Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Thực trạng và giải pháp phát triển sản xuất chè an toàn trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là đánh giá thực trạng sản xuất chè an toàn tại thành phố Thái Nguyên. So sánh hiệu quả kinh tế hộ sản xuất chè an toàn với hộ sản xuất chè truyền thống. Phân tích các thuận lợi và khó khăn trong sản xuất chè an toàn tại thành phố Thái Nguyên. Đề xuất giải pháp nhằm phát triển hiệu quả sản xuất chè an toàn tại Thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2018-2020 định hướng đến năm 2025. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Thực trạng và giải pháp phát triển sản xuất chè an toàn trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LÊ THỊ QUỲNH THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CHÈ AN TOÀN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LÊ THỊ QUỲNH THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CHÈ AN TOÀN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN Ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã số ngành: 8 62 01 15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: TS. Kiều Thị Thu Hương THÁI NGUYÊN - 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này là trung thực và chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào. Các số liệu và tài liệu tham khảo trong quá trình nghiên cứu đã được trích dẫn và ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017 Tác giả Lê Thị Quỳnh
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu nhờ sự nỗ lực của bản thân và sự quan tâm, giúp đỡ tận tình của các Thầy Cô và các đơn vị liên quan, tôi đã hoàn thành luận văn này. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Ban Giám Hiệu, phòng Đào tạo, Ban chủ nhiệm Khoa KT&PTNT cùng các thầy cô Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, tạo điều kiện về mọi mặt để tôi thực hiện đề tài này. Đặc biệt tôi xin cảm ơn cô giáo TS. Kiều Thị Thu Hương, đã hướng dẫn chỉ bảo tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu cho tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể gồm: UBND TPTN, Chi cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên, Các tổ chức hội đoàn thể, UBND các xã Phúc Xuân, Phúc Trìu, Tân Cương. Cuối cùng tôi xin trân thành cảm ơn sâu sắc tới gia đình và bạn bè, những người đã chia sẻ, động viên, khích lệ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành tốt luận văn của mình. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn tất cả sự giúp đỡ quý báu của các tập thể và cá nhân đã dành cho tôi. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017 Tác giả Lê Thị Quỳnh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài...................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 4 1.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 4 1.1.1. Lịch sử phát triển cây chè tại Việt Nam.................................................. 4 1.1.2. Một số khái niệm liên quan đến sản xuất chè an toàn ............................ 7 1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 19 1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ chè trên thế giới .................................... 19 1.2.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ chè tại Việt Nam................................... 27 1.2.3. Tình hình sản xuất chè an toàn ở một số tỉnh trong nước ..................... 31 1.2.4. Bài học kinh nghiệm được rút ra trong sản xuất chè an toàn cho Thành phố Thái Nguyên.................................................................................. 35 Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.... 41 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 38 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 38 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 38 2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 38 2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 38 2.3.1. Lựa chọn địa điểm nghiên cứu .............................................................. 38 2.3.2. Phương pháp điều tra thu thập thông tin ............................................... 39 2.3.3. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu .................................................... 40 2.3.4. Phương pháp phân tích và xử lý thông tin ............................................ 41
iv 2.3.4.1. Phương pháp thống kê kinh tế ........................................................... 41 2.3.4.2. Phương pháp nghiên cứu số liệu ........................................................ 41 2.4. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích ................................................................ 41 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 43 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 43 3.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................ 43 3.1.2. Khí hậu và tài nguyên thiên nhiên ........................................................ 44 3.1.3. Hệ thống kết cấu hạ tầng ....................................................................... 46 3.1.4. Nguồn nhân lực ..................................................................................... 50 3.1.5. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 50 3.2. Thực trạng sản xuất chè an toàn tại tỉnh Thái Nguyên ............................ 48 3.3. Thực trạng sản xuất chè an toàn tại các hộ nghiên cứu ........................... 55 3.3.1. Tình hình sản xuất chung ...................................................................... 58 3.3.2. Cơ cấu giống chè ................................................................................... 59 3.3.3. Đặc điểm nhóm hộ điều tra ................................................................... 60 3.3.4. Năng suất, sản lượng bình quân các hộ trồng chè ................................ 59 3.3.5. Chi phí cho sản xuất của các hộ trồng chè ............................................ 60 3.3.6. Lợi nhuận của các hộ trồng chè ............................................................ 62 3.3.7. Thị trường tiêu thụ cho sản phẩm của các hộ trồng chè ....................... 63 3.4. So sánh hiệu quả sản xuất chè an toàn và chè truyền thống .................... 66 3.4.1. So sánh hiệu quả kinh tế hộ sản xuất chè an toàn và hộ sản xuất truyền thống..................................................................................................... 66 3.4.2. Hiệu quả xã hội của sản xuất chè .......................................................... 68 3.5. Kênh tiêu thụ sản phẩm của nhóm hộ sản xuất chè an toàn và nhóm hộ sản xuất chè truyền thống ........................................................................... 69 3.5.1. Kênh tiêu thụ sản phẩm của nhóm hộ sản xuất chè an toàn ................. 69
v 3.5.2. Kênh tiêu thụ sản phẩm của nhóm hộ sản xuất chè truyền thống......... 73 3.6. Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức trong sản xuất chè an toàn .... 71 3.7. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả của sản xuất chè an toàn tại thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2018 - 2020 định hướng 2025. ................. 73 3.7.1. Giải pháp về chính sách ........................................................................ 73 3.7.2. Giải pháp về thị trường tiêu thụ ............................................................ 74 3.7.3. Giải pháp về khoa học công nghệ ......................................................... 75 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 80 PHỤ LỤC
vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ATTP : An toàn thực phẩm ĐVT : Đơn vị tính FAO : Food and Agriculture Organization of the United Nations GO : Tổng giá trị sản phẩm GTSX : Giá trị sản xuất Ha : Héc ta HTX : Hợp tác xã IC : Chi phí trung gian IPM : Quản lý phòng trừ dịch hại tổng hợp KHCN : Khoa học công nghệ KHKT : Khoa học kỹ thuật NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn Pr : Lợi nhuận TCHQ : Tổng cục Hải quan TPTN : Thành phố Thái Nguyên TTg : Thủ tướng UBND : Uỷ Ban Nhân Dân VA : Giá trị gia tăng VSATTP : Vệ sinh an toàn thực phẩm
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Diện tích, năng suất, sản lượng chè trên thế giới và một số nước trồng chè chính năm 2016 ................................................... 22 Bảng 1.2: Tiêu chuẩn hàm lượng đồng và chì trong chè .............................. 25 Bảng 1.3: Tiêu chuẩn hàm lượng kim loại nặng trong đất ........................... 25 Bảng 1.4: Hàm lượng tồn dư thuốc trong chè .............................................. 26 Bảng 1.5: Diện tích, năng suất, sản lượng chè Việt Nam giai đoạn 2012-2016 ..................................................................................... 31 Bảng 1.6: Thị trường xuất khẩu chè của Việt Nam 6 tháng đầu năm 2017 ...... 33 Bảng 3.1: Diện tích, sản lượng chè búp tươi theo huyện, thành phố, thị xã ......... 51 Bảng 3.2: Cơ cấu giống chè ở Thái Nguyên ................................................. 53 Bảng 3.3: Tình hình xuất khẩu chè Tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2014-2016 ...... 55 Bảng 3.4: Tình hình sử dụng đất của Thành phố Thái Nguyên.................... 58 Bảng 3.5: Diện tích, năng suất, sản lượng chè tại Thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2014- 2016 ...................................................... 58 Bảng 3.6: Cơ cấu giống các hộ điều tra ........................................................ 60 Bảng 3.7: Tình hình nguồn nhân lực của nhóm hộ điều tra ......................... 61 Bảng 3.8: Năng suất, sản lượng chè của nhóm hộ điều tra........................... 62 Bảng 3.9: Chi phí sản xuất chè của nhóm hộ điều tra .................................. 63 Bảng 3.10: Diện tích, năng suất, lợi nhuận của các hộ điều tra...................... 65 Bảng 3.11: Thị trường tiêu thụ của các hộ trồng chè ..................................... 67 Bảng 3.12: So sánh hiệu quả kinh tế của các hộ điều tra ............................... 69
viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1. Sơ đồ địa giới Thành phố Thái Nguyên ...................................... 46 Hình 3.2. Kênh tiêu thụ của hộ sản xuất chè an toàn .................................. 73 Hình 3.3. Kênh tiêu thụ của hộ sản xuất chè truyền thống ......................... 74
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Chè (trà) là thức uống ngày càng được ưa chuộng trên thế giới vì các giá trị dinh dưỡng có trong thành phần của búp chè (như là amino acid, vitamin, alkaloid và polysaccharide…) được nghiên cứu là có lợi cho sức khỏe. Chè còn được coi là thực phẩm chức năng có tác dụng giảm cholesterol, chống lại sự phát triển của các tế bào ung thư, hỗ trợ giảm cân… Việt Nam nằm trong vùng gió mùa Châu Á, vùng được coi là cái nôi của cây chè. Là một trong 6 nước sản xuất chè đứng đầu trên thế giới. Tại Việt Nam, trồng chè gắn với lịch sử trên 3000 năm và uống trà đã trở thành văn hóa của người Việt. Trà gắn với hầu hết các sự kiện quan trọng quanh năm của người Việt như đón năm mới, các ngày lễ tết, cưới, hỏi… Đối với Vùng Núi và Trung Du phía Bắc Việt Nam - vùng được coi là nghèo nhất trong cả nước, cây chè có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong nền kinh tế xã hội của vùng. Thu nhập từ chè cao hơn so với từ các cây trồng khác, do đó cây chè được coi là cây xóa đói giảm nghèo, thậm chí là cây làm giàu cho 1 số địa phương. Bên cạnh đó, với diện tích lớn đất đồi núi là đất dốc thì trồng chè là lựa chọn phù hợp cho việc bảo vệ đất cũng như tạo cảnh quan đẹp. Tuy nhiên sản xuất chè hiện nay đang có nhiều bất cập. Đó là, do thiếu kiến thức trong sản xuất, người sản xuất chè đã và đang lạm dụng phân vô cơ và thuốc bảo vệ thực vật. Kết quả điều tra của Cục Bảo vệ thực vật (BVTV) cho thấy, có tới 49% nông dân các vùng trồng chè được hỏi sử dụng thuốc với nồng độ cao hơn hướng dẫn, 64% nông dân sử dụng hỗn hợp 2 loại thuốc khi phun và có 14% nông dân trộn 3 loại thuốc khi phun trong khi bà con không hề biết việc phối trộn này sẽ làm tăng nồng độ thuốc lên nhiều lần; gần 50% nông dân phun trên 7 lần/vụ, có hộ phun tới 4 lần/tháng,
2 gây lãng phí trong sử dụng thuốc, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng lớn tới thiên địch và mất an toàn thực phẩm cho sản phẩm chè. Tình trạng sử dụng thuốc tùy tiện, nồng độ cao hơn quy định, thuốc ngoài danh mục được phép sử dụng trên chè là nguyên nhân chính tạo nên dư lượng thuốc trên sản phẩm chè cao như hiện nay [24]. Việc sử dụng thuốc trừ sâu bệnh cho chè ở nhiều nơi còn khá tuỳ tiện, không đảm bảo thời gian cách ly còn phổ biến ở nhiều vùng chè. Chính điều đó không những không làm tăng hiệu quả của sản xuất mà còn để lại một dư lượng lớn các chất hóa học tồn dư trong đất, nước, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe con người. Bên cạnh đó, trong bối cảnh hội nhập hiện nay, thị trường chè ở quốc tế ngày càng yêu cầu sản phẩm chè với chất lượng ngày một cao. Để đáp ứng nhu cầu thực tiễn đó, tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Thực trạng và giải pháp phát triển sản xuất chè an toàn tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên”. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát - Nghiên cứu thực trạng và đưa ra một số giải pháp phát triển sản xuất chè an toàn tại Thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2018-2020 định hướng đến năm 2025. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Đánh giá thực trạng sản xuất chè an toàn tại thành phố Thái Nguyên. - So sánh hiệu quả kinh tế hộ sản xuất chè an toàn với hộ sản xuất chè truyền thống. - Phân tích các thuận lợi và khó khăn trong sản xuất chè an toàn tại thành phố Thái Nguyên. - Đề xuất giải pháp nhằm phát triển hiệu quả sản xuất chè an toàn tại Thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2018-2020 định hướng đến năm 2025.
3 2.3. Ý nghĩa của đề tài Ý nghĩa khoa học Kết quả nghiên cứu của đề tài là tư liệu khoa học hữu ích cho việc nghiên cứu, tham khảo trong việc giảng dạy, học tập tại các trường, các viện nghiên cứu về vấn đề liên quan đến sản xuất chè và chè an toàn. Ý nghĩa thực tiễn - Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho các đề tài, dự án phát triển mô hình sản xuất chè an toàn tại địa phương khác. - Cho thấy những thuận lợi, khó khăn, cơ hội, thách thức, những điều chưa làm được và cần phải làm ở địa phương để có thể đưa ra giải pháp phù hợp để phát triển sản xuất chè an toàn tại tỉnh Thái nguyên nói riêng, khu vực miền núi phía Bắc nói chung.
4 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Lịch sử phát triển cây chè tại Việt Nam 1.1.1.1. Nguồn gốc cây Chè Việt Nam Theo thư tịch cổ Việt Nam, cây chè đã có từ xa xưa dưới 2 dạng: cây chè vườn hộ gia đình vùng châu thổ Sông Hồng và cây chè rừng ở miền núi phía Bắc. Cây chè Suối Giàng trong sách "Vân Đài loại ngữ" có ghi trong mục IX, Phẩm vật như sau: "... Cây chè đã có ở mấy ngọn núi Am Thiên, Am Giới và Am Các, huyện Ngọc Sơn, tỉnh Thanh Hoá, mọc xanh um đầy rừng, thổ nhân hái lá chè đem về giã nát ra, phơi trong râm, khi khô đem nấu nước uống, tính hơi hàn, uống vào mát tim phổi, giải khát, ngủ ngon. Hoa và nhị chè càng tốt, có hương thơm tự nhiên...". Năm 1882, các nhà thám hiểm Pháp đã khảo sát về sản xuất và buôn bán chè giữa sông Đà và sông Mê Kông ở miền núi phía Bắc Việt Nam, từ Hà Nội ngược lên cao nguyên Mộc Châu, qua Lai Châu; đến tận Ipang (Vân Nam), nơi có những cây chè đại cổ thụ. “Hàng ngày, những đoàn thồ lớn 100-200 con lừa chất đầy muối và gạo khi đi và nặng chĩu chè khi về. Ipang nổi tiếng về chất lượng chè đạt mức ngự trà cống nộp cho Hoàng đế Trung Hoa. Loại chè cao cấp này không bán ngoài thị trường và ai cũng cố giấu lại một phần nhỏ, mặc dù có nguy cơ bị trừng trị nặng nề. Tôi đã trông thấy một nắm chè loại này màu trắng ngà, bao gồm những cánh chè rất nhỏ và rất xoăn. Vùng đất đai của Đèo Văn Trị ở Lai Châu, là hàng xóm láng giềng gần gũi của Ipang". Sau những chuyến khảo sát rừng chè cổ ở tỉnh Hà Giang, Việt Nam (1923) và Tây Nam Trung Quốc (1926), các nhà khoa học Pháp và Hà Lan, đã viết "...những rừng chè, bao giờ
5 cũng mọc bên bờ các con sông lớn, như sông Dương Tử, sông Tsi Kiang ở Trung Quốc, sông Hồng ở Vân Nam và Bắc Kỳ (Việt Nam), sông Mê Kông ở Vân Nam, Thái Lan và Đông Dương, sông Salouen và Irrawađi ở Vân Nam và Myanmar, sông Bramapoutrơ ở Assam". Năm 1976, Viện sĩ thông tấn Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô, sau những nghiên cứu về tiến hoá của cây chè, bằng phân tích chất catechin trong chè mọc hoang dại, ở các vùng chè Tứ Xuyên, Vân Nam Trung Quốc và các vùng chè cổ Việt Nam (Suối Giàng, Nghĩa Lộ, Lạng Sơn, Nghệ An...), đã viết:... Cây chè cổ Việt Nam, tổng hợp các catechin đơn giản nhiều hơn cây chè Vân Nam.... Từ đó, có sơ đồ tiến hoá cây chè thế giới như sau "Chi Camelli → Chè Việt Nam → Chè Vân Nam lá to → Chè Trung Quốc → Chè Assam (Ấn Độ)" [8]. Cho đến nay các nhà khoa học thế giới đã xác nhận: Cây chè xuất hiện đầu tiên từ một vùng sinh thái hình quạt, giữa các ngọn đồi Naga, Myanmar và Lushai, dọc theo đường biên giới giữa Assam và Myanmar ở phía Tây, ngang qua Trung Quốc ở phía Đông, và theo hướng Nam chạy qua các ngọn đồi của Myanmar và Thái Lan vào Việt Nam, trục Tây Đông từ kinh độ 950 đến 1200 Đông, trục Bắc Nam từ vĩ độ 290 đến 110 Bắc [1]. 1.1.1.2. Sự phát triển của cây Chè Việt Nam Thời kỳ trước năm 1882: Từ xa xưa, người Việt Nam trồng chè dưới 2 loại hình: Chè vườn hộ gia đình uống lá chè tươi, tại vùng chè đồng bằng sông Hồng ở Hà Đông, chè đồi ở Nghệ An. Chè rừng vùng núi, uống chè mạn, lên men một nửa, như vùng Hà Giang, Bắc Hà... Thời kỳ 1882-1945: Ngoài 2 loại chè trên, xuất hiện mới 2 loại chè công nghiệp; chè đen công nghệ truyền thống OTD và chè xanh sao chảo Trung Quốc. Bắt đầu phát triển những đồn điền chè lớn tư bản Pháp với thiết
6 bị công nghệ hiện đại. Người dân Việt Nam, sản xuất chè xanh tại hộ gia đình và tiểu doanh điền. Chè đen xuất khẩu sang thị trường Tây Âu, chè xanh sang thị trường Bắc Phi là chủ yếu. Diện tích chè cả nước là 13305ha, sản lượng 6.000 tấn chè khô/năm. Thời kỳ độc lập (1945- nay): Sau năm 1954, Nhà nước xây dựng các Nông trường quốc doanh và Hợp tác xã nông nghiệp trồng chè; chè đen OTD xuất khẩu sang Liên Xô - Đông Âu, và chè xanh xuất khẩu sang Trung Quốc. Đến hết năm 2015, tổng diện tích chè là 108.000ha, trong đó có 87.000ha chè kinh doanh. Tổng số lượng chè sản xuất 1924.5 nghìn tấn, trong đó xuất khẩu 329.7 nghìn tấn [14]. 1.1.1.3. Các vùng chè Việt Nam Việt Nam nằm trong vùng gió mùa Đông Nam Á, cái nôi của cây chè. Khí hậu đất đai rất thích hợp với sinh trưởng cây chè. Lượng nước mưa dồi dào 1700-2000mm/năm, nhiệt độ 21-22,60C, ẩm độ không khí 80-85%. Đất đai trồng chè gồm 2 loại phiến thạch sét và bazan màu mỡ. Chè trồng ở vĩ tuyến B 11.5-22.50, chia thành 3 vùng: vùng thấp dưới 300m, vùng giữa 300- 600m, vùng cao 600 đến trên 1000m, nên chất lượng chè rất tốt. Giống chè bản địa gồm 2 giống Trung du và Shan, làm được chè xanh và chè đen; đặc biệt giống chè Shan miền núi có búp nhiều lông tuyết trắng, được thị trường quốc tế rất ưa chuộng. Ngoài ra, còn những giống chè tốt làm chè đen, chè xanh, chè ô long, nhập nội của Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Ấn Độ và Srilanka, Inđônêsia [14]. 1.1.1.4. Vai trò của cây chè Cây chè là cây công nghiệp dài ngày có giá trị kinh tế cao. Nó có vai trò quan trọng trong đời sống sinh hoạt và đời sống kinh tế, văn hóa của con
7 người. Sản phẩm chè có rất nhiều tác dụng như kích thích thần kinh làm cho tinh thần minh mẫn, tăng cường hoạt động của cơ thể, nâng cao năng lực làm việc, tăng sức đề kháng cho cơ thể… Sản phẩm chè không chỉ phục vụ trong nước mà còn là mặt hàng xuất khẩu đóng góp nguồn thu ngoại tệ cho nền kinh tế nước ta. Cây chè đem lại nguồn thu nhập cao và ổn định cho người dân, cải thiện đời sống kinh tế,văn hóa, xã hội và tạo ra công ăn việc làm cho lực lượng lao động dư thừa. Chè là cây trồng sinh trưởng tốt ở Trung Du và Miền Núi, loại cây trồng này ngoài việc giúp người dân nâng cao thu nhập còn giúp cải tạo môi trường, phủ xanh, chống xói mòn đất. Như vậy, việc phát triển cây chè hoàn toàn phù hợp với các vùng Trung Du và Miền Núi phía Bắc. Giúp nâng cao hiệu quả kinh tế, giải quyết vấn đề việc làm cho khu vực nông thôn hiện nay [14]. 1.1.2. Một số khái niệm liên quan đến sản xuất chè an toàn 1.1.2.1. Khái niệm về chè an toàn Trong sản xuất chè, hiện nay có nhiều thuật ngữ khái niệm để gọi các sản phẩm chè đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm như: Chè an toàn hay chè “sạch”. Chè an toàn được hiểu là sản phẩm chè được tạo ra trong quá trình sản xuất thông thường nhưng được kiểm soát và đạt yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm. Sản phẩm đạt các chỉ tiêu như: Chất lượng tốt, dư lượng hoá chất độc hại, hàm lượng kim loại nặng và các vi sinh vật gây hại trong sản phẩm thấp hơn ngưỡng cho phép. Khái niệm về chè an toàn tại Việt Nam được hướng dẫn cụ thể tại thông tư số TT59/2012/TT BNNPTNT ngày 09 tháng 11 năm 2012 do Bộ Nông Nghiệp PTNT ban hành:
8 “Chè an toàn là sản phẩm chè búp tươi được sản xuất phù hợp quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về điều kiện đảm bảo an toàn thực phẩm hoặc phù hợp quy trình sản xuất chè an toàn (bao gồm cả sản phẩm) hoặc phù hợp với các quy định liên quan đến đảm bảo an toàn thực phẩm có trong quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho chè búp tươi an toàn VietGAP hoặc các tiêu chuẩn GAP khác và được chế biến theo quy chuẩn kỹ thuật do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành và mẫu điển hình đạt các chỉ tiêu an toàn thực phẩm theo quy định [3] Bên cạnh đó còn có 1 số khái niệm về sản xuất chè an toàn khác như: UTZ Certified là chương trình chứng nhận toàn cầu trong lĩnh vực cấp chứng chỉ sản xuất các sản phẩm chè tốt, có trách nhiệm, truy nguyên nguồn gốc, an toàn thực phẩm và bền vững trong ba lĩnh vực: Kinh tế - Môi trường - Xã hội. Nhiệm vụ của UTZ Certified là để tạo ra một thế giới nơi mà nông nghiệp bền vững là tiêu chuẩn, nơi nông dân thực hiện các thực hành nông nghiệp tốt và quản lý trang trại của họ mang lại lợi nhuận với sự tôn trọng con người và hành tinh của ngành công nghiệp [11]. Quy trình cấp giấy chứng nhận cơ sở sản xuất an toàn * Cơ quan cấp chứng nhận là Sở NN & PTNT * Điều kiện cơ sở được cấp chứng nhận: - Có đăng ký sản xuất chè an toàn; - Cơ sở có hệ thống kiểm soát vùng nguyên liệu về sử dụng phân bón, thuốc BVTV, các loại hoá chất trong sản xuất chè nguyên liệu, có sổ nhật ký theo dõi quá trình canh tác chè hàng ngày, cơ sở chế biến đảm bảo điều kiện an toàn vệ sinh thực phẩm theo tiêu chuẩn 10 TCN 606- 2004;
9 - Cơ sở đã áp dụng qui trình sản xuất chè an toàn; - Mẫu sản phẩm chè đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm theo qui định của nhà nước và được phân tích, đánh giá bởi tổ chức có chức năng, đủ điều kiện và được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép; - Bao bì, nhãn hiệu hàng hoá phải tuân thủ đúng qui định TCVN, của các cơ quan chức năng; * Thanh tra - kiểm tra: Cơ quan cấp chứng nhận tiến hành kiểm tra thực tế để xác nhận cơ sở đạt tiêu chuẩn sản xuất chè an toàn và chịu trách nhiệm về xác nhận của mình. Thời gian tiến hành thanh tra - kiểm tra định kỳ 6 tháng/ lần, nếu khi phát hiện thấy có dấu hiệu vi phạm các qui định, cơ quan cấp chứng nhận sẽ tiến hành kiểm tra đột xuất. Khi kiểm tra, nếu các cơ sở không đạt tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm sẽ xử lý: cấm lưu thông, tiêu thụ số sản phẩm đã sản xuất. Cho phép cơ sở cải tạo, chuyển đổi trong 6 tháng sau đó kiểm tra lại nếu vẫn không đạt yêu cầu sẽ chấm dứt hoạt động của cơ sở đó. 1.1.2.2. Khái niệm sản xuất Sản xuất là một loại hình hoạt động đặc trưng của con người và xã hội loài người, bao gồm: sản xuất vật chất, sản xuất tinh thần và sản xuất ra bản thân con người. Ba quá trình đó gắn bó chặt chẽ với nhau, tác động qua lại với nhau, trong đó sản xuất vật chất là cơ sở cho sự tồn tại và phát triển của xã hội. Theo Ph.Ăngghen: “điểm khác biệt căn bản giữa xã hội loài người với xã hội loài vật là ở chỗ: loài vật may lắm chỉ hái lượm, trong khi con người lại sản xuất” Sản xuất vật chất là một loại hình hoạt động thực tiễn với mục đích cải biến các đối tượng của giới tự nhiên theo nhu cầu tồn tại, phát triển của
10 con người và xã hội. Với nghĩa như vậy, sản xuất vật chất là một loại hoạt động có tính khách quan, tính xã hội, tính lịch sử và tính sáng tạo. Sản xuất vật chất giữ vai trò quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội, là hoạt động nền tảng làm phát sinh, phát triển những mối quan hệ xã hội của con người; nó là cơ sở của sự hình thành, biến đổi và phát triển của xã hội loài người. Sự phát triển của sản xuất vật chất quyết định sự biến đổi, phát triển của toàn bộ đời sống xã hội. Sự vận động, phát triển của xã hội suy cho cùng có nguyên nhân từ sự phát triển của nền sản xuất xã hội. Do đó, để giải thích và giải quyết các vấn đề của đời sống xã hội thì phải xuất phát từ thực trạng sản xuất vật chất của xã hội. Nhận thức được vai trò của sản xuất vật chất đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội. Trên cơ sở đó trong nhận thức là cơ sở giúp cho chúng ta nhận thức được rằng, mọi hoạt động thực tiễn và nhận thức phải dựa trên nền tảng sản xuất vật chất [2]. Sản xuất là quá trình làm ra sản phẩm để sử dụng, hay để trao đổi trong thương mại. Quyết định sản xuất dựa vào những vấn đề chính sau: sản xuất cái gì? Sản xuất như thế nào? Sản xuất cho ai? Giá thành sản xuất và làm thế nào để tối ưu hóa việc sử dụng và khai thác các nguồn lực cần thiết làm ra sản phẩm? Tùy theo sản phẩm, sản xuất được phân thành ba khu vực: - Khu vực một của nền kinh tế: Nông nghiệp, Lâm nghiệp, Thủy sản. - Khu vực hai của nền kinh tế: Khai thác mỏ, Công nghiệp chế tạo (công nghiệp nhẹ, công nghiệp nặng), Xây dựng. - Khu vực ba của nền kinh tế, hay Khu vực dịch vụ [10]