Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Đông Á

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:146

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài tìm hiểu tổng quan về hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp, cũng như một số hệ thống xếp hạng tín dụng của một số ngân hàng tại Việt Nam; giới thiệu tổng quan và phân tích ưu nhược điểm, kết quả đạt được cũng như những hạn chế còn tồn tại trong hệ thống XHTD tại Ngân hàng TMCP Đông Á; đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đông Á.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Đông Á

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----- ----- VÕ THÀNH VÀNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐÔNG Á LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh, năm 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----- ----- VÕ THÀNH VÀNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐÔNG Á Chuyên ngành: Tài Chính- Ngân Hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN THANH PHONG TP. Hồ Chí Minh, năm 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các nội dung nghiên cứu có tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa công bố toàn bộ nội dung này ở bất kỳ đâu. Những số liệu sử dụng trong việc phân tích là trung thực được chính tác giả thu thập và có nguồn gốc minh bạch. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2015 Người cam đoan Võ Thành Vàng
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài: ........................................................................... 2 3. Đối tượng nghiên cứu và Phạm vi nghiên cứu..................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................... 2 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................ 2 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Tổng quan về xếp hạng tín dụng tại ngân hàng thương mại. ........................ 3 1.1.1 Khái niệm xếp hạng tín dụng ....................................................................... 3 1.1.2 Vai trò của hệ thống xếp hạng tín dụng ....................................................... 4 1.1.2.1 Vai trò của xếp hạng tín dụng đối với ngân hàng ................................... 4 1.1.2.2 Vai trò của xếp hạng tín dụng đối với doanh nghiệp .............................. 6 1.1.2.3 Vai trò của xếp hạng tín dụng đối với nền kinh tế.................................. 7 1.1.3 Phân loại xếp hạng tín dụng tại ngân hàng thương mại ................................ 8 1.1.3.1 Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ........................................................... 8 1.1.3.2 Xếp hạng tín dụng cá nhân .................................................................... 8 1.1.3.3 Xếp hạng tín dụng tổ chức tín dụng ....................................................... 9 1.2 Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại ........................ 9 1.2.1 Khái niệm xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ................................................. 9 1.2.2. Đặc điểm của XHTD doanh nghiệp. ........................................................... 9 1.2.3. Các phương pháp dùng trong việc đánh giá XHTD doanh nghiệp ............ 10
1.2.3.1 Phương pháp chuyên gia ..................................................................... 10 1.2.3.2 Phương pháp so sánh........................................................................... 11 1.2.3.3 Phương pháp kết hợp .......................................................................... 12 1.2.4 Quy trình xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại NHTM ............................... 12 1.2.5 Bộ chỉ tiêu đánh giá xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ................................ 14 1.2.5.1 Các chỉ tiêu tài chính .......................................................................... 14 1.2.5.2 Các chỉ tiêu phi tài chính ..................................................................... 19 1.3 Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ................................ 19 1.3.1 Khái niệm hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ............... 19 1.3.2 Các tiêu chí đánh giá hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ........................................................................................................................... 20 1.4 Kinh nghiệm hoàn thiện xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại các ngân hàng thương mại và bài học kinh nghiệm cho ngân hàng TMCP Đông Á. ............... 22 1.4.1 Kinh nghiệm hoàn thiện hệ thống XHTD doanh nghiệp ............................ 22 1.4.1.1 Kinh nghiệm hoàn thiện xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam............................................................. 22 1.4.1.2 Kinh nghiệm hoàn thiện xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam. .................................................................... 24 1.4.2 Bài học kinh nghiệm hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng cho Ngân hàng TMCP Đông Á ................................................................................................... 28 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ....................................................................................... 29 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐÔNG Á 2.1 Tổng quan về ngân hàng TMCP Đông Á ..................................................... 31 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của ngân hàng TMCP Đông Á ............. 31 2.1.2 Tình hình hoạt động kinh doanh của ngân hàng TMCP Đông Á ............... 33 2.1.2.1 Hoạt động huy động vốn ..................................................................... 33 2.1.2.2 Hoạt động cấp tín dụng ....................................................................... 34 2.1.2.3 Các hoạt động kinh doanh khác ........................................................... 35 2.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng TMCP Đông Á................... 35
2.2 Thực trạng hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của ngân hàng TMCP Đông Á ..................................................................................................... 36 2.2.1 Cơ sở pháp lý áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Đông Á .......................................................................................... 36 2.2.2 Nguyên tắc chấm điểm và xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Đông Á ................................................................................................... 37 2.2.3 Quy trình xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ................................................ 39 2.2.4 Bộ chỉ tiêu chấm điểm xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ............................ 46 2.2.5. Vận dụng kết quả chấm điểm của xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đông Á .......................................................................................... 46 2.3 Kết quả xếp hạng tín dụng doanh nghiệp, tình hình nợ xấu và tỷ lệ trích lập dự phòng tại Ngân hàng thương mại Đông Á. ................................................... 49 2.4 So sánh hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của ngân hàng TMCP Đông Á với một số ngân hàng thương mại ......................................................... 51 2.5 Đánh giá mức hoàn thiện của hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Đông Á .................................................................................. 53 2.5.1 Kết quả đạt được và hạn chế của hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Đông Á. ............................................................................ 53 2.5.1.1 Kết quả đạt được về hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Đông Á. ............................................................. 53 2.5.1.2 Hạn chế của hệ thống XHTD doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Đông Á. ................................................................................................................... 56 2.5.2 Nguyên nhân còn tồn tại trong hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Đông Á. ................................................................................. 61 2.5.2.1 Bộ phận phân tích, xếp hạng tín dụng doanh nghiệp chưa độc lập ....... 61 2.5.2.2 Báo cáo tài chính của doanh nghiệp không bắt buộc phải kiểm toán .... 61 2.5.2.3 Việt Nam chưa có nhiều công ty xếp hạng độc lập .............................. 62 2.5.2.4 Hoạt động của trung tâm thông tin tín dụng CIC chưa hiệu quả trong việc cung cấp thông tin tín dụng cho các ngân hàng ........................................ 62 2.5.2.5 Chế độ kế toán còn nhiều điểm chưa phù hợp ..................................... 62 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ....................................................................................... 63
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐÔNG Á 3.1 Định hướng hoạt động tín dụng đối với doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đông Á đến 2017.................................................................................................. 64 3.2 Giải pháp hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đông Á ............................................................................................ 65 3.2.1 Những giải pháp về quản lý và điều hành .................................................. 65 3.2.1.1. Nâng cao trình độ, nghiệp vụ của cán bộ tín dụng .............................. 65 3.2.1.2 Tăng cường công tác kiểm tra đánh giá việc thực hiện quy trình xếp hạng tín dụng .................................................................................................. 66 3.2.1.3 Tăng cường hoàn thiện hệ thống thông tin........................................... 67 3.2.2 Nhóm giải pháp hoàn thiện chương trình chấm điểm XHTD doanh nghiệp 68 3.2.2.1 Phương pháp xếp hạng tín dụng doanh nghiệp .................................... 68 3.2.2.2 Chỉ tiêu tài chính trong xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ..................... 68 3.2.2.3 Quy định cụ thể về tài liệu phục vụ chấm điểm phi tài chính ............... 69 3.2.2.4 Khai thác thông tin XHTD khách hàng khác chi nhánh ....................... 70 3.2.2.5 Hỗ trợ việc nhập số liệu trong quá trình chấm điểm ............................ 70 3.2.2.6 Phần mềm hóa sổ tay hướng dẫn chấm điểm XHTD doanh nghiệp ..... 71 3.3 Các kiến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp 72 3.3.1 Đối với chính phủ...................................................................................... 72 3.3.1.1 Tạo môi trường cho các tổ chức XHTD độc lập phát triển................... 72 3.3.2 Đối với Tổng cục thống kê ........................................................................ 72 3.3.2.1 Xây dựng chỉ tiêu trung bình ngành .................................................... 72 3.3.3 Đối với Bộ tài chính .................................................................................. 73 3.3.3.1 Hoàn thiện chuẩn mực kế toán tại Việt Nam ....................................... 73 3.3.4 Đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam .................................................... 74 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ....................................................................................... 75 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nội dung viết tắt XHTD ........................................................................................ Xếp hạng tín dụng TCTD .......................................................................................... Tổ chức tín dụng NH.......................................................................................................... Ngân hàng CBTD ............................................................................................Cám bộ tín dụng DN..................................................................................................... Doanh nghiệp NHNN .................................................................................... Ngân hàng nhà nước NHTM ................................................................................. Ngân hàng thương mại TMCP .................................................................................... Thương mại cổ phần DongABank.............................................. Ngân hàng thương mại cổ phần Đông Á DAB ........................................................ Ngân hàng thương mại cổ phần Đông Á KH........................................................................................................ Khách hàng BCTC ..........................................................................................Báo cáo tài chính CIC ......................... Trung tâm thông tin tín dụng ngân hàng Nhà nước Việt Nam VNBC ...................................................................................... Vietnam Bankcard CNTT .................................................................................... Công nghệ thông tin
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Số Số Bảng Tên Bảng Trang Tỷ trọng XHTD doanh nghiệp theo hai loại là doanh nghiệp đã Bảng 1.1 được kiểm toán và doanh nghiệp chưa được kiểm toán của 23 BIDV Bảng 1.2 Phân loại cấp tín dụng theo mức điểm và xếp hạng của BIDV 23 Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính phân loại theo quy mô doanh nghiệp Bảng 1.3 25 của VCB Trọng số XHTD theo báo cáo tài chính kiểm toán/không kiểm Bảng 1.4 28 toán Bảng 1.5 Xếp hạng và phân loại rủi ro trong hệ thống XHTD của VCB 28 Tình hình huy động vốn của ngân hàng TMCP Đông Á từ Bảng 2.1 33 2009-2013 Bảng 2.2 Dư nợ tín dụng của DongABank giai đoạn 2009 – 2013 34 Bàng 2.3 Kết quả hoạt động kinh doanh từ 2009-2013 35 Trọng số XHTD doanh nghiệp theo báo cáo tài chính kiểm Bảng 2.4 45 toán/ không kiểm toán Xếp hạng và phân loại nợ rủi ro trong hệ thống XHTD Bảng 2.5 48 DongABank Kết quả XHTD doanh nghiệp của DongABank từ năm 2009 - Bảng 2.6 49 2013 Tình hình nợ xấu và tỷ lệ trích lập dự phòng của ngân hàng Bảng 2.7 50 DongABank từ năm 2009 – 2013
DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Số Hình vẽ/ Biểu đồ Tên Hình vẽ, Biểu đồ Trang Hình 1.1 Quy trình XHTD tổng quát 13 Hình 2.1 Quy trình chấm diểm doanh nghiệp 39 Tỷ lệ nợ xấu của DongABank và các NHTM từ năm Biểu đồ 2.1 52 2009 – 2013
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong điều kiện hiện nay của Việt Nam, xếp hạng tín dụng do các công ty xếp hạng tín dụng cung cấp chỉ mới dừng lại ở các công ty niêm yết và kết quả xếp hạng có khả năng chưa chính xác vì thông tin không đầy đủ. Nhiều tổ chức xếp hạng tín nhiệm lớn đã coi thường các quy tắc về xung đột lợi ích và chưa chú ý đến lợi nhuận khi xếp hạng các loại chứng khoán”. Các NHTM đã rút ra nhiều điều qua tình hình trên và buộc phải dựa vào kết quả XHTD doanh nghiệp để hạn chế rủi ro. Tuy nhiên, chỉ tiêu cơ bản trong chấm điểm và xếp hạng tín dụng khách hàng hiện nay của một số NHTM vẫn chưa phản ánh chính xác rủi ro trong hoạt động tín dụng và xếp hạng tín dụng đối với khách hàng pháp nhân vẫn chưa chú trọng. Do đó, đã có nhiều các biện pháp được đưa ra nhằm hạn chế những tổn thất này ở mức độ thấp nhất để hoạt động của ngân hàng được an toàn và sinh lời nhất. Một trong những biện pháp được áp dụng có hiệu quả hiện nay là áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng đối với khách hàng. Từ những nhận định trên đã cho ta thấy được tầm quan trọng của việc nghiên cứu nhằm hoàn thiện hơn hệ thống xếp hạng tín dụng cụ thể là hệ thống XHTD doanh nghiệp của các ngân hàng thương mại, và đây rõ ràng là công việc mà các NHTM cần tiến hành một cách định kỳ nhằm đáp ứng với những thay đổi về môi trường kinh doanh và tăng khả năng dự báo rủi ro tín dụng. Đối với Ngân hàng TMCP Đông Á (DAB), áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng nhưng qua kiểm chứng tình hình nợ xấu vào cuối năm 2013 vẫn còn gia tăng trong thời gian gần đây cho thấy hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của ngân hàng còn nhiều khuyết điểm dẫn đến việc sàn lọc khách hàng chưa hiệu quả, và hệ thống này cần được bổ sung chỉnh sửa nhằm phù hợp hơn với điều kiện kinh tế xã hội ngày càng thay đổi và các hiệp ước mà Việt Nam cam kết. Đó là lý do cần thiết chọn đề tài nghiên cứu: “Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Đông Á”. Tác giả mong sẽ đưa ra một cách nhìn tổng quát, những đánh giá và những đề xuất hợp lý.
2 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài: Nội dung nghiên cứu của đề tài tập trung vào các mục tiêu cụ thể như: - Tìm hiểu tổng quan về hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp, cũng như một số hệ thống xếp hạng tín dụng của một số ngân hàng tại Việt Nam. - Giới thiệu tổng quan và phân tích ưu nhược điểm, kết quả đạt được cũng như những hạn chế còn tồn tại trong hệ thống XHTD tại Ngân hàng TMCP Đông Á. - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đông Á. 3. Đối tượng nghiên cứu và Phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hệ thống XHTD doanh nghiệp đang áp dụng tại Ngân hàng TMCP Đông Á. - Phạm vi nghiên cứu về hệ thống xếp hạng tín dụng của Ngân hàng TMCP Đông Á, số liệu nghiên cứu được tác giả thu thập từ năm 2009-2013. 4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn thực hiện dựa trên các phương pháp sau: - Phương pháp tổng hợp để tìm hiểu tổng quan về XHTD, so sánh hệ thống XHTD của các tổ chức tín dụng tại Việt Nam. - Phương pháp phân tích và tổng hợp để tìm hiểu hệ thống XHTD doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đông Á. - Khuyến nghị một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống XHTD doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đông Á. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu thành 3 chương: - Chương 1: Tổng quan về xếp hạng tín dụng của Ngân hàng Thương mại - Chương 2: Thực trạng hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đông Á - Chương 3: Giải pháp hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Đông Á
3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Tổng quan về xếp hạng tín dụng của ngân hàng thương mại. 1.1.1 Khái niệm xếp hạng tín dụng Trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới và kinh tế trong nước đã và đang có nhiều diễn biến phức tạp, xếp hạng tín dụng đã phát huy vai trò và ngày càng thể hiện vị trí hết sức quan trọng. Kết quả xếp hạng tín dụng không chỉ có ý nghĩa đối với tổ chức được xếp hạng mà còn có ý nghĩa đối với toàn bộ nền kinh tế nói chung và đối với hệ thống tài chính, đối với các cơ quan quản lý, đối với từng ngành, nghề, lĩnh vực, đối với các tổ chức, cá nhân tham gia thị trường vốn nói riêng, đặc biệt trong giai đoạn cổ phần hóa mạnh mẽ các doanh nghiệp nhà nước thời gian qua. Theo đó Moody’s định nghĩa “Xếp hạng tín dụng là những ý kiến đánh giá về chất lượng tín dụng và khả năng thanh toán nợ đúng hạn của chủ thể đi vay trong suốt thời gian tồn tại của khoản nợ dựa trên những phân tích tín dụng cơ bản và biểu hiện thông qua hệ thống ký hiệu Aaa đến C”. Tổ chức xếp hạng tín nhiệm độc lập Standards & Poor cho rằng XHTD trình bày các ý kiến về rủi ro tín dụng. Cụ thể là thể hiện những ý kiến đánh giá khả năng và sự sẵn sàng thanh toán các nghĩa vụ tài chính một cách đầy đủ và đúng hạn. XHTD cũng có thể đề cập tới chất lượng tín dụng của khoản nợ riêng lẻ hoặc đánh giá nguy cơ liên quan có thể bị tổn thất. Theo Viện nghiên cứu Nomura, “Xếp hạng tín dụng là đánh giá hiện tại về mức độ sẵn sàng và khả năng trả gốc hoặc lãi đối với chứng khoán nợ của một nhà phát hành trong suốt thời gian tồn tại của chứng khoán đó”. Mỗi tổ chức tài chính định nghĩa “xếp hạng tín dụng” khác nhau, nhưng nội dung cốt lõi đều bao hàm ý kiến đánh giá chất lượng tín dụng hay khả năng trả nợ của chủ thể vay. Tổng quát, Xếp hạng tín dụng là một quy trình đánh giá một cách có hệ thống khả năng thực hiện các nghĩa vụ tài chính của một khách hàng đối với ngân hàng như việc trả nợ gốc và nợ lãi vay của khách hàng khi đến hạn trong
4 tương lai dựa vào tình hình tài chính của khách hàng trong quá khứ và hiện tại, tính khả thi của dự án, uy tín trong quan hệ tín dụng, môi trường kinh doanh. 1.1.2 Vai trò của hệ thống xếp hạng tín dụng 1.1.2.1 Vai trò của xếp hạng tín dụng đối với ngân hàng Hệ thống XHTD doanh nghiệp là một phương thức quản lý rủi ro tín dụng tiên tiến hiện nay đang được áp dụng tại nhiều ngân hàng lớn trên thế giới. Đặc biệt trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, hiệu quả của việc XHTD là một điều kiện tiên quyết để các NHTM nâng cao hơn nữa khả năng cạnh tranh của mình. Thứ nhất: Giúp ngân hàng có thể lựa chọn được những khách hàng cho vay tốt, nâng cao hiệu quả của quy trình cho vay. Khi có hệ thống XHTD doanh nghiệp, ngân hàng có thể căn cứ vào kết quả xếp hạng tín dụng để lựa chọn khách hàng quan hệ. Chỉ những khách hàng có kết quả xếp hạng từ một mức rủi ro mà ngân hàng có thể chấp nhận được mới xem xét cho vay. Với việc sử dụng hệ thống XHTD doanh nghiệp có thể giúp ngân hàng giảm thời gian và chi phí xử lý cũng như đối với việc ra quyết định cấp tín dụng cho khách hàng. Thứ hai: Giúp ngân hàng xây dựng chính sách khách hàng. Dựa vào kết quả XHTD doanh nghiệp, ngân hàng sẽ có những chính sách riêng đối với từng nhóm khách hàng, cụ thể: - Chính sách cấp tín dụng và xác định giới hạn tín dụng: tùy thuộc vào thứ hạng của doanh nghiệp sau khi XHTD mà ngân hàng sẽ cung cấp các sản phẩm tín dụng như cho vay ngắn hạn theo hạn mức, cho vay ngắn hạn theo món, cho vay dự án trung và dài hạn. Những doanh nghiệp có thứ hạng cao sẽ được ngân hàng cung cấp ưu đãi sử dụng các sản phẩm tín dụng tại ngân hàng. Ngân hàng sẽ quy định giới hạn cấp tín dụng đối với khách hàng dựa trên nhiều yếu tố, trong đó kết quả từ xếp hạng của khách hàng là một cơ sở quan trọng để tính toán ra hạn mức tín dụng tối đa. Từ đó ngân hàng có thể sử dụng song song kết quả xếp hạng và đánh giá khả năng đối ứng vốn của khách hàng từ đó giúp việc quy định giới hạn tín dụng sẽ sát thực với thực tế của khách hàng hơn.
5 - Chính sách lãi suất: căn cứ vào kết quả xếp hạng ngân hàng sẽ đưa ra các mức lãi suất khác nhau cho từng nhóm khách hàng. Khách hàng có kết quả xếp hạng tốt sẽ được đưa ra những mức lãi suất ưu tiên hơn so với những khách hàng có kết quả xếp hạng thấp hơn. - Chính sách đảm bảo tiền vay: với các mức xếp hạng khác nhau của các doanh nghiệp sẽ tương ứng có các chính sách đảm bảo tiền vay khác nhau như: không cần tài sản đảm bảo, tài sản đảm bảo một phần khoản vay, tài sản đảm bảo toàn bộ khoản vay và các hình thức đảm bảo tiền vay khác nhau như: bảo đảm tài sản của chính khách hàng vay, bảo đảm bằng tài sản của bên thứ ba hoặc đảm bảo tài sản bằng tài sản hình thành từ vốn vay. - Chính sách về các loại phí: khách hàng có kết quả xếp hạng tín dụng tốt sẽ được ưu tiên về phí hơn như: giảm phí, miễn phí đối với các dịch vụ do ngân hàng cung cấp. - Chính sách về chăm sóc khách hàng: đối với những khách hàng được xếp hạng tốt sẽ được ngân hàng quan tâm chăm sóc và mở rộng mối quan hệ hợp tác hơn với những khách hàng khác như: tặng quà nhân dịp lễ, tết, kỷ niệm, sinh nhật của Ban lãnh đạo doanh nghiệp, được áp dụng những gói sản phẩm dành cho khách hàng VIP. Thứ ba: Giúp ngân hàng phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng hiệu quả. Việc XHTD doanh nghiệp giúp ngân hàng phát hiện sớm các khoản vay có khả năng bị tổn thất hoặc không đúng chiến lược tín dụng mà ngân hàng đã đặt ra để từ đó có các biện pháp tăng cường giám sát và điều chỉnh thích hợp. Hệ thống XHTD doanh nghiệp là công cụ để ngân hàng thực hiện phân loại nợ theo thông lệ quốc tế. Thứ tư: Giúp ngân hàng quản lý tín dụng toàn hệ thống. Hệ thống này giúp các ngân hàng xác định một các hợp lý, chính xác nhất tổn thất tín dụng theo từng dòng sản phẩm hoặc lĩnh vực hay ngành kinh tế, phân
6 tích được rủi ro và lợi nhuận của các dòng sản phẩm. Đây là điều kiện quan trọng để có thể xây dựng chiến lược tín dụng có chất lượng cao. Căn cứ vào các mức xếp hạng, các quy trình tín dụng và chính sách khách hàng (xác định lãi suất, thủ tục tín dụng,…) sẽ được xây dựng đồng bộ, rõ ràng và hiệu quả. Các quy trình tín dụng được thiết kế hiệu quả, do vậy chi phí quản lý cũng sẽ được tiết kiệm nhiều hơn. 1.1.2.2 Vai trò của xếp hạng tín dụng đối với doanh nghiệp Đối với các nước phát triển trên thế giới thì xếp hạng tín dụng doanh nghiệp là hoạt động phổ biến nhưng ở Việt Nam điều này vẫn khá mới mẻ. Hiện tại, không nhiều doanh nghiệp trong nước tiến hành xếp hạng tín dụng, tuy nhiên đây lại là yếu tố quan trọng cho quá trình quốc tế hóa thương hiệu doanh nghiệp nói riêng, hội nhập nói chung. Do đó yêu cầu phải có xếp hạng tín dụng doanh nghiệp là điều tất yếu. Thông qua xếp hạng tín dụng doanh nghiệp thì doanh nghiệp có thể khẳng định được vị thế và uy tín của mình. Với việc được đánh giá độc lập và khách quan của bên thứ ba. Cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế được xây dựng trên cơ sở hệ thống thông tin minh bạch, cơ chế lưu chuyển thông tin và xây dựng lòng tin giữa các thành phần tham gia trong nền kinh tế. Thương hiệu, uy tín và vị thế được khẳng định thông qua bảng xếp hạng các doanh nghiệp của cơ quan xếp hạng tín dụng. Nhằm giúp các doanh nghiệp xây dựng hình ảnh và độ tín nhiệm của mình trong sản xuất, kinh doanh nhất là trong thời kỳ hội nhập quốc tế của Việt Nam, thì việc xếp hạng tín dụng là cần thiết. Khi các doanh nghiệp tham gia đánh giá tín dụng doanh nghiệp sẽ nhận được những thông tin đánh giá hết sức độc lập, khách quan về tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, tự doanh nghiệp có thể biết được năng lực tài chính, khả năng thanh toán. Kết quả xếp hạng doanh nghiệp hàng năm do cơ quan xếp hạng doanh nghiệp đưa ra sẽ tôn vinh các doanh nghiệp có vị trí xếp hạng cao, đồng thời doanh nghiệp cũng phải có giải pháp khi bị tụt hạng. Điều này sẽ góp phần rất lớn trong việc quảng bá và phát triển thực lực của doanh nghiệp trên thị trường trong nước cũng như ở nước ngoài. Đồng thời tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận các nguồn vốn đầu tư trong nước và
7 nước ngoài, giúp doanh nghiệp có thứ hạng cao sẽ nhận được những ưu đãi về hạn mức tín dụng khi vay vốn tại ngân hàng. Điều này giúp các doanh nghiệp xây dựng các chiến lược phát triển của doanh nghiệp, xây dựng cơ cấu tài chính, chính sách đầu tư thích hợp để đạt đến các mục tiêu mà doanh nghiệp nhắm tới. Một điều khá quan trọng khi doanh nghiệp thực hiện việc hành cổ phiếu ra công chúng lần đầu thì kết quả của XHTD là cơ sở để xây dựng giá trị của doanh nghiệp và giá trị của mỗi cổ phần phát hành. Đồng thời, XHTD là cơ sở cho phép các doanh nghiệp so sánh vị thế cạnh tranh của mình với các doanh nghiệp khác. XHTD giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường vốn trong và ngoài nước, giảm bớt sự phụ thuộc vào các khoản cấp tín dụng của ngân hàng. XHTD là cơ sở để đánh giá năng lực doanh nghiệp, tạo sự bình đẳng, cạnh tranh hơn trong hoạt động huy động vốn của doanh nghiệp, XHTD cao cũng là yếu tố giúp các doanh nghiệp duy trì sự ổn định của nguồn vốn tài trợ cho doanh nghiệp, có nhiều cơ hội tiếp cận nguồn vốn với lãi suất hoặc các điều kiện ưu đãi từ ngân hàng…., nguồn vốn cũng được chuyển giao đến doanh nghiệp tốt để thúc đẩy các doanh nghiệp này tiếp tục phát triển. 1.1.2.3 Vai trò của xếp hạng tín dụng đối với nền kinh tế Khi xu hướng cổ phần hóa các doanh nghiệp diễn ra mạnh mẽ, thị trường chứng khoán ra đời và phát triển tất yếu dẫn đến nhu cầu hình thành và phát triển lĩnh vực XHTD. XHTD giúp tạo lập môi trường công bằng, khách quan trong quan hệ tín dụng, góp phần lành mạnh sự phát triển của nền kinh tế, giảm thiểu rủi ro tài chính trong hệ thống ngân hàng, giúp doanh nghiệp từng bước nâng giá trị hình ảnh, thương hiệu, năng lực quản trị thông qua việc quan tâm giữ gìn hoặc cải thiện kết quả xếp hạng của mình. XHTD có một vai trò quan trọng góp phần cho sự phát triển kinh tế thông qua việc mở rộng tiếp cận đối với thị trường tín dụng, giảm giá thành tín dụng, giảm rủi ro đối với việc không trả được nợ. Đối với người tiêu dùng, XHTD là yếu tố chủ chốt đối với tín dụng tiêu dùng vì giúp họ dễ dàng tiếp cận được tín dụng tiêu dùng.
8 Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, XHTD giúp tăng nguồn vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, giảm giá thành và quản lý rủi ro tốt hơn. Đối với nền kinh tế quốc gia, tín dụng giúp kích thích tiêu dùng thông qua tăng các khoản cho vay và sản phẩm tín dụng, tăng kết nối người tiêu dùng với thị trường thứ cấp và tăng số lượng nguồn vốn để mở rộng và đầu tư cho phát triển kinh tế. Đối với các tổ chức tín dụng, XHTD giúp họ ra quyết định cho vay nhanh hơn và chính xác hơn. Kết quả XHTD trợ giúp đắc lực cho dự đoán rủi ro hiệu quả hơn. Đối với ngân hàng nhà nước, kết quả xếp hạng doanh nghiệp cho biết mức độ rủi ro theo từng ngành, lĩnh vực kinh tế, từ đó có chính sách tiền tệ, tín dụng thích hợp. Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, các đối tác nước ngoài trước khi vào Việt Nam đầu tư, liên doanh liên kết, việc đầu tiên họ quan tâm là môi trường kinh tế và tình hình hoạt động của các doanh nghiệp trong tất cả các lĩnh vực, ngành nghề. Thông tin cung cấp đưa ra phải chính xác và đáng tin cậy thông qua một tổ chức độc lập trong nước. 1.1.3 Phân loại xếp hạng tín dụng tại ngân hàng thương mại 1.1.3.1 Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp Về cơ bản, XHTD doanh nghiệp dựa trên các yếu tố bao gồm loại hình doanh nghiệp ngành kinh tế, chỉ tiêu tài chính và phi tài chính của doanh nghiệp, lịch sử tín dụng của doanh nghiệp đầu tư TCTD, tính khả thi của phương án vay vốn để đánh giá. 1.1.3.2 Xếp hạng tín dụng cá nhân Áp dụng đối với các khách hàng cá nhân tham gia vào hoạt động tín dụng của của các NHTM. Việc XHTD cá nhân thực hiện dựa trên các yếu tố có ảnh hưởng đến XHTD cá nhân như thông tin về nhân thân, khả năng chi trả, lịch sử tín dụng của khách hàng tại các TCTD, nhu cầu cấp tín dụng, số lượng và loại tài sản đảm bảo mà cá nhân đó đang sở hữu, những khoản thanh toán chậm hoặc nợ quá hạn.
9 1.1.3.3 Xếp hạng tín dụng tổ chức tín dụng Việc XHTD tổ chức tín dụng nhằm chỉ ra mức độ rủi ro của môi trường đầu tư một tổ chức tín dụng và đánh giá mức độ tin cậy của một tổ chức tín dụng để có thể so sánh môi trường đầu tư giữa các tổ chức tín dụng. Việc đánh giá bao gồm các loại rủi ro như rủi ro thanh khoản, rủi ro hoạt động, rủi ro cân nợ. Đồng thời dựa trên các chỉ số phát triển cụ thể như: chỉ số an toàn vốn, tốc độ tăng trưởng, mức độ ổn định nhằm giúp cho việc quản lý của ngân hàng nhà nước trong hiện tại và tương lai. Trong phạm vi nghiên cứu của tôi, luận văn này chỉ đi nghiên cứu hệ thống XHTD đối với các doanh nghiệp. 1.2 Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại 1.2.1 Khái niệm xếp hạng tín dụng doanh nghiệp Theo định nghĩa được chấp nhận rộng rãi: “Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp là việc đưa ra ý kiến về khả năng của doanh nghiệp thực hiện các nghĩa vụ tài chính cả trong ngắn hạn và dài hạn”. Theo công ty Moody’s: “Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp là ý kiến về khả năng và sự sẵn sàng của một nhà phát hành trong việc thanh toán đúng hạn cho một khoản nợ nhất định trong suốt thời hạn tồn tại của khoản nợ đó”. Tóm lại, tuy có nhiều khái niệm khác nhau về xếp hạng tín dụng doanh nghiệp nhưng các khái niệm này đều có điểm chung như sau: “xếp hạng tín dụng doanh nghiệp là đánh giá về khả năng tài chính, tình hình hoạt động hiện thời cũng như trong tương lai của doanh nghiệp trong việc thực hiện đúng và đầy đủ các cam kết tài chính trong một khoảng thời gian nhất định”. 1.2.2. Đặc điểm của XHTD doanh nghiệp. Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của ngân hàng có các đặc điểm như sau: Thứ nhất: XHTD doanh nghiệp được tiến hành dựa trên những thông tin thu thập từ những DN được XHTD và những nguồn thông tin được coi là đáng tin cậy. Các ngân hàng không sử dụng kết quả XHTD nhằm thể hiện giá trị của người vay mà đơn thuần là đưa ra ý kiến hiện tại dựa trên các yếu tố rủi ro, từ đó có chính sách tín dụng và giới hạn cho vay phù hợp.