Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro trong hoạt động xuất khẩu sản phẩm cá tra Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

55
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro, giảm thiểu tác động tiêu cực, từng bước nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro trong hoạt động xuất khẩu sản phẩm cá tra Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----------- Nguyễn Thị Thúy Nga QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG QUÁ TRÌNH XUẤT KHẨU SẢN PHẨM CÁ TRA VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----------- Nguyễn Thị Thúy Nga QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG QUÁ TRÌNH XUẤT KHẨU SẢN PHẨM CÁ TRA VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng (Hướng Ứng dụng) Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN KHẮC QUỐC BẢO TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn Thạc sĩ với đề tài “Quản trị rủi ro trong hoạt động xuất khẩu sản phẩm cá tra Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu được nêu trong luận văn là trung thực, mọi trích dẫn đều được ghi rõ nguồn gốc. Kết quả nghiên cứu của luận văn chưa được công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2019 Tác giả Luận văn Nguyễn Thị Thúy Nga
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 2 2.1 Mục tiêu chung ............................................................................................... 2 2.2 Mục tiêu cụ thể ............................................................................................... 2 3. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 2 4. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................................. 2 5. Phương pháp thực hiện nghiên cứu ................................................................... 3 5.1 Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 3 5.2 Phương pháp thu thập dữ liệu ....................................................................... 3 6. Cấu trúc luận văn ................................................................................................. 3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ RỦI RO VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO ............................ 4 I. TỔNG QUAN VỀ RỦI RO..................................................................................... 4 1. Khái niệm .............................................................................................................. 4 1.1 Rủi ro .............................................................................................................. 4
1.2 Rủi ro trong hoạt động kinh doanh xuất khẩu ............................................. 6 2. Đặc điểm của rủi ro trong kinh doanh xuất khẩu ............................................ 6 2.1 Rủi ro xảy ra với tần suất lớn hơn................................................................. 6 2.2 Rủi ro xảy ra với mức độ nghiêm trọng hơn ................................................. 7 2.3 Rủi ro ngày càng đa dạng và phức tạp hơn .................................................. 7 3. Rủi ro cơ bản trong hoạt động kinh doanh xuất khẩu ..................................... 7 3.1 Rủi ro thiên nhiên .......................................................................................... 7 3.2 Rủi ro tỷ giá hối đoái ...................................................................................... 8 3.3 Rủi ro lãi suất ................................................................................................. 8 3.4 Rủi ro biến động giá cả .................................................................................. 8 3.5 Rủi ro cạnh tranh ........................................................................................... 9 3.6 Rủi ro thanh toán ........................................................................................... 9 3.7 Rủi ro tuân thủ ............................................................................................. 11 II. TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XUẤT KHẨU ................................................................................................................ 12 1. Khái niệm ............................................................................................................ 12 2. Sự cần thiết phải quản trị rủi ro trong doanh nghiệp .................................... 13 3. Chương trình quản trị rủi ro trong doanh nghiệp ......................................... 14 3.1 Nhận diện – Phân tích – Đo lường rủi ro ................................................... 14 3.1.1 Nhận diện rủi ro .................................................................................... 14 3.1.2 Phân tích rủi ro ..................................................................................... 17 3.1.3 Đo lường rủi ro ...................................................................................... 18 3.2 Kiểm soát rủi ro (Risk control) .................................................................... 20 3.2.1 Nhóm biện pháp né tránh rủi ro (Risk avoidance) .............................. 20
3.2.2 Nhóm biện pháp ngăn ngừa rủi ro (Risk prevention) ......................... 21 3.2.3 Nhóm biện pháp giảm thiểu rủi ro (Risk reduction) ........................... 21 3.2.4 Nhóm biện pháp đa dạng hóa rủi ro (Risk diversification) ................. 21 3.3 Tài trợ rủi ro (Risk financing) ..................................................................... 21 3.3.1 Chấp nhận rủi ro (Risk retention) và lập quỹ dự phòng để bù đắp tổn thất nếu rủi ro xảy ra .......................................................................................... 22 3.3.2 Chuyển giao hoặc chia sẻ rủi ro (Risk transfer or sharing) ................ 22 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................................ 24 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO VÀ HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG QUÁ TRÌNH XUẤT KHẨU SẢN PHẨM CÁ TRA VIỆT NAM ............... 25 I. TỔNG QUAN NGÀNH CÔNG NGHIỆP NUÔI TRỒNG VÀ CHẾ BIẾN CÁ TRA XUẤT KHẨU TẠI VIỆT NAM ......................................................................... 25 1. Giới thiệu sơ lược về cá tra và cá tra thương phẩm ....................................... 25 1.1 Cá tra (Pangasius Hypophthalmus) .......................................................... 25 1.2 Cá tra thương phẩm (Pangasius Hypophthalmus Sauvage) ................... 26 1.3 Việt Nam có lợi thế cạnh tranh về nuôi cá tra xuất khẩu so với các nước trong khu vực và trên thế giới – Phân tích dựa trên mô hình kim cương của Micheal Porter (1990) ........................................................................................... 26 1.3.1 Điều kiện về yếu tố sản xuất ................................................................. 26 1.3.2 Các điều kiện cầu .................................................................................. 27 1.3.3 Ngành công nghiệp phụ trợ và tổ chức có liên quan .......................... 27 1.3.4 Chiến lược công ty, cấu trúc và cạnh tranh nội địa ............................ 27 2. Vị thế ngành công nghiệp nuôi trồng - chế biến cá tra trong các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam ...................................................................................... 28
II. ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG CỦA NGÀNH NUÔI TRỒNG VÀ TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU CÁ TRA VIỆT NAM .......................................................................... 29 1. Tiềm năng của ngành nuôi trồng cá tra Việt Nam ......................................... 29 2. Diện tích nuôi trồng và sản lượng khai thác cá tra ......................................... 29 3. Kim ngạch xuất khẩu cá tra .............................................................................. 30 4. Giá cả xuất khẩu ................................................................................................ 31 5. Thị trường tiêu dùng.......................................................................................... 32 5.1 Thị trường nội địa ....................................................................................... 32 5.2 Thị trường xuất khẩu .................................................................................. 33 5.2.1 Thị trường Mỹ........................................................................................ 33 5.2.2 Thị trường Trung Quốc ........................................................................ 34 5.2.3 Thị trường EU ....................................................................................... 34 5.2.4 Thị trường ASEAN ................................................................................ 35 5.2.5 Các thị trường khác ............................................................................... 35 6. Sản phẩm cá tra xuất khẩu ............................................................................... 36 6.1 Các sản phẩm cá tra phi lê đông lạnh ....................................................... 36 6.2 Các sản phẩm giá trị gia tăng ..................................................................... 36 6.3 Các sản phẩm phụ phẩm ............................................................................ 36 6.4 Các sản phẩm khác ..................................................................................... 37 7. Đối thủ cạnh tranh ............................................................................................. 37 7.1 Cạnh tranh trong ngành cá tra .................................................................. 37 7.2 Cạnh tranh với các sản phẩm thay thế ..................................................... 38 III. THỰC TRẠNG RỦI RO VÀ HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH XUẤT KHẨU CÁ TRA TẠI VIỆT NAM ...... 38
1. Các rủi ro thường gặp trong quá trình xuất khẩu sản phẩm cá tra Việt Nam .............................................................................................................................. 38 1.1 Rủi ro thiên nhiên ........................................................................................ 38 1.2 Rủi ro tỷ giá hối đoái .................................................................................... 38 1.3 Rủi ro lãi suất ............................................................................................... 40 1.4 Rủi ro biến động giá cả ................................................................................ 41 1.5 Rủi ro cạnh tranh ......................................................................................... 43 1.6 Rủi ro trong quá trình thanh toán ............................................................... 43 1.7 Rủi ro pháp lý ............................................................................................... 45 2. Các biện pháp thường được sử dụng trong quản trị rủi ro tại các doanh nghiệp ......................................................................................................................... 46 1.1 Nhận diện – Phân tích – Đo lường rủi ro .................................................. 46 1.1.1 Nhận diện rủi ro .................................................................................... 46 1.1.2 Phân tích - Đo lường rủi ro .................................................................. 47 1.2 Kiểm soát rủi ro ........................................................................................... 48 1.2.1 Về các biện pháp né tránh rủi ro .......................................................... 48 1.2.2 Về các biện pháp ngăn ngừa và giảm thiểu rủi ro ............................... 48 1.2.3 Về các biện pháp giảm thiểu tổn thất ................................................... 48 1.3 Tài trợ rủi ro ................................................................................................ 48 1.3.1 Chấp nhận rủi ro và lập quỹ dự phòng để tài trợ khi rủi ro xảy ra .... 49 1.3.2 Chuyển giao hoặc chia sẻ rủi ro ........................................................... 49 3. Đánh giá công tác quản trị rủi ro của các doanh nghiệp ............................... 50 3.1 Những kết quả đạt được ............................................................................. 51 3.2 Những hạn chế và nguyên nhân ................................................................. 52
3.2.1 Hạn chế .................................................................................................. 52 3.2.2 Nguyên nhân ......................................................................................... 52 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................................ 56 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TẠI CÁC DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU CÁ TRA TRONG THỜI GIAN ĐẾN ............................................................................................................ 57 I. NHỮNG XU HƯỚNG MỚI TRONG HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRÊN THẾ GIỚI VÀ ĐỊNH HƯỚNG CHO DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU CÁ TRA VIỆT NAM ........................................................................................................... 57 1. Những xu hướng mới trong hoạt động quản trị rủi ro trên thế giới ............. 57 1.1 Về hoạt động nhận diện rủi ro ..................................................................... 58 1.2 Về hoạt động đo lường rủi ro ...................................................................... 59 1.3 Mô hình mới trong quản trị rủi ro .............................................................. 60 2. Định hướng hoạt động quản trị rủi ro cho các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam .................................................................................................................... 61 II. NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TẠI CÁC DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU CÁ TRA ...................................... 62 1. Nhóm giải pháp nhằm nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp về tầm quan trọng của hoạt động quản trị rủi ro ........................................................................ 63 1.1 Tổ chức các diễn đàn, hội thảo về quản trị rủi ro giúp các doanh nghiệp nhận thức đúng và đầy đủ về hoạt động quản trị rủi ro ....................................... 64 1.2 Nâng cao nhận thức của các thành viên trong doanh nghiệp về quản trị rủi ro ....................................................................................................................... 64 2. Nhóm giải pháp nhằm nâng cao năng lực phát hiện và đo lường rủi ro ...... 64 2.1 Nắm bắt đầy đủ thông tin về môi trường hoạt động của doanh nghiệp .... 65
2.2 Thiết lập hệ thống thông tin giám sát rủi ro liên tục .................................. 66 2.3 Xây dựng các chương trình đánh giá, đo lường rủi ro .............................. 67 3. Nhóm giải pháp nhằm phát triển hoạt động quản trị rủi ro trong doanh nghiệp ......................................................................................................................... 68 3.1 Tổ chức bộ phận chịu trách nhiệm về đánh giá rủi ro ............................... 68 3.2 Xây dựng chương trình quản trị rủi ro ....................................................... 69 3.2.1 Đánh giá rủi ro ...................................................................................... 69 3.2.2 Lập kế hoạch đối phó rủi ro .................................................................. 69 3.2.3 Giám sát và kiểm soát rủi ro ................................................................. 70 3.3 Phân bổ nguồn lực tài chính một cách hợp lý cho hoạt động quản trị rủi ro ....................................................................................................................... 71 3.4 Tăng cường khả năng vận dụng các công cụ quản trị rủi ro .................. 71 3.4.1 Hợp đồng bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ............................................... 71 3.4.2 Hợp đồng phái sinh ............................................................................... 72 3.4.3 Xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả .......................................... 72 3.4.4 Dịch vụ tài trợ thương mại của ngân hàng, như L/C, đặc biệt là nghiệp vụ bao thanh toán ............................................................................................... 73 3.4.5 Lập dự phòng ......................................................................................... 74 4. Nhóm giải pháp khác ......................................................................................... 76 4.1 Phát triển sự hợp tác với các cơ quan, bộ, ngành ...................................... 76 4.2 Tiến hành các liên kết và tham gia các hiệp hội ........................................ 76 4.3 Đào tạo nguồn nhân lực thực hiện hiệu quả hoạt động quản trị rủi ro ... 76 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................................ 78 TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ Tiếng Việt Nghĩa đầy đủ Tiếng Anh 1. COSO Ủy ban thuộc Hội đồng quốc The Committee of gia Hoa Kỳ Sponsoring Organizations of the Treadway Commission 2. DN Doanh nghiệp 3. ERM Quản trị rủi ro doanh nghiệp Enterprise Risk Management 4. EU Liên minh Châu Âu The European Commmunities 5. EVFTA Hiệp định thương mại tự do The EU – Vietnam Free giữa Liên minh Châu Âu – Việt Trade Agreement Nam 6. FAO Tổ chức Lương thực và Nông Food and Agriculture nghiệp Liên Hiệp Quốc hay Tổ Organization of the United chức Nông lương Liên Hiệp Nations Quốc 7. GLOBAL GAP Bộ tiêu chuẩn về nông trại được Global Good Agricultural công nhận quốc tế dành cho Practice việc Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt 8. IIA Hiệp hội Kiểm toán nội bộ Hoa The Institute of Internal Kỳ Auditors
9. IPPF Chuẩn mực kiểm toán nội bộ The International Professional Practices Framework 10. ITC Trung tâm thương mại quốc tế International Trade Center 11. ISO Tổ chức tiêu chuẩn hoá quốc tế International Organization for Standardization 12. QTRR Quản trị rủi ro 13. RR Rủi ro 14. TMCP Thương mại cổ phần 15. VASEP Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Vietnam Association of Thủy sản Việt Nam Seafood Exporters and Producers 16. VPA Hiệp hội cá tra Việt Nam Vietnam Pangasius Association
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Các thị trường xuất khẩu chính của cá tra Việt Nam năm 2017 và 2018………...31 Bảng 3.1 Sự khác biệt giữa mô hình quản trị rủi ro truyền thống và mô hình quản trị rủi ro trên toàn bộ doanh nghiệp………………………………………………………………...60
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 2.1 Cá tra (Pangasius Hypophthalmus)…………………………………………..…25 Hình 2.2 Diện tích nuôi thương phẩm và sản lượng thu hoạch cá tra (2012 – 2018)………30 Hình 2.3 Kim ngạch xuất khẩu cá tra Việt Nam từ 2007 – 2018…………………………..31 Hình 2.4 Tương quan giá nguyên liệu, giá cá giống và giá xuất khẩu cá tra phi lê đông lạnh năm 2017 – 2018………………………………………………………………………....32 Hình 2.5 Sản lượng cá tra tại một số quốc gia từ năm 2014 – 2018……………………….38 Hình 2.6 Diễn biến lãi suất từ năm 2009 đến Quý 1/2017………………………………...41 Hình 2.7 Diễn biến giá cá tra nguyên liệu size 700 – 900 gr/con tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long………………………………………………………………………………...42
QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG QUÁ TRÌNH XUẤT KHẨU SẢN PHẨM CÁ TRA VIỆT NAM TÓM TẮT: Cá tra là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam trong thời gian qua. Tuy nhiên, các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu cá tra vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình đưa sản phẩm này cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Để giải quyết vấn đề trên, bài nghiên cứu đã sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và phân tích để tìm hiểu thực trạng rủi ro và hoạt động quản trị rủi ro tại các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cũng như kiến nghị nhằm tăng cường và hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tại các doanh nghiệp này trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Từ khóa: Rủi ro, Quản trị rủi ro, Cá tra, Xuất khẩu, Doanh nghiệp, Việt Nam
RISK MANAGEMENT IN THE PROCESS OF EXPORTING PANGASIUS PRODUCTS IN VIETNAM ABSTRACT: Pangasius is one of the key export products of Vietnam in recent years. However, pangasius export enterprises still face numerous difficulties in the process of bringing this product to compete in the international market. To solve this problem, this study has used descriptive, comparative and analytical methods to look at risk and risk management activities of pangasius export enterprises in the Mekong Delta. On that basis, the study has proposed solutions as well as recommendations to enhance and improve risk management activities in these enterprises in the context of international economic integration. Keywords: Risk, Risk Management, Pangasius, Export, Enterprise, Vietnam
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cá“tra Việt Nam là loại cá da trơn vô cùng đặc biệt, bởi từ thịt đến mỡ cá đều mang lại hàm lượng dinh dưỡng cao, tốt cho sức khỏe, được nhiều người tiêu dùng trong và ngoài nước ưa dùng. Nắm bắt được những ưu thế tối ưu của cá tra, và vai trò của ngành xuất khẩu cá tra trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản cả nước, nhiều doanh nghiệp trong nước đã mạnh dạn đầu tư và xuất khẩu sản phẩm cá tra ra thị trường nước ngoài như cá tra phi lê đông lạnh, cùng các sản phẩm giá trị gia tăng có giá trị.” Thật vậy, sau 20 năm xuất khẩu, cá tra Việt Nam đã có những bước phát triển không ngừng và mang “tầm vóc” quốc tế. Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản (VASEP) cho biết, bức tranh xuất khẩu cá tra Việt Nam trong 20 năm qua (1998 – 2018) có nhiều chuyển biến rất rõ nét, trong đó có sự gia tăng cả về khối lượng và giá trị xuất khẩu, sự đa dạng sản phẩm và thị trường xuất khẩu. Đặc biệt giới chuyên môn dự báo, năm 2019, xuất khẩu cá tra Việt Nam sẽ đạt khoảng 2,4 tỷ USD giá trị kim ngạch xuất khẩu, ghi nhận kỷ lục mới của ngành sản xuất chế biến xuất khẩu cá tra Việt Nam. Tuy đã và đang đạt được nhiều thành công, nhưng trong quá trình xuất khẩu cá tra, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức và rủi ro tiềm ẩn đến từ tác động của nhiều yếu tố trên nhiều phương diện, như sự biến động giá cá tra nguyên liệu, phương pháp, kĩ thuật nuôi thủ công, công nghệ thay đổi chậm, cũng như các tiêu chuẩn về mặt chất lượng và môi trường, như chất lượng nguồn nước, chất lượng con giống, dư lượng kháng sinh, dịch bệnh, … chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến chất lượng cá tra xuất khẩu trên thị trường thế giới. Hơn nữa, áp lực từ thuế chống bán phá giá cao, rào cản kỹ thuật gia tăng của cá nước nhập khẩu như Mỹ, Nhật Bản, Liên minh châu Âu (EU), … và sự cạnh tranh không lành mạnh ở các thị trường như Tây Ban Nha, Romania, … đã làm cho hình ảnh và chất lượng cá tra trên thị trường quốc tế bị ảnh hưởng tiêu cực.
2 Với đề tài “Quản trị rủi ro trong quá trình xuất khẩu sản phẩm cá tra Việt Nam”, tác giả mong muốn được nghiên cứu chuyên sâu dựa trên các căn cứ khoa học và thực tiễn để đề xuất các giải pháp nhằm góp phần tháo gỡ các vấn đề nêu trên. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu chung Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro, giảm thiểu tác động tiêu cực, từng bước nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam. 2.2 Mục tiêu cụ thể Để đạt được mục tiêu chung, các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể là: - Thứ nhất, hệ thống lại những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro và quản trị rủi ro trong doanh nghiệp, nhận diện những rủi ro thường gặp trong quá trình kinh doanh xuất khẩu cũng như những bài học kinh nghiệm xuất khẩu thủy sản. - Thứ hai, phân tích thực trạng quản trị rủi ro trong quá trình xuất khẩu cá tra, thu thập dữ liệu để nhận diện rủi ro và xác định các nguyên nhân gây ra rủi ro đó để có biện pháp khắc phục. - Thứ ba, đề xuất các giải pháp cụ thể, nhằm tăng cường và hoàn thiện hiệu quả của công tác quản trị rủi ro trong quá trình xuất khẩu cá tra Việt Nam trước những thời cơ và thách thức. 3. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Rủi ro và quản trị rủi ro trong quá trình xuất khẩu sản phẩm cá tra Việt Nam. - Khách thể nghiên cứu: Các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam. - Đối tượng khảo sát: Các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam. 4. Phạm vi nghiên cứu
3 - Không gian nghiên cứu: Tác giả nghiên cứu về quản trị rủi ro trong quá trình xuất khẩu cá tra Việt Nam, trong đó tập trung chủ yếu tại các tỉnh có diện tích nuôi trồng cá tra lớn như Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Bến Tre, ... theo công bố của Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP). - Thời gian thực hiện nghiên cứu: Trong vòng 10 năm từ 2008 – 2018. 5. Phương pháp thực hiện nghiên cứu 5.1 Phương pháp nghiên cứu Để phân tích dữ liệu, tác giả chủ yếu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phản ánh những đặc tính của hiện tượng nghiên cứu thông qua các chỉ tiêu số tương đối, số tuyệt đối, và số bình quân. Bên cạnh đó, phương pháp so sánh cũng được sử dụng để thấy sự thay đổi của số liệu qua các năm, là cơ sở để đánh giá bản chất hiện tượng. 5.2 Phương pháp thu thập dữ liệu Nghiên cứu chủ yếu sử dụng số liệu thứ cấp, được thu thập từ báo cáo kết quả của Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) và Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC) từ năm 2008 đến 2018. Ngoài ra, tác giả còn tham khảo thêm các bài báo, tạp chí về tình hình xuất khẩu cá tra Việt Nam, cũng như báo cáo thường niên được công bố trên website nội bộ của 05 doanh nghiệp xuất khẩu cá tra lớn nhất Việt Nam (2010 – 2018) theo báo cáo của VASEP. 6. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và danh mục các tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: - Chương 1: Tổng quan về rủi ro và quản trị rủi ro trong doanh nghiệp - Chương 2: Thực trạng rủi ro và hoạt động quản trị rủi ro trong quá trình xuất khẩu sản phẩm cá tra Việt Nam - Chương 3: Các giải pháp tăng cường hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tại các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam trong thời gian đến
4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ RỦI RO VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO I. TỔNG QUAN VỀ RỦI RO 1. Khái niệm 1.1 Rủi ro Rủi ro là một khái niệm phổ biến và quen thuộc, hầu như ai cũng có thể biết đến phạm trù này. Tuy nhiên, hiện nay lại không có một quan điểm thống nhất nào về rủi ro. Những trường phái khác nhau, các tác giả khác nhau đưa ra các góc nhìn và quan điểm khác nhau về rủi ro, có thể kế đến hai trường phái tiêu biểu là: Trường phái truyền thống nhìn nhận rủi ro là những thiệt hại, mất mát, nguy hiểm hoặc các yếu tố liên quan đến nguy hiểm, khó khăn hoặc điều không chắc chắn có thể xảy ra cho con người. Rủi ro còn được hiểu là những bất trắc ngoài ý muốn xảy ra trong quá trình kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp, tác động xấu đến sự tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp. Những định nghĩa về rủi ro trong trường phái truyền thống được đề cập đến như: Rủi ro là những điều không chắc chắn dẫn đến sự biến đổi bất lợi về lợi nhuận, hay dẫn đến thua lỗ (Besis, 2002). Rủi ro là những biến cố xuất hiện một cách ngẫu nhiên gây ra những thiệt hại cho các chủ thể liên quan (Taleb, 2007). Rủi ro được định nghĩa trong tài liệu thương mại và kinh doanh là một sự kiện không chắc chắn, có thể tác động tiêu cực đến việc đạt được các mục tiêu mà doanh nghiệp đề ra (Ojasalo, 2009). Trường phái trung hòa cho rằng rủi ro là sự bất trắc có thể đo lường được. Rủi ro vừa mang tính tích cực, vừa mang tính tiêu cực. Rủi ro có thể mang tới những tổn thất, mất mát, nguy hiểm cho con người, nhưng cũng có thể mang đến những cơ hội. Nếu tích cực nghiên cứu rủi ro, người ta có thể tìm ra những biện pháp phòng ngừa, hạn chế