Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Những nhân tố ảnh hưởng đến ý định hành vi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Long An

Chia sẻ: ViJiji ViJiji | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:129

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm xem xét sự khác biệt của ý định tham gia BHXHTN theo các yếu tố nhân khẩu học (độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp). Đưa ra một số hàm ý chính sách dựa trên kết quả nghiên cứu để được cung cấp cơ sở thực nghiệm góp phần làm tăng nhanh số người tham gia BHXHTN của người dân trên địa bàn tỉnh Long An.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Những nhân tố ảnh hưởng đến ý định hành vi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Long An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ CÔNG NGHIỆP LONG AN ---------------------------------------- NGUYỄN NHƢ OANH NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN Ý ĐỊNH HÀNH VI THAM GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TẠI TỈNH LONG AN LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã ngành: 8.34.01.01 Long An – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ CÔNG NGHIỆP LONG AN ---------------------------------------- NGUYỄN NHƢ OANH NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN Ý ĐỊNH HÀNH VI THAM GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TẠI TỈNH LONG AN LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã ngành: 8.34.01.01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Lê Đình Viên Long An - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, và kết quả trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong các tạp chí khoa học và công trình nào khác. Các thông tin số liệu trong luận văn này đều có nguồn gốc và được ghi chú rõ ràng./. Tác giả Nguyễn Nhƣ Oanh
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Sau đại học và Quan hệ quốc tế, cùng Quý thầy cô của Trường Đại học Kinh tế Công nghiệp Long An đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài. Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến GS.TS. Lê Đình Viên đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ dạy tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo, các anh chị viên chức công tác tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Long An, các đại lý thu đã hỗ trợ cho tôi trong quá trình điều tra khảo sát hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, xin cảm ơn gia đình, các anh chị học viên lớp Quản trị kinh doanh khóa 3 đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn Nguyễn Nhƣ Oanh
iii NỘI DUNG TÓM TẮT Đề tài “Những nhân tố ảnh hƣởng đến ý định hành vi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Long An” là đề tài nghiên cứu nhằm xây dựng và kiểm định mô hình những nhân tố có ảnh hưởng đến ý định hành vi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện nghiên cứu tại tỉnh Long An. Tác giả dựa trên lý thuyết hành vi cùng với những nghiên cứu thực nghiệm để đề xuất cho mô hình nghiên cứu gồm 6 biến độc lập. Kết quả kiểm định mô hình có 3 nhân tố có tác động tới ý định hành vi đó là: (1) Truyền thông, (2) Thái độ và (3) Ảnh hưởng xã hội. Tác giả sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với các công cụ như kỹ thuật thảo luận nhóm, phân tích độ tin cậy Cronbach’s Alpha, EFA, hồi quy, T- Test, Anova. Từ kết quả nghiên cứu này tác giả đưa ra hàm ý quản trị cho nghiên cứu. Ngoài ra tác giả cũng đưa ra một số điểm hạn chế của nghiên cứu.
iv ABSTRACT The topic "Factors affecting the behavioral intention of buying voluntary social insurance in Long An province" is built and tested a model of factors affecting the behavioral intention. The author bases on behavioral theory with empirical studies to propose a research model of 6 independent variables. The results have 3 factors that influence the intention of behavior: (1) social media, (2) attitude of customer and (3) norm. The author uses a mix of qualitative and quantitative methods with tools such as focus group, reliability analysis Cronbach’s Alpha, EFA, regression, T-Test, Anova. From the results of this study, the author gives implications for the study. In addition, the author also mentions some limitations.
v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii NỘI DUNG TÓM TẮT ............................................................................................ iii ABSTRACT ...............................................................................................................iv DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................ x DANH MỤC BIỂU ĐỒ VÀ HÌNH VẼ ................................................................ xiii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT.........................................................xiv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH ......................................................... xv CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ..................................... 1 1.1 Sự cần thiết của đề tài ........................................................................................... 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................. 3 1.2.1 Mục tiêu tổng quát ....................................................................................... 3 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ............................................................................................. 3 1.3 Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................ 3 1.4 Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 3 1.4.1 Phạm vi về không gian ................................................................................ 3 1.4.2 Phạm vi về thời gian .................................................................................... 3 1.5 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................ 3 1.6 Những đóng góp mới của luận văn ....................................................................... 4 1.6.1 Đóng góp về phương diện khoa học ........................................................... 4 1.6.2 Đóng góp về phương diện thực tiễn ............................................................ 4 1.7 Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 4 1.8 Tổng quan các công trình nghiên cứu trước ......................................................... 5 1.8.1 Các nghiên cứu trong nước ......................................................................... 5 1.8.2 Nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................................ 6 1.9 Cấu trúc của luận văn ............................................................................................ 6 CHƢƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................... 7 2.1 Các khái niệm về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm xã hội tự nguyện ........................... 7 2.1.1 Các khái niệm liên quan về bảo hiểm xã hội .............................................. 7 2.1.1.1 Bảo hiểm .......................................................................................... 7
vi 2.1.1.2 Bảo hiểm xã hội ............................................................................... 7 2.1.2 Các nội dung về bảo hiểm xã hội tự nguyện ............................................... 8 2.1.2.1 Các đặc tính về bảo hiểm xã hội tự nguyện .................................... 8 2.1.2.2 Những quy định cơ bản về bảo hiểm xã hội tự nguyện .................. 9 2.1.2.3 Các chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện ......................................... 10 2.2 An sinh xã hội ...................................................................................................... 12 2.2.1 Khái niệm ................................................................................................... 12 2.2.2 Bản chất và vai trò của an sinh xã hội ....................................................... 13 2.3 Cơ sở lý thuyết chung về hành vi người tiêu dùng ............................................. 14 2.3.1 Lý thuyết về hành vi người tiêu dùng ....................................................... 14 2.3.2 Lý thuyết về thái độ ................................................................................... 15 2.3.2.1 Mô hình thái độ đơn thành phần .................................................... 15 2.3.2.2 Mô hình thái độ đa thuộc tính ........................................................ 16 2.3.3 Mô hình học thuyết hành động hợp lý ...................................................... 17 2.3.4 Mô hình hành vi dự định ........................................................................... 19 2.4 Các giả thiết và mô hình nghiên cứu đề nghị ..................................................... 19 2.4.1 Hệ thống các nghiên cứu có liên quan ...................................................... 19 2.4.2 Những nhân tố ảnh hưởng đến ý định hành vi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện .. .. ................................................................................................................... 21 2.4.2.1 Trách nhiệm đạo lý ........................................................................ 21 2.4.2.2 Thái độ ........................................................................................... 22 2.4.2.3 Hiểu biết về bảo hiểm xã hội tự nguyện ........................................ 22 2.4.2.4 Truyền thông .................................................................................. 23 2.4.2.5 Ảnh hưởng xã hội .......................................................................... 23 2.4.2.6 Thu nhập ........................................................................................ 24 2.4.3 Mô hình nghiên cứu đề xuất ...................................................................... 26 2.4.4 Thang đo tham khảo .................................................................................. 27 2.4.4.1 Biến độc lập ................................................................................... 27 2.4.4.2 Biến phụ thuộc ............................................................................... 28 CHƢƠNG 3 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................... 30
vii 3.1 Giới thiệu về tỉnh Long An, thực trạng và kết quả tổ chức thực hiện chính sách BHXHTN tại tỉnh Long An ....................................................................................... 30 3.1.1 Giới thiệu về tỉnh Long An ....................................................................... 30 3.1.2 Thực trạng và kết quả tổ chức thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Long An ............................................................................................ 31 3.1.2.1 Khái quát chung về bảo hiểm xã hội Việt Nam, bảo hiểm xã hội tỉnh Long An .............................................................................................................. 31 3.1.2.2 Thực trạng triển khai thực hiện bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Long An ..................................................................................................................... 32 3.2 Quy trình nghiên cứu ........................................................................................... 33 3.2.1 Nghiên cứu sơ bộ ....................................................................................... 33 3.2.2 Nghiên cứu chính thức .............................................................................. 37 3.3 Thiết kế bảng điều tra .......................................................................................... 39 3.3.1 Thang đo trách nhiệm đạo lý (TL) ............................................................ 39 3.3.2 Thang đo thái độ (TD) ............................................................................... 39 3.3.3 Thang đo hiểu biết về bảo hiểm xã hội tự nguyện (HB) ........................... 39 3.3.4 Thang đo truyền thông (TT) ...................................................................... 40 3.3.5 Thang đo ảnh hưởng xã hội (XH) ............................................................. 40 3.3.6 Thang đo thu nhập (TN) ............................................................................. 41 3.3.7 Thang đo ý định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện (YD) .................... 41 3.4 Nghiên cứu chính thức ........................................................................................ 42 3.4.1 Xác định cỡ mẫu, quy các chọn mẫu ........................................................ 42 3.4.2 Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu ........................................... 42 3.4.3 Phương pháp chọn mẫu thu thập thông tin ............................................... 43 3.5 Các phương pháp phân tích dữ liệu .................................................................... 44 3.5.1 Phương pháp phân tích độ tin cậy của thang đo - Hệ số Cronbach’s Alpha ..................................................................................................................... 44 3.5.2 Phương pháp phân tích nhân tố khám phá EFA ....................................... 44 3.6 Các bước phân tích dữ liệu .................................................................................. 45 CHƢƠNG 4 XỬ LÝ DỮ LIỆU VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................ 47 4.1 Thống kê mô tả .................................................................................................... 47
viii 4.2 Phân tích Cronbach’s Alpha sơ bộ ...................................................................... 49 4.2.1 Biến trách nhiệm đạo lý (TL) .................................................................... 49 4.2.2 Biến thái độ (TD) ....................................................................................... 50 4.2.3 Biến hiểu biết về bảo hiểm xã hội tự nguyện (HB) .................................. 50 4.2.4 Biến truyền thông (TT) .............................................................................. 51 4.2.5 Biến ảnh hưởng xã hội (XH) ..................................................................... 52 4.2.6 Biến thu nhập (TN) .................................................................................... 52 4.2.7 Biến ý định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện (YD) ............................ 53 4.3 Phân tích Cronbach’s Alpha chính thức ............................................................. 55 4.3.1 Biến trách nhiệm đạo lý (TL) .................................................................... 55 4.3.2 Biến thái độ (TD) ....................................................................................... 56 4.3.3 Biến hiểu biết về bảo hiểm xã hội tự nguyện (HB) .................................. 56 4.3.4 Biến truyền thông (TT) .............................................................................. 57 4.3.5 Biến ảnh hưởng xã hội (XH) ..................................................................... 57 4.3.6 Biến thu nhập (TN) .................................................................................... 58 4.3.7 Biến ý định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện (YD) ............................ 58 4.4 Phân tích EFA ..................................................................................................... 59 4.4.1 Các biến độc lập ......................................................................................... 59 4.4.2 Biến phụ thuộc ........................................................................................... 62 4.4.3 Kết luận ...................................................................................................... 63 4.5 Phân tích hồi quy bội và rà soát các giả định ..................................................... 63 4.5.1 Phân tích hồi quy bội ................................................................................. 63 4.5.2 Rà soát các giả định ................................................................................... 64 4.6 Xem xét có sự khác biệt về ý định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với giới tính, độ tuổi và nghề nghiệp .............................................................................. 66 4.6.1 Phân biệt theo giới tính .............................................................................. 66 4.6.2 Kiểm định theo độ tuổi .............................................................................. 67 4.6.3 Kiểm định theo nghề nghiệp ..................................................................... 68 CHƢƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ....................................... 70
ix 5.1 Các giải pháp nhằm nâng cao các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia của người dân góp phần phát triển bảo hiểm xã hội tự nguyện ở tỉnh Long An trong thời gian tới ....................................................................................................................... 70 5.1.1 Giải pháp nâng cao nhận thức về thái độ, ảnh hưởng xã hội của người dân .............................................................................................................................. 71 5.1.1.1 Xây dựng chính sách pháp luật về bảo hiểm xã hội tự nguyện phù hợp, đa tầng ............................................................................................................... 71 5.1.1.2 Đưa chỉ tiêu tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện của người dân là chỉ tiêu pháp lệnh …….................................................................................... 72 5.1.2 Giải pháp để phát triển, nâng cao chất lượng kênh truyền thông ............. 72 5.1.2.1 Truyền thông bảo hiểm xã hội tự nguyện qua phương tiện thông tin đại chúng .................................................................................................................... 72 5.1.2.2 Truyền thông bảo hiểm xã hội tự nguyện qua liên cá nhân .......... 73 5.1.2.3 Truyền thông bảo hiểm xã hội tự nguyện qua kênh xã hội (nhóm) .. ..................................................................................................................... 74 5.2 Khuyến nghị thực hiện các giải pháp trên .......................................................... 74 5.3 Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu thời gian tới ....................................... 75 KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................................... 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 78 PHỤ LỤC 1 ................................................................................................................ I PHỤ LỤC 2 ..............................................................................................................VI PHỤ LỤC 3 ..............................................................................................................IX PHỤ LỤC 4 ...........................................................................................................XVI PHỤ LỤC 5 ...........................................................................................................XXI PHỤ LỤC 6 ........................................................................................................ XXVI
x DANH MỤC BẢNG BIỂU TÊN NỘI DUNG DIỄN GIẢI TRANG Bảng 2.1 Điều kiện hưởng chế độ hưu trí hàng tháng 10 Bảng 2.2 Năm nghỉ hưu và tỷ lệ hưởng lương hưu 11 Bảng 2.3 Biến quan sát độc lập 27 Bảng 2.4 Biến quan sát phụ thuộc 29 Kết quả thực hiện BHXH TN 5 năm tại BHXH tỉnh Long Bảng 3.1 32 An Bảng 3.2 Bảng điều chỉnh thang đo 34 Bảng 3.3 Tiến độ triển khai thực hiện nghiên cứu của đề tài 38 Bảng 3.4 Bảng mẫu câu hỏi thang đo Trách nhiệm đạo lý 39 Bảng 3.5 Bảng mẫu câu hỏi thang đo Thái độ 39 Bảng 3.6 Bảng mẫu câu hỏi thang đo Hiểu biết về BHXHTN 40 Bảng 3.7 Bảng mẫu câu hỏi thang đo Truyền thông 40 Bảng 3.8 Bảng mẫu câu hỏi thang đo Ảnh hưởng xã hội 41 Bảng 3.9 Bảng mẫu câu hỏi thang đo Thu nhập 41 Bảng 3.10 Bảng mẫu câu hỏi thang đo Ý định tham gia BHXHTN 42 Bảng 3.11 Bảng phân bổ số lượng mẫu theo đơn vị hành chính 43 Bảng 4.1 Thống kê mô tả các biến nhân khẩu học 47 Bảng 4.2 Thống kê biến giới tính 47 Bảng 4.3 Thống kê biến độ tuổi 47 Bảng 4.4 Thống kê biến nghề nghiệp 48 Bảng 4.5 Bảng thống kê độ tin cậy biến TL (SB) 49 Bảng 4.6 Bảng tương quan biến tổng biến TL (SB) 49 Bảng 4.7 Bảng thống kê độ tin cậy biến TD (SB) 50 Bảng 4.8 Bảng tương quan biến tổng biến TD (SB) 50 Bảng 4.9 Bảng thống kê độ tin cậy biến HB (SB) 50 Bảng 4.10 Bảng tương quan biến tổng biến HB (SB) 51 Bảng 4.11 Bảng thống kê độ tin cậy biến HB (SB) 51 Bảng 4.12 Bảng tương quan biến tổng biến HB (SB) 51 Bảng 4.13 Bảng thống kê độ tin cậy biến TT (SB) 51
xi Bảng 4.14 Bảng tương quan biến tổng biến TT (SB) 52 Bảng 4.15 Bảng thống kê độ tin cậy biến XH (SB) 52 Bảng 4.16 Bảng tương quan biến tổng biến XH (SB) 52 Bảng 4.17 Bảng thống kê độ tin cậy biến TN (SB) 53 Bảng 4.18 Bảng tương quan biến tổng biến TN (SB) 53 Bảng 4.19 Bảng thống kê độ tin cậy biến TN (SB) 53 Bảng 4.20 Bảng tương quan biến tổng biến TN (SB) 53 Bảng 4.21 Bảng thống kê độ tin cậy biến YD (SB) 54 Bảng 4.22 Bảng tương quan biến tổng biến YD (SB) 54 Bảng 4.23 Bảng thống kê độ tin cậy biến YD (SB) 54 Bảng 4.24 Bảng tương quan biến tổng biến YD (SB) 54 Bảng 4.25 Bảng thống kê độ tin cậy biến TL 55 Bảng 4.26 Bảng tương quan biến tổng biến TL 55 Bảng 4.27 Bảng thống kê độ tin cậy biến TD 56 Bảng 4.28 Bảng tương quan biến tổng biến TD 56 Bảng 4.29 Bảng thống kê độ tin cậy biến HB 56 Bảng 4.30 Bảng tương quan biến tổng biến HB 56 Bảng 4.31 Bảng thống kê độ tin cậy biến TT 57 Bảng 4.32 Bảng tương quan biến tổng biến TT 57 Bảng 4.33 Bảng thống kê độ tin cậy biến XH 57 Bảng 4.34 Bảng tương quan biến tổng biến XH 58 Bảng 4.35 Bảng thống kê độ tin cậy biến TN 58 Bảng 4.36 Bảng tương quan biến tổng biến XH 58 Bảng 4.37 Bảng thống kê độ tin cậy biến YD 59 Bảng 4.38 Bảng tương quan biến tổng biến YD 59 Bảng 4.39 Hệ số KMO và kiểm định Bartlett’s Test 59 Bảng kết quả phân tích EFA biến độc lập ma trận thành Bảng 4.40 60 phần xoay Bảng kết quả giải thích tổng phương sai sau khi phân tích Bảng 4.41 61 EFA Bảng 4.42 Bảng tổng phương sai trích 62 Kết quả KMO và Bartlett’s sau khi phân tích EFA của biến Bảng 4.43 63 phụ thuộc
xii Bảng 4.44 Bảng ma trận nhân tố 63 Bảng 4.45 Bảng tổng phương sai trích 63 Bảng 4.46 Hệ số hồi quy lần 1 64 Bảng 4.47 Hệ số hồi quy lần 2 64 Bảng 4.48 Kết quả sau phân tích ANOVA các biến độc lập 65 Bảng 4.49 Bảng Durbin-Watson 65 Bảng 4.50 Hệ số VIF 66 Bảng 4.51 Điểm trung bình theo nhóm 67 Bảng 4.52 Independent Samples Test 67 Bảng 4.53 Test of Homogeneity of Variances (TUOI) 67 Bảng 4.54 ANOVA (TUOI) 68 Bảng 4.55 Test of Homogeneity of Variances (NGHỀ) 68 Bảng 4.56 ANOVA (NGHỀ) 68
xiii DANH MỤC BIỂU ĐỒ VÀ HÌNH VẼ TÊN NỘI DUNG DIỄN GIẢI TRANG Kết quả thực hiện BHXHTN 5 năm tại BHXH tỉnh Long Biểu đồ 3.1 32 An Biểu đồ 4.1 Biểu đồ giới tính 48 Biểu đồ 4.2 Biểu đồ độ tuổi 48 Biểu đồ 4.3 Biểu đồ nghề nghiệp 49 Mô hình Học thuyết hành động hợp lý của Ajzen và Hình 2.1 18 Fishbein Hình 2.2 Mô hình hành vi dự định (TPB) 19 Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia Hình 2.3 20 BHXHTN của nông dân tỉnh Phú Yên Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia Hình 2.4 BHXHTN của người lao động trên địa bàn huyện Thạch 21 Thất, thành phố Hà Nội Hình 2.5 Mô hình nghiên cứu đề xuất 26 Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu 38 Hình 4.1 Hình đồ thị phân tán 65 Hình 4.2 Hình biểu đồ tần số của phần dư chuẩn hóa 66
xiv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Chữ viết tắt Tiếng Việt BHXH Bảo hiểm xã hội BHXHBB Bảo hiểm xã hội bắt buộc BHXHTN Bảo hiểm xã hội tự nguyện BHYT Bảo hiểm y tế BHYTTN Bảo hiểm y tế tự nguyện KVCT Khu vực chính thức KVPCT Khu vực phi chính thức ASXH An sinh xã hội ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long
xv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt ANOVA Analysis of Variance Phân tích phương sai EFA Exploratory Factor Analysis Phân tích nhân tố KMO Kaiser Mayer Olkin Trọng số nhân tố Statistical Package for the Social Phần mềm thống kê phân tích SPSS Sciences dữ liệu SPSS Mô hình thuyết hành động TRA Theory of Reasoned Action model hợp lý TPB Theory of Planned Behaviour Lý thuyết hành vi hoạch định VIF Variance Inflation Factor Hệ số lạm phát phương sai
1 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1 Sự cần thiết của đề tài Bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXHTN) là một trong các chính sách mới của Đảng và Nhà nước, là một chính sách an sinh xã hội (ASXH) hết sức có ý nghĩa của Nhà nước nhằm trợ giúp người lao động ổn định cuộc sống khi hết tuổi lao động được thực hiện từ ngày 01-01-2008 theo quy định của Luật BHXH năm 2006. Luật BHXH số 58/2014/QH13[7] (có hiệu lực từ ngày 01-01-2016) thay thế Luật BHXH năm 2006 quy định về chính sách bảo hiểm xã hội bắt buộc (BHXHBB) và BHXHTN, đã thể chế và hoàn thiện các quy định về chính sách BHXH theo hướng mở rộng và nâng cao quyền lợi tham gia và thụ hưởng chế độ chính sách cho đông đảo người lao động vì mục tiêu an sinh xã hội. BHXHTN giúp những đối tượng chưa tham gia BHXH có cơ hội tham gia. Lao động tự do, các tiểu thương, người giúp việc gia đình... khi tham gia BHXHTN thì về già sẽ có khoản lương hưu hằng tháng và thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) chăm sóc khi ốm đau. Nhằm nâng cao hơn nữa tính nhân văn của chính sách này, hướng tới mục tiêu có 50% dân số tham gia BHXH vào năm 2020, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 134/2015/NĐ-CP[8] hướng dẫn Luật BHXH về BHXHTN có hiệu lực từ ngày 12-5-2018 quy định chính sách hỗ trợ hộ nghèo khi tham gia BHXHTN. Cụ thể, các hộ chuẩn nghèo khu vực nông thôn được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm theo mức: 30% đối với người có hộ khẩu hộ nghèo, 25% đối với hộ cận nghèo và 10% đối với các đối tượng khác. Ban hành nghị quyết số 28/NQ-TW[10] ngày 23/5/2018 về cải cách chính sách BHXH, Trung ương đã đưa ra mục tiêu “Từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân”. Kết quả điều tra biến động dân số - kế hoạch hóa gia đình năm 2013 của Tổng Cục Thống kê[13] cho thấy, ước tính có khoảng hơn 70% người cao tuổi nước ta chủ yếu sống ở vùng nông thôn, làm nông nghiệp, trong đó có rất nhiều người sống với con cháu và phần lớn họ không có tích lũy vật chất. Để thu hút thêm nhiều người dân tham gia BHXHTN, ngành BHXH tiếp tục chỉ đạo BHXH các tỉnh, huyện, đẩy mạnh tuyên truyền về tính ưu việt của BHXHTN, trong đó có những
2 giải pháp phù hợp với đối tượng lao động tự do, lao động ở các làng nghề và người dân khu vực nông thôn. Tạo điều kiện để người dân tìm hiểu rõ về tính ưu việt của BHXHTN, BHXH các địa phương đã tổ chức những buổi tuyên truyền có trọng tâm, trọng điểm, lựa chọn những đối tượng có nhu cầu và có nguồn thu nhập nhất định để khai thác hiệu quả. Đồng thời, giao trực tiếp cho các đại lý đến từng nơi vận động, theo hình thức “Đến từng nhà, rà từng đối tượng”, tư vấn, giải thích cặn kẽ, giúp cho mỗi người dân hiểu và tích cực tham gia BHXHTN. Tiếp tục phối hợp cùng các sở, ngành liên quan tổ chức đối thoại, trao đổi, tư vấn với người dân. Đồng thời, BHXH các cấp tăng cường hơn nữa công tác tập huấn, bồi dưỡng nâng cao chất lượng của đội ngũ đại lý thu BHXH ở các xã, phường, thị trấn, hội nông dân, ngành bưu điện...; trọng tâm là kỹ năng tiếp xúc, tuyên truyền, giới thiệu chính sách BHXH, thuyết phục người dân tham gia BHXHTN. Mặc dù có nhiều lợi ích và đã thực hiện rất nhiều biện pháp tuyên truyền, hỗ trợ, vận động … nhưng việc tham gia BHXHTN của người dân hiện nay vẫn còn thấp. Theo thống kê của BHXH Việt Nam[1], toàn quốc có trên 360.000 người đang tham gia BHXHTN. Đây là con số khá khiêm tốn so với dư địa trên 30 triệu người thuộc đối tượng tham gia BHXHTN tiềm năng. Số liệu thống kê báo cáo cuối năm 2018 của Bảo hiểm xã hội tỉnh Long An[2], đối tượng tham gia và số tiền thu hàng năm đối với BHXHTN năm sau đều tăng cao hơn năm trước từ 10-50%. Đến cuối tháng 12-2018, toàn tỉnh có 2.747 người tham gia BHXHTN, tăng 273,23% so với năm 2017. Điều đáng nói là hầu hết đối tượng tham gia BHXHTN đều là những người lao động đã từng tham gia BHXHBB, chưa đủ tuổi nhận lương hưu nên họ tham gia tiếp BHXHTN để đủ điều kiện hưởng lương hưu, còn lại số lao động tự do, người nông dân tham gia mới rất ít, hằng năm phát triển khá chậm. Do vậy, để đẩy mạnh số người tham gia BHXHTN thì cơ quan bảo hiểm cần hiểu thấu đáo tại sao họ quyết định mua BHXHTN và những lý do gì thúc đẩy họ ra quyết định này. Đó là lý do tác giả chọn đề tài “Những nhân tố ảnh hƣởng đến ý định hành vi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Long An” để tìm hiểu nguyên nhân, phân tích, đánh giá tình hình triển khai BHXHTN để khắc phục những điểm còn yếu, phát huy những yếu tố có lợi, đồng thời đề ra những biện pháp
3 nhằm cải thiện tình hình, thu hút được người lao động tham gia BHXHTN trên địa bàn tỉnh Long An nói riêng và trên cả nước nói chung để góp phần hoàn thiện hệ thống ASXH nước ta. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu tổng quát - Xây dựng và kiểm định mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia BHXHTN của người dân trên địa bàn tỉnh Long An. Để giải quyết mục tiêu chung, tác giả hướng đến các mục tiêu cụ thể sau : - Kiểm định mô hình giả thuyết, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia BHXHTN của người dân trên địa bàn tỉnh Long An. - Đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố tác động đến ý định hành vi tham gia BHXHTN. - Xem xét sự khác biệt của ý định tham gia BHXHTN theo các yếu tố nhân khẩu học (độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp). - Đưa ra một số hàm ý chính sách dựa trên kết quả nghiên cứu để được cung cấp cơ sở thực nghiệm góp phần làm tăng nhanh số người tham gia BHXHTN của người dân trên địa bàn tỉnh Long An. 1.3 Đối tƣợng nghiên cứu - Đối tượng khảo sát: Những nhân tố ảnh hưởng đến ý định hành vi tham gia BHXH tự nguyện của người dân trên địa bàn tỉnh Long An. - Đơn vị phân tích: Người dân thuộc đối tượng tham gia BHXHTN trên địa bàn tỉnh Long An 1.4 Phạm vi nghiên cứu 1.4.1 Phạm vi về không gian tại địa bàn tỉnh Long An 1.4.2 Phạm vi về thời gian từ tháng 11/2019 đến tháng 04/2020 1.5 Câu hỏi nghiên cứu (1) Những nhân tố nào ảnh hưởng đến ý đinh tham gia BHXHTN của người dân thực tế trên địa bàn tỉnh Long An ? (2) Mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố tác động đến ý định của người dân tham gia BHXHTN như thế nào ?