Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích các nhân tố vĩ mô tác động đến kết quả kinh doanh của các ngân hàng TMCP niêm yết ở Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:82

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài sẽ cung cấp nhiều thông tin sâu rộng hơn về các yếu tố có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng cho các nhà quản trị của ngân hàng, các cổ đông hiện hữu và các nhà đầu tư tiềm năng. Dựa trên kết quả này, các nhà quản lý ngân hàng sẽ cân nhắc các yếu tố trong quá trình ra quyết định và xây dựng về chính sách quản lý hiệu quả nhằm giúp ngân hàng đạt được lợi nhuận cao hơn, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của mình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích các nhân tố vĩ mô tác động đến kết quả kinh doanh của các ngân hàng TMCP niêm yết ở Việt Nam

74 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------------ ĐOÀN THỊ HOÀNG GIANG PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NH TMCP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRƯƠNG THỊ HỒNG TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014
75 MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC ĐỒ THỊ LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI : ......................................................................................1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU : ...............................................................................2 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU : ..................................................3 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU : .....................................................................3 4.1 Phương pháp nghiên cứu định tính : ..........................................................3 4.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng : ......................................................3 5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU : .............4 6. KẾT CẤU LUẬN VĂN : ......................................................................................4 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG TMCP ......................6 1.1 . HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI : ..........................................................................................................................6 1.1.1 Khái niệm hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại: ..........6 1.1.2 Cách xác lợi nhuận của NHTM: .......................................................................7 1.1.3 Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM :.......................7 1.2 TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ CÁC NHÂN TỐ TÁC DỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NH TMCP :................10
76 1.2.1 Chỉ tiêu phản ánh hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng : ........12 1.2.2. Nhóm các yếu tố vĩ mô :................................................................................13 1.2.2.1 Tỷ lệ lạm phát : ..........................................................................................13 1.2.2.2 Tốc độ tăng trưởng GDP thực : .................................................................14 1.2.2.3 Thuế suất hiệu quả: ....................................................................................15 1.2.3 Nhóm các yếu tố nội tại : ...............................................................................16 1.2.3.1 Chi phí quản lý: .........................................................................................16 1.2.3.2 Rủi ro tín dụng : .........................................................................................17 1.2.3.4 Quy mô ngân hàng :...................................................................................18 1.2.3.5 Tỷ lệ vốn chủ sở hữu : ...............................................................................18 1.3 MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NH TMCP : ...........................19 1.3.1 Giới thiệu mô hình hồi quy dữ liệu bảng : .......................................................19 1.3.2 Xây dựng mô hình :..........................................................................................20 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................21 CHƯƠNG 2 PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NH TMCP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM........................................................22 2.1 TÌNH HÌNH KINH TẾ VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG TMCP ĐANG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM : ............22 2.2 MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NH TMCP ĐANG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM : ...................................................................................30 2.2.1. Mô hình nghiên cứu : ....................................................................................30 2.2.2. Dữ liệu nghiên cứu : ......................................................................................31 2.2.3 Lượng hoá các biến : ......................................................................................32
77 2.2.3.1. Biến đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng – biến phụ thuộc : ....................................................................................................................32 2.2.3.2. Tỷ lệ lạm phát : .........................................................................................33 2.2.3.3 Tỷ lệ tăng trưởng GDP thực: .....................................................................33 2.2.3.4 Thuế suất hiệu quả: ...................................................................................34 2.2.3.5 Chi phí quản lý : ........................................................................................34 2.2.3.6 Rủi ro tín dụng: ..........................................................................................35 2.2.3.7 Quy mô ngân hàng :...................................................................................36 2.2.3.8 Tỷ lệ vốn chủ sở hữu : ...............................................................................36 2.3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG TMCP ĐANG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM : ...............................................................................................38 2.3.1 Thống kê mô tả các biến : ................................................................................38 2.3.2 Phân tích tương quan :......................................................................................40 2.3.3 Phân tích hồi quy :............................................................................................41 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................46 CHƯƠNG 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NH TMCP NIÊM YẾT Ở VN .................................47 3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NGÀNH NGÂN HÀNG ĐẾN 2020 : .........47 3.2 CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NH TMCP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM :............................................49 3.2.1 Nhóm giải pháp kinh tế vĩ mô : .....................................................................49 3.2.1.1 Giải pháp cải thiện tốc độ tăng trưởng GDP : ...........................................49 3.2.1.2 Giải pháp nhằm giữ lạm phát được ổn định : ............................................50 3.2.1.3 Giải pháp về thuế : .....................................................................................53 3.2.2 Nhóm giải pháp về các nhân tố nội tại : .......................................................54
78 3.2.2.1 Chi phí quản lý : ........................................................................................54 3.2.2.2 Giải pháp về rủi ro tín dụng :.....................................................................56 3.2.2.3 Giải pháp về quy mô ngân hàng : ..............................................................59 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 : .....................................................................................61 PHẦN KẾT LUẬN ..................................................................................................62 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. PHỤ LỤC
79 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ với đề tài “ Phân tích các nhân tố vĩ mô tác động đến kết quả kinh doanh của các ngân hàng TMCP niêm yết ở Việt Nam “ là công trình nghiên cứu độc lập của riêng cá nhân tôi. Các nội dung và kết quả nghiên cứu có tính độc lập riêng, không sao chép trong bất kỳ tài liệu nào ; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch Tôi xin cam đoan và hoàn toàn chịu trách nhiệm về kết quả luận văn của mình. Tp. Hồ Chí Minh, ngày….tháng….năm2014 Tác giả Đoàn Thị Hoàng Giang
80 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ADB: Asian Development Bank (Ngân hàng phát triển châu Á). ADF: Augmented Dickey-Fuller (Kiểm định Dickey-Fuller). BSC : Cty cổ phần chứng khoán ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam. CPI : Chỉ số giá tiêu dùng. DNNN : Doanh nghiệp nhà nước. DNVVN : Doanh nghiệp vừa và nhỏ. DPRR : Dự phòng rủi ro. GSO : General Statistics Office Of Viet Nam ( Tổng cục thống kê ). HOSE : Sàn giao dịch chứng khoán TP.HCM. HNX : Sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội. LN : Lợi nhuận . MLR: Multiple Linear Regression (mô hình hồi quy bội). NH : Ngân hàng. OLS: Ordinary Least Square (phương pháp bình phương bé nhất) . SBV , NHNN : Ngân hàng nhà nước. TCTD: Tổ chức tín dụng. TMCP : Thương mại cổ phần. TNDN : Thu nhập doanh nghiệp. TPCP : Trái phiếu chính phủ. VAMC : Công ty quản lý tài sản. VND : Việt Nam đồng. VPBS : Công ty cổ phần chứng khoán ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng.
81 DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Chi phí quản lý của các ngân hàng --------------------------------------------25 Bảng 2.2 Lợi nhuận trước thuế ------------------------------------------------------------28 Bảng 2.3 Định nghĩa các biến và mối tương quan kỳ vọng ----------------------------37 Bảng 2.4 Bảng tóm tắt thống kê mô tả các biến----------------------------------------- 38 Bảng 2.5 Ma trận tương quan giữa các biến độc lập ----------------------------------- 41 Bảng 2.6 Kết quả mô hình hồi quy-------------------------------------------------------- 42
82 DANH MỤC ĐỒ THỊ Đồ thị 2.1 GDP 2004 – 2013 và dự báo 2014 -------------------------------------------22 Đồ thị 2.2 Tỷ lệ nợ xấu ---------------------------------------------------------------------24 Đồ thị 2.3 Nợ xấu, DPRR và tỷ lệ DPRR 6T2014---------------------------------------24 Đồ thị 2.4 Dự báo CPI 2014 ---------------------------------------------------------------25 Đồ thị 2.5 Lợi nhuận trước thuế -----------------------------------------------------------27 Đồ thị 2.6 NIM của các NHTM ----------------------------------------------------------29 Đồ thị 2.7 Hiện tượng đa cộng tuyến ---------------------------------------------------- 40 Đồ thị 3.1 Tỷ lệ lạm phát của các nước trong khu vực Đông Nam Á ----------------51
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài : Trong nền kinh tế thị trường, hệ thống ngân hàng được ví như mạch máu của cả nền kinh tế. Hệ thống ngân hàng hoạt động lành mạnh và thông suốt là điều kiện quan trọng để các nguồn lực kinh tế phân bổ, luân chuyển và sử dụng hiểu quả, kích thích tăng trưởng kinh tế một cách bền vững. Tầm quan trọng của hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng có thể được đánh giá ở cấp độ vi mô và vĩ mô của nền kinh tế. Ở cấp độ vi mô, hiệu quả hoạt động kinh doanh chính là điều kiện thiết yếu cho sự tồn tại của một tổ chức tín dụng, cũng như cho sự thành công của ngân hàng trong cạnh tranh. Vì vậy, mục tiêu cơ bản của các nhà quản trị ngân hàng là phải đạt được hiệu quả hoạt động kinh doanh như là tính tất yếu của bất kỳ hoạt động kinh doanh nào. Ở cấp độ vĩ mô, một hệ thống ngân hàng tốt và có hiệu quả thì sẽ có đủ khả năng đối phó với các cú sốc mang tính tiêu cực và đóng góp tích cực vào sự ổn định của hệ thống tài chính quốc gia. Do đó, các nhà nghiên cứu, các nhà quản trị, các nhà đầu tư và các nhà lập pháp cũng rất quan tâm đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng để đánh giá đúng thực trạng kinh tế của ngành ngân hàng và đồng thời đưa ra được các quyết định phù hợp. Trước yêu cầu đổi mới của nền kinh tế thị trường, của đất nước trên đà hội nhập kinh tế quốc tế thì hoạt động ngân hàng cũng không ngừng phát triển. Tuy nhiên, hiện nay với tình hình kinh tế ngày càng khó khăn thì việc duy trì được một kết quả kinh doanh tốt cũng là một thách thức lớn đối với cả hệ thống ngân hàng. Trên thế giới, nhiều nghiên cứu thực nghiệm đã được thực hiện để tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng, trong đó thường được đo lường thông qua các chỉ tiêu về hiệu quả hoạt động kinh doanh như ROA. Nhìn
2 chung, các kết quả trước đây chỉ ra rằng các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng bao gồm các đặc điểm nội tại của một ngân hàng ( thường được thể hiện thông qua các chỉ số tài chính ) và các yếu tố kinh tế vĩ mô như tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội thực tế hàng năm, lạm phát và lãi suất thực… Tại Việt Nam, hầu hết các nghiên cứu đều mới chỉ chú trọng xem xét sự ảnh hưởng của các nhân tố nội tại đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng, mà chưa làm rõ sự ảnh hưởng đó đối với các biến kinh tế vĩ mô. Nhận thấy được tầm ảnh hưởng quan trọng đó bài nghiên cứu Phân tích các nhân tố tác động đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng TMCP niêm yết ở Việt Nam đã được thực hiện. Thông qua phương pháp nghiên cứu định lượng, tác giả sử dụng các mô hình phổ biến đế đánh giá các yếu tố kinh tế vĩ mô cũng như các yếu tố nội tại có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng TMCP Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2004-2013. 2. Mục tiêu nghiên cứu : Mục tiêu nghiên cứu của luận văn tập trung nghiên cứu vào các vấn đề : Làm rõ cơ sở lý luận về việc đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTM và mô hình phân tích các nhân tố nội tại cũng như là những nhân tố kinh tế vĩ mô có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTM cổ phần. Đánh giá thực trạng hiệu quả hoạt động của các NHTM cổ phần niêm yết và tập trung làm rõ các nguyên nhân thuộc về nội tại ngân hàng và các nguyên nhân thuộc về kinh tế vĩ mô có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTM cổ phần đang niêm yết ở Việt Nam trong giai đoạn 2004-2013 dựa trên cơ sở các mô hình phân tích định lượng. Đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện tình hình tài chính của các ngân hàng, đồng thời đưa ra các giải pháp ổn định nền kinh tế vĩ mô để tạo điều kiện nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM cổ phần đang niêm yết hiện nay.
3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu : Bài nghiên cứu xem xét tác động của các yếu tố nội tại và các yếu tố kinh tế vĩ mô tác động đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng TMCP đang niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán TPHCM ( HOSE ), và sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX ) , bao gồm 9 ngân hàng : Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (STB), Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB), Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (EIB), Ngân hàng TMCP Quân Đội (MBB), Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội (SHB), Ngân hàng TMCP Nam Việt (NVB). Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam (VCB). Ngân hàng TMCP Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam (BID) Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (CTG) - Thời gian tiến hành nghiên cứu : Từ 2004 đến 2013, trong đó bao gồm dữ liệu có sẵng từ báo cáo tài chính của các ngân hàng, báo báo của NHNN, báo cáo ngân hàng thế giới, báo cáo của hệ thống giám sát ngân hàng. 4. Phương pháp nghiên cứu : 4.1 Phương pháp nghiên cứu định tính : Nghiên cứu đã sử dụng số liệu thống kê thông qua thu thập dữ liệu sẵng có, tiến hành lập bảng biểu, vẽ đồ thị, biểu đồ để dễ dàng so sánh và đánh giá nội dung cần tập trung nghiên cứu. Bên cạnh đó, luận văn cũng sử dụng phương pháp suy diễn để lập luận và giải thích đặc điểm của từng chỉ tiêu trong quá trình phân tích số liệu cần nghiên cứu. 4.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng :
4 Phương pháp nghiên cứu định lượng : Trong phạm vi đề tài tác giả xác định mô hình nghiên cứu và sử dụng chương trình Eview 7.0 để nhận diện các nhân tố thông qua giá trị, độ tin cậy, kiểm định mô hình nhằm xác định các mức độ ảnh hưởng của các nhân tố vĩ mô và các nhân tố nội tại có tác động đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng TMCP đang niêm yết tại Việt Nam. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài nghiên cứu : Trước tiên, đề tài sẽ cung cấp nhiều thông tin sâu rộng hơn về các yếu tố có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng cho các nhà quản trị của ngân hàng, các cổ đông hiện hữu và các nhà đầu tư tiềm năng. Dựa trên kết quả này, các nhà quản lý ngân hàng sẽ cân nhắc các yếu tố trong quá trình ra quyết định và xây dựng về chính sách quản lý hiệu quả nhằm giúp ngân hàng đạt được lợi nhuận cao hơn, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của mình. Cung cấp các bằng chứng thực nghiệm về sự ảnh hưởng của các yếu tố vĩ mô, cũng như là các nhân tố nội tại có tác động đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng để các cấp quản lý có cơ sở thực hiện các chính sách phù hợp. Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao, cải thiện các chỉ số tài chính có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Đề xuất các giải pháp hoàn thiện khung chính sách trong việc điều hành và quản lý hệ thống ngân hàng ở khía cạnh vĩ mô nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh cho hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần hiện nay. 6. Kết cấu luận văn : Ngoài lời mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn bao gồm 3 chương : Chương 1 : Tổng quan các nhân tố tác động đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng TMCP.
5 Chương 2 : Phân tích hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng TMCP niêm yết ở Việt Nam. Chương 3 : Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng TMCP niêm yết ở Việt Nam.
6 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG TMCP 1.1 Hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại : 1.1.1 Khái niệm hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại: Hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTM là một phạm trù kinh tế, phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực đã có để đạt được kết quả cao nhất với tổng chi phí thấp nhất. Hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM được đo lường một cách tổng quát thông qua tỷ lệ giữa lợi nhuận đối với tổng tài sản và vốn chủ sở hữu. Lợi nhuận phản ánh khả năng sinh lời của NHTM, nó được quyết định bởi mức lãi thu được từ các khoản cho vay và đầu tư, bởi nguồn thu từ hoạt động dịch vụ, bởi quy mô, chất lượng và thành phần của các tài sản có. Hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTM quyết định trực tiếp tới vấn đề tồn tại và phát triển của mỗi ngân hàng. Khi NHTM hoạt động có hiệu quả thì NH mới có khả năng tăng vốn, mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh của mình và tạo ra được lợi nhuận ngày càng cao, tích luỹ được nhiều và có điều kiện nâng cao chất lượng phục vụ để thu hút khách hàng và tạo ra hiệu quả ngày càng tăng. Chính vì vậy các NHTM coi hiệu quả là mục tiêu quan trọng hàng đầu của hoạt động kinh doanh. Việc phân tích hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM được thông qua các tỷ số và phải được xem xét qua nhiều thời kỳ khác nhau để thấy được xu hướng phát triển và quy luật vận động của chúng, ngoài ra việc nghiên cứu còn phải dựa vào thực tiễn hoạt động của chính ngân hàng đang phân tích, đi sâu vào từng bộ
7 phận cấu thành chỉ tiêu phân tích từ đó sẽ dễ dàng xác định nguyên nhân tăng giảm của các chỉ tiêu và dễ dàng tìm ra được các biện pháp giải quyết thích hợp. 1.1.2 Cách xác lợi nhuận của NHTM: Lợi nhuận của NHTM bao gồm lợi nhuận trước thuế thu nhập doanh nghiệp và lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp. Lợi nhuận trước thuế : Là chênh lệch giữa tổng thu nhập trừ cho tổng chi phí. Lợi nhuận trước thuế = Tổng thu nhập – Tổng chi phí Lợi nhuận sau thuế : Là phần chênh lệch giữa lợi nhuận trước thuế và thuế thu nhập doanh nghiệp. Lợi nhuận sau thuế = Lợi nhuận trước thuế - Thuế TNDN Thuế TNDN = Lợi nhuận trước thuế x Thuế suất thuế TNDN 1.1.3 Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM : Các hệ số tài chính là công cụ được sử dụng phổ biến nhất trong đánh giá, phân tích và phản ánh hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại ở cấp ngành và các cấp quản lý của chính phủ. Mỗi hệ số cho biết mối quan hệ giữa hai biến số tài chính, qua đó cho phép phân tích và so sánh các chỉ tiêu tài chính giữa các ngân hàng và phân tích xu hướng biến động của các biến số này theo thời gian. Đứng trên góc độ NHTM, thì một NHTM có hiệu quả hoạt động kinh doanh cao sẽ có khả năng tích luỹ cao, sẽ có điều kiện trang bị, đầu tư công nghệ, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ thu hút khách hàng; mặt khác đứng trên góc độ nhà đầu tư, người gửi tiền sẽ quyết định giao dịch khi nhận thấy NHTM đó an toàn do có thể bù đắp rủi ro, từ đó tạo điều kiện tăng trưởng tổng tài sản. Theo thông lệ quốc tế thì hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thường được phản ánh thông qua các chỉ tiêu sau : thu nhập lãi cận biên ( NIM ), thu nhập ngoài lãi cận biên (NNIM), thu nhập hoạt động cận biên, thu nhập trên cổ
8 phiếu ( EPS ), thu nhập trên tổng tài sản ( ROA ) và thu nhập trên vốn chủ sở hữu ( ROE ). (1) Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên : Đo lường mức chênh lệch giữa thu từ lãi và chi trả lãi ngân hàng. Tỷ lệ này thường rất được các ngân hàng theo dõi vì nó giúp cho các ngân hàng có thể dự báo trước khả năng sinh lợi thông qua hoạt động kiểm soát chặt chẽ tài sản sinh lời và theo đuổi các nguồn vốn có chi phí thấp. Tổng thu nhập từ lãi – Tổng chi phí từ lãi NIM = Tổng tài sản có (2) Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi cận biên : Đo lường mức chênh lệch giữa nguồn thu ngoài lãi, chủ yếu là nguồn thu phí từ các dịch vụ với các chi phí ngoài lãi mà ngân hàng phải chịu ( gồm tiền lương, chi phí sửa chữa, bảo hành thiết bị và chi phí tổn thất tín dụng ). Tổng thu nhập ngoài lãi – Tổng chi phí ngoài lãi NNIM = Tổng tài sản có (3) Thu nhập trên mỗi cổ phiếu : Đo lường trực tiếp thu nhập của các cổ đông tính trên mỗi cổ phiếu hiện hành. Lợi nhuận sau thuế EPS = Tổng số cổ phiếu thường hiện hành (4) Tỷ lệ sinh lời trên tổng tài sản (ROA) đo lường hiệu quả hoạt động của ngân hàng trong việc sử dụng tài sản để tạo ra lợi nhuận sau khi đã loại bỏ tác động của thuế. Lợi nhuận sau thuế ROA = Tổng tài sản có
9 Nếu mức ROA thấp thì có thể là kết quả của một chính sách đầu tư hay cho vay không hợp lý hoặc chi phí hoạt động của ngân hàng cao quá mức. Ngược lại, nếu ROA càng cao thể hiện khả năng quản lý của ban quản trị ngân hàng trong việc chuyển tài sản của ngân hàng thành lợi nhuận ròng. Thể hiện hiệu quả kinh doanh cao của ngân hàng với cơ cấu tài sản sinh lời khá hợp lý. Do đó các ngân hàng phải tìm cách gia tăng các khoản mục tài sản có sinh lời. Trong các khoản mục của tổng tài sản thì cho vay là khoản đem lại lợi nhuận chủ yếu cho ngân hàng. Vì mục đích tối đa hoá lợi nhuận mà ngân hàng gia tăng khoản tín dụng, đây là khoản chứa đựng nhiều rủi ro nhất. Như vậy, ROA quá cao không phải là tín hiệu tốt đối với các ngân hàng vì trong tình huống đó, mức độ rủi ro của ngân hàng sẽ tăng. (5) Tỷ lệ sinh lời trên vốn chủ sở hữu ( ROE ) thể hiện 1 đồng vốn chủ sở hữu của ngân hàng sẽ mang về bao nhiêu đồng lợi nhuận trong một thời gian nhất định (thường là 1 năm). Lợi nhuận sau thuế ROE = Vốn chủ sở hữu Nói cách khác, ROE đánh giá lợi ích mà cổ đông (chủ sở hữu ngân hàng) có được từ nguồn vốn bỏ ra. Tỷ lệ này càng cao thể hiện việc sử dụng vốn của ngân hàng trong đầu tư, cho vay càng hiệu quả. Các nhà quản trị ngân hàng luôn muốn tăng ROE để thoả mãn yêu cầu của cổ đông thông qua nhiều biện pháp như kiểm soát rủi ro có hiệu quả, hạn chế khoản vay xấu… (6) Hệ số thu nhập hoạt động cận biên : Tổng doanh thu hoạt động – Tổng chi phí hoạt động Thu nhập hoạt = động cận biên Tổng tài sản có
10 Sử dụng các chỉ tiêu trên đây để so sánh giữa các thời kỳ, so sánh với các NHTM khác, so sánh với mức bình quân hoặc so sánh với dự kiến sẽ cho thấy hiệu quả hoạt động kinh doanh là cao hay thấp, năng lực tài chính của các ngân hàng ở mức độ nào. 1.2 Tổng quan các nghiên cứu về các nhân tố tác dộng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng TMCP : Sau nghiên cứu ngắn của Short ( 1979), Bourke (1989 ) thì đã có rất nhiều tác giả khác cũng tập trung xác định các yếu tố quyết định đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Trong khi một số nghiên cứu của Molyneux và Thornton (1992), Demirguc-Kunt và Huizinga (1999), Athanasoglou và cộng sự (2006).. tập trung phân tích các ngân hàng ở một nhóm quốc gia, thì số khác lại tập trung phân tích của họ về một quốc gia duy nhất cụ thể như Athanasoglou và các cộng sự (2005), Deger Alper và Adem Anbar (2011)….Các nghiên cứu đều đã xem xét tác động của các yếu tố nội tại và các yếu tố vĩ mô, môi trường tác động đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Athanasoglou và cộng sự (2005) đã thực hiện nghiên cứu về các nhân tố có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại ở Hy Lạp trong khoảng thời gian từ 1985 – 2001. Tác giả sử dụng chỉ tiêu lợi nhuận trên tổng tài sản ROA để làm biến đại diện cho hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Các biến có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh được tác giả chia làm 3 nhóm chính : Nhóm chỉ số tài chính, nhóm yếu tố ngành và nhóm các yếu tố vĩ mô. Trong đó nhóm chỉ số tài chính của ngân hàng gồm : Vốn ngân hàng, rủi ro tín dụng, tốc độ tăng năng suất, chi phí hoạt động và quy mô ngân hàng. Nhóm yếu tố ngành gồm có quyền sở hữu và sự tập trung. Nhóm các nhân tố vĩ mô gồm lạm phát và chu kỳ sản lượng. Kết quả cho thấy, vốn và tăng trưởng năng suất có tác động cùng chiều. Rủi ro tín dụng và chi phí hoạt động có tác động nghịch chiều đến
11 hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng. Trong khi đó, quy mô ngân hàng không có ảnh hưởng quan trọng và tác đông của nhóm chỉ số ngành là quyền sở hữu và sự tập trung là không có ý nghĩa thống kê. Về biến vĩ mô thì lạm phát có tác động cùng chiều nếu lạm phát này là dự báo được trong tương lai. Và biến chu kỳ sản lượng cũng sẽ là cùng chiều nếu nền kinh tế đang trong thời kỳ tăng trưởng và sẽ là không có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng nếu đang trong thời kỳ suy thoái. Dietrich và Wanzenried (2009) cũng đã tập trung nghiên cứu hiệu quả hoạt động kinh doanh của 453 ngân hàng ở Thụy Sĩ trong giai đoạn từ 1999 đến 2006. Tác giả đã sử dụng cả 2 biến ROA và ROE để đo lường. Nhóm các biến nội tại được tác giả sử dụng trong bài nghiên cứu của mình bao gồm : tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tỷ lệ chi phí trên thu nhập, nợ xấu trên tổng dư nợ, tốc độ tăng trưởng tín dụng, thu nhập từ lãi trên tổng thu nhập. Tác giả còn sử dụng thêm các nhóm biến vĩ mô để giải thích như thuế suất hiệu quả, tốc độ thay đổi dân số hằng năm, tốc độ tăng trưởng GDP, lãi suất Libor 6 tháng, vốn hóa thị trường chứng khoán và tỷ lệ tập trung ngân hàng. Kết quả nghiên cứu ở các biến vĩ mô cho thấy, mặc dù ảnh hưởng của thuế và tỷ lệ tập trung ngân hàng là tiêu cực đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng nhưng GDP và vốn hóa thị trường chứng khoán lại là tích cực. Còn tốc độ thay đổi dân số hằng năm và lãi suất Libor 6 tháng thì không có ảnh hưởng. Deger Alper và Adem Anbar (2011) đã nghiên cứu sự ảnh hưởng của các nhân tố nội tại và các nhân tố vĩ mô có ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của 10 ngân hàng thương mại đang niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán Istanbul Exchange ở Thổ Nhĩ Kỳ trong khoản thời gian từ 2002 đến 2010. Biến phụ thuộc được chọn để đại diện cho hiệu quả hoạt động kinh doanh là ROA và ROE. Các biến nội tại được chọn để giải thích sự ảnh hưởng gồm quy mô, vốn chủ sở