã hội cũng như gia đình và bản thân học sinh chưa đầy đủ và đúng đắn. Có thể thấy trong những năm qua chất lượng nguồn nhân lực của Việt Nam chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu của việc hội nhập cũng như nhu cầu của các doanh nghiệp. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB) về chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam hiện nay đạt 3,79/10 điểm, xếp thứ 10/11 quốc gia tại Châu Á, nguồn nhân lực Việt Nam phân bố không hợp lý, có nhiều bất cập về chất lượng đào tạo, nhiều lao động không đáp ứng yêu cầu của nhà tuyển dụng [24]. Từ thực tiễn hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh tại các trường THCS nói chung và trên địa bàn huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ nói riêng, chúng tôi nhận thấy việc đổi mới quản lí hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh phổ thông đặc biệt ở cấp THCS là hết sức cần thiết và cấp bách. Việc tìm hiểu, nghiên cứu và khảo sát thực trạng hoạt động hướng nghiệp và phân luồng, quản lí hoạt động hướng nghiệp và phân luồng tại các trường THCS trên địa bàn huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ là cơ sở để khảo nghiệm và nghiên cứu. Trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp nhằm góp phần thay đổi thực trạng hoạt động hướng nghiệp và 2
phân luồng cũng như quản lý hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh THCS trên địa bàn. Cẩm Khê là một huyện trung du miền núi của tỉnh Phú Thọ, mật độ dân cư thưa thớt, tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội phát triển chưa cao, đặc biệt là GD&ĐT. Toàn huyện hiện nay có 26 trường THCS, chất lượng mũi nhọn đứng thứ 5, chất lượng đại trà đứng thứ 8 toàn tỉnh [6]. Hằng năm, Phòng GD&ĐT huyện Cẩm Khê đều có Kế hoạch giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh THCS; tuy nhiên chưa thực sự hiệu quả, còn mang tính hình thức là chính, kết quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh THCS trên địa bàn chưa cao, thiếu tính thực tế [3], [4], [5]. Từ những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề: "Quản lý hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ", làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường THCS; Luận văn đề xuất biện pháp quản lý hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới, phù hợp với yêu cầu phát triển giáo dục toàn diện học sinh 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh THCS 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 4. Giả thuyết khoa học Trong những năm qua, quản lý hoạt động HN&PLHS THCS trên địa bàn huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ đã đạt được nhiều kết quả. Tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại, chưa đạt kết quả như mong muốn. Nếu đề xuất và áp dụng một cách đồng bộ các biện pháp về quản lý hoạt động giáo dục HN&PLHS, thì sẽ nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giáo dục HN&PLHS trong các trường THCS trên địa bàn; góp 3
phần phát triển nguồn nhân lực có chất lượng, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của địa phương và xã hội. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Tìm hiểu một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh 5.2. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ 5.4. Khảo sát ý kiến về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Đề tài nghiên cứu trong phạm vi tìm hiểu thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường THCS trên địa bàn huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 6.2. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Giới hạn phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động HN&PLHS các trường THCS trên địa bàn huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. - Giới hạn đối tượng khảo sát: Gồm 06 trường trong tổng số 26 trường THCS tại huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ, gồm các trường: + THCS Thị trấn Sông Thao + THCS Phú Lạc + THCS Sơn Tình + THCS Phú Khê + THCS Sai Nga + THCS Tiên Lương Trong đó có: + 500 học sinh khối lớp 9 (12 lớp) + 100 giáo viên đang giảng dạy + 12 cán bộ quản lý của 06 trường THCS nói trên + 500 phụ huynh của 500 em học sinh nói trên 4
7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Thu thập và đọc các tài liệu mang tính lý luận, các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về quản lý giáo dục, các tài liệu về hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh phổ thông. Phân tích và tổng hợp các quan niệm về quản lý giáo dục, quản lý hoạt động hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh phổ thông; các văn bản chỉ đạo của Sở GD&ĐT tỉnh Phú Thọ; của UBND tỉnh Phú Thọ; của UBND huyện Cẩm Khê; các Kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh THCS của Phòng GD&ĐT huyện Cẩm Khê, v.v. Trên cơ sở đó tổng hợp tư liệu để hệ thống hóa, khái quát hóa những vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài, qua đó xây dựng khung lý thuyết của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Sử dụng phương pháp này nhằm khảo sát một số lượng lớn các đối tượng nghiên cứu: CBQL, GV, PHHS và HS, qua đó thu thập các số liệu, hiện tượng để phát hiện các vấn đề cần giải quyết, xác định tính phổ biến, nguyên nhân....chuẩn bị tốt cho các bước nghiên cứu tiếp theo, phục vụ cho khảo sát thực trạng của đề tài. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Nhằm phỏng vấn học sinh, PHHS để thu thập số liệu, thông tin cần thiết một cách nhanh chóng, bước đầu đánh giá được một phần giá trị của công trình nghiên cứu. 7.2.3. Phương pháp chuyên gia Trưng cầu ý kiến của đội ngũ chuyên gia quản lý giáo dục, lãnh đạo Phòng GD&ĐT về hoạt động GDHN&PLHS. Ý kiến đánh giá của từng người sẽ bổ sung lẫn nhau, kiểm tra lẫn nhau cho ta một ý kiến đa số, khách quan về một vấn đề khoa học. 7.2.4. Nghiên cứu sản phẩm Nghiên cứu các Kế hoạch, Nghị Quyết, SKKN của đội ngũ chuyên gia GLGD, lãnh đạo Phòng GD&ĐT về hoạt động GDHN&PLHS. Qua đó giúp ta có được thông tin về đối tượng làm ra sản phẩm ấy, phục vụ phân tích thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 5
7.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin (Thống kê toán học) Sử dụng thống kê toán học để phân tích và xử lý số liệu thu thập được của đề tài luận văn. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu; kết luận và khuyến nghị; tài liệu tham khảo; phụ lục; luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh phổ thông. Chương 2: Thực trạng về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh các trường THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP VÀ PHÂN LUỒNG CHO HỌC SINH 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới, hoạt động giáo dục hướng nghiệp học đường và phân luồng đã có lịch sử ra đời và phát triển với bề dày trên dưới 100 năm và trên thực tế, nó đã trở thành một lĩnh vực tác nghiệp chuyên môn và chính sách được tích hợp chặt chẽ trong các hệ thống giáo dục, đào tạo, lao động, việc làm, dịch vụ và chính sách của nhiều quốc gia. Trong hệ thống giáo dục, giáo dục phổ thông là giai đoạn học tập chính quy của đa phần thanh thiếu niên học sinh. Giáo dục phổ thông không chỉ có mục tiêu chuẩn bị nguồn cho cấp THPT mà cần phải chuẩn bị cho học sinh những kiến thức cơ bản sơ khai để xác định hướng đi tiếp theo của bản thân. Họ phải được trang bị những tri thức khoa học, kĩ năng, kĩ thuật, kĩ năng lao động nghề nghiệp, năng lực sáng tạo, ý thức tổ chức kỉ luật và những phát minh nhằm góp phần đẩy mạnh công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Trên thực tế, lĩnh vực khoa học - kĩ thuật liên tục phát triển và thay đổi, đặc biệt là trước xu thế hội nhập và toàn cầu hoá như hiện nay, người lao động thường không có khả năng để thích ứng kịp thời. Trong khi đó, số học sinh phổ thông khi rời ghế nhà trường với vốn kiến thức “văn hoá chay” không có cơ sở và khả năng hội nhập vào cuộc sống lao động - xã hội. Xuất phát từ thực tiễn như vậy, trong xã hội có giai cấp, đã có các nhà tư tưởng và giáo dục học tiến bộ đưa ra những hình thức gắn giáo dục với lao động nghề nghiệp, với cuộc sống. Vào giữa thế kỉ XIX, ở Pháp xuất hiện cuốn sách “Hướng nghiệp chọn nghề”. Nội dung cuốn sách đề cập tới vấn đề phát triển đa dạng của nghề do sự phát triển công nghiệp. Ngay khi đó, người ta đã nhận thấy tính đa dạng, phức tạp của hệ thống nghề nghiệp, tính chuyên môn hoá vượt lên hẳn so với giai đoạn sản xuất công nghiệp và thủ công nghiệp, qua đó khẳng định tính cấp thiết phải giúp đỡ thanh thiếu niên học sinh đi vào “Thế giới nghề nghiệp” nhằm sử dụng hiệu quả lao động trẻ tuổi. Năm 1909, Frank Parsons bàn đến hướng nghiệp cho HS dựa trên năng lực, năng khiếu, hứng thú, sở thích của cá nhân. Đầu thế kỷ XX các nước như: Mỹ, Anh, Pháp, 7