Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý nhà nước đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài luận văn thạc sĩ Quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhằm hệ thống hóa một số cơ sở lý luận về hệ thống chợ, nghiên cứu thực trạng công tác quản lý hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, từ đó đề xuất một số giải pháp và kiến nghị với các cơ quan chức năng một số ý kiến nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh phục vụ tốt hơn đời sống của dân cư trên địa bàn đồng thời đóng góp tốt hơn và sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý nhà nước đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ---------------------------- NGUYỄN THÁI ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỆ THỐNG CHỢ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HÀ NỘI, NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ---------------------------- NGUYỄN THÁI ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỆ THỐNG CHỢ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành : Quản lý kinh tế Mã số : 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS. PHAN THỊ THU HOÀI HÀ NỘI, NĂM 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bài luận văn Thạc sĩ này là bài của tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong bài luận văn thạc sĩ này là trung thực và đáng tin cậy. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về các nội dung cam đoan nêu trên. Hà Nội, ngày ... tháng 8 năm 2020 Tác giả Nguyễn Thái Anh
ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ sự cảm ơn chân thành, sâu sắc tới PGS,TS. Phan Thị Thu Hoài, ngƣời đã tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu, các Giáo sƣ, Phó giáo sƣ, Tiến sỹ, giảng viên Trƣờng đại học Thƣơng mại đã nhiệt tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức trong quá trình tác giả theo học tại trƣờng. Cảm ơn toàn thể cán bộ, nhân viên trƣờng Trƣờng đại học Thƣơng mại đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tác giả trong thời gian học tập và nghiên cứu nhằm hoàn thành chƣơng trình Cao học. Sau cùng, xin đƣợc cảm ơn các thầy, cô trong Hội đồng bảo vệ và kính mong nhận đƣợc sự quan tâm, nhận xét của các thầy, cô để tác giả có điều kiện hoàn thiện tốt hơn những nội dung của luận văn nhằm đạt đƣợc tính hiệu quả, hữu ích khi áp dụng vào trong thực tiễn. Xin trân trọng cảm ơn. Hà Nội, ngày ... tháng 8 năm 2020 Tác giả Nguyễn Thái Anh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ...................................................................... vii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 1. Tính cấp thiết đề tài .................................................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài ........................................3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ..........................................................................5 4. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................................6 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài ........................................................................7 6. Ý nghĩa khoa học của đề tài ....................................................................................8 7. Kết cấu của đề tài ....................................................................................................8 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỆ THỐNG CHỢ ............................................................................................9 1.1. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................................9 1.1.1. Khái niệm về chợ, hệ thống chợ, phân loại chợ ................................................9 1.1.2. Khái niệm về quản lý nhà nước, quản lý nhà nước về kinh tế, quản lý nhà nước về thương mại ...................................................................................................15 1.1.3. Khái niệm về quản lý nhà nước đối với hệ thống chợ .....................................16 1.2. Nội dung của Quản lý nhà nƣớc đối hệ thống chợ............................................22 1.2.1. Ban hành văn bản pháp luật đối với hệ thống chợ .........................................28 1.2.2. Xây dựng quy hoạch, chiến lược phát triển đối với hệ thống chợ ..................28 1.2.3. Tổ chức bộ máy quản lý đối với hệ thống chợ và cơ chế thực hiện vận hành hệ thống quản lý và hoạt động của chợ .........................................................................28 1.2.4. Thanh tra, kiểm tra, giám sát xử lý vi phạm và đánh giá kết quả...................31 1.3. Những nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ ..................31 1.3.1. Yếu tố khách quan ...........................................................................................31
iv 1.3.2. Yếu tố chủ quan ...............................................................................................32 1.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ tại một số địa phƣơng và bài học kinh nghiệm đối với tỉnh Quảng Ninh ..........................................................33 1.4.1. Kinh nghiệm quản lý chợ trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp .................................33 1.4.2. Kinh nghiệm quản lý chợ trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ...................................35 1.4.3. Bài học kinh nghiệm đối với tỉnh Quảng Ninh................................................37 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỆ THỐNG CHỢ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH .....................................................39 2.1. Giới thiệu về Ban quản lý chợ Quảng Ninh .......................................................39 2.1.1. Chức năng .......................................................................................................39 2.1.2. Nhiệm vụ, quyền hạn .......................................................................................39 2.1.3. Cơ cấu Tổ chức Bộ máy quản lý .....................................................................40 2.2. Thực trạng về quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ...........................................................................................................................40 2.2.1. Thực trạng ban hành văn bản pháp luật đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................................40 2.2.2. Thực trạng xây dựng, quy hoạch phát triển hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ...............................................................................................................43 2.2.3. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ...........................................................................................................................54 2.2.4. Thực trạng thanh tra, kiểm tra, giám sát xử lý vi phạm và đánh giá kết quả .............................................................................................................................57 2.3. Đánh giá chung ..................................................................................................60 2.3.1. Những kết quả đã đạt được .............................................................................60 2.3.2. Những vấn đề còn hạn chế và nguyên nhân....................................................61 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỆ THỐNG CHỢ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH .............63 3.1. Quan điểm, định hƣớng quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ...............................................................................................................63 3.1.1. Quan điểm .......................................................................................................63
v 3.1.2 Mục tiêu, Định hướng phát triển......................................................................64 3.2. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................................66 3.2.1. Đề xuất về ban hành văn pháp luật đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ...............................................................................................................66 3.2.2. Đề xuất về xây dựng quy hoạch, chiến lược phát triển hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh .................................................................................................68 3.2.3. Đề xuất về bộ máy tổ chức và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ..................................................................71 3.2.4. Đề xuất tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát xử lý vi phạm và đánh giá kết quả .......................................................................................................................72 3.2.5 Giải pháp khác .................................................................................................76 KẾT LUẬN ..............................................................................................................78 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT CHỮ VIẾT TẮT NỘI DUNG 1 BQL Ban Quản lý 2 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 3 UBND Uỷ ban nhân dân 4 TP Thành phố 5 PCCC Phòng cháy chữa cháy 6 QLNN Quản lý nhà nƣớc 7 XHCN Xã hội chủ nghĩa
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Đánh giá về công tác đầu tƣ xây dựng chợ trên địa bàn Tỉnh Quảng Ninh ...................................................................................................................................47 Bảng 2.2: Quy hoạch hạng chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020 định hƣớng đến năm 2030 .................................................................................................49 Bảng 2.3 Đánh giá về công tác quy hoạch hệ thống chợ trên địa bàn Tỉnh Quảng Ninh ...........................................................................................................................51 Bảng 2.4 Đánh giá về công tác kiểm tra, khen thƣởng, xử lý vi phạm về hoạt động chợ trên địa bàn Tỉnh Quảng Ninh ............................................................................58 Bảng 2.5 Việc ban hành nội quy và kiểm tra, xử lý vi phạm nội quy chợ của Ban quản lý/ Tổ quản lý/ Doanh nghiệp/HTX quản lý chợ..............................................59 SƠ ĐỒ Hình 1.1: Sơ đồ tổ chức, quản lý chợ theo mô hình Ban quản lý chợ ở Việt Nam hiện nay .....................................................................................................................30 Hình 1.2: Sơ đồ Tổ chức quản lý chợ theo mô hình doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay .............................................................................................................................31
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết đề tài Hệ thống chợ có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc nói chung và các địa phƣơng nói riêng. Chợ không chỉ là nơi diễn ra các hoạt động mua bán, trao đổi hàng hóa dịch vụ phục vụ đời sống dân cƣ nhƣ nông sản, thực phẩm, vật tƣ nông nghiệp, các hàng hóa phục vụ đời sống nhân dân. Sự hình thành chợ kéo theo sự hình thành và phát triển các ngành nghề sản xuất phục vụ tiêu dùng, đặc biệt các sản phẩm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng thiết yếu của ngƣời dân. Đây chính là tiền đề hội tụ các dòng ngƣời từ mọi thành phần kinh tế đến tập trung để làm ăn, buôn bán. Chính quá trình này làm xuất hiện các hệ thống chợ khác nhau và không ít số đó trở thành những đô thị sầm uất. Hệ thống chợ còn đóng góp vào ngân sách nhà nƣớc, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bởi vì khi hệ thống chợ ngày càng phát triển và đƣợc mở rộng thì số lƣợng các hộ kinh doanh trong hệ thống chợ cũng tăng lên làm tăng nguồn thu từ thuế, phí, lệ phí, chính vì vậy làm cho thu NSNN tăng lên, ngoài ra khi hệ thống chợ phát triển sầm uất khiến cho tốc độ lƣu thông hàng hóa cũng nhanh hơn, vòng quay của tiền tệ cũng nhanh hơn từ đó góp phần phát triển kinh tế. Hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nói chung, ngày càng đƣợc quan tâm chỉ đạo quản lý của các cấp, các ngành có chức năng, hệ thống chợ đáp ứng nhu cầu mua bán trao đổi hàng hóa, dịch vụ của các tầng lớp dân cƣ, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, giải quyết vấn đề việc làm cho một bộ phận ngƣời lao động, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, tuy nhiên công tác quản lý chợ trên địa bàn tỉnh vẫn còn tồn tại một số hạn chế nhƣ sau: Thứ nhất tỉnh Quảng Ninh chƣa khai thác hiệu quả hệ thống chợ, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hƣớng tăng tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ, giảm trọng nông nghiệp, tăng thu ngân sách nhà nƣớc đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Thứ hai, việc tuyên truyền, phổ biến, hƣớng dẫn thực hiện các chính sách, các quy định của pháp luật và nghĩa vụ đối với Nhà nƣớc cho các thƣơng nhân kinh doanh tại chợ của BQL chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh còn chƣa đầy đủ. Chƣa
2 kiên quyết trong việc xử lý các vi phạm về Nội quy chợ. Trong cùng một chợ hiện tƣợng "vừa thừa vừa thiếu" diễn ra phổ biến. Một số quầy sạp trong chợ bị bỏ trống, trong khi đó diện tích xung quanh chợ, các tuyến đƣờng lối đi vào chợ thì bị lấn chiếm kinh doanh. Thứ ba, mô hình quản lý chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhƣ hiện nay chƣa huy động đƣợc các thành phần kinh tế tham gia đầu tƣ, xây dựng, kinh doanh khai thác chợ. Nguồn vốn cho đầu tƣ, xây dựng các chợ mới đều lấy từ NSNN là chủ yếu. Hàng năm UBND tỉnh vẫn phải chi một khoản ngân sách lớn vào đầu tƣ, xây dựng, cải tạo, nâng cấp, chỉnh trang chợ. Thứ tư, vai trò của BQL chợ còn nhiều hạn chế thể hiện: Không chủ động trong việc sử dụng kinh phí tái đầu tƣ cho chợ. Các chợ có những đóng góp quan trọng cho việc tạo nguồn thu cho NSNN, tuy nhiên nguồn thu này không đƣợc trích lại để đầu tƣ, nâng cấp, sửa chữa chợ. Do đó khi chợ bị xuống cấp, hƣ hỏng cần có những kế hoạch sửa chữa lớn thì BQL chợ phải trình lên UBND cấp có thẩm quyền theo phân cấp quản lý phê duyệt và quyết định, rồi sau đó mới cấp kinh phí xuống. Việc làm thu tục giấy tờ để xin kinh phí, chờ phê duyệt có khi phải mất cả tháng mới xong, gây ảnh hƣởng đến hoạt động của chợ. Thứ năm, chính sách của Nhà nƣớc đối với BQL chợ không khuyến khích BQL phát huy tính năng động của mình. BQL là đơn vị sự gnhiệp có thu, kinh phí hoạt động của BQL do ngân sách cấp và không có chế độ đãi ngộ cho các BQL hoạt động. Thứ sáu, do dân số cơ học trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh tăng nhanh và di chuyển đến không đồng đều (dân cƣ ở nơi khác đến chủ yếu tập trung vào các khu đô thị mới nhƣ TP Hạ Long, TP Móng Cái, TP Vân Đồn). Trong khi đó, các khu đô thị này khi phê duyệt quy hoạch đều có quy hoạch bố trí các chợ và siêu thị nhƣng đến khi xây dựng lại thiếu đồng bộ, quy hoạch chợ không phù hợp với quy hoạch đô thị. Do đó không đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của nhân dân, tƣ đó phát sinh ra nhiều chợ tạm, chợ cóc. Thực trạng đó đòi hỏi trong thời gian tới cần phải có sự phối hợp kiên quyết giữa các cơ quan chức năng để giải tỏa các chợ tạm, chợ cóc, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội và văn minh đô thị. Thứ bảy, vấn đề an ninh trật tự, an toàn PCCC, vệ sinh môi trƣờng chƣa thật
3 sự đƣợc đảm bảo. Tình trạng chợ dơ bẩn, nhếch nhác vẫn còn, nhiều quầy sạp đƣợc bố trí không ngăn nắp, gọn gàng. Một nguyên nhân khá quan trọng là trình độ của bộ máy BQL còn yếu kém, thiếu năng lực, nhất là đối với các chợ mới đi vào hoạt động thì bộ máy BQL còn ít, chƣa hoàn chỉnh, thiếu kinh nghiệm dẫn đến lúng túng khi triển khai thực hiện các công tác trên. Do đó không đảm bảo đƣợc tính văn minh thƣơng mại trong chợ. Một nguyên nhân nữa là do kinh phí hoạt động của BQL do NSNN cấp còn thấp, chƣa nâng cao tinh thần trách nhiệm của BQL chợ. Thứ tám, sự hạn chế của các dịch vụ trong một số chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Hiện nay, việc tổ chức, kinh doanh, phát triển các dịch vụ hỗ trợ trong các chợ mới chỉ đảm bảo ở mức tối thiểu nhƣ trông giữ xe, vệ sinh, bảo vệ đêm. Hầu hết các chợ còn chƣa có các dịch vụ về kho bảo quản hàng hoá, bốc xếp hàng hoá, dịch vụ đo lƣờng, kiểm tra chất lƣợng hàng hoá… Vì vậy tôi lựa chọn đề tài luận văn thạc sĩ:" Quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh" nhằm hệ thống hóa một số cơ sở lý luận về hệ thống chợ, nghiên cứu thực trạng công tác quản lý hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, từ đó đề xuất một số giải pháp và kiến nghị với các cơ quan chức năng một số ý kiến nhằm hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh phục vụ tốt hơn đời sống của dân cƣ trên địa bàn đồng thời đóng góp tốt hơn và sự phát triển kinh tế xã hội của địa phƣơng. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài - “Quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn thị xã Sơn Tây, Hà Nội” – Luận văn thạc sỹ năm 2014 - Tác giả Nguyễn Thị Hồng Duyên – Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Luận văn đã hệ thống hóa đƣợc một số lý luận về quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ, phân tích thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ, ngoài ra, luận văn cũng đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác QLNN đối với hệ thống chợ trên địa bàn thị xã Sơn Tây, Hà Nội. - “Quản lý Nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc” – Luận văn thạc sỹ năm 2014 – Tác giả Trần Nguyên Trung – Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Đại học Thái Nguyên. Luận văn đã nêu lên một số khó khăn cũng nhƣ đề ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện QLNN
4 đối với hệ thống chợ trên địa thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc - “Quản lý nhà nƣớc đối với các hoạt động kinh doanh tại các chợ trên địa bàn Hà Nội nhằm bảo vệ ngƣời tiêu dùng” – Luận văn thạc sỹ năm 2011 – Tác giả Nguyễn Phú Thế - Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Luận văn hệ thống một số vấn đề lý luận cơ bản đối với các hoạt động kinh doanh tại chợ, chỉ ra đƣợc một số tồn tại hạn chế và đề xuất một giải pháp nhằm hoàn thiện QLNN đối với các hoạt động kinh doanh chợ trên địa bàn Hà Nội nhằm bảo vệ lợi ích của ngƣời tiêu dùng. - “Quản lý kinh doanh thƣơng mại tại các chợ trên địa bàn thành phố Thái Bình” – Luận văn thạc sỹ 2013 – Tác giả Nguyễn Thị Diệu Thúy – Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Luận văn đã nêu đƣợc tình trạng kinh doanh thƣơng mại tại các chợ và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý kinh doanh thƣơng mại tại các chợ trên địa bàn thành phố Thái Bình. - “Chuyển đổi mô hình quản lý chợ trên địa bàn các tỉnh phía Bắc nƣớc ta giai đoạn hiện nay (Nghiên cứu điển hình tại tỉnh Bắc Ninh)” – Luận văn thạc sỹ 2011- Tác giả Nguyễn Thị Hồng – Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Luận văn đã phân tích thực trạng công tác chuyển đổi mô hình quản lý chợ, chỉ ra một số khó khăn, hạn chế và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác chuyển đổi mô hình quản lý chợ trên địa bàn các tỉnh phía Bắc nƣớc ta giai đoạn hiện nay (Nghiên cứu điển hình tại tỉnh Bắc Ninh). - “Phát triển tổ chức và quy hoạch chợ cửa khẩu tại tỉnh Lạng Sơn thuộc biên giới Việt Nam – Trung Quốc” – Luận văn thạc sỹ năm 2008 – Tác giả Trần Thị Thu Hiền – Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Luận văn hệ thống một số cơ sở lý luận về tổ chức và quy hoạch chợ, phân tích thực trạng và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quy hoạch chợ cửa khẩu tại tỉnh Lạng Sơn thuộc biên giới Việt Nam – Trung Quốc. - “Tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc mạng lƣới chợ trên địa bàn huyện Gia Lâm” – Luận văn thạc sỹ năm 2011 – Tác giả Nguyễn Thu Giang – Trƣờng Đại học Nông nghiệp Hà Nội. Luận văn đã phân tích thực trạng và đề xuất một số giải pháp tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc mạng lƣới chợ trên địa bàn huyện Gia Lâm”. - “Hoàn thiện nội dung quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại hàng hoá trên địa bàn
5 Hà Nội đến năm 2020” – Luận án tiến sỹ năm 2008 – Tác giả Nguyễn Mạnh Hoàng – Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Luận án đã hệ thống hóa lý luận quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại hàng hóa, phân tích thực trạng và đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện nội dung quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại hàng hóa trên địa bàn Hà Nội đến năm 2020. - “Nghiên cứu giải pháp hoàn thiện quản lý chợ trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh” – Luận văn thạc sỹ năm 2013 – Tác giả Đàm Quang Hƣng - Trƣờng Đại học Nông nghiệp Hà Nội. Luận văn đã nêu lên một số tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý chợ và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý chợ trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. - “Quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động kinh doanh của các hợp tác xã chợ trên địa bàn thành phố Hà Nội” – Luận văn thạc sỹ 2013- Tác giả Đỗ Thị Phƣơng – Trƣờng Đại học Thƣơng mại. Luận văn tập trung phân tích thực trạng hoạt động kinh doanh của các hợp tác xã chợ và đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động kinh doanh chợ của hợp tác xã trên địa bàn thành phố Hà Nội. Hiện nay đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ, tuy nhiên theo tìm hiểu của tác giả trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh những năm gần đây vẫn chƣa có công trình nào nghiên cứu về quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh, do đó việc nghiên cứu đề tài không bị trùng lặp, mang tính thời sự và cần thiết đối với công tác quản lý hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Nội dung nghiên cứu Đề tài lấy cơ chế quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh làm đối tƣợng nghiên cứu và tập trung nghiên cứu những nội dung sau đây: - Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật và dƣới luật áp dụng cho phát triển và quản lý chợ của Chính phủ, các Bộ, ban, ngành liên quan, hệ thống các văn bản hƣớng dẫn thực thi của địa phƣơng. - Thực trạng thực thi, và tổ chức thực thi quản lý của các cơ quan nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh
6 - Các công cụ, biện pháp quản lý của các cấp đối với hệ thống chợ và tình hình xử lý các vi phạm trong hoạt động của hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh của các cơ quan QLNN có liên quan (UBND tỉnh Quảng Ninh, Sở Công thƣơng, UBND các huyện, phòng Kinh tế/ kinh tế hạ tầng các huyện, thành phố, thị xã...) Luận văn tập trung nghiên cứu vào công tác quy hoạch, thu hút đầu tƣ xây dựng, chuyển đổi mô hình quản lý, quản lý nhà nƣớc đối với hệ thông chợ, trách nhiệm quản lý của các cơ quan QLNN trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 3.3. Phạm vi nghiên cứu Do hạn chế về thời gian và năng lực nghiên cứu nên đề tài luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu nhƣ sau - Về không gian: Đề tài nghiên cứu công tác quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. - Về thời gian: Đề tài thu thập số liệu, thống kê, nghiên cứu tập trung vào các chính sách quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh từ giai đoạn 2015 - 2019 và dự báo đến 2022 và tầm nhìn 2025. 4. Mục đích nghiên cứu Đề tài luận văn nhằm đạt đƣợc mục đích nghiên cứu sau: Hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh quản lý chặt chẽ với hệ thống chợ tren địa bàn nhằm đảm bảo nhằm đáp ứng nhu cầu mua sắm của các nhóm dân cƣ và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội ở địa phƣơng. Để đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu thì càn phải thực hienj các nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: - Nghiên cứu một cách có hệ thống hóa một số cơ sở lý luận về quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ tại Việt Nam. - Phân tích thực trạng công tác quản lý nhà nƣớc địa phƣơng hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, đánh giá những kết quả đạt đƣợc, những tồn tại hạn chế,
7 xác định nguyên nhân của các tồn tại hạn chế trong công tác quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. - Từ đó đề xuất một số giải pháp và kiến nghị với các cơ quan chức năng một số ý kiến nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài - Phƣơng pháp nghiên cứu: Phân tích, tổng hợp, thống kê mô tả số liệu và so sánh: bằng cách tập hợp văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản dƣới luật liên quan, các thông tin về tình hình kinh tế - xã hội liên quan, phân tích các số liệu thống kê nhằm rút ra những nét nổi bật, những đặc điểm qua các năm để nhận định và đánh giá. Ngoài ra, tham khảo thêm các đề tài nghiên cứu khoa học có liên quan đến đề tài này, tham khảo các giáo trình, bài giảng về quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại...tham khảo các bản báo cáo, bài viết đăng trên các báo...phân tích về các vấn đề liến quan đến quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ của nhà nƣớc có liên quan, tham khảo các website, các cổng thông tin điện tử của Bộ Công Thƣơng, UBND tỉnh Quảng Ninh. - Phƣơng pháp thu thập số liệu: + Phƣơng pháp thu thập số liệu thứ cấp: Thông tin dữ liệu thứ cấp đƣợc lấy từ các nguồn sách, giáo trình, tạp chí, báo cáo tổng kết, ý kiến phát biểu tại các hội thảo... + Phƣơng pháp thu thập sơ cấp: đến trực tiếp một số chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh để thống kê, khảo sát. Tiến hành điều tra thông tin, phỏng vấn các ban quản lý các chợ, doanh nghiệp kinh doanh khai thác và quản lý chợ, các cán bộ quản lý tại một số cơ quan QLNN đối với hệ thống chợ, một số hộ tiểu thƣơng trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Thực hiện phỏng vấn: Sở Công thƣơng: 02 cán bộ, Sở Kế hoạch & Đầu tƣ: 02 cán bộ. UBND các huyện: 02 cán bộ, Ban quản lý/Doanh nghiệp kinh doanh và quản lý chợ: 02 ngƣời, Các hộ tiểu thƣơng: 06 ngƣời. Thực hiện khảo sát: Sở Công thƣơng: 02 cán bộ, Sở Kế hoạch & Đầu tƣ: 02 cán bộ, UBND các huyện: 06 cán bộ. Ban quản lý/Doanh nghiệp kinh doanh và quản lý chợ: 10 ngƣời, các hộ tiểu thƣơng: 02 ngƣời.
8 6. Ý nghĩa khoa học của đề tài Luận văn hệ thống hóa cơ chế QLNN đói với hệ thống chợ ở nƣớc ta hiện nay. Phân tích thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, những kết quả đạt đƣợc, những tồn tại hạn chế và chỉ ra nguyên nhân. Từ đó, đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nƣớc đối hệ thống chợ trên dịa bàn tỉnh Quảng Ninh. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, mục lục, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Luận văn bao gồm 3 chƣơng. CHƢƠNG 1: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỆ THỐNG CHỢ. CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỆ THỐNG CHỢ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH. CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỆ THỐNG CHỢ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NINH TRONG THỜI GIAN TỚI
9 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỆ THỐNG CHỢ 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm về chợ, hệ thống chợ, phân loại chợ 1.1.1.1. Khái niệm chợ Chợ đã tồn tại và phát triển bao đời nay, nó đã trở nên quen thuộc với mọi ngƣời. Chợ ra đời và phát triển gắn liền với sự phát triển của nền sản xuất xã hội, tính chất xã hội ngày càng sâu sắc thì nhu cầu trao đổi hàng hóa ngày càng lớn, chợ - nơi trao đổi hàng hóa, dịch vụ sẽ ngày càng phát triển. Có nhiều cách hiểu khác nhau về chợ, nhƣng có thể khẳng định rằng chợ là một loại hình thƣơng nghiệp truyền thống. Theo cách hiểu thông thƣờng thì chợ là nơi gặp nhau giữa ngƣời mua và ngƣời bán để trao đổi, mua bán sản phẩm hàng hóa và dịch vụ. Theo từ điển tiếng Việt thì chợ là nơi nhiều ngƣời tụ họp để mua bán trong những ngày, những buổi nhất định. Nhƣ vậy, chợ đƣợc cấu thành bởi các yếu tố cơ bản đó là: Không gian (là nơi), thời gian (ngày, buổi nhất định), chủ thể (nhiều ngƣời), và mục đích là mua bán. Trong từ điển Bách Khoa Việt Nam thì chợ là nơi gặp nhau giữa cung và cầu hàng hóa, dịch vụ, vốn, là nơi tập trung hoạt động mua bán hàng hóa giữa ngƣời sán xuất, ngƣời buôn bán và ngƣời tiêu dùng. (1) . Cùng với quá trình phát triển của chợ, cách hiểu về chợ cũng ngày càng đƣợc hoàn thiện hơn, các bộ phận, thành phần cơ bản của chợ theo đó cũng đƣợc phát triển lên trình độ cao hơn, mở rộng hơn. Chẳng hạn, không gian họp chợ là địa điểm xác định theo quy hoạch thống nhất, hoặc chủ thể tham gia chợ bao gồm các nhà sản xuất lớn, các thƣơng nhân lớn chứ không đơn thuần là những ngƣời mua bán nhỏ lẻ nhƣ trƣớc đây. Các phƣơng thức mua bán ở chợ cũng ngày càng đa dạng hơn, vai trò của chợ cũng ngày càng to lớn hơn, nó không chỉ là nơi trao đổi mua, bán, hàng hóa mà còn là nơi giải trí, thăm quan du lịch. Theo Văn bản hợp nhất số 11/VBHN-BCT ngày 23/11/2014 của Bộ Công
10 Thƣơng, hợp nhất Nghị định về phát triển và quản lý chợ (hợp nhất Nghị định 02/2003/NĐ-CP ngày 14/01/2003 của Chính phủ ( gọi tắt là Nghị định 02) về phát triển và quản lý chợ và Nghị định số 114/2009/NĐ-CP ngày 23/12/2009 của Chính phủ gọi tắt là Nghị định 114) sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 02) thì khái niệm về chợ đƣợc điều chỉnh trong Văn bản hợp nhất này là “ loại chợ mang tính truyền thống, đƣợc tổ chức tại một điểm theo quy hoạch, đáp ứng nhu cầu mua bán, trao đổi hàng hóa và nhu cầu hàng hóa và nhu cầu tiêu dùng của dân cƣ. Trong giai đoạn hiện nay, các loại hình thƣơng mại hiện đại nhƣ hệ thống các siêu thị, đại siêu thị, các trung tâm thƣơng mại, các cửa hàng bách hóa tồng hợp, các cửa hàng tiện dụng…đã đƣợc hình thành và phát triển khá mạnh làm phong phú hơn diện mạo của nền thƣơng nghiệp xã hội. Một cách khác, chợ có thể hiểu là một loại hình thƣơng nghiệp mang tính truyền thống, một bộ phận cấu thành thị trƣờng, là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi, mua bán hàng hóa và dịch vụ giữa những ngƣời sản xuất, ngƣời tiêu dùng và ngƣời buôn bán, với nhịp độ tƣơng đối thƣờng xuyên, có tình tập trung từ phạm vi làng xã đến vùng, miền rộng lớn và đƣợc tổ chức, quản lý theo quy định của Nhà nƣớc. Nhƣ vậy, dù ở góc độ nào thì khái niệm chợ cũng bao gồm các nội dung chủ yếu là: Không gian họp chợ, thời gian họp chợ, chủ thể tham gia mua bán, các hoạt động trao đổi mua bán và các điều kiện hạ tầng trong chợ. 1.1.1.2. Khái niệm hệ thống chợ. - Để đi đến khái niệm về hệ thống chợ trƣớc hết ta đi đến khái niệm hệ thống: Hệ thống đƣợc hiểu là một chỉnh thể thống nhất, bao gồm một tập hợp các phần tử có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, phụ thuộc lẫn nhau và có sự tác động qua lại lẫn nhau”. - Đi theo khái niệm hệ thống đó thì hệ thống chợ đƣợc hiểu là: Một tập hợp các chợ trong một mạng lƣới có quan hệ hữu cơ đƣợc xây dựng theo quyết định của cấp có thẩm quyền phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội trên phạm vi địa bàn cụ thể. Các chợ này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, có sự tác động, ảnh hƣởng qua lại giữa các chợ trong hệ thống. Các chợ trong cùng hệ thống có quan hệ chặt chẽ, gắn kết với nhau, chúng phụ
11 thuộc và chi phối lẫn nhau, cùng có quan hệ liên kết về kinh tế, sản xuất trong không gian lãnh thổ. Các chợ trong hệ thống chợ không chỉ có mối quan hệ với nhau mà còn có mối quan hệ với các loại hình thƣơng mại khác nhƣ siêu thị, trung tâm thƣơng mại, với lĩnh vực sản xuất, lĩnh vực tiêu dung, với hệ thống hạ tầng và các hoạt động kinh tế xã hội khác. 1.1.1.3. Phân loại chợ a. Phân loại theo địa lý - Chợ nông thôn Chợ nông thôn là chợ thƣờng diễn ra các hoạt động trao đổi, mua bán hàng hóa trực tiếp giữa ngƣời mua và ngƣời bán theo thỏa thuận về giá cả trên địa bàn khu vực nông thôn. + Chợ xã, cụm thôn: Đƣợc hình thành nhằm đáp ứng nhu cầu trao đổi mua bán hàng hóa của dân cƣ trong khu vực xã, cụm thôn. Chợ có quy mô nhỏ, chủng loại hàng hóa không nhiều, giá trị hàng hóa ở mức thấp. + Chợ liên xã: Đƣợc hình thành nhằm đáp ứng nhu cấu trao đổi mua bán của dân cƣ trong phạm vi xã và khu vực lân cận các xã có không gian, vị trí địa lý liền kề. Chợ liên xã có quy mô lớn hơn chợ xã, cụm thôn, số lƣợng và chủng loại hàng hóa phong phú và đa dạng hơn. + Chợ liên huyện: Hình thành nhằm đáp ứng nhu cầu mua bán hàng hóa của dân cƣ trong huyện và các huyện lân cận. Chợ liên huyện có quy mô lớn và chủng loại hàng hóa đa dạng, phong phú do hàng hóa lƣu thong đƣợc tập hợp từ các địa phƣơng trong và ngoài huyện. - Chợ đô thị Chợ đô thị là chợ xây dựng trong các khu đô thị, tại các chợ này diễn ra hoạt động mua bán, trao đổi hàng hóa và phục vụ nhu cầu của số lƣợng lớn ngƣời tiêu dung tại thành thị. Chợ đô thị thƣờng nằm ở những khu vực trung tâm, thuận tiện giao thông, do đó bán kính phục vụ của chợ đô thị là rất lớn, phục vụ đa dạng đối tƣợng dân cƣ sinh sống ở nhiều nơi khác nhau đến mua hàng. - Chợ cửa khẩu, biên giới