Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp hạn chế rủi ro trong thanh toán hàng xuất theo phương thức tín dụng chứng từ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:63

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là điều tra về thực trạng dịch vụ thanh toán xuất khẩu tại các ngân hàng thương mại Việt Nam, những mặt đạt được và những hạn chế; xác định được những rủi ro trong thanh toán hàng xuất theo phương thức tín dụng chứng từ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam; trên cơ sở xác định và phân tích những rủi ro để tìm ra những giải pháp hạn chế rủi ro và nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp hạn chế rủi ro trong thanh toán hàng xuất theo phương thức tín dụng chứng từ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN THỊ PHƯỢNG ANH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005
1 MUÏC LUÏC Phaàn môû ñaàu ........................................................................................................ 1 Chöông 1: Lyù luaän cô baûn veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaø ruûi ro................ 4 1. Giôùi thieäu veà phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø ...................................6 1.1. Khaùi nieäm ...................................................................................................6 1.2. Caùc beân lieân quan.......................................................................................7 1.3. Nhöõng quy ñònh quoác teá aùp duïng trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø ......................... ...................................................................................................8 1.4. Quy trình nghieäp vuï thanh toaùn tín duïng chöùng töø......................................9 1.4.1. Giai ñoaïn môû L/C (opening phase) ....................................................10 1.4.2. Giai ñoaïn thöïc hieän L/C (utilisation phase)........................................11 1.5. Phaân loaïi L/C...........................................................................................13 1.5.1. Phaân loaïi theo nghóa vuï vaø traùch nhieäm:............................................13 1.5.2. Phaân loaïi theo thôøi haïn thanh toaùn .....................................................13 1.5.3. Phaân loaïi theo phöông thöùc söû duïng..................................................14 2. Ruûi ro trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø.....................................................19 2.1. Khaùi nieäm ruûi ro ........................................................................................19 2.2. Ruûi ro trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø ..............................................20 2.2.1. Ruûi ro tín duïng ....................................................................................20 2.2.2. Ruûi ro quoác gia....................................................................................20 2.2.3. Ruûi ro veà nhaø nhaäp khaåu ....................................................................20 2.2.4. Ruûi ro veà nhaø xuaát khaåu .....................................................................21 2.2.5. Ruûi ro veà ngaân haøng ...........................................................................21 2.2.6. Ruûi ro khaùc..........................................................................................21 Chöông 2: Thöïc traïng ruûi ro trong thanh toaùn haøng xuaát theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ……………………………………………21 1. Tình hình thanh toaùn xuaát khaåu taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ......22 1.1. Söï phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng...........................................................22 1.2. Tình hình thanh toaùn xuaát khaåu .................................................................23 1.2.1. Moät soá thaønh töïu .................................................................................25 1.2.2. Nhöõng maët coøn haïn cheá......................................................................26 2. Quy trình nghieäp vuï thanh toaùn haøng xuaát theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam..............................................................26 2.1. Thoâng baùo L/C, xaùc nhaän L/C ...................................................................26 2.2. Tieáp nhaän, kieåm tra vaø göûi chöùng töø ñoøi tieàn ............................................27
2 2.3. Chieát khaáu chöùng töø ..................................................................................29 2.3.1.Chieát khaáu mieãn truy ñoøi:....................................................................29 2.3.2. Chieát khaáu truy ñoøi .............................................................................29 3. Nhöõng ruûi ro thöôøng gaëp trong thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø ................................................................................................................30 3.1. Ruûi ro trong quaù trình thoâng baùo L/C ........................................................31 3.2. Ruûi ro trong quaù trình thanh toaùn L/C .......................................................32 3.2.1. Ruûi ro ngay trong nhöõng ñieàu khoaûn, ñieàu kieän cuûa L/C ...................32 3.2.2. Ruûi ro veà ngaân haøng môû .....................................................................36 3.2.3. Ruûi ro quoác gia, ruûi ro phaùp lyù............................................................37 3.2.4. Ruûi ro ngöôøi mua ................................................................................40 3.3. Ruûi ro trong vieäc xaùc nhaän L/C .................................................................41 3.4. Ruûi ro trong vieäc chieát khaáu chöùng töø .......................................................42 4. Nguyeân nhaân gaây neân ruûi ro cho NHTM Vieät Nam trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø ................................................................................................................43 4.1. Do chính baûn thaân caùc NHTM Vieät Nam..................................................44 4.2. Do caùc ñoanh nghieäp xuaát khaåu Vieät Nam ...............................................44 4.3. Do moâi tröôøng kinh teá chính trò .................................................................45 Chöông 3: Giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn haøng xuaát theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø ……………………………………………………………………………………………………………………..46 1. Nhöõng giaûi phaùp ñoái vôùi baûn thaân caùc ngaân haøng .........................................47 1.1. Môû roäng quan heä ñaïi lyù .............................................................................47 1.2. Môû roäng quan heä khaùch haøng, höôùng daãn, tö vaán vaø hoã trôï nghieäp vuï ....47 1.3.Naâng cao trình ñoä nghieäp vuï, thaùi ñoä laøm vieäc cuûa nhaân vieân ..................50 1.4. Ñoåi môùi coâng ngheä vaø hoaøn thieän quy trình nghieäp vuï.............................51 1.5. Baùn vaø chuyeån ruûi ro .................................................................................55 1.6. Caùc bieän phaùp kinh doanh ngoaïi teä ñeå haïn cheá ruûi ro tyû giaù ....................55 1.7. Phaùt trieån coâng taùc thu thaäp, löu tröõ, phaân tích thoâng tin vaø döï baùo, phoøng ngöøa ruûi ro ........................................................................................................56 2. Nhöõng kieán nghò ñoái vôùi nhaø nöôùc vaø ngaân haøng nhaø nöôùc ñeå phaùt trieån xuaát nhaäp khaåu vaø phaùt trieån thanh toaùn qua ngaân haøng.............................................58 2.1. Kieán nghò ñoái vôùi nhaø nöôùc .......................................................................58 2.3. Kieán nghò ñoái vôùi ngaân haøng nhaø nöôùc .....................................................59 Keát luaän ...............................................................................................................61
3 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Ñoái vôùi theá giôùi, Vieät Nam laø moät nöôùc ñang trong trong quaù trình phaùt trieån. Chuùng ta coøn thua xa caùc nöôùc phaùt trieån vaø ngay caû nhöõng nöôùc laân caän trong khu vöïc Asean. Do ñoù, khoâng ngöøng ñoåi môùi vaø phaùt trieån laø haønh ñoäng caáp thieát ñeå ruùt ngaén khoaûng caùch naøy. Naêm 1986, thôøi kyø ñoåi môùi cuûa Vieät Nam baét ñaàu khôûi ñoäng, chuyeån ñoåi töø neàn kinh teá chæ huy taäp trung sang neàn kinh teá thò tröôøng. Trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá cuûa quoác gia, xuaát nhaäp khaåu laø lónh vöïc ñöôïc quan taâm haøng ñaàu, trong ñoù höôùng xuaát khaåu laø muïc tieâu cuûa taêng tröôûng. Töø khi ñoåi môùi ñeán nay, kinh teá Vieät Nam khoâng ngöøng phaùt trieån, kim ngaïch xuaát khaåu khoâng ngöøng gia taêng. Xuaát khaåu gia taêng keùo theo doanh soá thanh toaùn xuaát khaåu taïi caùc ngaân haøng thöông maïi gia taêng. Caùc ngaân haøng khoâng chæ giuùp cho caùc doanh nghieäp xuaát khaåu hoaøn taát khaâu thanh toaùn cuûa hoaït ñoäng kinh doanh moät caùch thuaän lôïi maø coøn hoã trôï ñaéc löïc cho doanh nghieäp trong vieäc taøi trôï voán cuõng nhö haïn cheá ruûi ro trong kinh doanh. Giöõa hai beân mua baùn caàn coù nhöõng phöông thöùc thanh toaùn phuø hôïp, thuaän tieän cuõng nhö an toaøn cho caû hai beân. Coù raát nhieàu phöông thöùc thanh toaùn phoå bieán nhö: nhôø thu (collection), ñoåi chöùng töø traû tieàn (CAD), ghi soå (open- account), tín duïng chöùng töø,… Trong ñoù, phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø laø phöông thöùc ñöôïc söû duïng roäng raõi, an toaøn vì coù söï cam keát traû tieàn cuûa moät beân thöù ba laø ngaân haøng.
4 Phöông thöùc thanh toaùn naøy ñaõ phoå bieán treân theá giôùi töø raát laâu nhöng ñoái vôùi ña soá caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam thì noù vaãn coøn töông ñoái môùi vì trong thôøi kyø bao caáp thì nhieäm vuï thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu ñöôïc nhaø nöôùc giao cho moät ngaân haøng duy nhaát laø ngaân haøng Ngoaïi Thöông. Vì vaäy, khoâng ít ruûi ro ñaõ phaùt sinh do söï thieáu am hieåu töôøng taän veà thoâng leä quoác teá cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Hôn nöõa, khi caøng hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi thì caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam phaûi ñoái ñaàu vôùi söï caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi daøy daïn kinh nghieäm, coâng ngheä hieän ñaïi vaø dòch vuï ña daïng. Do ñoù, ñeå giaûm thieåu nhöõng ruûi ro cuõng nhö ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh, chaát löôïng dòch vuï thanh toaùn xuaát khaåu thì caùc ngaân haøng thuông maïi caàn xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ruûi ro coù theå gaëp vaø ñeà ra nhöõng giaûi phaùp thích hôïp ñeå xöû lyù nhöõng ruûi ro naøy. Ñoù chính laø lyù do ñeå toâi choïn ñeà taøi “Giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn haøng xuaát theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam” laøm luaän vaên thaïc só kinh teá cuûa mình. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu Vieäc nghieân cöùu ñeà taøi naøy nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu sau: Thöù nhaát, ñieàu tra veà thöïc traïng dòch vuï thanh toaùn xuaát khaåu taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam, nhöõng maët ñaït ñöôïc vaø nhöõng haïn cheá. Thöù hai, xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ruûi ro trong thanh toaùn haøng xuaát theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Thöù ba, treân cô sôû xaùc ñònh vaø phaân tích nhöõng ruûi ro ñeå tìm ra nhöõng giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam.
5 3. Phaïm vi, ñoái töôïng nghieân cöùu Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi chæ nhaèm xoaùy vaøo nghieân cöùu dòch vuï thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong thôøi kyø ñoåi môùi vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeå thöïc hieän muïc tieâu nghieân cöùu, luaän vaên naøy ñaõ söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng ñeå luaän giaûi caùc vaán ñeà lieân quan. Beân caïnh ñoù, caùc phöông phaùp nghieân cöùu sau ñaõ ñöôïc söû duïng: Phöông phaùp thoáng keâ: Thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin qua hai nguoàn: ¾ Duøng döõ lieäu noäi boä ngaønh ngaân haøng töø nguoàn baùo caùo, chöùng töø cuûa Ngaân haøng nhaø nuôùc, moät soá ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam vaø moät soá taøi lieäu hoäi thaûo cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi. ¾ Duøng döõ lieäu ngoaïi vi thu thaäp töø taøi lieäu nghieäp vuï cuûa phoøng thöông maïi quoác teá (ICC), caùc nguoàn saùch baùo, caùc phöông tieän truyeàn thoâng, thoâng tin thöông maïi, caùc toå chöùc, hieäp hoäi. Phöông phaùp toång hôïp: Saøng loïc vaø ñuùc keát töø thöïc tieãn vaø lyù luaän ñeå ñeà ra giaûi phaùp vaø böôùc ñi nhaèm thöïc hieän muïc tieâu nghieân cöùu. 5. Keát caáu cuûa luaän vaên Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän thì luaän vaên bao goàm 3 chöông: Chöông 1: Lyù luaän cô baûn veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaø ruûi ro Chöông 2: Thöïc traïng ruûi ro trong thanh toaùn haøng xuaát theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Chöông 3: Giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn haøng xuaát theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø
6 CHÖÔNG 1: LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ VAØ RUÛI RO 1. Giôùi thieäu veà phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø 1.1. Khaùi nieäm Phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø (Documentary credit) laø moät thoûa thuaän maø trong ñoù moät ngaân haøng (ngaân haøng môû thö tín duïng) ñaùp öùng yeâu caàu cuûa khaùch haøng (ngöôøi môû thö tín duïng) cam keát seõ traû moät soá tieàn nhaát ñònh cho ngöôøi thöù ba (ngöôøi höôûng lôïi soá tieàn cuûa thö tín duïng) hoaëc chaáp nhaän hoái phieáu do ngöôøi thöù ba kyù phaùt trong phaïm vi soá tieàn ñoù khi ngöôøi thöù ba naøy xuaát trình cho ngaân haøng moät boä chöùng töø thanh toaùn phuø hôïp vôùi nhöõng quy ñònh ñeà ra trong thö tín duïng. Thö tín duïng (L/C) laø vaên kieän cuûa ngaân haøng ñöôïc vieát theo yeâu caàu cuûa ngöôøi xin môû thö tín duïng nhaèm dieãn ñaït nhöõng cam keát cuûa ngaân haøng môû thö tín duïng ñoái vôùi ngöôøi thuï höôûng keøm theo caùc ñieàu khoaûn, ñieàu kieän ñeå yeâu caàu ngöôøi thuï höôûng phaûi thöïc hieän nghóa vuï neáu muoán ñöôïc thanh toaùn. YÙ nghóa: ¾ L/C laø phöông tieän chuû yeáu trong phöông thöùc tín chöùng töø. Do ñoù, neáu L/C heát thôøi haïn hieäu löïc thì phöông thöùc tín duïng chöùng töø seõ khoâng coù yù nghóa. ¾ L/C laø vaên baûn theå hieän söï cam keát cuûa ngaân haøng môû L/C ñoái vôùi ngöôøi thuï höôûng. Noù ñöôïc soaïn thaûo treân cô sôû hôïp ñoàng mua baùn nhöng noù hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi hôïp ñoàng. ¾ L/C laø cô sôû phaùp lyù chính cuûa veäc thanh toaùn. Noù raøng buoäc taát caû caùc beân höõu quan tham gia vaøo phöông thöùc tín duïng chöùng töø.
7 ¾ L/C coøn söû duïng ñeå cuï theå hoaù, chi tieát hoùa, söûa ñoåi boå sung caùc ñieàu khoaûn ñaõ ñöôïc kyù keát trong hôïp ñoàng. 1.2. Caùc beân lieân quan Thoâng thöôøng thì coù boán beân sau ñaây coù lieân quan trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø: Ngöôøi xin môû thö tín duïng (applicant, account party, accountee): laø nhaø nhaäp khaåu, ngöôøi mua haøng hoùa vaø coù nhu caàu thanh toaùn theo hình thöùc tín duïng chöùng tö.ø Ngaân haøng phaùt haønh thö tín duïng (Opening/Issuing bank): laø ngaân haøng phuïc vuï nhaø nhaäp khaåu, môû L/C vaø ñaûm nhaän vieäc thanh toaùn. Ngöôøi höôûng lôïi thö tín duïng (Beneficiary): laø nhaø xuaát khaåu, ngöôøi baùn haøng hoùa hoaëc coù theå laø ngöôøi khaùc do nhaø xuaát khaåu chæ ñònh – seõ nhaän tieàn thanh toaùn. Ngaân haøng thoâng baùo thö tín duïng (advising bank): thöôøng laø ngaân haøng ñaïi lyù hoaëc chi nhaùnh cuûa ngaân haøng môû thö tín duïng coù truï sôû taïi nöôùc ngöôøi xuaát khaåu. Ngaân haøng naøy coù nhieäm vuï xaùc nhaän tính chaân thaät cuûa L/C vaø thoâng baùo L/C ñeán cho ngöôøi höôûng lôïi. Ngoaøi ra, coøn coù caùc ñoái töôïng lieân quan khaùc nhö: - Ngaân haøng xaùc nhaän (Confirming bank): laø ngaân haøng xaùc nhaän traùch nhieäm cuûa mình seõ cuøng ngaân haøng môû thö tín duïng baûo ñaûm vieäc traû tieàn cho ngöôøi xuaát khaåu trong tröôøng hôïp ngaân haøng môû thö tín duïng khoâng coù khaû naêng thanh toaùn, chæ xuaát hieän khi coù yeâu caàu cuûa nhaø xuaát khaåu. Ñaây thöôøng laø moät ngaân haøng lôùn, coù uy tín treân thò tröôøng tín duïng vaø taøi chính quoác teá. - Ngaân haøng chaáp nhaän (Accepting bank): laø ngaân haøng kyù chaáp nhaän leân hoái phieáu.
8 - Ngaân haøng thanh toaùn (Paying bank): laø ngaân haøng thanh toaùn tieàn cho ngöôøi xuaát khaåu hay chieát khaáu hoái phieáu. Ñaây coù theå laø ngaân haøng môû thö tín duïng hay moät ngaân haøng naøo khaùc ñöôïc chæ ñònh trong thö tín duïng bôûi ngaân haøng môû thö tín duïng. - Ngaân haøng chuyeån nhöôïng (Transfering bank): laø ngaân haøng thöïc hieän vieäc chuyeån nhöôïng thö tín duïng. - Ngaân haøng chieát khaáu - thöông löôïng boä chöùng töø (Negotiating Bank): laø ngaân haøng ñöùng ra thöông löôïng boä chöùng töø, thöôøng laø ngaân haøng thoâng baùo thö tín duïng hoaëc coù theå laø moät ngaân haøng cuï theå naøo ñoù ñöôïc quy ñònh trong thö tín duïng hoaëc baát cöù ngaân haøng naøo neáu L/C quy ñònh “available at any bank by negotiation” - Ngaân haøng chæ ñònh (Nominated bank): thuaät ngöõ chæ caùc ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh, phaân coâng trong thö tín duïng. - Ngaân hoaøn traû (Reimbursing bank): laø ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh vaø uûy quyeàn bôûi ngaân haøng phaùt haønh ñeå traû tieàn cho caùc chöùng töø theo thö tín duïng. - Ngaân haøng ñoøi tieàn (Claiming bank): laø ngaân haøng laäp thö ñoøi tieàn göûi ñeán ngaân haøng phaùt haønh keøm theo boä chöùng töø. - Ngaân haøng chuyeån chöùng töø (Remitting bank): coù nhieäm vuï chuyeån boä chöùng töø cho ngaân haøng môû thö tín duïng. 1.3. Nhöõng quy ñònh quoác teá aùp duïng trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø - Uniform Customs and Practice for Documentary Credits ( UCP500 ): Töø ngaøy ra ñôøi ñeán nay, UCP traûi qua 5 laàn söûa ñoåi vaøo caùc naêm 1951, 1962, 1974, 1983 vaø laàn sau cuøng nhaát laø thaùng 10/1993 coù hieäu löïc töø ngaøy 01/01/1994. Tuy nhieân, caùc vaên baûn ra ñôøi sau qua caùc laàn söûa ñoåi khoâng huûy boû caùc vaên baûn tröôùc ñoù cho neân caùc vaên baûn ñeàu coù giaù trò thöïc haønh thanh toaùn
9 Uniform Rules for Bank – to – Bank Reimbursement Under Documentary Credits ( URR No 525- ICC 1995 ): ñöôïc xem nhö laø söï môû roäng vaø chi tieát hoaù ñieàu khoaûn 19 (thoûa thuaän veà hoaøn traû lieân haøng) cuûa UCP 500. URR 525 khoâng mang tính chaát baét buoäc caùc beân mua baùn phaûi aùp duïng. International Standard Banking Practice for the examination of documents under documentary letter of credit (ISBP): trôû thaønh vaên baûn chính thöùc cuûa ICC töø 10/2002, giaûi thích chi tieát hôn UCP500, ñöôïc coi laø moät coâng cuï thöïc haønh UCP500 1.4. Quy trình nghieäp vuï thanh toaùn tín duïng chöùng töø Sô ñoà 1.1: Quy trình toaøn boä nghieäp vuï thanh toaùn tín duïng chöùng töø
10 Quy trình naøy ñöôïc chia thaønh hai giai ñoaïn: giai ñoaïn môû L/C (opening phase) vaø giai ñoaïn thöïc hieän (utilisation phase). 1.4.1. Giai ñoaïn môû L/C (opening phase) (3) Ngaân haøng môû Ngaân haøng thoâng L/ L/C (issuing baùo (advising bank) bank) Ñôn xin L/ (4) (2) môû L/C (1) Ngöôøi mua Ngöôøi baùn Hôïp ñoàng (Beneficiary) (Applicant) Sô ñoà 1.2: Quy trình giai ñoaïn môû L/C Böôùc 1: Ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn kyù keát moät hôïp mua baùn ngoaïi thöông trong ñoù coù quy ñònh thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø ( L/C ). Böôùc 2: Caên cöù vaøo hôïp ñoàng mua baùn ñaõ kyù keát, ngöôøi mua laøm ñôn xin môû L/C vaø göûi cho ngaân haøng môû L/C keøm theo moät soá chöùng töø yeâu caàu ngaân haøng môû L/C cho ngöôøi baùn. Böôùc 3: Caên cöù vaøo ñôn xin môû L/C, Ngaân haøng môû L/C tieán haønh môû L/C vaø thoâng baùo noäi dung cho ngöôøi baùn bieát baèng caùch göûi baûn chính L/C cho ngöôøi baùn thoâng qua ngaân haøng thoâng baùo. Ngaân haøng môû L/C coù theå gôûi L/C ñeán ngöôøi thuï höôûng qua ba con ñöôøng: ñöôøng thö tín, Telex, Swift. Böôùc 4: Khi nhaän ñöôïc L/C töø ngaân haøng môû, ngaân haøng thoâng baùo kieåm tra tính chaân thaät cuûa L/C:
11 - Neáu L/C ñöôïc chuyeån baèng ñöôøng thö tín thì ngaân haøng thoâng baùo seõ kieåm tra chöõ kyù treân L/C. - Neáu L/C ñöôïc chuyeån baèng ñieän thì ngaân haøng thoâng baùo seõ kieåm tra maõ khoùa cuûa ngaân haøng môû. Sau ñoù, ngaân haøng thoâng baùo seõ chuyeån L/C chính cho ngöôøi baùn (ngöôøi thuï höôûng L/C). Ngöôøi baùn sau khi kieåm tra L/C neáu coù coù ñieåm naøo baát lôïi thì lieân heä vôùi ngöôøi mua ñeå söûa ñoåi L/C. Ngaân haøng thoâng baùo neáu ñöôïc yeâu caàu xaùc nhaän L/C thì hoï seõ xem xeùt vieäc xaùc nhaän naøy. 1.4.2. Giai ñoaïn thöïc hieän L/C (utilisation phase) (9) Tieàn Ngaân haøng môû Ngaân haøng chæ ñònh L/C (issuing bank) (8) Boä chöùng töø + Thö ñoøi tieàn (9) Boä chöùng Tieàn (10) Tieàn töø (6) Boä chöùng töø (7) Ngöôøi mua (5) Ngöôøi baùn (11) Haøng (Beneficiary) (Applicant) hoùa Sô ñoà 1.3: Quy trình giai ñoaïn thöïc hieän L/C Böôùc 5: Ngöôøi baùn thöïc hieän vieäc giao haøng vaø chuaån bò boä chöùng töø theo chæ daãn trong L/C.
12 Böôùc 6: Ngöôøi baùn xuaát trình boä chöùng töø cho ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh trong L/C hay baát cöù ngaân haøng naøo (neáu L/C ghi: Available with any bank by negotiation). Böôùc 7: Ngaân haøng chæ ñònh treân cô sôû boä chöùng töø kieåm tra ñoái chieáu vôùi nhöõng ñieàu khoaûn quy ñònh cuûa L/C, neáu chöùng töø phuø hôïp thì seõ haønh ñoäng theo ñuùng höôùng daãn cuûa ngaân haøng L/C (thöôøng laø chieát khaáu boä chöùng töø töùc laø mua laïi boä chöùng töø hay öùng tröôùc tieàn cho ngöôøi baùn). Böôùc 7 naøy coù theå xaûy ra hoaëc khoâng xaûy ra tuøy theo quyeát ñònh cuûa ngaân haøng chæ ñònh. Böôùc 8: Ngaân haøng chæ ñònh chuyeån boä chöùng töø keøm phieáu göûi chöùng töø (covering letter, ñoàng thôøi laø thö ñoøi tieàn) göûi ñeán ngaân haøng môû L/C. Ngaân haøng chæ ñònh cuõng coù theå ñieän ñoøi tieàn tröôùc neáu L/C cho pheùp ñoøi tieàn baèng ñieän (telegraphic reimbursement allowed). Böôùc 9: Ngaân haøng môû L/C khi nhaän ñöôïc boä chöùng töø kieåm tra moät caùch caån thaän, ñoái chieáu boä chöùng töø vôùi nhöõng ñieàu khoaûn quy ñònh cuûa L/C. Neáu boä chöùng töø phuø hôïp thì phaûi thanh toaùn ngay. Neáu chöùng töø baát hôïp leä thì ñöôïc quyeàn töø choái thanh toaùn nhöng phaûi thoâng baùo baát hôïp leä cho ngaân haøng chæ ñònh trong voøng 7 ngaøy laøm vieäc keå töø ngaøy nhaän chöùng töø ñoàng thôøi hoûi yù kieán cuûa ngöôøi mua xem coù chaáp nhaän boä chöùng töø baát hôïp leä hay khoâng. Neáu ngöôøi mua chaáp nhaän thì ngaân haøng môû seõ thöïc hieän vieäc thanh toaùn. Khi nhaän ñöôïc tieàn töø ngaân haøng môû thì ngaân haøng chæ ñònh seõ chuyeån cho ngöôøi baùn sau khi tröø caùc khoaøn phí lieân quan nhö phí thöông löôïng, phí chuyeån chöùng töø, ñieän phí. Böôùc 10: Ngaân haøng môû chuyeån boä chöùng töø cho ngöôøi mua ñoàng thôøi ngöôøi mua thanh toaùn heát khoaûn tieàn coøn nôï cho ngaân haøng môû. Böôùc 11: Ngöôøi mua caàm chöùng töø vaän taûi ñi nhaän haøng.
13 1.5. Phaân loaïi L/C Tuøy theo caùch phaân chia maø ta coù nhieàu loaïi hình thö tín duïng khaùc nhau. 1.5.1. Phaân loaïi theo nghóa vuï vaø traùch nhieäm: - L/C coù theå huûy ngang (Revocable L/C) : Ñaây laø loaïi L/C maø beân môû L/C coù theå söûa ñoåi, huûy boû, boå sung baát cöù luùc naøo maø khoâng caàn baùo tröôùc cho ngöôøi höôûng lôïi. Tuy nhieân, söï huûy boû hay söûa ñoåi naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän tröôùc khi ngöôøi baùn giao haøng. Loaïi L/C naøy ít ñöôïc söû duïng trong thanh toaùn quoác teá vì loaïi L/C naøy thöïc chaát chæ laø thoâng baùo ñeå ngöôøi baùn chuaån bò haøng chöù khoâng phaûi laø lôøi cam keát. - L/C khoâng huûy ngang (Irrevocable L/C) : Laø loaïi L/C maø ngaân haøng môû L/C khoâng ñöôïc quyeàn ñôn phöông söûa ñoåi hay huûy boû L/C baát cöù luùc naøo vaø chæ coù theå söûa ñoåi, huûy boû khi coù söï ñoàng yù cuûa ngöôøi thuï höôûng. Theo ñieàu 6 UCP 500 quy ñònh neáu thö tín duïng khoâng ghi loaïi gì thì ñöôïc xem laø L/C khoâng huûy ngang. - L/C xaùc nhaän (confirmed L/C): Laø loaïi L/C khoâng huûy ngang trong ñoù coù moät ngaân haøng uy tín ñöùng ra ñaûm baûo vieäc traû tieàn theo L/C cuøng vôùi ngaân haøng môû. Loaïi L/C naøy ñöôïc yeâu caàu khi ngöôøi baùn khoâng tin töôûng vaøo khaû naêng thanh toaùn cuûa ngaân haøng môû L/C. Theo taäp quaùn caùc nöôùc chaâu AÂu, ngaân haøng xaùc nhaän laø ngaân haøng traû tröïc tieáp cho ngöôøi baùn. Do vaäy, ngöôøi baùn kyù phaùt hoái phieáu ñoøi tieàn tröïc tieáp ngaân haøng xaùc nhaän. 1.5.2. Phaân loaïi theo thôøi haïn thanh toaùn - L/C traû ngay (L/C At Sight): Laø thö tín duïng khoâng theå huûy ngang, trong ñoù ngaân haøng ñaïi dieän ngöôøi baùn (ngöôøi xuaát khaåu) ñöôïc ngaân haøng phaùt haønh cam keát thanh toaùn moät phaàn
14 - L/C traû chaäm (Usance L/C): Laø thö tín duïng khoâng theå huûy ngang, trong ñoù ngaân haøng ñaïi dieän ngöôøi baùn (ngöôøi xuaát khaåu) ñöôïc ngaân haøng phaùt haønh cam keát thanh toaùn moät phaàn hay toaøn boä soá tieàn cuûa tín duïng thö cho ngöôøi höôûng lôïi theo thôøi haïn quy ñònh trong thö tín duïng ñoù sau khi nhaän ñöôïc chöùngtöø phuø hôïp vôùi caùc ñieàu khoaûn cuûa L/C. 1.5.3. Phaân loaïi theo phöông thöùc söû duïng - L/C tuaàn hoaøn (Revolving L/C): Laø loaïi L/C khoâng huûy ngang trong ñoù quy ñònh khi L/C söû duïng heát kim ngaïch hoaëc sau khi L/C heát thôøi haïn hieäu löïc thì noù laïi töï ñoäng coù giaù trò nhö cuõ, vaø cöù nhö vaäy L/C tuaàn hoaøn ñeán khi naøo hoaøn taát trò giaù hôïp ñoàng. Loaïi L/C naøy ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp hai beân xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu coù quan heä thöôøng xuyeân vaø ñoái töôïng thanh toaùn khoâng thay ñoåi. Söû duïng cho nhöõng tröôøng hôïp coù giaù trò cao, thôøi haïn giao haøng daøi ñeå tieát kieäm ñöôïc chi phí môû L/C. L/C tuaàn hoaøn coù hai loaïi : + L/C tuaàn hoaøn coù tích luõy (cumulative revolving L/C): cho pheùp nhaø xuaát khaåu chuyeån kim ngaïch ñôït giao haøng tröôùc vaøo ñôït giao haøng sau neáu ñôït giao haøng tröôùc chöa giao heát vaø cöù nhö vaäy cho ñeán ñôït giao haøng cuoái cuøng. Nghóa laø, neáu nhaø xuaát khaåu trong laàn giao haøng thöù n, vì lyù do naøo ñoù, giao khoâng ñuû soá löôïng haøng nhö quy ñònh, coøn thieáu moät löôïng haøng laø k thì ôû laàn giao haøng thöù (n+1) nhaø xuaát khaåu seõ giao soá löôïng haøng laø k + soá löôïng L/C quy ñònh vaø cöù nhö vaäy cho ñeán laàn cuoái cuøng.
15 + L/C tuaàn hoaøn khoâng tích luõy (non-cumulative L/C) : khoâng cho pheùp nhaø xuaát khaåu chuyeån soá dö ñôït giao haøng tröôùc vaøo ñôït giao haøng sau. Ngoaøi ra, L/C tuaàn hoaøn coù theå chia laøm ba loaïi: + L/C tuaàn hoaøn töï ñoäng: khi ñôït giao haøng tröôùc heát thì ñôït giao haøng sau töï ñoäng coù giaù trò hieäu löïc, khoâng caàn söï thoâng baùo cuûa ngaân haøng môû L/C. + L/C tuaàn hoaøn baùn töï ñoäng: neáu sau ngaøy môû L/C, tröôùc thôøi haïn hieäu löïc hoaëc ñaõ söû duïng heát giaù trò L/C maø khoâng coù yù kieán thoâng baùo naøo cuûa ngaân haøng môû L/C. + L/C tuaàn hoaøn khoâng töï ñoäng: ñôït giao haøng sau muoán coù giaù trò thì phaûi coù söï thoâng baùo cuûa ngaân haøng môû L/C. - L/C chuyeån nhöôïng (Transferable L/C) Laø loaïi L/C khoâng theå huûy ngang trong ñoù quy ñònh quyeàn ñöôïc chuyeån nhöôïng toaøn boä hay moät phaàn giaù trò cuûa L/C cho moät hay nhieàu ngöôøi theo leänh cuûa ngöôøi höôûng lôïi ñaàu tieân, caám taùi chuyeån nhöôïng töø ngöôøi höôûng lôïi thöù hai cho ngöôøi khaùc. Tröôøng hôïp ngöôøi höôûng lôïi thöù hai khoâng giao haøng hay giao haøng khoâng ñuùng hay chöùng töø khoâng hoaøn haûo thì ngöôøi höôûng lôïi thöù nhaát phaûi chòu traùch nhieäm veà phía beân xuaát khaåu theo hôïp ñoàng ñaõ kyù. Loaïi L/C naøy ñöôïc söû duïng khi mua haøng qua caùc ñaïi lyù, trung gian. Loaïi L/C naøy giuùp cho nhaø xuaát khaåu tieán haønh caùc dòch vuï xuaát khaåu maø khoâng caàn ñeán voán cuûa mình. Hieän nay, L/C chuyeån nhöôïng ñöôïc aùp duïng roäng raõi vaø phoå bieán trong thanh toaùn quoác teá. - L/C giaùp löng (Back to back L/C) : Laø loaïi L/C khoâng huûy ngang, ñöôïc môû roäng treân cô sôû moät L/C khaùc laøm baûo ñaûm (goïi laø L/C goác – Master L/C). Sau khi nhaän ñöôïc L/C (master L/C) do ngöôøi mua môû yeâu caàu cho mình, ngöôøi höôûng lôïi seõ seõ yeâu caàu ngaân haøng cuûa
16 Loaïi L/C naøy thöôøng ñöôïc söû duïng mua baùn qua trung gian trong tröôøng hôïp L/C goác khoâng ñöôïc pheùp chuyeån nhöôïng hoaëc caùc chöùng töø caàn coù trong L/C goác khoâng truøng hôïp vôùi L/C thöù hai; vaø khi ngöôøi trung gian muoán bí maät moät soá thoâng tin trong L/C goác. - L/C ñoái öùng (Reciprocal L/C) : Ñaây laø loaïi L/C ñöôïc quy ñònh laø chæ co giaù trò hieäu löïc khi L/C khaùc ñoái öùng vôùi noù ñöôïc môû ra. Thoâng thöôøng L/C naøy ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp mua baùn haøng ñoåi haøng hay phoå bieán hôn laø trong tröôøng hôïp gia coâng haøng hoùa. - L/C vôùi ñieàu khoaûn ñoû (Red clause L/C) hay L/C öùng tröôùc (Advance Clause L/C) : Laø loaïi L/C coù ñieàu khoaûn ñaëc bieät, tröôùc ñaây ñöôïc ghi baèng möïc ñoû ôû ñieàu khoaûn naøy. Laø moät söï uûy quyeàn cuûa ngaân haøng môû L/C ñoái vôùi ngaân haøng chieát khaáu, öùng tröôùc moät khoaûn tieàn cho ngöôøi höôûng lôïi ñeå giuùp ngöôøi naøy coù theâm nguoàn voán giao haøng cho L/C ñaõ môû. Theo L/C ñieàu khoaûn ñoû, ngöôøi höôûng lôïi coù theå ñoøi ñöôïc moät khoaûn tieàn nhaát ñònh cuûa L/C tröôùc khi giao haøng. Vaø khi ñaõ nhaän ñöôïc moät khoaûn tieàn nhaát ñònh naøo ñoù thì trong töông lai, khi xuaát trình chöùng töø giao haøng tôùi ngaân haøng chieát khaáu, soá tieàn ñoù seõ ñöôïc tröø vaøo tieàn haøng xuaát khaåu vaø ngöôøi höôûng lôïi chæ nhaän ñöôïc soá tieàn baèng soá tieàn cuûa hoùa ñôn tröø ñi tieàn öùng tröôùc. L/C vôùi ñieàu khoaûn ñoû coù hai loaïi : + L/C khoâng ñaûm baûo: khoaûn tieàn öùng tröôùc khoâng ñöôïc ñaûm baûo ñoái vôùi ngaân haøng môû L/C, töùc laø khoaûn tieàn traû tröôùc ñöôïc thöïc hieän khi ngöôøi xuaát khaåu trình hoùa ñôn vôùi moät söï cam keát cuûa hoï.
17 + L/C coù ñaûm baûo: beân caïnh caùc giaáy tôø treân, ngöôøi xuaát khaåu coøn phaûi xuaát trình theâm chöùng töø coù giaù trò nhö baûo laõnh cuûa ngaân haøng phuïc vuï ngöôøi xuaát khaåu hoaëc giaáy nhaäp kho. - L/C döï phoøng (Standby L/C) : Laø loaïi L/C maø trong ñoù ngaân haøng môû L/C cam keát vôùi nhaø nhaäp khaåu laø seõ thanh toaùn laïi cho hoï trong truôøng hôïp nhaø xuaát khaåu khoâng hoaøn thaønh nghóa vuï giao haøng theo L/C ñaõ ñeà ra cho nhaø nhaäp khaåu. YÙ nghóa quan troïng cuûa loaïi L/C naøy laø vieäc ñaûm baûo hoaøn laïi cho ngöôøi ñaët haøng soá tieàn öùng tröôùc khi ngöôøi saûn xuaát khoâng hoaøn thaønh nghóa vuï giao haøng. L/C döï phoøng ñöôïc aùp duïng phoå bieán ôû Myõ, Nhaät trong quan heä moät beân laø ngöôøi ñaët haøng vaø moät beân laø ngöôøi saûn xuaát. Caùc khoaûn tín duïng maø ngöôøi ñaët haøng caáp cho ngöôøi saûn xuaát nhö tieàn coïc, tieàn öùng tröôùc, chi phí chieám tyû troïng 10-15% toång giaù trò ñôn ñaët haøng. Standby L/C laø moät vaên baûn do ngaân haøng phaùt haønh theo chæ thò cuûa ngöôøi môû thö tín duïng (Applicant hay Account party) cam keát thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng trong thôøi haïn hieäu löïc cuûa tín duïng khi ngöôøi thuï höôûng xuaát trình nhöõng chöùng töø sau : + Chöùng töø yeâu caàu thanh toaùn. + Chöùng töø chöùng minh vieäc khoâng thöïc hieän hôïp ñoàng/ nghóa vuï cuûa ngöôøi yeâu caàu môû thö tín duïng. So saùnh standby L/C vaø L/C thoâng thöôøng : ¾ L/C thoâng thöôøng: ngaân haøng thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng khi hoï xuaát trình nhöõng chöùng töø thöông maïi (Commercial invoice, B/L, C/O, packing list . . .) chöùng minh ñaõ hoaøn thaønh nghóa vuï giao haøng.
18 ¾ Standby L/C: ngaân haøng thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng khi hoï xuaát trình chöùng töø (Certificate non-performance/Statement of Default) chöùng minh vieäc ngöôøi yeâu caàu môû L/C khoâng thöïc hieän hôïp ñoàng hay ñieàu kieän ñaõ ñöôïc quy ñònh trong L/C. Phaân loaïi Standby L/C : + Standby L/C daïng baûo laõnh taøi chính (Financial guarantee – type standby L/C): trong ñoù ngaân haøng cam keát seõ hoaøn traû cho ngöôøi thuï höôûng nhöõng khoaûn tieàn öùng tröôùc, nhöõng khoaûn tieàn ñaõ cho vay . . . khi ngöôøi yeâu caàu môû Standby L/C khoâng hoaøn thaønh nghóa vuï ñoái vôùi ngöôøi thuï höôûng. + Standby L/C baûo laõnh vieäc thöïc hieän nghóa vuï (Performance – based standby L/C): trong ñoù ngaân haøng cam keát traû tieàn cho ngöôøi thuï höôûng nhöõng khoaûn tieàn ñaõ cam keát khi ngöôøi yeâu caàu môû Standby L/C khoâng hoaøn thaønh nghóa vuï cuûa hoï. Phaïm vi öùng duïng cuûa Standby L/C : Ñöôïc söû duïng raát roäng raõi, standby L/C ñöôïc söû duïng nhö moät baûo laõnh ngaân haøng ñeå ñaûm baûo cho nhöõng khoaûn tieàn vay trong xaây döïng, baûo ñaûm khoaûn tieàn öùng tröôùc, baûo ñaûm cho vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng thöông maïi, hôïp ñoàng gia coâng, hôïp ñoàng ñaàu tö lieân doanh, tham gia döï thaàu . . . ; standby L/C baûo ñaûm khaû naêng thanh toaùn; standby L/C ñöôïc söû duïng keøm vôùi caùc phöông thöùc baûo laõnh, thanh toaùn khaùc trong cuøng moät thöông vuï. Standby L/C coøn coù theå söû duïng ñeå ñaûm baûo cho nhöõng nghóa vuï taøi chính theo phaùn quyeát cuûa toaø aùn.
19 2. Ruûi ro trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø 2.1. Khaùi nieäm ruûi ro Ruûi ro thöôøng ñöôïc hieåu laø nhöõng söï kieän xaûy ra daãn ñeán keát quaû khoâng nhö mong ñôïi vaø thöôøng ñem laïi keát quaû xaáu. Tuøy theo quan ñieåm cuûa ngöôøi xem xeùt maø coù raát nhieàu khaùi nieäm veà ruûi ro. Theo töø ñieån tieáng Vieät nhaø xuaát baûn Khoa hoïc vaø xaõ hoäi xuaát baûn naêm 1998, “ruûi ro” ñöôïc giaûi thích laø “ñieàu khoâng laønh, khoâng toát, baát ngôø xaûy ra”. Allan Willett ñònh nghóa: “ruûi ro laø söï baát traéc cuï theå lieân quan ñeán moät bieán coá khoâng mong ñôïiù”. Trong quyeån “Phöông phaùp maïo hieåm vaø phoøng ngöøa ruûi ro trong kinh doanh”, taùc giaû Nguyeãn Höõu Thaân cho raèng : “ruûi ro laø söï baát traéc gaây ra nhöõng thieät haïi”. Taùc giaû Ngoâ Quang Haân cuûa quyeån “Quaûn trò ruûi ro” cho raèng: “Ruûi ro laø söï bieán ñoäng tieàm aån ôû keát quaû“. Trong quyeån “Phaân tích taøi chính NHTM”, taùc giaû Hoà Dieäu cho raèng: “ruûi ro laø söï toån thaát veà taøi saûn hay laø söï giaûm suùt lôïi nhuaän thöïc teá so vôùi lôïi nhuaän döï kieán”. Theo taùc giaû Mark R.green vaø Oscar N.Serbein [Mark R.Green-1983]” Ruûi ro laø söï khoâng chaéc chaén cuûa vieäc xaûy ra nhöõng thieät haïi veà kinh teá”. Ñoù laø nhöõng khaùi nieäm khaùc nhau veà ruûi ro. Tuy moãi moät khaùi nieäm ñöôïc söû duïng baèng nhöõng ngoân töø khaùc nhau nhöng ñeàu coù ñieåm chung laø ñeà caäp ñeán nhöõng thieät haïi laøm aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Nhieäm vuï cuûa caùc nhaø quaûn trò ruûi ro laø phaûi nhaän daïng cho ñöôïc nhöõng nhaân toá coù theå laøm phaùt sinh nhöõng ruûi ro ñeå coù nhöõng bieän phaùp phoøng choáng hieäu quaû nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp.