Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực tiễn, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trong nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM Khamphamai SITHISAN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM SALAVAN CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM Khamphamai SITHISAN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM SALAVAN CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHÙNG THỊ HẰNG THÁI NGUYÊN - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu của luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2017 Tác giả luận văn Khamphamai SITHISAN i
LỜI CẢM ƠN Trước hết tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với PGS.TS Phùng thị Hằng, người đã tận tình hướng dẫn tạo điều kiện cho tôi nghiên cứu hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy, cô giáo Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên và đặc biệt là các thầy, cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn khóa học đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn này. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Nhà trường, Phòng Đào tạo và các Phòng ban chức năng có liên quan đến đào tạo Sau đại học của Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các bạn đồng nghiệp tại Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2017 Tác giả Khamphamai SITHISAN ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ............................ iv DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ................................................................ v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ..................5 1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................... 5 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 5 1.1.2. Ở Lào ......................................................................................................... 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài .............................................................. 7 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục .......................................................................... 7 1.2.2. Nghiên cứu khoa học, hoạt động nghiên cứu khoa học .......................... 10 1.2.3. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ................................................. 13 1.2.4. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên ........................... 14 1.3. Một số vấn đề cơ bản về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm ........................................................... 14 1.3.1. Đặc điểm về hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm....................................................................................... 14 iii
1.3.2. Hiệu trưởng trường cao đẳng sư phạm với vai trò quản lý Hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên.............................................................. 29 1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý hoạt động NCKH của sinh viên ....................................................................................................... 35 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 38 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM SALAVAN CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO ............................. 39 2.1. Vài nét về Trường Cao đẳng Sư phạm Salavan nước CHDCND Lào ....... 39 2.2. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát............................................ 42 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 42 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 42 2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu .............................. 43 2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 43 2.3.1. Thực trạng về hoạt động NCKH của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan ............................................................................................... 43 2.3.2. Thực trạng về quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan ................................................................................ 47 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 54 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM SALAVAN NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO .................................... 55 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp ........................................................... 55 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ......................................................... 55 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 55 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 56 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 56 iv
3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan ..................................................... 57 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho giảng viên, sinh viên về tầm quan trọng của hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên ...................................... 57 3.2.2. Lập kế hoạch quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên theo từng năm học, khóa học....................................................................... 60 3.2.3. Đổi mới phương thức tổ chức thực hiện kế hoạch về hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên............................................................................ 61 3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên ......................................................................... 64 3.2.5. Tăng cường chỉ đạo sự phối hợp giữa các đơn vị trong nhà trường để tổ chức có hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên ............ 65 3.2.6. Tạo động lực cho sinh viên trong quá trình triển khai đề tài NCKH ...... 69 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................ 70 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất.......................................................................................................... 72 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 72 3.4.2. Kết quả khảo sát ...................................................................................... 73 Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 81 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 82 1. Kết luận .......................................................................................................... 82 2. Khuyến nghị................................................................................................... 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 84 PHỤ LỤC v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN CBQL Cán bộ quản lý CĐSP Cao đẳng sư phạm CHDCND Cộng hòa dân chủ nhân dân CNTT Công nghệ thông tin ĐT Đào tạo GV Giảng viên QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục SV Sinh viên iv
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng: Bảng 2.1. Nhận thức của giảng viên và sinh viên về tầm quan trọng của hoạt động NCKH của sinh viên .................................................... 43 Bảng 2.2. Đánh giá của giảng viên và sinh viên về ý nghĩa của hoạt động NCKH của sinh viên ............................................................ 44 Bảng 2.3. Lý do tham gia hoạt động NCKH của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan .................................................................. 45 Bảng 2.4. Một số biểu hiện trong hoạt động NCKH của sinh viên ............... 46 Bảng 2.5. Thái độ, năng lực của cán bộ, giảng viên tham gia quản lý hoạt động NCKH của sinh viên .................................................... 47 Bảng 2.6. Mức độ thực hiện các nội dung quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan ............................... 49 Bảng 2.7. Các biện pháp quản lý hoạt động NCKH của sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Salavan.............................................. 50 Bảng 2.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên .................................................................. 52 Bảng 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên ........................................................... 73 Bảng 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên ........................................................... 77 Biểu đồ: Biểu đồ 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên ........................................................... 74 Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên ........................................................... 78 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giáo dục và đào tạo, chất lượng giáo dục được quyết định bởi chính người học. Sự tiếp thu kiến thức của người học trong "dạy - học" là mối liên hệ ben trong, đó là sự tác động qua lại, sự quy định, sự chuyển hóa lẫn nhau giữa các yếu tố, các thuộc tính, các mặt của một quá trình nhận thức. Lênin đã nói "học, học nữa, học mãi". Như vậy, nâng cao chất lượng dạy học là phải nhằm vào người học, do đó việc quản lý hoạt động học tập và nghiên cứu khoa học của sinh viên là rất quan trọng, đó là mẫu chốt của việc đổi mới phương pháp dạy học mà chúng ta đang thực hiện. Đối với sinh viên các trường Sư phạm, bên cạnh hoạt động học tập, hoạt động nghiên cứu khoa học có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Thông qua hoạt động này, sinh viên có điều kiện tìm tòi, nghiên cứu những vấn đề của thực tiễn giáo dục, dạy học có liên quan trực tiếp đến chuyên ngành được đào tạo của sinh viên. Nhờ đó, sinh viên được rèn luyện các kỹ năng cần thiết như: kỹ năng vận dụng trí thức vào thực tiễn, kỹ năng xác định vấn đề cần nghiên cứu, kỹ năng đánh giá các vấn đề xã hội... Do vậy, cùng với việc quản lý hoạt động học tập của sinh viên, việc quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên là một trong những nhiệm vụ quan trọng của nhà trường Sư phạm. Sau 6 năm thành lập, Trường Cao đẳng Sư phạm Salavan nước cộng hòa dân chủ nhân dân Lào đã từng bước chuyển biến cùng với việc từng bước đầu tư cơ sở vật chất của nhà trường, kiện toàn đội ngũ lãnh đạo, giáo viên nhà trường; hoạt động dạy và học của thày và trò trường Cao đẳng Sư phạm Salavan đã có nhiều đổi mới, ổn định, nền nếp, quy củ hơn. Tuy nhiên, chất lượng học tập, nghiên cứu khoa học vẫn còn nhiều hạn chế. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó nguyên nhân chính từ phía người học. Các em đang trong độ tuổi lao động chính của gia đình; Vì thế thời gian học tập, nghiên cứu khoa học bị hạn chế, mặt khác các em sinh sống ở nhiều 1
vùng khác nhau của tỉnh Salavan, bao gồm nhiều dân tộc khác nhau, chịu ảnh hưởng của nhiều tập tục lạc hậu, trình độ dân trí còn thấp của đại bộ phận nhân dân, điều kiện sống, học tập rất khó khăn... tất cả những điều kiện này có ảnh hưởng đến chất lượng học và nghiên cứu khoa học của sinh viên. Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2015 - 2020, tỉnh Salavan đã tập trung xây dựng 02 đề án về tăng cường củng cố hệ thống chính trị cơ sở và đề án phát triển kinh tế - xã hội các tỉnh. Trong đó tập trung chính vào đào tạo nguồn nhân lực. Do vậy, việc quan tâm nâng cao chất lượng giáo dục, chất lượng học tập của sinh viên là việc làm rất cấp bách của nhiệm kỳ 2015 - 2020. Trường Cao đẳng Sư phạm Salavan, tỉnh Salavan cần thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp để quản lý tốt hoạt động học tập và nghiên cứu khoa học của sinh viên, nâng cao chất lượng dạy và học, đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ cho địa phương và nguồn lao động cho cả nước. Xuất phát từ những điều nêu trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề: "Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào", làm đề tài nghiên cứu luận văn. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trong nhà trường. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. 2
4. Giả thuyết khoa học Vấn đề quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan còn có những hạn chế nhất định như: Quá trình quản lý còn thiếu tính đồng bộ, biện pháp quản lý chưa thực sự có hiệu quả, chưa thúc đẩy được tính tích cực, độc lập, tự giác của sinh viên trong hoạt động nghiên cứu khoa học. Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên phù hợp với tình hình thực tiễn thì có thể góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động này trong nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng về công tác quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. 6. Phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý luận có liên quan đến quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm để xây dựng khung lý thuyết cho đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Tiến hành quan sát sinh viên trong quá trình triển khai đề tài nghiên cứu khoa học. Phương pháp này được sử dụng để hỗ trợ cho các phương pháp khác, 3
để thấy rõ hơn những biểu hiện cụ thể của hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên và việc quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trong quá sinh viên trình thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Đây là một phương pháp thu thập thông tin dựa trên cơ sở quá trình giao tiếp bằng lời theo mục đích đặt ra. Chúng tôi tiến hành phỏng vấn một số sinh viên để thu thập thêm thông tin cho đề tài. 7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Xây dựng các mẫu phiếu điều tra đối với giảng viên, các nhà quản lý và sinh viên nhằm thu thập thông tin về thực trạng hoạt động NCKH và quản lý hoạt động NCKH của sinh viên ở trường Cao đẳng Sư phạm Salavan. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Tiến hành trưng cầu ý kiến chuyên gia về một số nội dung như đánh giá thực trạng nghiên cứu, đánh giá về tính khả thi và ý nghĩa của các biện pháp được đề xuất. 7.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Tập hợp kết quả NCKH của sinh viên dưới hình thức: báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học, biên bản đánh giá nghiệm thu sản phẩm của các đề tài NCKH do sinh viên thực hiện..., từ đó đưa ra nhận xét về thực trạng này. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu; Kết luận, khuyến nghị; Tài liệu tham khảo; Phụ lục, nội dung của luận văn được cấu trúc thành ba chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm Salavan, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM 1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Năm 1971, M.T.Lubixưna và A.A. Gơroxepxki trong chuyên khảo Tổ chức công việc tự học của sinh viên cho rằng: "NCKH của sinh viên đại học là một trong những hình thức hoàn thiện nhất về mặt đào tạo khoa học, có hiệu quả thiết thực đối với việc nâng cao trình độ của sinh viên" [10, tr.24]. Năm 1972, P.T.Prikhodko trong tác phẩm Tổ chức và phương pháp công tác NCKH đã giới thiệu những nét đặc trưng cơ bản của hoạt động NCKH của sinh viên. Tác giả đánh giá tầm quan trọng của việc tổ chức cho sinh viên làm niên luận, khóa luận tốt nghiệp, coi đây là những hình thức NCKH ban đầu nhờ đó mà sinh viên có năng tự học và học suốt đời. Hoa Kỳ trong Chiến lược 1998 - 2000 của Bộ Giáo dục đã ghi nhận NCKH giáo dục góp phần cải thiện nền giáo dục quốc gia, Hoa kỳ đã xác định những vấn đề ưu tiên tổ chức cho sinh viên NCKH. Trong tác phẩm “Research and Report Writing”, tác giả Francesco Cordasco và Elliots S.M.Galner đã chỉ ra những hoạt động cụ thể để hình thành kỹ năng NCKH cho sinh viên. Năm 1990, Gary Anderson (New York), trong tác phẩm “Fundamentals of educational research”, tác giả chú trọng đến việc tìm tòi các nguyên tắc, phương pháp cũng như công cụ, kỹ thuật NCKH để huấn luyện cho sinh viên. Tại Singapore năm 1983, hai tác giả Keith Howard và John A.Sharp đã biên soạn tài liệu “The management of a student research project” nhằm giúp sinh viên biết cách quản lý kế hoạch nghiên cứu. Các tác giả đã trình bày những vấn đề về chọn lựa đề tài, xây dựng kế hoạch nghiên cứu, tập hợp, phân tích, xử lý và đánh giá kết quả NCKH. Năm 1996, tác giả Brian Allison trong cuốn 5
“Research skills for students - National institute of education” đã đề cập đến những lý thuyết về NCKH, cung cấp kỹ năng tiến hành một cuộc điều tra, thiết kế một bảng hỏi và những kỹ thuật khi sử dụng phương pháp phóng vấn... Như vậy, ở nước ngoài, qua nhiều công trình khoa học, có thể thấy, các tác giả quan tâm không chỉ về phương diện phương pháp luận, mà còn đặc biệt quan tâm đến các vấn đề về tổ chức và các kỹ năng cụ thể cần được huấn luyện, trang bị cho sinh viên, đồng thời khẳng định NCKH là hoạt động tất yếu không thể thiếu đối với sinh viên trong trường đại học. Tuy nhiên, không có các nghiên cứu riêng về quản lý hoạt động NCKH trong trường đại học, cao đẳng mà chỉ có những nghiên cứu chung về quản lý đại học. 1.1.2. Ở Lào Các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu của các viện và trường Cao đẳng từ lâu đã nhận thức được rằng: Sinh viên nghiên cứu khoa học là để tạo điều kiện, phương tiện cần thiết nhằm nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, năng lực tự học cho bản thân. Trong quá trình đào tạo ở các trường đại học, hoạt động NCKH được xem là một trong những hình thức tổ chức dạy học có hiệu quả cao nhằm phát triển tư duy sáng tạo, tính tích cực, độc lập và chủ động trong quá trình học tập của sinh viên. Nhiều tác giả, các nhà khoa học đã xuất bản các giáo trình hướng dẫn sinh viên trường cao đẳng nghiên cứu khoa học dưới các tiêu đề “Phương pháp luận nghiên cứu khoa học”, “Phương pháp luận nghiên cứu khoa học giáo dục” của Sikhamtat MITTALAI năm 2010 [16]; “Phương pháp luận nghiên cứu học tập - nghiên cứu” của bounmi PHONESAVANH năm 2009 [23]; “Phương pháp luận nghiên cứu khoa học” của Mithong năm 2005 với mục đích cung cấp cho sinh viên cơ sở phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu khoa học, trang bị cho sinh viên những vấn đề lý luận cơ bản về NCKH để họ rèn luyện, thực hành nghiên cứu khoa học có hiệu quả. cập nhật bổ sung thông tin khoa học, tăng cường sự chính xác hoá loại bỏ những thông tin khoa học lạc hậu, 6
đưa vào giáo trình các thông tin khoa học mới, bên cạnh đó có tính tới trình độ nghiên cứu của sinh viên. Các tác giả, các nhà khoa học chủ yếu đề cập đến vấn đề NCKH, còn nội dung quản lý NCKH và đặc biệt là quản lý hoạt động NCKH của sinh viên chưa được đề cập. Tóm lại, điểm qua các công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước về vấn đề nghiên cứu khoa học của sinh viên, chúng tôi nhận thấy: các tác giả đã tập trung phản ánh tính cấp thiết, vai trò quan trọng của việc tổ chức cho sinh viên nghiên cứu khoa học. Một số tác giả đề xuất phương pháp, biện pháp, cách thức hướng dẫn đánh giá nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học của sinh viên trên cơ sở khảo sát thực trạng hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên các trường Cao đẳng Sư phạm. Tuy nhiên có rất ít công trình đề cập đến vấn đề quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên ở trường cao đẳng sư phạm. Chúng tôi nhận thấy đây là vấn đề cần được nghiên cứu đầy đủ và có hệ thống. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục 1.2.1.1. Quản lý Quản lý lá một loại hình lao động quan trong các hoạt động của con người. Khoa học quản lý xuất hiện cùng với sự phát triển của xã hội loài người. Khoa học quản lý luôn gắng liền với sự phát triển của xã hội loài người nên nó luôn mang tính lịch sử, tính dân tộc... Trải qua một quá trình phát triển, khoa học quản lý được chia thành nhiều giai đoạn với các định nghĩa khác nhau: Theo Taylor F.W.: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm, và sau đó hiểu được rằng học đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất’’ [33]. C. Mac viết “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sư chỉ 7
đạo để điều hòa những koạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phải sinh từ sự vận động của toàn cơ thể khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, còn một dân nhạc thì cần phải có một nhạc trưởng” [6, tr.50]. Theo Từ điển tiếng Việt thông dụng (NXB Giáo dục, 1998) thì “Quản lý là tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, cơ quan” [36]. Tùy theo nội dung, tính chất đặc thù của mỗi loại lao động mà quản lý có những phương pháp và cách thực tiếp cận riêng. Song nhìn chung, quản lý là hoạt động có hướng đích, có mục tiêu, hợp quy luật. Quản lý phải có một chủ thể quản lý (tác nhân tạo ra tác động) và khách thể quản lý (nhân trực tiếp các tác động của chủ thể quản lý), phải có hệ thống công cụ quản lý, phải phù hợp với khách thể, hoàn cảnh và điều kiện khách quan của từng đơn vị. Quản lý được xem như là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên đói tượng quản lý về các mặt chính trị, văn hóa, xã hội, kinh tế bằng một hệ thống các quy định, chính sách và cách biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và tạo điệu kiện cho sự phát triển của đối tượng. Ở Việt Nam, nhiều nhà khoa học cũng đã đưa ra những ý kiến khác nhau về quản lý những điều nhấn mạng rằng: Quản lý là một hoạt động mà trong đó con người vừa là chủ thể vừa là khách thể quản lý. Theo tác giả Trần Quốc Thành: “Quản lý là những hoạt động có phối hợp nhằm định hướng và kiểm soát quá trình tiến tới mục tiêu” [32]. Trong cuốn "Một số vấn đề cơ bản về khoa học quản lý" (2000-NXB Chính trị quốc gia Hà Nội của tác giả Nguyễn Bá Sơn) thì “Quản lý là sự tác động có hướng đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý bằng một hệ thống tác giải pháp nhằm thay đổi trạng thái của đổi tượng quản lý, đưa hệ thống tiếp cận mục tiêu cuối cùng, phục vụ mục đích của con người” [31, tr.30]. Như vậy có thể hiểu: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có tính hướng đích của chủ thể quản lý tới khách thể và đối tượng quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của tổ chức để đạt mục tiêu đặt ra trong điều kiện môi trường luôn biến động. 8
1.2.1.2. Quản lý giáo dục Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, bản chất của giáo dục là kế thừa quá trình chuyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm đã được tích lũy trong quá trình phát triển của xã hội loài người. Thế hệ đi trước truyền đạt cho thế hệ đi sau. Có trách nhiệm lĩnh hội, kế thừa. Phát triển và bổ sung những kinh nghiệm đó. Có rất nghiên cứu về quản lý giáo dục, hiện nay có nhiều ý kiến cơ bản là đồng nhất với nhau về khái niệm quản lý giáo dục. Theo chuyên gia giáo dục Konđacốp M.I. thì: “Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống nhằm mục đích đảm bảo việc hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhân thức và vận dụng những quy luật chung của xã hội cũng như cũng như quy luật của quá trình giáo dục, của sự phát triển thể lực và tâm lý trẻ em” [15]. Ở Việt nam, theo tác giả Đặng Quốc Bảo thì “Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quát là hoạt động điều hành phối hợp của các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu của xã hội” [dẫn theo 32]. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: "Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch hợp lý quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ thống vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ. Đưa giáo dục đến mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái về chất” [26, tr.50]. Hệ thống giáo dục là một hệ thống xã hội. Quản lý giáo dục cũng chịu sư chi phối của các quy luật xã hội. Quản lý giáo dục có những đặc trưng chủ yếu sau đây: - Sản phẩm giáo dục là còn người, là nhân cách, là sản phẩm có tính đặc thù nên QLGD phải ngăn ngừa sự dập khuôn, máy móc trong việc tạo ra những sản phẩm cũng như không được phép tạo ra phế phẩm. 9
- Quản lý giáo dục nói chung, quản lý Nhà trường nói riêng phải chú ý đến sự khác biệt giữa đặc điểm lao động sư phạm so với lao động xã hội nói chung. - Trong quản lý giáo dục, các hoạt động quản lý hành chính nhà nước và quản lý sự nghiệp chuyên môn là một khối thống nhất, đan xen vào nhau, thâm nhập lẫn nhau không thể tách rời. - Quản lý giáo dục đòi hỏi những yêu cầu cao về tính toàn diện, tính thống nhất, tính liên tục, tính kế thừa, tính phát triển... - Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng vì vậy quản lý giáo dục phải quán triệt quan điểm của quần chúng. Như vậy, quản lý giáo dục là sự tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và có mục đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến các khâu của hệ thống giáo dục. 1.2.2. Nghiên cứu khoa học, hoạt động nghiên cứu khoa học 1.2.2.1. Nghiên cứu khoa học a. Khái niệm khoa học Khoa học là toàn bộ hoạt động có hệ thống nhằm xây dựng và tổ chức kiến thức dưới hình những lời giải tích và tiên đoán có thể kiểm tra được về vũ trụ. Thông qua các phương pháp kiểm soát, nhà khoa học sử dụng cách quan sát các dấu hiệu biểu hiện mang tính vật chất bất thường của tự nhiên nhằm thu thập dữ liệu, phân tích thông tin để giải thích cách thức hoạt động, tồn tại của sự vật hiện tượng. Một trong những cách thức đó là phương pháp thử nghiệm nhằm mô phỏng hiện tượng tự nhiện dưới điều kiện kiểm soát được và các ý tưởng thử nghiệm. Tri thức trong khoa học là toàn bộ lượng thông tin mà các nghiên cứu đã tích lũy được. Định nghĩa về khoa học được chấp nhận phổ biến rằng khoa học là tri thức tích cực đã được hệ thống hóa. Theo Từ điển tiếng Việt có viết “Khoa học là hệ thống tri thức tích lũy trong quá trình lịch sử và được thực tiễn chứng minh, phản ánh những quy luật 10
khách quan của thế giới bên ngoài cũng như của hoạt động tinh thần của con người, giúp con người có khả năng cải tạo thế giới hiện thực” [36]. Theo Đại học Bách khoa toàn thư Liên Xô, quyển XIX, trang 241: “Khoa học là hệ thống tri thức về tự nhiên, về xã hội và tư duy, về những quy luật phát triển khách quan của tự nhiên, xã hội và tư duy, hệ thống tri thức này được hình thành trong lịch sử và không ngừng phát triển trên cơ sở và thực tiễn xã hội” [8]. Theo luật khoa học và công nghệ thì: “Khoa học là hệ thống tri thức về các hiện tượng, sự vật, quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy” [dẫn theo 4]. b. Khái niệm nghiên cứu khoa học Nghiên cứu khoa học là một hoạt động tìm kiểm, xem xét, điều tra, hoặc thử nghiệm. Dựa trên những số liệu, tài liệu, kiến thức,... đạt được từ các thí nghiệm NCKH để phát hiện ra những cái mới về bản chất sự vật, về thế giới tự nhiên và xã hội, và để sáng tạo phương pháp và phương tiện kỹ thuật mới cao hơn, giá trị hơn. Con người muốn làm NCKH phải có kiến thức nhất định về lĩnh vực nghiên cứu và cái chính là phải rèn luyện cách làm việc tự lực, có phương pháp từ lúc ngồi trên ghế nhà trường. Nghiên cứu khoa học là hoạt động chủ động, tích cực và có hệ thống của con người nhằm khám phá, giải thích thế giới xung quanh. Theo luật khoa học và Công nghệ 2000 có viết: “Nghiên cứu khoa học là hoạt động phát hiện, tìm hiểu các hiện tượng, sự vật, quy luật của tự nhiên xã hội và tư duy, sáng tạo các giải pháp nhằm ứng dụng vào thực tiễn. Nghiên cứu khoa học gồm nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng” [dẫn theo 4]. Bản chất của nghiên cứu khoa học là hoạt động sáng tạo của các nhà khoa học nhằm nhận thức thế giới khách quan, tạo ra hệ thống tri thức có giá trị để sử dụng vào cải tạo thế giới. Chủ thể nghiên cứu khoa học là các nhà khoa học, những người trực tiếp thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học, những người có phẩm chất trí tuệ và năng lực NCKH. 11