Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

63
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu sự ảnh hưởng của sự biến động tỷ giá đối với hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam và thực trạng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ************************************** HUỲNH THÚY VY QUẢN TRỊ RỦI RO TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ************************************** HUỲNH THÚY VY QUẢN TRỊ RỦI RO TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TIẾN SĨ LÊ TẤN PHƯỚC TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu hoàn toàn do cá nhân tôi thực hiện. Các trích dẫn, số liệu trong luận văn đều được dẫn nguồn và trung thực, các kết luận nghiên cứu trong bài luận văn chưa từng được công bố cưới bất kỳ hình thức nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Tác giả Huỳnh Thúy Vy
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC BIỂU ĐỒ DANH MỤC HÌNH VẼ LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Nội dung luận văn.......................................................................................... 2 3. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 4. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 2 5. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 2 6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 2 7. Ý nghĩa nghiên cứu........................................................................................ 3 8. Điểm mới của luận văn .................................................................................. 3 9. Kết cấu của luận văn: .................................................................................... 3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI ....................................................... 4 1.1. Tỷ giá hối đoái và rủi ro tỷ giá hối đoái..................................................... 4 1.1.1. Tỷ giá hối đoái ........................................................................................ 4
1.1.1.1. Khái niệm ......................................................................................... 4 1.1.1.2. Phân loại tỷ giá hối đoái................................................................... 4 1.1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng biến động tỷ giá hối đoái ........................... 5 1.1.2. Rủi ro trong hoạt động ngân hàng và rủi ro tỷ giá hối đoái .................... 5 1.1.2.1. Rủi ro trong hoạt động ngân hàng.................................................... 5 1.1.2.2. Rủi ro tỷ giá hối đoái ....................................................................... 6 1.2. Quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái trong ngân hàng ....................................... 8 1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái ................................................ 8 1.2.2. Quy trình quản trị rủi ro tỷ giá ................................................................ 8 1.2.3. Sự cần thiết phải hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá trong ngân hàng ....... 9 1.2.4. Vai trò của quản trị rủi ro tỷ giá ............................................................. 9 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tỷ giá ................................. 10 1.2.6. Các phương pháp quản trị rủi ro tỷ giá ................................................. 11 1.3. Mô hình hồi quy bội và mô hình ARIMA ............................................... 12 1.3.1. Mô hình hồi quy đa biến ....................................................................... 12 1.3.2. Mô hình ARIMA .................................................................................. 13 1.4. Bài học kinh nghiệm quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái ............................... 15 1.4.1. Bài học tài chính kinh điển của ngân hàng Barings và Nicolas Leeson 15 1.4.2. Bài học quản trị rủi ro từ vụ lừa đảo lớn nhất năm 2001 ...................... 17 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................ 18 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM ............................................................................. 19
2.1. Thực trạng biến động của tỷ giá hối đoái trong giai đoạn 2008-quý III/2014. ................................................................................................................. 19 2.2. Giới thiệu Viecombank ............................................................................. 20 2.3. Thực trạng rủi ro tỷ giá hối đoái và ảnh hưởng của rủi ro tỷ giá hối đoái đến hoạt động kinh doanh tại Vietcombank ............................................. 22 2.3.1. Rủi ro tỷ giá hối đoái và thực trạng huy động và cho vay ngoại tệ của Vietcombank trong giai đoạn 2010-quý II/2014................................................... 22 2.3.2. Rủi ro tỷ giá và thực trạng kinh doanh ngoại hối tại Vietcombank trong giai đoạn 2009-2013 ............................................................................................. 25 2.3.2.1. Rủi ro tỷ giá và thực trạng kinh doanh ngoại hối trong năm 2013 25 2.3.2.2. Rủi ro tỷ giá và thực trạng phát triển công cụ phái sinh tại Vietcombank trong giai đoạn 2009-2013 ....................................................... 27 2.3.3. Rủi ro tỷ giá và trạng thái ngoại tệ tại Vietcombank ............................ 30 2.3.4. Một số hoạt động kinh doanh khác có sử dụng ngoại tệ của Vietcombank ......................................................................................................... 31 2.4. Thực trạng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank ................. 32 2.4.1. Các chủ trương quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank ........... 32 2.4.2. Ủy ban quản lý rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank ........................ 33 2.4.3. Thực trạng quy trình quản trị tỷ giá hối đoái tại Vietcombank ............ 34 2.4.3.1. Thực trạng nhận dạng rủi ro tỷ giá ................................................. 34 2.4.3.2. Thực trạng phân tích rủi ro tỷ giá .................................................. 34 2.4.3.3. Thực trạng đo lường rủi ro tỷ giá ................................................... 34 2.4.3.4. Thực trạng kiểm soát rủi ro ............................................................ 36 2.4.3.5. Thực trạng tài trợ rủi ro .................................................................. 37 2.4.4. Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank .... 37
2.5. Những nguyên nhân tồn tại gây ra sự hạn chế trong quy trình quản trị rủi ro ngoại hối tại Vietcombank ....................................................................... 38 2.5.1. Những nguyên nhân từ các quy định, chính sách Nhà nước có liên quan đến tỷ giá hối đoái ................................................................................................. 38 2.5.2. Những nguyên nhân từ tình hình biến động kinh tế và biến động tỷ giá trên thị trường trong nước và quốc tế ................................................................... 39 2.5.3. Các nguyên nhân xuất phát từ nội bộ ngân hàng và chiến lược quản trị rủi ro tỷ giá của Vietcombank ............................................................................... 40 2.6. Một số mô hình định lượng có thể áp dụng cho quản trị rủi ro tỷ giá của Vietcombank ................................................................................................. 42 2.6.1. Mô hình phân tích nhân tố tác động đến biến động tỷ giá hối đoái ..... 42 2.6.2. Sử dụng mô hình ARIMA dự báo biến động tỷ giá USD/VND theo quý48 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.......................................................................................... 53 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM .............................................................................................................. 54 3.1. Định hướng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank ................ 54 3.2. Các giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank ........................................................................................................ 54 3.2.1. Xây dựng mô hình dự báo xu hướng biến động của tỷ giá hối đoái trong tương lai ....................................................................................................... 54 3.2.2. Xây dựng mô hình định lượng đo lường sự ảnh hưởng của rủi ro tỷ giá đối với thực trạng hoạt động kinh doanh của Vietcombank ................................. 55 3.2.3. Giải pháp về hoàn thiện quy trình quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái ......... 56 3.2.4. Có kế hoạch phù hợp để bù đắp tổn thất khi rủi ro xảy ra .................... 58
3.2.5. Hoàn thiện công tác dự báo doanh thu kinh doanh ngoại hối cho Vietcombank. ........................................................................................................ 59 3.2.6. Các giải pháp cho các công cụ tài chính phái sinh nhằm giảm thiểu rủi ro tỷ giá hối đoái. .................................................................................................. 59 3.2.7. Xây dựng một hệ thống thông tin đầy đủ, quản trị thông tin có hiệu quả61 3.2.8. Đa dạng hóa trong kinh doanh ngoại tệ. ............................................... 62 3.2.9. Nâng cao năng lực quản trị điều hành của nhân viên quản trị, cần thiết lập một chính sách quản trị rủi ro có hiệu quả ...................................................... 63 3.2.10. Đào tạo và nâng cao năng lực, kiến thức và đạo đức của nhân viên kinh doanh ngoại hối và các nhân viên có công việc liên quan đến ngoại tệ ............... 64 3.2.11. Nâng cao sử dụng các ứng dụng công nghệ, khoa học hiện đại trong quản trị rủi ro tỷ giá .............................................................................................. 65 3.2.12. Các giải pháp về quảng cáo, tuyên truyền, giao lưu ............................. 65 3.3. Các kiến nghị nhằm tạo điều kiện thuận lợi hỗ trợ cho hoạt động quản lý rủi ro tỷ giá hối đoái ........................................................................................ 66 3.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ..................................................... 66 3.3.2. Kiến nghị với Chính phủ ...................................................................... 69 3.3.3. Kiến nghị với Bộ Tài Chính ................................................................. 70 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................ 71 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Từ gốc ARIMA Mô hình trung bình trượt kết hợp tự hồi quy BCTC Báo cáo tài chính NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại ROE Lợi nhuận trên vốn TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh Tên viết tắt của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại Vietcombank thương Việt Nam WTO Tổ chức thương mại Thế giới DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU STT TÊN BẢNG TRANG Thực trạng sử dụng các công cụ phái sinh tại một số NHTM ở 2.1 28 Việt Nam vào thời điểm tháng 07/2013 Giá trị hợp đồng và khoản lãi/lỗ từ hoán đổi tiền tệ và kỳ hạn tiền 2.2 29 tệ của Vietcombank trong giai đoạn 2009-2013 Tỷ trọng giao dịch phái sinh tiền tệ trong tổng giao dịch ngoại tệ 2.3 29 của Vietcombank Tổng trạng thái ngoại hối của tất cả các loại ngoại tệ của 2.4 30 Vietcombank qua các quý trong giai đoạn quý II/2010-quý II/2014 Bảng ma trận hệ số tương quan giữa biến lạm phát, lãi suất thực 2.5 46 và giá dầu thế giới của mô hình (1) Tỷ giá hối đoái trung bình quý của cặp tỷ giá USD/VND trong 2.6 49 giai đoạn quý IV/2007-quý III/2014
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT TÊN BIỂU ĐỒ TRANG Tỷ giá hối đoái USD/VND trung bình quý trong giai đoạn 2008- 2.1 20 quý III/2014 Giá trị huy động và cho vay tất cả các loại ngoại tệ của 2.2 23 Vietcombank qua các quý trong giai đoạn 2010-quý II/2014 Tổng trạng thái ngoại hối của tất cả các loại ngoại tệ của 2.3 31 Vietcombank qua các quý trong giai đoạn quý II/2010-quý II/2014 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ STT TÊN HÌNH TRANG Kết quả ước lượng sự phụ thuộc của biến tỷ giá năm vào biến 2.1 lạm phát, lãi suất thực và giá dầu thế giới trong giai đoạn từ 45 năm 1991-2013 2.2 Kết quả kiểm định Jarque-Bera của mô hình (1) 47 2.3 Kết quả kiểm định LR của mô hình (1) 48 2.4 Kết quả kiểm định tính dừng cho chuỗi tỷ giá USD/VND 50 Kiểm quả kiểm định tính dừng của chuỗi tỷ giá khi lấy sai phân 2.5 50 bậc 1 Lược đồ tương quan của chuỗi tỷ giá quý trong giai đoạn quý 2.6 51 IV/2007-quý III/2014 2.7 Kết quả EVIEW của mô hình ARIMA dự báo tỷ giá quý 51 2.8 Kết quả kiểm định ADF cho phần dư của mô hình ARIMA 52 2.9 Kết quả dự báo tỷ giá trung bình quý của mô hình ARIMA 52
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Khi những hoạt động kinh doanh như cho vay và huy động bằng ngoại tệ, kinh doanh ngoại hối, các dịch vụ về công cụ phái sinh tiền tệ do ngân hàng cung cấp, trung gian thanh toán giao dịch xuất nhập khẩu, dịch vụ có sử dụng ngoại tệ… ngày càng phát triển trong hoạt động của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam, thì vai trò của quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái ngày càng chiếm vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại. Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) là ngân hàng thương mại cổ phần rất mạnh trong các hoạt động kinh doanh có sử dụng đồng ngoại tệ. Tại Vietcombank, ngoại hối là một trong hai lĩnh vực quan trọng nhất của ngân hàng, do đó, quản trị rủi ro tỷ giá sao cho có hiệu quả là một mục tiêu rất quan trọng trong hoạt động quản trị ngân hàng tại Vietcombank. Do vậy, tác giả chọn nghiên cứu đề tài “Quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam” nhằm mục tiêu phân tích thực trạng rủi ro tỷ giá và quản trị rủi ro tỷ giá của Vietcombank, và đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái của Vietcombank, giảm thiểu sự ảnh hưởng bất ổn của tỷ giá hối đoái đến lợi nhuận hoạt động kinh doanh của Vietcombank. Trong luận văn, tác giả sẽ nghiên cứu thực trạng rủi ro tỷ giá hối đoái trong hoạt động huy động, cho vay ngoại tệ, kinh doanh ngoại hối, các công cụ phái sinh của ngân hàng, quyết định trạng thái ngoại hối tại Vietcombank. Vietcombank hiện nay đang quản trị rủi ro tỷ giá như thế nào, phân tích những thành tựu đạt được và một số mặt hạn chếm, cũng như phân tích những nguyên nhân còn tồn tại gây hạn chế trong quản trị rủi ro tỷ giá... Ngoài ra, tác giả còn đề xuất một số mô hình định lượng nhằm dự báo biến động tỷ giá hối đoái trong tương lai, góp phần vào hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank.
2 2. Nội dung luận văn Đề tài nghiên cứu sự ảnh hưởng của sự biến động tỷ giá đối với hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam và thực trạng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank. 3. Mục tiêu nghiên cứu Đề tài nghiên cứu các vấn đề sau: - Nghiên cứu về lý thuyết của rủi ro tỷ giá hối đoái và quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại các ngân hàng thương mại, nêu một số bài học kinh nghiệm về quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại các ngân hàng thương mại trên thế giới. - Phân tích thực trạng của rủi ro tỷ giá hối đoái và thực trạng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái của Vietcombank, những nguyên nhân tồn tại gây ra sự hạn chế trong công tác quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái của Vietcombank. Từ đó đề xuất các giải pháp và kiến nghị đối với Vietcombank nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank. 4. Đối tượng nghiên cứu - Thực trạng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái, thực trạng kiểm tra, giám sát rủi ro tại Vietcombank. - Những nguyên nhân tồn tại của môi trường kinh doanh, hành lang pháp lý… gây ra hạn chế cho quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank. 5. Phạm vi nghiên cứu - Hoạt động quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank trong giai đoạn từ 2008-quý III/2014. 6. Phương pháp nghiên cứu Bài nghiên cứu sử dụng hai phương pháp định lượng: - Phương pháp phân tích hồi quy: Sử dụng mô hình hồi quy đa biến để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến biến động của tỷ giá hối đoái. - Phương pháp dự báo chuỗi thời gian: Sử dụng mô hình ARIMA để dự báo tỷ giá hối đoái trung bình quý trong tương lai.
3 Ngoài ra, đề tài còn sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích tổng hợp, phân tích so sánh để làm rõ được thực trạng thực trạng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái. Từ đó rút ra được giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank. 7. Ý nghĩa nghiên cứu Đề tài nghiên cứu thực trạng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank. Từ đó, ta có thể vận dụng kết quả nghiên cứu và rút ra được những giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank. 8. Điểm mới của luận văn - Phân tích thực trạng quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái và những nguyên nhân gây ra sự hạn chế trong quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Vietcombank. - Xây dựng mô hình định lượng phân tích các nhân tố ảnh hưởng biến động tỷ giá hối đoái và mô hình dự báo biến động tỷ giá hối đoái nhằm góp phần hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá tại Vietcombank. 9. Kết cấu của luận văn: Luận văn được chia thành ba chương với nội dung cụ thể như sau: - Chương 1: Tổng quan lý thuyết về rủi ro tỷ giá hối đoái và quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái - Chương 2: Thực trạng rủi ro tỷ giá hối đoái và quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái ở Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam - Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá hối đoái tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam
4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI 1.1. Tỷ giá hối đoái và rủi ro tỷ giá hối đoái 1.1.1. Tỷ giá hối đoái 1.1.1.1. Khái niệm - Trong tài chính, tỷ giá hối đoái (còn được gọi là tỷ giá trao đổi ngoại tệ, tỷ giá Forex, hoặc Agio) là tỷ giá mà tại đó một đồng tiền này sẽ được trao đổi cho một đồng tiền khác. Nó cũng được coi là giá trị đồng tiền của một quốc gia đối với một tiền tệ khác. - Theo Thomas P. Fitch: “Tỷ giá là giá chuyển đổi để đổi một đồng tiền này lấy đồng tiền khác”. - Theo Frederic S. Mishkin : “Giá cả của một đồng tiền được biểu thị thông qua đồng tiền khác gọi là tỷ giá”. Có nhiều khái niệm được đặt cho tỷ giá, thì về bản chất, xét theo cơ chế kinh tế thị trường, tỷ giá được khái niệm như sau: “Tỷ giá là giá cả của một đồng tiền được biểu thị thông qua đồng tiền khác”. Ví dụ, một tỷ giá hối đoái liên ngân hàng của yên Nhật (JPY, ¥) với đô la Hoa Kỳ (US$) là 91 có nghĩa là 91 Yên sẽ được trao đổi cho mỗi 1 USD hoặc 1 USD sẽ được trao đổi cho mỗi 91 Yên. 1.1.1.2. Phân loại tỷ giá hối đoái - Tỷ giá chính thức: là tỷ giá do ngân hàng nhà nước công bố. Tỷ giá này thường được dùng làm tỷ giá tham khảo cho các ngân hàng thương mại và làm tỷ giá tính toán trong công tác kế toán và kế hoạch, không áp dụng trong mua bán ngoại tệ.
5 - Tỷ giá chuyển khoản: là tỷ giá mua bán ngoại hối trong đó việc di chuyển ngoại hối không phải bằng tiền mặt, mà bằng cách chuyển khoản qua ngân hàng. - Tỷ giá tiền mặt: tỷ giá mua bán ngoại hối mà việc chuyển trả ngoại hối bằng tiền mặt. - Tỷ giá mở cửa: là tỷ giá được công bố vào đầu giờ giao dịch. - Tỷ giá đóng cửa: là tỷ giá được công bố vào cuối giờ giao dịch. - Tỷ giá mua: là tỷ giá ngân hàng mua ngoại tệ từ khách hàng. - Tỷ giá bán: là tỷ giá ngân hàng bán ngoại tệ cho khách hàng. - Tỷ giá liên ngân hàng: là tỷ giá áp dụng trong giao dịch mua bán ngoại tệ giữa các ngân hàng với nhau trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng. 1.1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng biến động tỷ giá hối đoái - Cung cầu nội tệ - Cung cầu ngoại tệ - Cán cân thanh toán quốc tế - Lạm phát - Lãi suất - Thu nhập tại một quốc gia - Chính sách can thiệp của Chính phủ - Thông tin và kỳ vọng - Yếu tố tâm lýTăng trưởng hay suy thoái kinh tế - Sự thay đổi những sự kiện kinh tế, chính trị trên thế giới 1.1.2. Rủi ro trong hoạt động ngân hàng và rủi ro tỷ giá hối đoái 1.1.2.1. Rủi ro trong hoạt động ngân hàng Khái niệm Rủi ro trong hoạt động ngân hàng là những biến cố không mong đợi xảy ra, gây mất mát, thiệt hại tài sản, thu nhập của ngân hàng trong quá trình hoạt động. Rủi ro trong hoạt động ngân hàng là khả năng những sự kiện chưa chắc chắn trong tương lai sẽ làm cho chủ thể là các NHTM không thể đạt được những mục
6 tiêu chiến lược và mục tiêu hoạt động, cũng như chi phí cơ hội của việc làm mất đi những cơ hội thị trường Rủi ro là những biến cố không mong đợi khi xảy ra dẫn đến tổn thất về tài sản của ngân hàng, làm giảm sút lợi nhuận thực tế so với dự kiến hoặc phải bỏ ra thêm một khoản chi phí để có thể hoàn thành được một nghiệp vụ tài chính nhất định Phân loại rủi ro của ngân hàng thương mại Trong hoạt động của NHTM có 5 loại rủi ro bao gồm: - Rủi ro tín dụng: Rủi ro tín dụng là loại rủi ro phát sinh trong quá trình cấp tín dụng của ngân hàng, biểu hiện trên thực tế qua việc khách hàng không trả được nợ hoặc trả nợ không đúng hạn cho ngân hàng - Rủi ro thanh khoản: là khả năng tiếp cận các khoản tài sản hoặc nguồn vốn có thể dùng để chi trả với chi phí hợp lý ngay khi nhu cầu vốn phát sinh - Rủi ro lãi suất: Là loại rủi ro xuất hiện khi có sự thay đổi của lãi suất thị trường hoặc của những yếu tố có liên quan đến lãi suất dẫn đến tổn thất về tài sản hoặc làm giảm thu nhập của ngân hàng - Rủi ro tác nghiệp: Rủi ro tác nghiệp là rủi ro phát sinh do yếu tố con người (cẩu thả, gian lận), sự yếu kém trong hệ thống công nghệ, thông tin, sự sơ hở, yếu kém trong các quy định nghiệp vụ, hoặc từ các yếu tố bên ngoài. - Rủi ro tỷ giá: ta sẽ tìm hiểu nội dung này ở phần tiếp theo. 1.1.2.2. Rủi ro tỷ giá hối đoái Khái niệm - Theo Henni van Greunung - Sonja Brajo vic Bratanovic (1996) cho rằng: "Rủi ro tỷ giá là rủi ro xuất phát từ thay đổi tỷ giá hối đoái giữa tiền bản địa và ngoại tệ".
7 - Theo Peter S.Rose (1999) định nghĩa: "Rủi ro tỷ giá là khả năng thiệt hại mà ngân hàng phải gánh chịu do biến động giá cả tiền tệ trên thị trường thế giới". Có nhiều khái niệm về rủi ro tỷ giá, tóm lại: “Rủi ro tỷ giá hối đoái là khả năng thiệt hại (tổn thất) mà ngân hàng phải gánh chịu do sự biến động giá cả tiền tệ thế giới”. Rủi ro tỷ giá hối đoái trong hoạt động ngân hàng phát sinh trong quá trình cho vay ngoại tệ hoặc quá trình kinh doanh ngoại tệ khi tỷ giá biến động theo chiều hướng bất lợi cho ngân hàng. Rủi ro xuất hiện do ngân hàng thực hiện các hoạt động: - Ngân hàng cho vay, đi vay bằng ngoại tệ - Ngân hàng kinh doanh ngoại tệ Nguyên nhân của rủi ro tỷ giá: Có 2 nguyên nhân chính làm phát sinh rủi ro tỷ giá:  Một là, nhu cầu kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng, gồm hai hoạt động: - Mua và bán ngoại tệ cho khách hàng hoặc cho chính mình nhằm cân bằng trạng thái ngoại hối để phòng ngừa rủi ro tỷ giá - Mua và bán ngoại tệ nhằm mục đích đầu cơ kiếm lãi khi tỷ giá biến động  Hai là, sự không cân xứng giữa tài sản Có và tài sản Nợ đối với từng loại ngoại tệ. Cả hai nguyên nhân này tạo ra một xu hướng trạng thái ngoại tệ ròng. Trạng thái ngoại hối = Số dư của ngoại tệ i – Số dư của ngoại tệ i thuộc tài sản Có thuộc tài sản Nợ (Mua vào trong kỳ) (Bán ra trong kỳ) Tổng trạng thái ngoại hối = Số dư của – Số dư của tất cả ngoại tệ tất cả ngoại tệ thuộc tài sản Có thuộc tài sản Nợ
8 Khi đó, xảy ra 3 trạng thái ngoại hối: - Trạng thái ngoại hối ngoại tệ i>0: Số dư ngoại tệ thuộc tài sản Có (mua vào trong kỳ) lớn hơn số dư ngoại tệ thuộc tài sản Nợ (bán ra trong kỳ), đây là trạng thái độ lệch dương (trạng thái dư thừa) và phần chênh lệch đó được gọi là trường thế (long currency position). Tỷ giá ngoại tệ giảm thì thu nhập giảm nhanh hơn chi phí, rủi ro xuất hiện khi tỷ giá giảm. Ngân hàng sẽ gặp rủi ro tỷ giá nếu trong tương lai tỷ giá hối đoái của ngoại tệ i giảm xuống. - Trạng thái ngoại hối ngoại tệ i
9 - Phân tích rủi ro tỷ giá - Đo lường rủi ro tỷ giá - Kiểm soát, phòng ngừa rủi ro tỷ giá - Tài trợ rủi ro tỷ giá 1.2.3. Sự cần thiết phải hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá trong ngân hàng Hiện nay, các ngân hàng thương mại hầu hết đều thực hiện quản trị rủi ro tỷ giá, nhưng quản trị rủi ro tỷ giá ở các ngân hàng này chưa thực sự hoàn thiện, hiệu quả quản trị rủi ro tỷ giá chưa cao, đôi khi vẫn còn chịu tổn thất do biến động bất lợi của tỷ giá hối đoái gây ra. Do đó, các ngân hàng cần phải nghiên cứu để hoàn thiện lại quản trị rủi ro tỷ giá ở ngân hàng mình, vì khi hoàn thiện quản trị rủi ro tỷ giá sẽ giúp nâng cao khả năng nhận biết được rủi ro tỷ giá, dự đoán tốt hơn, chính xác hơn những tổn thất đang và sẽ xảy ra, quy trình quản trị rủi ro chặt chẽ hơn và giảm thiểu được tổn thất. Từ đó, ngân hàng có thể hạn chế rủi ro trong kinh doanh ngoại hối, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM và nâng cao năng lực hội nhập quốc tế. 1.2.4. Vai trò của quản trị rủi ro tỷ giá  Vai trò của quản trị rủi ro tỷ giá với ngân hàng thương mại Trong nỗ lực nhằm thu lợi nhuận, các ngân hàng không thể chối bỏ rủi ro, bao gồm cả rủi ro tỷ giá. Ngân hàng có kế hoạch, chiến lược phòng ngừa rủi ro tỷ giá và quản trị rủi ro tỷ giá có hiệu quả thì mới làm giảm khả năng xảy ra tổn thất do biến động tỷ giá hối đoái bất lợi gây ra, làm tổn hại đến lợi nhuận của ngân hàng, nhất là khi tỷ giá biến động do những nguyên nhân khách quan mà bản thân mỗi ngân hàng không kiểm soát được. Nếu khả năng dự báo rủi ro tỷ giá của ngân hàng tốt, ngoài phòng tránh tổn thất, ngân hàng còn có thể thu được những khoản lợi nhuận đáng kể từ việc kinh
10 doanh ngoại hối. Ngược lại, ngân hàng cũng có thể phải trả giá đắt nếu tham gia sâu vào hoạt động đầu cơ để kiếm lãi mà chưa nắm chắc được các kỹ thuật quản lý rủi ro liên quan đến hoạt động ngoại hối. Ngoài ra, ngân hàng quản trị rủi ro tỷ giá tốt và có hiệu quả cũng góp phần nâng cao uy tín của ngân hàng với khách hàng của mình.  Vai trò của quản trị rủi ro tỷ giá với khách hàng của ngân hàng Quản trị rủi ro tỷ giá tốt, thì ngân hàng mới có thể phòng ngừa và kiểm soát rủi ro tỷ giá, tránh được những tổn thất gây giảm thiểu lợi nhuận ngân hàng. Lợi nhuận ngân hàng ổn định thì khách hàng của ngân hàng sẽ yên tâm hơn khi giao dịch với ngân hàng vì khả năng quản trị rủi ro tốt của ngân hàng. Ngoài ra, khi ngân hàng ổn định lợi nhuận, giảm thiểu sự bất ổn thì tài sản của khách hàng gửi vào ngân hàng được đảm bảo hơn.  Vai trò của quản trị rủi ro tỷ giá với nền kinh tế Khi tỷ giá biến động bất lợi, ngân hàng sẽ bị sụt giảm lợi nhuận hoặc bị lỗ. Quản trị rủi ro tỷ giá không hiệu quả sẽ gây ra sự bất ổn trong hoạt động và lợi nhuận của ngân hàng, gây ra sụt giảm lợi nhuận hoặc kinh doanh thua lỗ, nếu bị lỗ nặng có thể gây ra phá sản. Khi hoạt động của một ngân hàng bất ổn hoặc phá sản thì sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của các ngân hàng thương mại khác và gây ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế. Ngược lại, nếu các ngân hàng thương mại quản trị rủi ro tỷ giá có hiệu quả, sẽ góp phần tạo sự ổn định trong hoạt động của các ngân hàng, góp phần kích thích nền kinh tế phát triển. 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tỷ giá Các nhân tố môi trường Các quy định, chính sách vĩ mô của Chính phủ đóng vai trò quyết định đối với hoạt động của nền kinh tế nói chung, đến biến động của tỷ giá hối đoái nói riêng. Những chính sách đó có thể có lợi cho ngân hàng, nhưng cũng có thể có hại.