Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Vận dụng hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn tổng kết các cơ sở luận về khái niệm, nội dung, tổ chức vận dụng và các giải pháp cụ thể trong vận dụng KTTN tại một tổ chức kinh doanh và cụ thể là Công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Vận dụng hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----------------------------------------- NGUYỄN THỊ HỒNG NGÂN VẬN DỤNG HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN CHẾ BIẾN XUẤT NHẬP KHẨU THỦY SẢN TỈNH BÀ RỊA- VŨNG TÀU LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----------------------------------------- NGUYỄN THỊ HỒNG NGÂN VẬN DỤNG HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN CHẾ BIẾN XUẤT NHẬP KHẨU THỦY SẢN TỈNH BÀ RỊA- VŨNG TÀU Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. HUỲNH LỢI TP. Hồ Chí Minh - Năm 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn " Vận dụng hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty Cổ phần Chế Biến Xuất Nhập Khẩu Thủy sản tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu" là công trình do tôi tự nghiên cứu và hoàn thành dƣới sự hƣớng dẫn của ngƣời hƣớng dẫn khoa học. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong các luận văn trƣớc đây. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 5 năm 2015 Nguyễn Thị Hồng Ngân
MỤC LỤC Trang bìa phụ Lời cam đoan Danh mục các từ viết tắt Danh mục bảng biểu PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1 2. Tóm tắt các công trình nghiên cứu ............................................................................ 2 3. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn: ........................................................................... 4 4. Phạm vi nghiên cứu của luận văn ............................................................................. 4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn ..................................................................... 4 6. Kết cấu của luận văn ................................................................................................. 5 7. Những đóng góp của luận văn .................................................................................. 5 Chƣơng I CƠ SỞ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM ......................................... 6 1.1 Tổng quan về kế toán trách nhiệm .......................................................................... 6 1.1.1 Khái niệm kế toán trách nhiệm ............................................................................ 6 1.1.2 Mục tiêu KTTN .................................................................................................... 8 1.1.3 Vai trò của KTTN ................................................................................................ 9 1.2 Trách nhiệm và trách nhiệm quản lý .....................................................................10 1.2.1 Khái quát về trách nhiệm ...................................................................................10 1.2.2 Trách nhiệm quản lý...........................................................................................11 1.3 Phân cấp quản lý và mối quan hệ với hệ thống kế toán trách nhiệm ...................12 1.3.1 Phân cấp quản lý ................................................................................................12 1.3.2Việc phân cấp quản lý đối với doanh nghiệp ......................................................13 1.3.3 Mối quan hệ giữa phân cấp quản lý và KTTN ...................................................14 1.4 Thành quả quản lý và quan điểm đo lƣờng, đánh giá thành quả quản lý ............14 1.4.1 Thành quả quản lý ..............................................................................................14
1.4.2 Các quan điểm về đo lƣờng, đánh giá thành quả quản lý ..................................15 1.5 Nội dung cơ bản của kế toán trách nhiệm .............................................................16 1.5.1 Xác lập các trung tâm trách nhiệm và hệ thống trung tâm trách nhiệm ............16 1.5.1.1 Khái niệm trung tâm trách nhiệm ...................................................................16 1.5.1.2 Trung tâm chi phí (cost centers) .....................................................................18 1.5.1.3 Trung tâm doanh thu (Revenue centers) .........................................................19 1.5.1.4 Trung tâm lợi nhuận (Profit centers) ...............................................................19 1.5.1.5 Trung tâm đầu tƣ (Investment centers) ..........................................................19 1.5.2 Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo trách nhiệm, trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm .....................................................................................................................................20 1.5.2.1 Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo, trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm trung tâm chi phí ................................................................................................................................20 1.5.2.2 Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo trách nhiệm, trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm trung tâm doanh thu ....................................................................................................23 1.5.2.3 Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo trách nhiệm, trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm trung tâm lợi nhuận .....................................................................................................25 1.5.2.4 Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo trách nhiệm, trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm trung tâm đầu tƣ ..........................................................................................................26 1.5.2.5 Những vấn đề cần chú ý khi xây dựng chỉ tiêu, báo cáo, trình tụ tiến hành kế toán trách nhiệm ở các trung tâm trách nhiệm ............................................................28 1.5.3 Xây dựng mô hình tổ chức nhân sự vận hành hệ thống kế toán trách nhiệm ....28 Kết luận chƣơng I ........................................................................................................30 Chƣơng II THỰC TRẠNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN CHẾ BIẾN XUẤT NHẬP KHẨU THỦY SẢN TỈNH BÀ RỊA - VŨNG TÀU .......31 2.1 Tổng quan về công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu .....................................................................................................................31 2.1.1 Lịch sử hình thành, phát triển ............................................................................31
2.1.2 Chức năng, nhiệm vụ, phƣơng hƣớng hoạt động ...............................................33 2.1.3 Đặc điểm hoạt động công ty BASEAFOOD .....................................................35 2.1.4 Đặc điểm tổ chức hoạt động công ty BASEAFOOD.........................................36 2.1.5 Đặc điểm tài chính .............................................................................................38 2.1.6 Đặc điểm kế toán ................................................................................................39 2.1.6.1 Chế độ, chính sách kế toán ..............................................................................39 2.1.6.2 Đặc điểm bộ máy kế toán ................................................................................40 2.2 Tình hình phân cấp quản lý tại công ty BASEAFOOD ........................................41 2.3 Trách nhiệm - Trách nhiệm quản lý tại công ty BASEAFOOD ...........................44 2.3.1 Trách nhiệm và trách nhiệm quản lý tại công ty BASEAFOOD .......................44 2.3.2 Biểu hiện thành quả của trách nhiệm quản lý tại công ty BASEAFOOD .........46 2.4 Tình hình thực tiễn đánh giá trách nhiệm quản lý tại công ty BASEAFOOD .....47 2.4.1 Đánh giá trách nhiệm quản lý của các đơn vị sản xuất ......................................47 2.4.2 Đánh giá trách nhiệm quản lý của các đơn vị kinh doanh .................................48 2.4.3 Đánh giá trách nhiệm quản lý của các bộ phận chức năng trong công ty..........51 2.4.4 Đánh giá trách nhiệm quản lý Ban Giám đốc công ty .......................................52 2.4.5 Đánh giá trách nhiệm quản lý hội đồng quản trị công ty ..................................54 2.5 Đánh giá về thực trạng đánh giá trách nhiệm tại công ty .....................................55 2.5.1 Đánh giá về hệ thống phân cấp quản lý tại công ty BASEAFOOD ..................55 2.5.2 Đánh giá về quan điểm trách nhiệm – trách nhiệm quản lý tại công ty BASEAFOOD .............................................................................................................55 2.5.3 Đánh giá về nội dung đánh giá trách nhiệm quản lý tại công ty ........................56 Kết luận chƣơng II ......................................................................................................58 Chƣơng III CÁC GIẢI PHÁP VẬN DỤNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY BASEAFOOD ......................................................................................................58 3.1 Quan điểm vận dụng kế toán trách nhiệm tại công ty BASEAFOOD..................58 3.2 Các giải pháp vận dụng kế toán trách nhiệm tại công ty BASEAFOOD .............60
3.2.1 Các giải pháp hoàn thiện về quan điểm kế toán trách nhiệm.............................60 3.2.2 Giải pháp về phân cấp quản lý ...........................................................................61 3.2.3 Giải pháp hoàn thiện về các trung tâm trách nhiệm...........................................61 3.2.4 Các giải pháp hoàn thiện về kế toán trách nhiệm các trung tâm trách nhiệm....64 3.2.4.1 Hoàn thiện về kế toán trách nhiệm các trung tâm chi phí ...............................64 3.2.4.2 Hoàn thiện kế toán trách nhiệm trung tâm lợi nhuận ......................................69 3.2.4.4 Hoàn thiện kế toán trách nhiệm trung tâm đầu tƣ ...........................................72 3.2.5 Các giải pháp hỗ trợ vận dụng kế toán trách nhiệm...........................................75 3.2.5.1 Giải pháp về quản lý .......................................................................................75 3.2.5.2 Nhóm giải pháp về kỹ thuật kế toán ...............................................................76 3.2.5.3 Giải pháp về bộ máy kế toán ...........................................................................79 3.2.5.4 Giải pháp về nhân lực phục vụ cho kế toán trách nhiệm ................................80 3.2.5.5 Giải pháp về qui trình hoạt động, báo cáo ......................................................81 3.2.5.6 Giải pháp về ứng dụng công nghệ thông tin ...................................................82 3.2.5.7 Giải pháp khác từ Nhà nƣớc về luật pháp liên quan đến doanh nghiệp và chế độ kế toán .........................................................................................................................82 Kết luận chƣơng III .....................................................................................................83 KẾT LUẬN .................................................................................................................84 Tài liệu tham khảo Phụ lục
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CP : Chi phí CP NCTT: Chi phí nhân công trực tiếp CP NVLTT: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp CP SXC: Chi phí sản xuất chung ĐHĐCĐ: Đại hội đồng cổ đông HĐCĐ: Hội đồng quản trị KTQT: Kế toán quản trị KTTC: Kế toán tài chính KTTN: Kế toán trách nhiệm NVL: Nguyên vật liệu NVL: Nguyên vật liệu TTTN :Trung tâm trách nhiệm
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU 1. Sơ đồ Sơ đồ 1.1 Các khía cạnh đo lƣờng, đánh giá thành quả hoạt động theo BSC Sơ đồ 1.2. Hệ thống các trung tâm trách nhiệm trong doanh nghiệp Sơ đồ 1.3 Mô hình tổ chức kế toán trách nhiệm Sơ đồ 1.4 Mô hình tổ chức bộ máy kế toán vận hành KTTN Sơ đồ 2.1 Tổ chức hoạt động công ty BASEAFOOD Sơ đồ 2.2 Sơ đồ bộ máy kế toán tại công ty BASEAFOOD Sơ đồ 2.3 Tổ chức bộ máy quản lý công ty BASEAFOOD Sơ đồ 3.1 Hệ thống các trung tâm trách nhiệm công ty BASEAFOOD Sơ đồ 3.2 Tổ chức bộ máy kế toán vận hành KTTN tại công ty Baseafood 2. Bảng biểu Bảng 2.1 Cơ cấu vốn chủ sở hữu công ty BASEAFOOD Bảng 2.2 Báo cáo thực hiện sản xuất xí nghiệp IV tháng 12/2013 Bảng 2.3 Phƣơng pháp định giá bán Bảng 2.4 Báo cáo thực hiện kinh doanh xí nghiệp IV năm 2013 Bảng 2.5 Báo cáo thực hiện bộ phận chức năng công ty BASEAFOOD năm 2013 Bảng 2.6 Báo cáo trách nhiệm Ban giám đốc công ty BASEAFOOD năm 2013
Bảng 2.7 Báo cáo trách nhiệm của HĐQT công ty BASEAFOOD năm 2013 Bảng 3.1 Phân tích chi phí sản xuất chung năm 2012 - Xí nghiệp IV Bảng 3.2 Dự toán linh hoạt chi phí sản xuất - Trung tâm chi phí định mức xí nghiệp IV năm 2013 Bảng 3.3 Báo cáo trách nhiệm trung tâm chi phí định mức- Xí nghiệp IV năm 2013 Bảng 3.4 Phân tích chi phí bán hàng xí nghiệp IV năm 2012 thành biến phí và định phí. Bảng 3.5 Dự toán chi phí bán hàng trung tâm chi phí hạn mức- Xí nghiệp IV năm 2013 Bảng 3.6 Báo cáo trách nhiệm trung tâm chi phí hạn mức xí nghiệp IV Bảng 3.7 Dự toán trung tâm lợi nhuận năm 2013- Xí nghiệp IV Bảng 3.8 Báo cáo trung tâm lợi nhuận xí nghiệp IV Bảng 3.9 Dự toán trung tâm đầu tƣ công ty BASEAFOOD năm 2013 Bảng 3.10 Báo cáo trách nhiệm trung tâm đầu tƣ- Công ty BASEAFOOD năm 2013
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài KTTN là một trong nhƣng nội dung quan trọng của KTQT, KTTN gắn liền với sự phân cấp quản lý. Qui mô hoạt động của các doanh nghiệp ngày càng tăng để phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế, từ đó, việc phân cấp quản lý trở thành yêu cầu cấp thiết. Cùng với xu hƣớng đó, KTTN đang đƣợc áp dụng rộng rãi và đã, đang ngày càng đóng vai trò rất tích cực trong quản lý ở các doanh nghiệp trên toàn thế giới. Sản phẩm thủy sản Việt Nam ngày càng củng cố đƣợc chỗ đứng của mình trên thị trƣờng thế giới. Xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đang phát triển mạnh không chỉ ở các thị trƣờng truyền thống mà còn cả ở những thị trƣờng mới. Công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cũng là một trong những doanh nghiệp đã gặt hái đƣợc những thành công nhất định, phát triển trong thời gian qua. Sự thành công, phát triển của công ty đã dẫn đến qui mô đƣợc mở rộng hơn, công ty đã có ngày càng nhiều đơn vị, chi nhánh trực thuộc đã đƣợc thành lập thêm. Sự thay đổi qui mô đã khiến công ty buộc phải thay đổi hệ thống tổ chức quản lý, sự phân cấp, phân nhiệm đƣợc áp dụng và đề cao để tăng cƣờng tính chủ động, trách nhiệm trong các hoạt động. Từ đó, vận dụng KTTN cho công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu là cần thiết để giải quyết các vấn đề quan trọng tại công ty nhƣ: xây dựng cơ sở luận khoa học chuyên môn cho việc triển khải một công cụ quản lý, kiểm soát quan trọng; tạo dựng cho công ty một công cụ quản lý, kiểm soát thích hợp và hữu hiệu; và mở ra một hệ thống quản lý kích thích đƣợc tiềm năng, năng lực, sự đóng góp của các bộ phận, nhà quản lý tham gia nhƣng vẫn đảm bảo đƣợc nguyên tắc tập trung, đảm bảo đƣợc định hƣớng, mục tiêu chung. Từ tình hình thời sự và yêu cầu cần thiết, khách quan trên, tác giả đã chọn đề tài "Vận dụng KTTN tại công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu" đề làm đề tài nghiên cứu luận văn.
2 2. Tóm tắt các công trình nghiên cứu 1. PGS. TS. Phạm Văn Đăng (2011), "Một số vấn đề về kế toán trách nhiệm tại các doanh nghiệp niêm yết", Tạp chí nghiên cứu khoa học kiểm toán: bài báo này đã nêu tóm tắt khái niệm KTTN, vai trò của KTTN và việc vận dụng KTTN vào một loại hình công ty, doanh nghiệp có qui mô lớn cụ thể. 2. ThS. Phùng Lệ Thủy (2014), "Nâng cao hiệu quả quản lý doanh nghiệp bằng kế toán trách nhiệm", Tạp chí nghiên cứu khoa học kiểm toán : Bài báo cũng nêu tóm tắt về KTTN, những điểm cần quan tâm khi vận dụng KTTN vào các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam. 3. PGS. TS. Phạm Văn Dƣợc và cộng sự ( 2010), "Mô hình báo cáo đánh giá trách nhiệm quản trị trong công ty niêm yết", nhà xuất bản: Phƣơng Đông. Đây là một trong những tài liệu rất có giá trị cho việc nghiên cứu về kế toán trách nhiệm. Cuốn sách đã trình bày đƣợc một hệ thống báo cáo đánh giá trách nhiệm quản trị đƣợc thiết lập phù hợp với cơ cấu tổ chức trong doanh nghiệp thƣơng mại; xác lập các trung tâm trách nhiệm nhằm cung cấp thông tin phục vụ kiểm soát, và đánh giá trách nhiệm quản trị của các cấp quản lý khác nhau. 4. TS. Nguyễn Thị Minh Phƣơng (2013), luận án tiến sĩ " Xây dựng mô hình kế toán trách nhiệm trong các doanh nghiệp sản xuất Sữa Việt Nam”, TS. Nguyễn Hữu Phú ( 2014), luận án tiến sĩ " Tổ chức kế toán trách nhiệm trong các Tổng công ty xây dựng thuộc Bộ giao thông vận tải”. Hai công trình này đã nghiên cứu việc tổ chức hệ thống kế toán trách nhiệm nhằm cung cấp các thông tin hữu ích cho các nhà quản trị đánh giá hiệu quả kinh doanh và trách nhiệm quản lý của từng bộ phận trong đặc thù loại hình doanh nghiệp sữa và xây dựng tại Việt Nam, và hệ thống hóa đƣợc những lý luận cơ bản về tổ chức kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp và đã đề cập đến các mô hình tổ chức kế toán trách nhiệm phù hợp với loại hình doanh nghiệp nhƣ tổng công ty, công ty cổ phần.
3 5. Tác giả Châu Hồng Phƣơng Thảo ( 2013), luận văn thạc sĩ kinh tế " Giải pháp tổ chức KTTN tại Công ty CP Xuất nhập khẩu thủy sản An Giang" tại ĐH Kinh tế TP Hồ Chí Minh; Tác giả Huỳnh Thị Kim Hồng ( 2013), luận văn thạc sĩ " Kế toán trách nhiệm tại công ty Cổ phần thủy sản Hoài Nhơn" tại ĐH Kinh tế Đà Nẵng; Tác giả Trƣơng Thị Thúy Hằng ( 2010), luận văn thạc sĩ " Xây dựng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp chế biến thủy sản tại TP Cần Thơ" tại ĐH Kinh tế TP Hồ Chí Minh; Tác giả Lê Thị Mỹ Linh ( 2013), luận văn thạc sĩ " Hoàn thiện công tác kế toán quản trị tại công ty cổ phần XNK thủy sản Cà Ná" tại ĐH Kinh tế TP Hồ Chí Minh;… Các tác giả trên đã thực hiện việc nghiên cứu để ứng dụng KTQT hoặc KTTN vào các công ty chế biến xuất khẩu thủy sản cụ thể. Các tài liệu này cũng đã trình bày các đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh, đặc điểm quản lý, cũng nhƣ các giải pháp để ứng dụng một mô hình kế toán quản trị phù hợp với đặc điểm hoạt động ngành nghề thủy sản. 6. Metin Allahverdi (2014), "Centrifugal Administration and Responsibility Accounting System in Businesses", Hội nghị học thuật quốc tế Viện Clute- Munich, Germany: Bài viết này nói lên tầm quan trọng của sự phân quyền quản lý trong doanh nghiệp, mối quan hệ giữa phân quyền quản lý và KTTN, tổ chức KTTN đế có thể đánh giá đƣợc trách nhiệm của các cấp quản lý. 7. GS. Alpesh T. Patel (2013), "Responsibility Accounting: A Study in Theory and Practice", INDIAN JOURNAL OF APPLIED RESEARCH: Bài báo này nêu lên tầm quan trọng của KTTN trong việc đánh giá, kiểm soát hoạt động trong các doanh nghiệp lớn. Bài báo cũng đề cấp đến mục tiêu của KTTN, nội dung cơ bản và phƣơng pháp định giá chuyển nhƣợng nội bộ. Tóm lại, thông qua những công trình nghiên cứu đƣợc tác giả nêu kể trên và những công trình nghiên cứu liên quan đến KTTN khác nhƣ các luận văn thạc sĩ và luận án tiến sĩ đƣợc thực hiện trƣớc đây đều đã hệ thống hóa đƣợc những lý luận cơ bản về tổ chức kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp và đã đề cập đến các mô hình tổ chức kế toán trách nhiệm phù hợp với loại hình doanh nghiệp nhƣ tổng công ty,
4 công ty cổ phần. Đây cũng chính là những nội dung mà luận văn kế thừa và tham khảo để xây dựng cơ sở luận của đề tài. Và từ đó, tác giả sử dụng cơ sở luận này để tiếp cận, nhìn nhận bức tranh thực tế KTTN tại Công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu theo góc nhìn riêng của tác giả và xác lập giải pháp cụ thể tại công ty. 3. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn: - Nghiên cứu cơ sở lý thuyết KTTN trong doanh nghiệp nhƣ khái niệm, nội dung, hình thức tổ chức triển khai; - Nghiên cứu thực trạng tổ chức công tác KTTN tại công ty CP Chế biến Xuất nhập khẩu Thủy sản tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; - Xây dựng các giải pháp vận dụng KTTN tại công ty CP Chế biến Xuất nhập khẩu Thủy sản tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. 4. Phạm vi nghiên cứu của luận văn - Về mặt lý luận, phạm vi nghiên cứu là KTTN tại một tổ chức kinh doanh; - Về mặt không gian, phạm vi nghiên cứu là Công ty CP Chế biến Xuất nhập khẩu Thủy sản tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. - Về thời gian, phạm vi nghiên cứu chỉ tiến hành cuối năm 2013 và 9 tháng đầu năm 2014. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn Phƣơng pháp nghiên cứu chủ yếu của tác giả trong thực hiện đề tài là phƣơng pháp định tính và cụ thể phƣơng pháp nghiên cứu này trong các chƣơng nhƣ sau: - Tiếp cận, chọn lọc, tổng hợp các lý thuyết KTTN để xác lập cơ sở luận trong chƣơng 1.
5 - Tiếp cận, khảo sát và tổng hợp thực tiễn hệ thống KTTN tại Công ty CP Chế biến Xuất nhập khẩu Thủy sản tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ở chƣơng 2. - Phân tích, chọn lọc, quy nạp những quan điểm và giải pháp vận dụng KTTN tại Công ty CP Chế biến Xuất nhập khẩu Thủy sản tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ở chƣơng 3. 6. Kết cấu của luận văn Kết cấu của luận án bao gồm các phần và chƣơng sau: Phần 1: Phần mở đầu Phần 2: Nội dung nghiên cứu: đƣợc trình bày trong 3 chƣơng Chƣơng 1: Cơ sở luận về kế toán trách nhiệm Chƣơng 2: Thực trạng kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Chƣơng 3: Các giải pháp vận dụng kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Phần 3: Kết luận và kiến nghị. 7. Những đóng góp của luận văn Luận văn tổng kết các cơ sở luận về khái niệm, nội dung, tổ chức vận dụng và các giải pháp cụ thể trong vận dụng KTTN tại một tổ chức kinh doanh và cụ thể là công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu Thủy sản Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
6 Chƣơng I CƠ SỞ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM 1.1 Tổng quan về kế toán trách nhiệm 1.1.1 Khái niệm kế toán trách nhiệm KTTN là một trong những nội dung của KTQT. KTTN đƣợc bàn đến đầu tiên tại Mỹ vào khoảng 1950 do nhu cầu về quản lý, nhằm đo lƣờng, kiểm soát và đánh giá thành quả hoạt động của các bộ phận và cá nhân trong một tổ chức. Trong quá trình hình thành và phát triển, KTTN có những khái niệm khác nhau: "Kế toán trách nhiệm là hệ thống thu thập, xử lý và truyền đạt thông tin có thể kiểm soát theo phạm vi trách nhiệm của từng nhà quản trị nhằm đạt đƣợc mục tiêu chung của tổ chức" ( Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh, 2009, trang 200). KTTN bắt đầu với yêu cầu kiểm soát nên ban đầu các hầu hết các tác giả đều mô tả KTTN nhƣ một công cụ để kiểm soát. Theo Higgins (1952): KTTN là sự phát triển của hệ thống kế toán đƣợc thiết kế để kiểm soát chi phí phát sinh liên quan trực tiếp đến các cá nhân trong tổ chức, ngƣời chịu trách nhiệm kiểm soát. Hệ thống kiểm soát này đƣợc thiết kế cho tất cả các cấp quản lý. KTTN nhƣ một công cụ để kiểm soát hoạt động và chi phí. Sau đó, KTTN còn đƣợc quan tâm ở nhiều khía cạnh khác nhƣ TTTN, sự phân cấp trong quản lý và các chỉ tiêu chi phí, doanh thu, lợi nhuận. Nhóm tác giả, Clive R. Emmanuel, David T. Otley, Kenneth A. Merchant (1990) có quan niệm về KTTN nhƣ sau: KTTN là sự tổng hợp và báo cáo những thông tin tài chính về những trung tâm khác nhau trong một tổ chức. KTTN còn đƣợc gọi là kế toán hoạt động hay kế toán khả năng sinh lời. Theo quan điểm này, KTTN đƣợc xem xét từ chi phí, thu nhập và lợi nhuận đến những nhà quản trị riêng biệt, những ngƣời chịu trách nhiệm về việc đƣa ra quyết định liên quan đến chi phí, thu nhập và lợi nhuận thực hiện. KTTN phù hợp với các tổ chức mà ở đó nhà quản trị cấp cao thực hiện việc trao quyền cho nhà quản trị
7 cấp thấp thuộc thẩm quyền. Khi đó, kết quản quản lý mỗi cấp quản trị đƣợc đánh giá bởi việc họ đã quản lý những công việc đƣợc giao nhƣ thế nào. Ngoài các khía cạnh trên, KTTN còn đƣợc các tác giả David F. Hawkins, V.G Narayanan, Jacob Cohen, Michele Jurgens đƣa ra khái niệm: KTTN là một hệ thống tạo ra những thông tin tài chính và phi tài chính có liên quan, về những hoạt động thực tế và lập kế hoạch của những TTTN của một công ty. Trung tâm trách nhiêm là những đơn vị thuộc tổ chức có những nhà quản lý đứng đầu chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động của đơn vị của họ. Những bộ phận chủ yếu bao gồm: Hệ thống dự toán ngân sách, các báo cáo kết quả hoạt động, báo cáo biến động, giá chuyển giao nội bộ,... KTTN đi sâu vào việc so sánh việc thực hiện với kế hoạch của các TTTN, xác định giá chuyển giao giữa các trung tâm. Cũng giống quan điểm này Anthony cho rằng KTTN là loại hình kế toán thu nhập và báo cáo cả hai thông tin kế toán kế hoạch và thực tế về các TTTN. KTTN là một hệ thống thừa nhận mỗi bộ phận (thành viên, con ngƣời) trong một tổ chức có quyền chỉ đạo và chịu trách nhiệm về những nghiệp vụ riêng biệt thuộc phạm vi quản lý và phải xác định, đánh giá, báo cáo cho tổ chức để thông qua đó cấp quản lý cao hơn sử dụng thông tin này đánh giá thành quả các bộ phận trong tổ chức. Nói cách khác, KTTN liên quan đến khái niệm và công cụ mà các kế toán viên sử dụng để đo lƣờng sự thực hiện của các cá nhân và các bộ phận nhằm thúc đẩy những nỗ lực hƣớng về mục tiêu chung của tổ chức (Hilton, 1991). Nhƣ vậy, hiện tại có rất nhiều quan điểm khác nhau về KTTN, sự khác nhau đó không mang tính đối nghịch nhau mà chúng bổ trợ cho nhau. Ta có thể hiểu KTTN một cách tổng quát nhƣ sau: KTTN là một nội dung cơ bản của KTQT và là quá trình thu thập, tập hợp và báo cáo các thông tin tài chính và phi tài chính, đƣợc dùng để kiểm soát các quá trình hoạt động và đánh giá hiệu quả của từng bộ phận trong một tổ chức. KTTN thiết lập những quyền hạn và trách nhiệm cho mỗi bộ phận, cá nhân và một hệ thống chỉ tiêu, công cụ báo cáo kết quả hoạt động của mỗi bộ phận.
8 1.1.2 Mục tiêu KTTN Mục tiêu của việc thực hiện KTTN trong một tổ chức là đo lƣờng về kết quả hoạt động của một khu vực hay bộ phận nào đó trong tổ chức thông qua các tiêu chí về doanh thu, chi phí, lợi nhuận hay đầu tƣ, qua đó giúp nhà quản trị kiểm soát và đánh giá trách nhiệm quả trị ở từng cấp quản trị khác nhau. Nói cách khác, KTTN là một công cụ đo lƣờng trách nhiệm quản lý của từng trung tâm riêng biệt trong tổ chức. Mục tiêu của KTTN cụ thể: KTTN thực hiện việc phân chia cấu trúc của một tổ chức thành những TTTN khác nhau để đo lƣờng kết quả hoạt động của chúng. Nhà quản trị có thể hệ thống hóa các công việc của từng trung tâm mà thiết lập các chỉ tiêu đánh giá. KTQT giúp nhà quản trị đánh giá và điều chỉnh kế hoạch của các bộ phận cho phù hợp. Ở cấp quản trị trung gian, KTTN cung cấp thông tin cho việc kiểm soát quản lý và kiểm soát tài chính. Hình thành cơ sở để xác định chất lƣợng hoạt động của các nhà quản lý. Nó là công cụ để đo lƣờng kết quả hoạt động của từng bộ phận trong tổ chức, qua đó giúp nhà quản trị kiểm soát và đánh giá trách nhiệm quản trị ở các cấp khác nhau. Thông qua KTQT có thể phân tích, đánh giá việc thực hiện của các bộ phận đối với các chỉ tiêu về doanh thu, chi phí và lợi nhuận. Thông tin KTTN cho biết việc thực hiện kế hoạch của các bộ phận ra sao? Nhận diện các vấn đề còn tồn tại để khắc phục các hạn chế, điều chỉnh các chiến lƣợc mục tiêu cho phù hợp và mang lại hiệu quả cao nhất về mặt chi phí, doanh thu, lợi nhuận và đầu tƣ. Động viên các nhà quản lý hƣớng đến mục tiêu chung của tổ chức. Mục tiêu hoạt động của các TTTN gắn liền với mục tiêu chung của tổ chức. Để đạt đƣợc kết quả tốt nhất, các nhà quản trị cần phải có đầy đủ thông tin để quản lý bộ phận của mình theo đúng hƣớng hoặc điều chỉnh cho phù hợp. Các thông tin đó đƣợc KTTN cung cấp bao gồm: các thông tin về tài chính, nguyên vật liệu, nhân lực máy móc, thời gian yêu cầu
9 hoàn thành công việc, mức độ tiêu hao các nguồn lực, các nguồn lực đƣợc sử dụng nhƣ thế nào, mức độ hoàn thành bao nhiêu? 1.1.3 Vai trò của KTTN Cấu trúc của một tổ chức phát triển khi các mục tiêu, trình độ công nghệ, đội ngũ nhân viên thay đổi. Quá trình này thƣờng diễn ra theo hƣớng từ quản lý tập trung sang quản lý phân quyền để có thể phát huy tối đa nguồn lực của doanh nghiệp. Việc phân chia quyền lực và trách nhiệm thành từng phần nhỏ đòi hỏi cần đƣợc xác định và đánh giá đƣợc mức độ đóng góp của mỗi bộ phận trong thành quả chung của cả tổ chức. KTTN giúp chúng ta thực hiện đƣợc công việc này. Một hệ thống KTTN đƣợc thiết kế tốt cần phải đánh giá đƣợc các TTTN trong một tổ chức. Hệ thống KTTN gắn liền với sự phân cấp quản lý. Nó là công cụ quản lý để khai thác tiềm năng của các thành viên, bộ phận trong doanh nghiệp và đồng thời cũng là công cụ quản lý nhằm đảm bảo mục tiêu, định hƣớng của doanh nghiệp. Cung cấp thông tin cho việc kiểm soát tài chính và kiểm soát quản lý. KTTN sẽ cung cấp các báo cáo về tình hình hoạt động của các bộ phận. Các báo cáo cũng đƣợc sử dụng để do lƣờng kết hoạt động của các nhà quản lý và do đó, nó ảnh hƣởng đến cách thức thực hiện hành vi của các nhà quản lý này .Thông qua các báo cáo này nhà quản lý sẽ nắm bắt đƣợc tình hình thực hiện kế hoạch, các vấn đề hạn chế xuất hiện trong tổ chức để có thể có những sự điều chỉnh kịp thời dể đảm bảo mục tiêu của tổ chức đƣợc hoàn thành. Đây chính là nguồn cung cấp thông tin phù hợp nhất để nhà quản trị nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và các nguồn lực khác trong tổ chức. KTTN thúc đẩy các nhà quản lý bộ phận điều hành bộ phận mình theo hƣớng phù hợp với mục tiêu của toàn tổ chức. Việc cụ thể hóa mục tiêu của tổ chức đến từng TTTN đã giúp gắn liền mục tiêu chung với từng bộ phận và từng cá nhân. KTTN giúp xác định sự đóng góp của từng bộ phận, cá nhân vào lợi ích chung của tổ chức.
10 Nhiệm vụ của nhà quản trị là xác định mục tiêu, chiến lƣợc kinh doanh, xây dựng kế hoạch, thực hiện mục tiêu đề ra và kiểm soát, tổng kết, đánh giá việc thực hiện mục tiêu. Nhà quản trị muốn hoàn thành nhiệm vụ cần phải có sự hỗ trợ của kế toán thông qua việc cung cấp thông tin để phân tích, tính toán hiệu quả hoạt động của các bộ phận, sản phẩm. Do đó, KTTN đƣợc thiết một cách đặc biệt đề phù hợp nhất với nhiệm vụ của nhà quản trị. Mô hình kế toán hữu hiệu phải đảm bảo đƣợc các đặc tính nhƣ: có thể ghi nhận, đo lƣờng kết quả hoạt động của từng bộ phận, từng TTTN trong tổ chức. Ngoài việc cung cấp thông tin, nó còn phải giúp nhà quản trị kiểm soát hoạt động của tổ chức. 1.2 Trách nhiệm và trách nhiệm quản lý 1.2.1 Khái quát về trách nhiệm Trách nhiệm Trách nhiệm là một nhiệm vụ hay nghĩa vụ cần phải hoàn thành một cách thỏa đáng (do ngƣời ủy quyền hoặc đƣợc tạo ra bởi lời hứa của chính mình hoặc các trƣờng hợp khác) mà ngƣời ta phải thực hiện, và trong đó bao gồm cả hình phạt cho trƣờng hợp thất bại. Trách nhiệm (responsibility) của một ngƣời là việc ngƣời đó phải đảm bảo một kết quả phải xảy ra trong tƣơng lai một cách chính xác và kịp thời (kể cả có ý thức hoặc vô ý thức). Nếu không hoàn thành trách nhiệm là mắc lỗi, và ngƣời đó phải gánh chịu hậu quả không tốt xảy ra do lỗi đó của mình. Các loại trách nhiệm Trách nhiệm chủ động (active responsibility) là việc ta chủ động nhận trách nhiệm từ chỗ nhận thức đƣợc trách nhiệm của mình. Ở đây có sự tham gia một cách có ý thức của ta vào tiến trình ra quyết định nhận trách nhiệm.