Luận văn Thạc sĩ Kinh doanh thương mại: Hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là hệ thống hóa cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng, quản lý rủi ro tín dụng, từ thực trạng quản lý rủi ro tín dụng để tìm ra các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh doanh thương mại: Hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH CẨM PHẢ Ngành: Kinh doanh thương mại BÙI NHƯ KHUÊ Hà Nội - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả Ngành: Kinh doanh thương mại Mã số: 8340121 Họ và tên: Bùi Như Khuê Người hướng dẫn: PGS, TS Bùi Thị Lý Hà Nội - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan công trình nghiên cứu “Hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả” là của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Bùi Như Khuê
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình từ các cơ quan, tổ chức và cá nhân. Nhân đây, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc lòng biết ơn chân thành đến các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Trước hết tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Ngoại thương cùng tập thể các thầy cô giáo, những người đã trang bị kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS, TS Bùi Thị Lý người đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài. Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến các đồng nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả đã giúp đỡ tôi thu thập thông tin và tổng hợp số liệu trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Do thời gian nghiên cứu và kiến thức còn hạn chế, luận văn được hoàn thiện không thể tránh khỏi những sơ suất thiếu sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến của các thầy cô giáo cùng các bạn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2020 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Bùi Như Khuê
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH .......................................................................... vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................... viii MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu ..............................................................................................2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ...........................................................................4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................5 5. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................5 6. Kết cấu luận văn ......................................................................................................6 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ..............................................................................................7 1.1. Rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại ..........................................................7 1.1.1. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại ...............................................7 1.1.2. Rủi ro hoạt động trong ngân hàng thương mại ..............................................12 1.1.3. Rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại ....................................................15 1.2. Quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại ...........................................20 1.2.1. Khái niệm quản lý rủi ro tín dụng ...................................................................20 1.2.2. Nguyên tắc quản lý rủi ro tín dụng .................................................................22 1.2.3. Nội dung quản lý rủi ro tín dụng.....................................................................25 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại.35 1.3.1. Những nhân tố chủ quan .................................................................................35 1.3.2. Những nhân tố khách quan .............................................................................37 1.4. Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng tại một số ngân hàng trên thế giới và Việt Nam ...........................................................................................................................39 1.4.1 Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng ANZ ...................................................39 1.4.2. Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank) ..............................................................................................................40
iv 1.4.3. Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Phát triển Nhà Thành phố Hồ Chí Minh (HDBank) ..................................................................................................41 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH CẨM PHẢ .................................................................................................................43 2.1. Khái quát về Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả ....................................................................................................................43 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển .....................................................................43 2.1.2. Cơ cấu tổ chức ................................................................................................45 2.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh từ 2016 đến 2019 ...........................................45 2.2. Thực trạng hoạt động tín dụng và rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả ..........................................................50 2.2.1. Hoạt động tín dụng..........................................................................................50 2.2.2. Rủi ro tín dụng ................................................................................................54 2.3. Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả ................................................................................56 2.3.1. Mô hình quản lý rủi ro tín dụng ......................................................................56 2.3.2. Chính sách quản lý rủi ro tín dụng .................................................................57 2.3.3. Thực hiện xếp hạng tín dụng khách hàng .......................................................60 2.3.4. Kiểm tra, giám sát khoản vay và danh mục cho vay .......................................62 2.3.5. Thực trạng các biện pháp kiểm soát rủi ro tín dụng .......................................64 2.4. Đánh giá thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả ...............................................................66 2.4.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................66 2.4.2. Những tồn tại và nguyên nhân ........................................................................68 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH CẨM PHẢ .................................................................................................................74 3.1. Định hướng hoạt động tín dụng và công tác quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả..........................74 3.1.1. Định hướng hoạt động tín dụng của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam và Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả ............................................................................................................................74 3.1.2. Định hướng tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả ..........................................................79
v 3.1.3. Bối cảnh, những thuận lợi và khó khăn với hoạt động tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả ............................................................................................................................80 3.2. Một số giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả trong giai đoạn 2020 - 2025 ........84 3.2.1. Đa dạng đối tượng, lĩnh vực cho vay ..............................................................84 3.2.2. Hoàn thiện hệ thống thông tin phòng ngừa rủi ro tín dụng ............................85 3.2.3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát trước, trong và sau khi cho vay ......86 3.2.4. Nâng cao mức độ an toàn tín dụng từ tài sản bảo đảm ..................................87 3.2.5. Cải thiện năng lực cán bộ quản lý khách hàng...............................................87 3.2.6. Nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ..............................88 3.2.7. Các giải pháp bù đắp, hạn chế tổn thất khi rủi ro xảy ra ...............................89 3.3. Một số kiến nghị.................................................................................................90 3.3.1. Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam ............90 3.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng nhà nước ..........................................................94 3.3.3. Kiến nghị đối với Chính phủ và các Bộ, Ngành có liên quan .........................95 KẾT LUẬN ...............................................................................................................96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................97
vi DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 NHNN Ngân hàng Nhà nước 2 NHTM Ngân hàng thương mại 3 TMCP Thương mại cổ phần 4 BIDV Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam
vii DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Cấu trúc dữ liệu các biến trong mô hình Logistics 27 Mô hình xếp hạng của công ty Moody và Standard & 2 Bảng 1.2 31 Poor Kết quả kinh doanh của BIDV Chi nhánh Cẩm Phả 3 Bảng 2.1 46 2016-2019 Cơ cấu dư nợ BIDV Chi nhánh Cẩm Phả 2016-2019 4 Bảng 2.2 51 theo thời hạn Cơ cấu dư nợ BIDV chi nhánh Cẩm Phả 2016-2019 5 Bảng 2.3 51 theo khách hàng Cơ cấu dư nợ BIDV chi nhánh Cẩm Phả 2016-2019 6 Bảng 2.4 52 theo ngành nghề Cơ cấu dư nợ BIDV chi nhánh Cẩm Phả 2016-2019 7 Bảng 2.5 53 theo tài sản bảo đảm Kết quả phân loại nợ của BIDV chi nhánh Cẩm Phả 8 Bảng 2.6 54 2016-2019 Thẩm quyền phán quyết tín dụng BIDV chi nhánh 9 Bảng 2.7 58 Cẩm Phả tại thời điểm 31/12/2019 Bảng phân loại đối tượng khách hàng doanh nghiệp 10 Bảng 2.8 theo kết quả xếp hạng tín dụng nội bộ tại thời điểm 61 31/12/2019 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH STT Sơ đồ Nội dung Trang 1 Sơ đồ 2.1 Bộ máy tổ chức của BIDV chi nhánh Cẩm Phả 45 Quy mô, tốc độ tăng trưởng tín dụng BIDV chi nhánh 2 Hình 2.1 50 Cẩm Phả giai đoạn 2016-2019 Trích lập và quỹ dự phòng rủi ro BIDV chi nhánh 3 Hình 2.2 55 Cẩm Phả 2016-2019
viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Với đề tài “Hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả” luận văn đã nêu ra cơ sở lý luận về quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại bao gồm: Rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại, quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại và Các nhân tố ảnh hưởng tới quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại. Tiếp đó luận văn phân tích thực trạng hoạt động quản lý rủi ro tín dung tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả trong giai đoạn 2016 - 2019. Dựa trên kết quả phân tích thực trạng hoạt động quản lý rủi ro tín dung, luận văn đánh giá những kết quả đạt được và những mặt còn tồn tại cùng những nguyên nhân. Đây là cơ sở để luận văn đưa ra một số giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả như sau: • Đa dạng hóa đối tượng, lĩnh vực cho vay • Nâng cao công tác huy động vốn, tạo nguồn vốn ổn định cho đầu tư tín dụng • Hoàn thiện hệ thống phòng ngừa rủi ro tín dụng • Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát trước, trong và sau khi cho vay • Cải thiện năng lực cán bộ quản lý khách hàng • Nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ • Các giải pháp bù đắp, hạn chế tổn thất khi rủi ro xảy ra Bên cạnh cách giải pháp, luận văn đưa ra một số kiến nghị với Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, Chính phủ và các cấp quản lý nhà nước (Ngân hàng nhà nước, các Bộ, ngành) nhằm tăng cường quản lý rủi ro đối với hệ thống NHTM.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong hơn 20 năm qua, công cuộc đổi mới nền kinh tế đã đạt được nhiều thành công, các chỉ số kinh tế cơ bản như GDP, xuất nhập khẩu, đầu tư, thu chi ngân sách nhà nước đều đạt cao và bền vững, tệ nạn xã hội được đẩy lùi, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt. Có được kết quả trên, ngoài sự đóng góp chung của cả nước, phải kể đến những nỗ lực của các ngành, các cấp, trong đó có ngành ngân hàng. Trong từng thời kỳ, đổi mới hoạt động ngân hàng được coi là đột phá khẩu và có những đóng góp tích cực cho quá trình đổi mới và phát triển kinh tế Việt Nam. Và trong công cuộc hội nhập với thế giới, ngành ngân hàng là một trong những ngành đi đầu trong công cuộc hội nhập kinh tế thế giới. Hệ thống ngân hàng với vai trò của mình đã cung cấp một lượng vốn lớn cho các nhu cầu đầu tư và tiêu dùng, các hoạt động dịch vụ ngân hàng còn ngày càng đa dạng, phong phú và tiện ích hơn. Nhiều cơ chế chính sách tiền tệ, tín dụng đã đi vào cuộc sống, nhiều đổi mới về tổ chức và công nghệ đã được triển khai. Tuy nhiên, hội nhập cũng làm nảy sinh ngày càng nhiều những khó khăn và thách thức do môi trường tài chính biến động không ngừng và khó kiểm soát, hoạt động của các ngân hàng thương mại thường đối mặt với rất nhiều rủi ro, trong đó có rủi ro tín dụng. Với các ngân hàng thương mại, tín dụng là nghiệp vụ kinh doanh quan trọng nhất và là hoạt động mang lại lợi nhuận chủ yếu, nhưng đồng thời cũng chứa đựng nhiều rủi ro nhất, ngoài những rủi ro tín dụng nói chung thì còn chứa đựng những rủi ro liên quan đến hoạt động thương mại quốc tế (tỷ giá, phương thức mua bán, thanh toán,v.v…). Từ thực tế hoạt động cho thấy, rủi ro tín dụng hiện nay vẫn là rủi ro thường xuyên nhất, mang lại mức độ tổn thất lớn nhất đối các NHTM, dẫn đến tình trạng mất vốn, mất khả năng thanh toán của các ngân hàng. Ngoài ra, khi rủi ro tín dụng tại từng NHTM không được quản trị tốt, đến tỷ lệ nợ xấu cao sẽ không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại, phát triển của mỗi tổ chức tín dụng, mà cao hơn nó còn gây tác động xấu đến toàn bộ hệ thống ngân hàng và nền kinh tế. Trong những năm trở lại đây chất lượng tín dụng của các NHTM vẫn còn ở mức thấp, tỷ lệ nợ xấu
2 cùng nhiều vấn đề phát sinh do mất khả năng kiểm soát đang trở thành bài toán khó tại hầu hết các ngân hàng Việt Nam hiện nay. Do vậy, vấn đề nghiên cứu để đưa ra các giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng luôn là vấn đề cấp thiết, quan trọng trong mọi thời kỳ phát triển tại các NHTM, cần phải thường xuyên cập nhật, thay đổi các chính sách quản lý để các giải pháp phù hợp với sự phát triển chung của xã hội, các điều kiện mới của nền kinh tế. Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả là Chi nhánh có tuổi đời trẻ trong hệ thống BIDV, mới được nâng cấp hoạt động với mô hình Chi nhánh cấp I từ năm 2016, mạng lưới Chi nhánh chủ yếu tại thành phố Cẩm Phả - tỉnh Quảng Ninh, địa bàn chủ yếu của ngành công nghiệp khai thác than của cả nước, do vậy có những đặc thù trong phát triển kinh tế - xã hội rất khác biệt với các địa phương khác tại Quảng Ninh cũng như trong cả nước. Xuất phát từ thực tiễn đó, việc nghiên cứu hoạt động quản lý rủi ro tín dụng và tìm ra các giải pháp nhằm tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả là hết sức cần thiết. Do vậy, đề tài “Hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả” được lựa chọn nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu Luận văn Thạc sỹ: “Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bắc Á" của Học viên: Chu Văn Sơn, bảo vệ tại đại học Kinh tế quốc dân, tháng 12-2008. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý rủi ro tín dụng của NHTM cổ phần Bắc Á, một NHTM cổ phần có quy mô nhỏ, trụ sở chính đóng tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. Hoạt động tín dụng của NHTM cổ phần Bắc Á chủ yếu cho vay khách hàng cá nhân, khách hàng ngoài quốc doanh, nên thực trạng và các giải pháp quản lý rủi ro tác giả đề cập chủ yếu đối với nhóm khách hàng này nằm trong phạm vị hẹp Luận văn Thạc sỹ kinh tế với đề tài: “Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam trên địa bàn Hà Nội"; của Học viên:
3 Nguyễn Văn Chinh, bảo vệ tại Học viện Ngân hàng, ngày 8-10-2009. Luận văn nghiên cứu về quản lý rủi ro tín dụng của các chi nhánh ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trên địa bàn Hà Nội, số liệu và thực trạng đến hết năm 2008. Các chi nhánh trên địa bàn hoạt động cho vay khu vực đô thị, bởi vì công trình chỉ nghiên cứu các chi nhánh của Hà Nội cũ, chưa bao gồm tỉnh Hà Tây khi chưa sáp nhập, nên chưa đề cập nhiều đến cho vay hộ sản xuất, đến rủi ro lĩnh vực Nông nghiệp - Nông thôn. Phạm vi nghiên cứu rủi ro tín dụng của luận văn dừng lại ở việc quản lý của từng chi nhánh trên địa bàn. Luận văn “Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Quốc Tế Việt Nam VIB - Thực trạng và giải pháp” của tác giả Nguyễn Lan Khanh, năm 2013. Đề tài của tác giả đã trình bày khá chi tiết và đi sâu vào hoạt động của ngân hàng VIB nhằm đưa ra những giải pháp thiết thực, tuy nhiên tác giả còn phân tích các chỉ tiêu rủi ro tín dụng tương đối là ít chưa đủ để đưa ra các giải pháp để hạn chế được rủi ro tại ngân hàng. Luận văn “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển KomTum” của tác giả Phan Thanh Hiền, năm 2015. Đề tài đã nêu được những lý luận cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM nhưng trong đó tác giả còn quá chú trọng nhiều tới lý thuyết mà không đưa được hết thực trạng quản lý rủi ro tín dụng thông qua mô hình phân tích định tính và định lượng nên những giải pháp quản trị rủi ro tín dụng trong đề tài còn chung chung, nghiêng về nhiều là lý thuyết chưa áp dụng được vào nhiều thực tế. Luận văn Thạc sỹ với đề tài: “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân (NCB)” của tác giả Nguyễn Thị Ngọc Diệp, năm 2018. Đề tài đi sâu vào hoạt động của Ngân hàng NCB, từ đó đưa ra những giải pháp quản trị rủi ro tín dụng, tuy nhiên các giải pháp của đề tài chỉ phù hợp trong các ngân hàng có quy mô phù hợp, chưa có tính thực tiễn cao đối với các Ngân hàng có quy mô lớn trên thị trường. Luận văn Thạc sỹ với đề tài: “Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh
4 Chương Dương” của tác giả Nguyễn Quang Huy, năm 2018. Từ những lý luận cơ bản về NHTM và rủi ro tín dụng chung, Đề tài phân tích và đưa ra các giải pháp để nâng cao quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng doanh nghiệp, tuy vậy do hạn chế về phạm vi nghiên cứu, đối tượng của đề tài chỉ là rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng doanh nghiệp nên các giải pháp của đề tài hạn chế về phạm vi áp dụng, chưa theo kịp với bối cảnh hiện nay khi hoạt động cấp tín dụng đối với khách hàng cá nhân ngày càng được các NHTM chú trọng đẩy mạnh và gia tăng thị phần mạnh mẽ trong tổng dư nợ của các NHTM. Bài báo khoa học “Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng theo thông lệ Basel tại các NHTM Việt Nam: Kết quả ban đầu và khuyến nghị” của Nhóm nghiên cứu đề tài cấp Ngành ngân hàng 2013 đăng trên Tạp chí ngân hàng tháng 2/2014. Đây là bài báo được đánh giá là rất chi tiết về tình hình quản lý rủi ro tín dụng của các NHTM ở Việt Nam thực hiện những biện pháp quản lý rủi ro theo hiệp ước quốc tế Basel. Tuy nhiên thì bài cũng chưa được ra tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM năm 2013 từ đó đánh giá mức độ áp dụng của các NHTM ở Việt Nam theo hiệp ước Basel. Bài đánh giá sâu về Basel chứ chưa thực sự đánh giá được hiệu quả của hiệp ước Basel về quản lý rủi ro được áp dụng tại các NHTM ở Việt Nam. Tuy có nhiều đề tài nghiên cứu về quản lý rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại các ngân hàng khác nhau nhưng chưa có một nghiên cứu nào về quản lý rủi ro tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả, vì vậy đề tài nghiên cứu Hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả là đề tài có ứng dụng thực tiễn cao. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng, quản lý rủi ro tín dụng, từ thực trạng quản lý rủi ro tín dụng để tìm ra các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả.
5 Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề lý thuyết cơ bản về rủi ro tín dụng và hoạt động quản lý rủi ro tín dụng của NHTM. - Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả, từ đó tìm ra các nguyên nhân những hạn chế trong hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng. - Đề xuất những giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả. - Về thời gian: Từ năm 2016 đến năm 2019 Do giới hạn về phạm vi nghiên cứu, luận văn tập trung về công tác quản lý rủi ro tín dụng từ năm 2016 đến năm 2019, đưa ra những đánh giá về những kết quả đã đạt được, những tồn tại và nguyên nhân, từ đó đưa ra những giải pháp nâng cao quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả phù hợp với điều kiện thực tế tại chi nhánh. 5. Phương pháp nghiên cứu Trong luận văn sử dụng một số phương pháp như: Phương pháp thu thập dữ liệu từ các báo cáo hoạt động kinh doanh qua các năm từ 2016 đến năm 2019 của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả; phương
6 pháp phân tích tổng hợp; phương pháp diễn giải và qui nạp; phương pháp so sánh đối chiếu; phương pháp phân tích đồ thị, biểu đồ, bảng biểu. 6. Kết cấu luận văn Kết cấu luận văn ngoài phần Mở đầu, phần Kết luận bao gồm 3 Chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả Chương 3: Giải pháp tăng cường quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả.
7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại 1.1.1. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại 1.1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại Theo Luật các Tổ chức tín dụng số 47/2020/QH12 ngày 16/6/2010, “Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng có thể được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng theo quy định của Luật này. Theo tính chất và mục tiêu hoạt động, các loại hình ngân hàng bao gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng chính sách, ngân hàng hợp tác xã”. “Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận”. Cấp tín dụng là việc thỏa thuận để tổ chức, cá nhân sử dụng một khoản tiền hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền theo nguyên tắc có hoàn trả bằng nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác. Trong nghiệp vụ cấp tín dụng, cho vay là nghiệp vụ chủ yếu, là hình thức cấp tín dụng theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. Các đặc điểm của tín dụng ngân hàng gồm: - Tài sản trong quan hệ tín dụng ngân hàng là tiền. - Xuất phát từ nguyên tắc hoàn trả, vì vậy ngân hàng khi chuyển giao tài sản cho người đi vay sử dụng phải có cở sở để tin rằng người đi vay sẽ trả đúng hạn. Đây là yếu tố hết sức cơ bản trong quản trị tín dụng, là lý do mà ngân hàng phải thực hiện phân tích kỹ lưỡng trước khi quyết định cho vay. - Giá trị hoàn trả thông thường phải lớn hơn giá trị lúc cho vay, hay nói các khác là người đi vay phải trả thêm phần lãi ngoài phần vốn gốc.
8 - Trong quan hệ tín dụng ngân hàng, tiền vay được cấp trên cơ sở cam kết hoàn trả vô điều kiện, theo đó bên đi vay cam kết hoàn trả vô điều kiện cho ngân hàng khi đến hạn thanh toán. Hoạt động tín dụng là hoạt động cơ bản của các NHTM, thu nhập từ tín dụng thường chiếm từ tỷ trọng lớn trong tổng thu nhập của NHTM. Thống kê dữ liệu Vietstock cho thấy, tỷ trọng đóng góp của thu nhập tín dụng trong tổng thu nhập của các ngân hàng biến động qua các năm: từ 78% vào năm 2017 xuống còn 75% vào 2018 và tăng lên 76% vào năm 2019. Bên cạnh việc mang lại thu nhập chính cho ngân hàng thì rủi ro trong kinh doanh ngân hàng cũng có xu hướng tập trung vào danh mục tín dụng. Chính vì vậy mà hoạt động tín dụng luôn là mối quan tâm lớn của các NHTM. Vai trò của tín dụng NHTM Tín dụng ngân hàng đóng vai trò trung gian giải quyết mâu thuẫn phát sinh trong quá trình tuần hoàn, chu chuyển vốn của doanh nghiệp Với nghiệp vụ huy động vốn ngân hàng thương mại tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có cơ hội đầu tư, sinh lợi từ vốn nhàn rỗi tạm thời. Bằng nguồn vốn huy động được các ngân hàng có điều kiện đáp ứng vốn cho các doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn. Là cầu nối giữa bên thừa vốn và bên thiếu vốn tạm thời, tín dụng ngân hàng góp phần điều hòa vốn trong toàn bộ nền kinh tế, tạo điều kiện cho quá trình sản xuất kinh doanh được tiến hành một cách liên tục, không bị gián đoạn. Tín dụng ngân hàng góp phần giải quyết mâu thuẫn giữa chu kỳ thu nhập và chu kỳ tiêu dùng Trong thời gian đầu của cuộc sống con người phải học tập, học nghề, chờ việc… họ hầu như chưa tạo ra khoản thu nhập đáng kể nào, nhưng lại có nhu cầu chi tiêu cao. Khi đã tham gia vào quá trình sản xuất xã hội, lao động của họ không những tạo ra thu nhập đủ để đáp ứng nhu cầu chi tiêu và còn có khả năng dành một phần để tích lũy, tích lũy để thỏa mãn nhu cầu cao hơn hay để dự phòng. Tín dụng ngân hàng không chỉ giải quyết được mâu thuẫn giữa chu kỳ thu nhập và chu kỳ
9 tiêu dùng của các cá nhân, mà còn góp phần nâng cao đời sống cho người lao động, kích thích sản xuất phát triển. Tín dụng ngân hàng thu hút nguồn vốn tiết kiệm và thúc đẩy quá trình tập trung vốn, đáp ứng nhu cầu đầu tư phát triển kinh tế. Đối với các doanh nghiệp vốn tự có dùng để đầu tư có giới hạn, bên cạnh đó việc huy động vốn trực tiếp đòi hỏi những điều kiện hết sức chặt chẽ mà không phải bất cứ doanh nghiệp nào cũng thực hiện được, trong trường hợp này vốn tín dụng là nguồn tài trợ quan trọng cho nhu cầu đầu tư. Tín dụng thực hiện huy động vốn tiết kiệm của cá nhân, doanh nghiệp, nhà nước để đáp ứng nhu cầu đầu tư, phát triển kinh tế. Bằng việc thu hút nguồn vốn tiết kiệm đáp ứng cho nhu cầu đầu tư, tín dụng ngân hàng là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư. Tín dụng góp phần ổn định tiền tệ, ổn định giá cả Với sự hoạt động của hệ thống tín dụng, các nguồn tiền nhàn rỗi của cá nhân và doanh nghiệp được tập trung lại và sau đó tín dụng tiến hành phân phối các nguồn vốn đã được tập trung này nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất, lưu thông hàng hóa cũng như nhu cầu tiêu dùng trong toàn xã hội. Thông qua kênh tín dụng, bằng chính sách tiền tệ thích hợp cho từng giai đoạn nhà nước có thể điều tiết lượng tiền cung ứng cho nền kinh tế góp phần ổn định tiền tệ, giá cả. Tín dụng ngân hàng góp phần ổn định đời sống của dân cư, tạo công ăn việc làm và đảm bảo trật tự xã hội Do tín dụng có vai trò thúc đẩy nền kinh tế phát triển, sản xuất hàng hóa và dịch vụ ngày càng gia tăng, thỏa mãn nhu cầu đời sống của người lao động. Bên cạnh đó, việc cung ứng vốn tín dụng cho nền kinh tế đã tạo ra khả năng khai thác các tiềm năng sắn có trong xã hội về tài nguyên thiên nhiên, lao động… từ đó có thể thu hút nhiều lực lượng lao động của xã hội, tạo công ăn, việc làm. Một xã hội phát triển lành mạnh, đời sống được ổn định, ai cũng có công ăn việc làm. Tín dụng ngân hàng góp phần tăng cường chế độ hạch toán kinh tế của các doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế sử dụng vốn vay
10 Đặc trưng của tín dụng là người vay vốn phải hoàn trả cả vốn và lãi đúng thời hạn ghi trong hợp đồng tín dụng, nếu vi phạm phải chịu phạt theo lãi suất quá hạn hoặc phải chịu các biện pháp chế tài khác. Bằng những tác động như vậy nên các doanh nghiệp vay vốn phải thường xuyên quan tâm thực hiện chế độ hoạch toán kinh tế, giảm chi phí sản xuất kinh doanh, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đó cũng là điều kiện quyết định đến khả năng hoàn trả vốn vay và tăng tích lũy cho doanh nghiệp 1.1.1.2. Các hình thức tín dụng ngân hàng a) Phân loại theo thời hạn Thời hạn tín dụng thời hạn được tính từ lúc đồng vốn đầu tiên của ngân hàng được phát ra cho đến lúc đồng vốn và lãi cuối cùng phải thu về. Phân loại theo thời hạn, tín dụng được phân thành ba loại: - Tín dụng ngắn hạn: là các khoản vay có thời hạn cho vay đến 12 tháng. Tín dụng ngắn hạn thường gắn với những khoản vay của doanh nghiệp để bổ sung vào tài sản lưu động, bởi vì tài sản lưu động thường có vòng quay trên một vòng thấp hơn một năm. Do vậy trong ngắn hạn doanh nghiệp có thể hoàn trả được số tiền vay cho ngân hàng. - Tín dụng trung hạn: là các khoản vay có thời hạn cho vay từ trên 12 tháng đến 60 tháng, được dùng để cho vay vốn phục vụ nhu cầu mua sắm tài sản cố định, cải tiến đổi mới kỹ thuật, mở rộng và xây dựng các công trình nhỏ có thời hạn thu hồi vốn nhanh. - Tín dụng dài hạn: là các khoản vay có thời hạn cho vay từ trên 60 tháng trở lên, được sử dụng để cung cấp vốn cho xây dựng cơ bản, cải tiến và mở rộng sản xuất có quy mô lớn. b) Phân loại theo mục đích sử dụng vốn vay Phân loại theo mục đích sử dụng vốn vay các loại tín dụng sau: