Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Nghiên cứu về Hồ Chí Minh trên tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:133

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu: Luận văn tìm hiểu công tác nghiên cứu về Hồ Chí Minh qua các công trình của các nhà khoa học được đăng tải trên tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Nghiên cứu về Hồ Chí Minh trên tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------*------------- TRẦN HỒNG HẠNH NGHIÊN CỨU VỀ HỒ CHÍ MINH TRÊN TẠP CHÍ LỊCH SỬ ĐẢNG TỪ NĂM 1991 ĐẾN NĂM 2000 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------*------------- TRẦN HỒNG HẠNH NGHIÊN CỨU VỀ HỒ CHÍ MINH TRÊN TẠP CHÍ LỊCH SỬ ĐẢNG TỪ NĂM 1991 ĐẾN NĂM 2000 Chuyên ngành: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam Mã số: 60.22.03.15 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Văn Thịnh Hà Nội – 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận mới về khoa học của luận văn chưa từng được công bố trên bất cứ công trình nào. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Trần Hồng Hạnh
BẢNG CHỮ VIẾT TẮT CMVS Cách mạng vô sản CNCS Chủ nghĩa Cộng sản CNXH Chủ nghĩa xã hội CNYN Chủ nghĩa yêu nước DTDCND Dân tộc dân chủ nhân dân ĐCSVN Đảng Cộng sản Việt nam ĐLDT Độc lập dân tộc GPDT Giải phóng dân tộc TBCN Tư bản Chủ nghĩa XHCN Xã hội chủ nghĩa
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ HỒ CHÍ MINH TRÊN TẠP CHÍ LỊCH SỬ ĐẢNG TỪ NĂM 1991 ĐẾN NĂM 2000 ..................7 1.1. Vài nét khái quát về Tạp chí Lịch sử Đảng ......................................................7 1.1.1. Sơ lược quá trình phát triển .......................................................................7 1.1.2. Chức năng nhiệm vụ của tạp chí Lịch sử Đảng .......................................12 1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Hồ Chí Minh trên tạp chí ...........................12 1.2.1. Khái quát tình hình nghiên cứu Hồ Chí Minh .........................................12 1.2.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Hồ Chí Minh trên tạp chí ....................15 Chương 2. NỘI DUNG NGHIÊN VỀ CỨU HỒ CHÍ MINH TRONG CÁC BÀI BÁO TRÊN TẠP CHÍ LỊCH SỬ ĐẢNG TỪ NĂM 1991 ĐẾN NĂM 2000 ......21 2.1. Về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh ................................21 2.2. Một số vấn đề về tư tưởng Hồ Chí Minh .......................................................25 2.2.1. Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh............................................................25 2.2.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con đường cách mạng Việt Nam ..................26 2.2.2.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề xây dựng Đảng ..........................26 2.2.2.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và Cách mạng GPDT ....34 2.2.2.3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết toàn dân ............................57 2.2.2.4. Tư tưởng Hồ Chí Minh về Chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam ...............68 2.2.3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về một vài lĩnh vực của đời sống xã hội............78 2.2.3.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa ..................................................78 2.2.3.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức ..................................................83 2.2.3.3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người ..............................................87 Chương 3. MỘT VÀI NHẬN XÉT ........................................................................94 KẾT LUẬN ............................................................................................................104 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................106
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chủ tịch Hồ Chí Minh- vị lãnh tụ thiên tài của Ðảng, người thầy vĩ đại của Cách mạng Việt Nam, danh nhân văn hóa thế giới đã hiến dâng trọn đời cho ĐLDT, tự do và hạnh phúc của nhân dân. Sinh ra trong một gia đình nhà nho yêu nước, với khát vọng độc lập, tự do cho dân tộc, Hồ Chí Minh đã ra đi tìm đường cứu nước, bôn ba khắp năm châu, đến với chủ nghĩa Mac- Lenin và tìm ra con đường GPDT- con đường CMVS. Người đã sáng lập, rèn luyện và lãnh đạo Ðảng ta. Dưới sự lãnh đạo của Ðảng, dân tộc ta đã giương cao ngọn cờ ĐLDT và CNXH, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để GPDT, giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội và giải phóng con người. Từ ngày có Ðảng, dưới ngọn cờ tư tưởng Hồ Chí Minh, cách mạng Việt Nam đã giành những thắng lợi vô cùng vẻ vang, làm "rạng rỡ dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất nước ta". Với những cống hiến của mình, Hồ Chí Minh được thế giới vinh danh là “một trong những biểu tượng kiệt xuất về quyết tâm của cả một dân tộc, đã cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp GPDT của nhân dân Việt Nam, góp phần vào cuộc đấu tranh chung của các dân tộc, vì hòa bình, ĐLDT, dân chủ và tiến bộ xã hội”. Cũng bởi đó, thân thế và sự nghiệp Hồ Chí Minh được cả thế giới quan tâm nghiên cứu nhằm tìm một tấm gương cách mạng tuyệt vời, một chiến sỹ lỗi lạc của phong trào Cách mạng GPDT với tư cách là một nhà tư tưởng lớn, một huyền thoại tiêu biểu trong những huyền thoại của các dân tộc bị áp bức và nhân loại tiến bộ tạo nên sức mạnh tinh thần tiềm ẩn trong chiến đấu và chiến thắng kẻ thù xâm lược, xây dựng một xã hội mới. Chính vì thế ngay cuối năm 1969, mặc dù đất nước còn chiến tranh với vô vàn khó khăn nhưng Đảng, Nhà nước đã có ý thức tổ chức nghiên cứu một cách sâu rộng về thân thế, sự nghiệp Hồ Chí Minh, trong đó đặc biệt nêu ra nhiệm vụ nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, tại thời điểm bấy giờ vẫn tồn tại quan điểm cho rằng Chủ nghĩa Mac- Lenin là đỉnh cao của trí tuệ thời đại nên những nghiên 1
cứu về Hồ Chí Minh chỉ được trình bày một cách dè dặt và thận trọng, các công trình nghiên cứu về Hồ Chí Minh tuy đã nhiều nhưng chưa có hệ thống, chưa phản ánh đúng tầm vóc của một nhà tư tưởng lớn. Nhận thức đúng giá trị tư tưởng của Hồ Chí Minh, năm 1991, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, Đảng đã chủ trương “lấy Chủ nghĩa Mac- Lenin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động”. Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng VII, việc nghiên cứu Hồ Chí Minh có hệ thống được đặt ra một cách rộng rãi, có kế hoạch, có sự đầu tư thích đáng của Đảng và Nhà nước ta. Trong khoảng 10 năm kể từ sau Đại hội VII (6/1991), hàng trăm công trình, hàng ngàn bài nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh được công bố. Đặc biệt phong phú là chuyên mục Tư tưởng Hồ Chí Minh trên Tạp chí Lịch sử Đảng của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Ở đây cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh được nghiên cứu sâu sắc về các mặt trên cơ sở những tư liệu mới được khai thác có sự phân tích, đánh giá kĩ lưỡng. Đã có nhiều luận văn đi sâu tìm hiểu cuộc đời, sự nghiệp Hồ Chí Minh, con đường đến với Chủ nghĩa Mac- Lenin, đường lối cách mạng GPDT ở các nước phương Đông cũng như những vấn đề về tư tưởng Hồ Chí Minh. Đóng góp cho chuyên mục này là đông đảo cán bộ nghiên cứu các ban, ngành Trung ương và các địa phương với những tác giả quen thuộc như Đặng Xuân Kì, Bùi Đình Phong, Trịnh Nhu, Mạch Quang Thắng, Phan Ngọc Liên…. Như vậy có thể thấy tạp chí Lịch sử Đảng là nơi đăng tải nhiều bài viết về cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh. Vì vậy, chúng tôi chọn vấn đề: “Nghiên cứu về Hồ Chí Minh trên tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000” làm đề tài luận văn chuyên ngành Lịch sử ĐCSVN. Việc nghiên cứu Hồ Chí Minh trong khuôn khổ một tạp chí sẽ góp phần làm rõ những đóng góp của tạp chí, cũng như những đóng góp của các nhà khoa học trong việc nghiên cứu, tuyên truyền và giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh, góp phần thực hiện chủ trương của Đảng. 2. Tình hình nghiên cứu Cho đến nay, đã có rất nhiều công trình, nhiều đề tài khoa học nghiên cứu Hồ Chí Minh. Có thể kể đến một số nghiên cứu chung như: 2
Công trình Hồ Chí Minh- Biên niên tiểu sử gồm 10 tập với gần 5000 trang do Giáo sư Đặng Xuân Kì làm chủ nhiệm. Đây là một công trình có giá trị lịch sử và có ý nghĩa lớn, vì nó không chỉ liệt kê tóm tắt các sự kiện chính, mà thực sự là một cuốn sử ghi chép lại một cách tỉ mỉ, chi tiết các sự kiện, diễn biến trong cuộc đời Hồ Chí Minh với đầy đủ các thông tin về niên đại, nhân vật, sự kiện, hoàn cảnh diễn ra theo trình tự thời gian. Qua đó không chỉ nhìn thấy Hồ Chí Minh từ góc độ của một vị lãnh tụ với những sự kiện lớn mang tính chất bước ngoặt mà còn thấy được hình ảnh của môt con người bình dị với những chuyện lớn chuyện nhỏ trong cuộc sống. Bởi lẽ đó nhiều nhà khoa học cho rằng bộ sách xứng đáng được coi là bộ bách khoa toàn thư về cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh, là bộ sách đáng tin cậy của giới nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn nước ta trên những lĩnh vực có liên quan đến Hồ Chí Minh. Công trình Hồ Chí Minh- ngôi sao sáng mãi trên bầu trời Việt Nam của tác giả Vũ Khiêu, Nhà Xuất bản Chính trị Quốc gia- Sự thật, 2014 tập hợp kết quả nghiên cứu công phu trong nhiều năm cũng như những trải nghiệm của Giáo sư Vũ Khiêu về cuộc đời, sự nghiệp và tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh là những tư tưởng lớn, được coi là điểm nhấn của cuốn sách. Ngoài ra, cuốn sách còn kèm theo một số văn bia, hoành phi, câu đối tưởng niệm Hồ Chí Minh. Thông qua đó tác giả đã cho thấy những cảm nhận mới về con ngưòi, sự nghiệp và tư tưởng Hồ Chí Minh trên nhiều bình diện: quá khứ và hiện tại, truyền thống và hiện đại, lịch sử và văn hóa, triết lý nhân sinh, nghệ thuật, thẩm mỹ, từ đó thấy rõ hơn tầm vóc, ảnh hưởng và giá trị nhiều mặt của nhân cách văn hóa Hồ Chí Minh đối với dân tộc và thời đại. Đặc biệt kể từ sau Đại hội Đảng VII với việc khẳng định lấy Chủ nghĩa Mac- Lenin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nòng cốt, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh ở nước ta đã trở thành một chương trình nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước với hệ thống gồm 13 đề tài khác nhau. Chỉ sau 5 năm, hệ thống sản phẩm của chương trình nghiên cứu Hồ Chí Minh đã có hàng trăm công trình trong đó có nhiều công trình nghiên cứu có giá trị đánh dấu một giai đoạn phát triển trong công tác nghiên cứu Hồ Chí Minh. 3
Với những thành tựu đã đạt được có thể nói lần đầu tiên ở Việt Nam hình thành một chuyên ngành khoa học mới, chuyên ngành nghiên cứu Hồ Chí Minh. Kết quả của chương trình nghiên cứu Hồ Chí Minh cũng là cơ sở quan trọng để hoàn thành việc biên soạn bộ sách giáo trình quốc gia về tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm đưa việc giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh vào nhà trường bên cạnh việc giảng dạy các khoa học lịch sử và triết học thuộc Chủ nghĩa Mac-Lenin. Cũng kể từ đây, hàng trăm luận văn, hàng ngàn bài nghiên cứu Hồ Chí Minh liên tục được công bố trên báo đài, tạp chí…góp phần tìm hiểu và vận dụng ngày càng sâu rộng hơn tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tế cuộc sống sinh động của đất nước. Liên quan đến vấn đề Nghiên cứu Hồ Chí Minh trên tạp chí Lịch sử Đảng (1991-2000), khóa luận tốt nghiệp Đại học (1995) “Tìm hiểu việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh qua tạp chí Lịch sử Đảng” của Trần Thị Kim Ninh, Đại học Khoa học Xã hội và nhân văn- Đại học quốc gia Hà Nội đã đề cập đến. Tuy nhiên trong khuôn khổ khóa luận, tác giả chỉ đề cập đến công tác nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh qua những bài viết được đăng tải trên tạp chí Lịch sử Đảng như: tư tưởng Hồ Chí Minh về đoàn kết, tư tưởng Hồ Chí Minh về dân tộc và cách mạng GPDT, tư tưởng Hồ Chí Minh về CNXH….mà bỏ qua những nghiên cứu về cuộc đời, sự nghiệp của Hồ Chí Minh. Như vậy có thể thấy cho đến nay, đã có rất nhiều công trình, nhiều đề tài nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh, cũng đã có nghiên cứu Hồ Chí Minh trên tạp chí Lịch sử Đảng nhưng xét ở góc độ chung nhất lâu nay việc nghiên cứu Hồ Chí Minh mới chỉ được đề cập đến với tư cách là một lãnh tụ, người tổ chức của phong trào cách mạng, một nhà tư tưởng, một nhà lý luận mà chưa cho thấy rõ những đóng góp của tạp chí Lịch sử Đảng trong những nghiên cứu này một cách toàn diện nhất. Mặc dù vậy, những tư liệu lịch sử, những thành quả nghiên cứu của các nhà khoa học như đã kể trên là nguồn tư liệu quý giá giúp chúng tôi có được cái nhìn khách quan về vấn đề đã lựa chọn. Nhằm khẳng định vai trò là diễn đàn của ngành khoa học lịch sử Đảng trong cả nước của tạp chí Lịch sử Đảng với những đóng góp to lớn vào sự phát triển của 4
ngành cũng như với công tác giáo dục tư tưởng, tình cảm cách mạng, chúng tôi lựa chọn vấn đề Nghiên cứu về Hồ Chí Minh trên tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000 làm đề tài luận văn thạc sĩ với mong muốn có thể làm sáng tỏ những đóng góp của Tạp chí trong công tác nghiên cứu Hồ Chí Minh theo tinh thần của Nghị quyết Đại hội Đảng VII với chủ trương “lấy Chủ nghĩa Mac- Lenin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động” qua các công trình của các nhà khoa học được đăng tải trên tạp chí. 3. Mục đích và nhiệm vụ - Mục đích nghiên cứu: luận văn tìm hiểu công tác nghiên cứu về Hồ Chí Minh qua các công trình của các nhà khoa học được đăng tải trên tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000. - Nhiệm vụ nghiên cứu: để đạt được mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ: + Tập hợp các công trình viết về Hồ Chí Minh trên tạp chí Lịch sử Đảng. + Đưa ra cái nhìn tổng quan về tình hình nghiên cứu Hồ Chí Minh trên tạp chí. + Làm rõ những nội dung nghiên cứu Hồ Chí Minh trong các bài báo đăng trên tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000. + Đưa ra một vài nhận xét, đánh giá về công tác nghiên cứu Hồ Chí Minh qua những bài viết đăng tải trên tạp chí Lịch sử Đảng từ 1991 đến 2000. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: các công trình nghiên cứu về Hồ Chí Minh được đăng trên tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000. - Phạm vi nghiên cứu: + Thời gian: trong 10 năm, từ năm 1991 đến năm 2000. + Nội dung: trong khuôn khổ luận văn Thạc sỹ, chúng tôi tập trung nghiên cứu một số vấn đề về cuộc đời, sự nghiệp cách mạng, tính từ năm 1911, khi Hồ Chí Minh ra đi tìm đường cứu nước và tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề xây dựng Đảng, về vấn đề dân tộc và cách mạng GPDT, về CNXH, đoàn kết dân tộc, về giáo dục, đạo đức và con người được thể hiện trong các công trình đăng tải trên tạp chí Lịch sử Đảng. 5
5. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu - Tài liệu: trong quá trình thực hiện, tác giả sử dụng một số nguồn tài liệu chính: + Tạp chí Lịch sử Đảng các số ra từ năm 1991 đến năm 2000 là nguồn tài liệu chính của đề tài. + Các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, các chương trình của Nhà nước nghiên cứu về Hồ Chí Minh và tư tưởng Hồ Chí Minh. + Ngoài ra, luận văn còn tham khảo các công trình nghiên cứu, các chuyên khảo về nghiên cứu Hồ Chí Minh. - Phương pháp nghiên cứu: + Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu chung là phương pháp thống kê, phân loại, phương pháp phân tích- tổng hợp, phương pháp lịch sử, phương pháp so sánh… + Luận văn kế thừa thành tựu của những khóa luận, luận văn, những nhà nghiên cứu về Hồ Chí Minh và tư tưởng Hồ Chí Minh trước đó, coi đó như những chỉ dẫn, gợi mở quan trọng để hoàn thành mục tiêu và nhiệm vụ đặt ra. 6. Bố cục: Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày bao gồm 3 chương: Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Hồ Chí Minh trên Tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000 Chương 2. Nội dung nghiên cứu Hồ Chí Minh trong các bài báo trên Tạp chí Lịch sử Đảng từ năm 1991 đến năm 2000 Chương 3. Một vài nhận xét 6
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ HỒ CHÍ MINH TRÊN TẠP CHÍ LỊCH SỬ ĐẢNG TỪ NĂM 1991 ĐẾN NĂM 2000 1.1. Vài nét khái quát về Tạp chí Lịch sử Đảng 1.1.1. Sơ lược quá trình phát triển Năm 1983, sau hơn 20 năm xây dựng và trưởng thành, ngành Khoa học Lịch sử ĐCSVN đã đạt được những thành tựu đáng kể. Từ chỗ chỉ có một Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng Trung ương với số cán bộ ít ỏi, cho đến năm 1983, tại các tỉnh, thành phố hay các đặc khu trong cả nước, Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng đã được thành lập với hàng trăm cán bộ nghiên cứu, hàng chục tác phẩm có giá trị của Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng tại các tỉnh thành giới thiệu lịch sử Đảng và lịch sử các đảng bộ, các ngành hoặc tiểu sử Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo tiền bối. Những thay đổi ấy cho thấy rõ, ngành Khoa học Lịch sử Đảng đang tiến những bước mạnh mẽ vào đúng quỹ đạo của nó. Tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ V, Tổng Bí thư Lê Duẩn đã chỉ rõ “tăng cường công tác lý luận, nâng cao chất lượng nghiên cứu Khoa học xã hội, làm cho công tác lý luận, công tác Khoa học xã hội gắn chặt với việc nghiên cứu, xác định và phổ biến đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, phát huy vai trò và tiềm lực Khoa học Xã hội trong việc giáo dục hệ tư tưởng CNXH cho nhân dân lao động, trong việc nghiên cứu, quản lý kinh tế, quản lý xã hội”. Ngày 9 tháng 2 năm 1982, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra quyết định số 102-QD/TW về chức năng và cơ cấu của Viện Mac- Lenin. Nhằm góp phần vào việc tổng kết kinh nghiệm Lịch sử Đảng do Đảng ta lãnh đạo, hướng dẫn việc nghiên cứu và biên soạn Lịch sử các đảng bộ địa phương và các đảng bộ trực thuộc Trung ương, Viện Lịch sử Đảng thuộc Viện Mac- Lenin được giao cho trách nhiệm nghiên cứu và biên soạn Lịch sử ĐCSVN. Ngày 14 tháng 10 năm 1982, Thông tri số 18-TT/TW của Ban Bí thư giao cho Viện Lịch sử Đảng trách nhiệm hướng dẫn các Ban Nghiên cứu Lịch sử đảng bộ địa phương về bố trí bộ máy và cán bộ lãnh đạo nhằm giúp các ban địa phương hoàn thành nhiệm vụ. 7
Ngày 26 tháng 10 năm 1982, trong thư gửi Hội nghị Khoa học toàn quốc về viết Sơ thảo Lịch sử Đảng, đồng chí Trường Chinh đã chỉ rõ nhiệm vụ của ngành Lịch sử Đảng trong đó có nhiệm vụ hoàn thành việc biên soạn phần còn lại của bộ Lịch sử ĐCSVN từ năm 1954 đến 1982, dành thời gian thích đáng chuẩn bị cho bộ Lịch sử ĐCSVN và hoàn thành tiểu sử Hồ Chí Minh nhiều tập, cùng với đó là tiểu sử các đồng chí lãnh đạo tiền bối của Đảng. Theo đó, tại các địa phương, các Ban nghiên cứu Lịch sử đảng bộ cũng phải hoàn thành việc biên soạn Lịch sử Đảng bộ của địa phương mình. Đó là những nhiệm vụ hết sức nặng nề mà Đảng và nhân dân đã giao cho ngành Lịch sử Đảng. Trong khi đó, ngành Lịch sử Đảng còn không ít những tồn tại, khó khăn, đặc biệt tại các Ban địa phương, tổ chức chưa được kiện toàn, bộ máy lãnh đạo chưa ổn định, đội ngũ nghiên cứu ít chưa được đào tạo chính quy theo tiêu chuẩn của Trung ương quy định, trình độ nhận thức và kinh nghiệm nghiên cứu còn hạn chế, một số vấn đề phương pháp luận chưa được vận dụng đúng đắn và thống nhất trong ngành…. Để khắc phục những khó khăn, tồn tại của mình, tiến tới hoàn thành nhiệm vụ nặng nề do Đảng và nhân dân giao cho nhằm tiếp tục tiến những bước mạnh mẽ, tương xứng với vị trí của mình, ngành Lịch sử Đảng cần làm rất nhiều việc như tổ chức bộ máy khoa học, xây dựng chế độ làm việc khoa học, xây dựng kế hoạch và chương trình công tác cụ thể, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, thường xuyên trao đổi, tổng kết kinh nghiệm… Trong số những việc cần phải làm ngay để đáp ứng yêu cầu cấp thiết ấy của ngành, việc xuất bản tạp chí là một việc làm quan trọng và cần thiết. Nhằm nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục, nghiên cứu Lịch sử Đảng, tiếp nối nhiệm vụ của Nội san nghiên cứu Lịch sử Đảng cùng việc đáp ứng yêu cầu của ngành Khoa học Lịch sử ĐCSVN và công tác tư tưởng, lý luận của Đảng, trên nền tảng vững chắc được tạo dựng bởi những thành tựu ngành Lịch sử Đảng đạt được trong 20 năm (1962-1982), thực hiện Quyết định của Viện trưởng Viện Mac- Lenin và giấy phép xuất bản của Bộ Văn hóa, quý I năm 1983, tạp chí Lịch sử Đảng ra số đầu tiên, phát hành rộng rãi trong cả nước và chính thức bước vào làng báo chí Cách mạng Việt Nam. 8
Trong suốt chặng đường phát triển của mình, Tạp chí Lịch sử Đảng đã trải qua nhiều thăng trầm, thay đổi nhiều cơ quan chủ quản song vẫn giữ nguyên tên gọi của mình và có những bước phát triển vượt bậc. Điều này được thể hiện rõ qua số lượng tạp chí xuất bản trong năm. Vượt qua nhiều khó khăn trong quá trính phát triển của mình, tạp chí Lịch sử Đảng đã lớn lên và khẳng định hướng đi riêng của mình trong dòng báo chí Cách mạng Việt Nam, để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng độc giả nước nhà. Căn cứ vào sự phát triển của tạp chí, có thể chia lịch sử phát triển của tạp chí Lịch sử Đảng thành ba thời kỳ. Mỗi thời kỳ có tính độc lập tương đối của nó song khi đặt trong một quá trình, thời kỳ đầu tạo tiền đề cho thời kỳ sau, thời kỳ sau thừa hưởng những kết quả thời kỳ trước đó đạt được. Thời kỳ phát triển đầu tiên của tạp chí là thời kỳ Tạp chí Lịch sử Đảng trực thuộc Viện Lịch sử Đảng từ 1983 đến 1989. Thời kỳ này, mỗi năm tạp chí cho ra 4 số. Trong gần 7 năm, tạp chí ra được 27 số (thực tế là 25 số vì có hai số 11, 12 năm 1985 và 18, 19 năm 1987 là hai số kép). Định hình tạp chí trong thời gian này được xác định bằng các chuyên mục như: Nghiên cứu, Gương chiến đấu của người Cộng Sản, Tư liệu, Đọc sách, Thông tin, Giới thiệu sách mới và từ số 7 năm 1884 trở đi có thêm chuyên mục Trao đổi kinh nghiệm- diễn đàn trao đổi những vấn đề phương pháp luận Lịch sử Đảng như đối tượng, phân kỳ Lịch sử Đảng, các phương pháp tiếp cận, sưu tầm, xử lý tài liệu… Các bài viết trong những số xuất bản thời kỳ đầu thường tập trung vào 3 đề tài lớn: Đảng lãnh đạo Cách mạng GPDT, Đảng lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và Đảng lãnh đạo cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Ngoài ra, tạp chí còn đăng tải loạt bài phản ánh nhịp thở của thời đại hay sự hợp tác của các đảng anh em như Đảng Cộng sản Liên Xô, các Đảng trên bán đảo Đông Dương… Vượt qua nhiều khó khăn, tạp chí đã xác lập được không gian nghiên cứu rộng lớn và cả một thời gian khá dài cho các đề tài nghiên cứu. Với sự khởi động đa dạng, phong phú cả về nội dung lẫn hình thức, trong chặng đường đầu tiên của mình, tạp chí đã để lại những kinh nghiệm quý báu, trở thành hành trang để tạp chí 9
bước sang thời kỳ tiếp theo. Bởi thế, 7 năm đầu của tạp chí được coi là thời kỳ tạo dựng nền móng cho sự phát triển của tạp chí sau này. Ở thời kỳ tiếp theo (1989-1997), tạp chí đã trở thành một đơn vị trực thuộc viện Mac- Lenin nhưng vẫn nằm trong đơn vị hành chính là Viện Lịch sử Đảng. Đến đầu năm 1994, tạp chí tách khỏi Viện Lịch sử Đảng và trở thành một đơn vị độc lập trực thuộc Viện nghiên cứu Mac- Lenin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đây là sự kiện quan trọng có tác động rất lớn đến hoạt động của tạp chí. Ở thời kỳ này, tạp chí ra được 48 số ( từ số 28 đến số 76) trong đó từ năm 1990, tạp chí ra mỗi năm 6 số. Đến giữa năm 1996, tạp chí ra định kỳ hàng tháng. Đây là một quyết định đúng đắn, thể hiện rõ niềm tin mãnh liệt của Ban biên tập vào đội ngũ người viết và phạm vi rộng lớn bạn đọc. Hơn thế, cấu trúc các chuyên mục trong tạp chí đến năm 1993 đã được Ban biên tập điều chỉnh. Từ năm 1992 trở về trước, tạp chí chủ yếu tuân thủ các mục như đã trình bày ở thời kỳ đầu nhưng kể từ số 47 trở đi, tạp chí bao gồm các mục: Những vấn đề về Lịch sử Đảng, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Nhân vật và sự kiện, Tài liệu, Trao đổi ý kiến, Giới thiệu sách. Đến năm 1994, tạp chí có thêm chuyên mục Đảng trong sự nghiệp đổi mới, Dạy và học Lịch sử Đảng. Thay đổi này không phải ngẫu nhiên mà đó là kết quả của nhiều suy tư, trăn trở nhằm tập trung phản ánh trên tạp chí những thành tựu nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh và công cuộc đổi mới đất nước. Sự thay đổi này đồng nghĩa với sự thay đổi diện mạo của tạp chí, thu hút nhiều cây bút mới trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Sự thay đổi này có lẽ sẽ khiến không ít người ngỡ ngàng và cho rằng tạp chí đã thay đổi tôn chỉ nhưng hiểu một cách đúng nhất tôi cho rằng chỉ đến thời kì này tạp chí Lịch sử Đảng mới tìm được cách biểu hiện mình đúng nhất, duyên dáng nhất và hấp dẫn nhất. Qua những thành tựu tạp chí đạt được trong thời kỳ này có thể khẳng định tạp chí Lịch sử Đảng không chỉ đứng vững mà còn có bước phát triển nhảy vọt để đến cuối thời kỳ ra mỗi tháng một kỳ- một bước phát triển chưa từng có đối với một tạp chí nghiên cứu khoa học. Cuối cùng là thời kỳ từ 1997 đến nay- thời kỳ tạp chí trực thuộc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh- một trong những trung tâm đào tạo, nghiên cứu 10
khoa học xã hội và nhân văn hàng đầu trong cả nước. Đây là một vinh dự nhưng cũng đồng thời là một trách nhiệm lớn lao đối với Tạp chí Lịch sử Đảng thời kì này. Trong thời gian này, tạp chí ra đều đặn mỗi tháng một kỳ và về cơ bản, vẫn giữ nguyên các chuyên mục như ở thời kỳ trước, sau có thêm một vài chuyên mục khác như Hỏi đáp về lịch sử từ số 3-2001 hay Nghiên cứu văn kiện Đại hội IX từ số 4-2001. Qua những bài đã đăng tải trên tạp chí trong thời kỳ này có thể cảm nhận rõ tạp chí Lịch sử Đảng đã trở thành diễn đàn sôi nổi của các nhà nghiên cứu Lịch sử Đảng dù chuyên hay không chuyên, phản ánh khá chân thực những nội dung chính của công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế của Đảng, trở thành tấm gương phản chiếu của thời đại, góp phần tích cực vào việc đánh giá một cách khách quan, đúng mực những sự kiện lịch sử, những nhân vật lịch sử, chống lại sự xuyên tạc, bôi nhọ lịch sử. Hơn cả thế, lịch sử Đảng thời kỳ này còn góp phần vào việc bảo vệ những giá trị lịch sử mà Đảng và nhân dân ta đã xác lập, thể hiện một cách đầy đủ, trọn vẹn tính chiến đấu, bản lĩnh kiên cường của một tạp chí Khoa học Xã hội trên mặt trận văn hóa tư tưởng nóng bỏng. Bên cạnh những thay đổi đó còn phải kể đến việc di chuyển cơ quan tòa soạn Tạp chí từ Cầu Giấy về 56B Quốc Tử Giám- trung tâm văn hiến của Hà Nội với nhiều phòng làm việc khá đầy đủ tiện nghi, hứa hẹn một tương lai thật xán lạn và rộng mở cho sự phát triển của tạp chí. Trong quá trình phát triển, bên cạnh việc tăng dần định kì phát hành của tạp chí cũng như sự phân chia thành những chuyên mục nghiên cứu chuyên sâu hơn về nội dung, tạp chí Lịch sử Đảng cũng có những đổi mới đáng kể về hình thức. Từ số đầu tiên của tạp chí bìa in hai màu đen và trắng trên giấy xấu, trình bày đơn giản cho đến nay bìa tạp chí đã được in màu đẹp, rõ, phản ánh sinh động cuộc Cách mạng và kháng chiến trước đây cũng như công cuộc đổi mới hiện nay, giấy in trắng hơn, kiểu chữ và cỡ chữ có những thay đổi phù hợp, rõ ràng, trình bày trang nhã. Với những thay đổi ấy, tạp chí Lịch sử Đảng xứng đáng là một ấn phẩm khoa học- chính trị- văn hóa có vị trí trong làng báo chí Cách mạng việt nam. 11
Bằng những nhìn nhận về sự phát triển của Tạp chí Lịch sử Đảng từ khi thành lập đến nay có thể khẳng định rằng trên chặng đường phát triển của mình, tạp chí đã vượt qua nhiều khó khăn, dần khẳng định mình là cơ quan ngôn luận, là công cụ, vũ khí tư tưởng sắc bén của Đảng, là diễn đàn khoa học của ngành Lịch sử Đảng trong phạm vi cả nước. Cùng với đó, tạp chí đã nhanh chóng trở thành một trong những tạp chí hàng đầu của làng báo chí Cách mạng Việt Nam, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quan trọng trong giai đoạn Cách mạng mới. 1.1.2. Chức năng nhiệm vụ của tạp chí Lịch sử Đảng Là một tạp chí chuyên ngành, tạp chí Lịch sử Đảng có nhiệm vụ “công bố những kết quả nghiên cứu và tài liệu mới về lịch sử Đảng ta (toàn Đảng và một số đảng bộ địa phương) trong hơn 70 năm qua- lịch sử Đảng lãnh đạo đấu tranh GPDT và Cách mạng tháng Tám, hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XNCN, thực hiện công cuộc đổi mới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn minh;về sự nghiệp, tư tưởng Hồ Chí Minh và về các lãnh tụ của Đảng, về một số Đảng cộng sản anh em, giới thiệu kinh nghiệm nghiên cứu, biên soạn lịch sử đảng, dạy và học lịch sử Đảng…”[244, tr24]. Thực hiện tốt nhiệm vụ trên, Tạp chí Lịch sử Đảng sẽ “góp phần nâng cao trình độ cán bộ nghiên cứu trong ngành về các mặt: quán triệt đường lối, chính sách của Đảng, những kiến thức Lịch sử Đảng, phương pháp nghiên cứu, biên soạn và các công tác nghiệp vụ khác, thông báo những quyết định mới của Trung ương liên quan đến ngành, phổ biến và trao đổi kinh nghiệm nghiên cứu, biên soạn, giới thiệu những tìm tòi mới, những tư liệu mới cần thiết đối với những vấn đề đang nghiên cứu, thông tin những hoạt động của ngành Lịch sử Đảng và của ngành Lịch sử nói chung, tăng cường mối quan hệ giữa Viện Lịch sử Đảng và Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng các địa phương, giữa các ngành Khoa học Lịch sử Đảng và các ngành Khoa học Lịch sử khác, góp phần vào việc phát triển ngành Khoa học Lịch sử Việt Nam…”[18, tr 2]. 1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Hồ Chí Minh trên tạp chí 1.2.1. Khái quát tình hình nghiên cứu Hồ Chí Minh Là một đất nước nghìn năm văn hiến, anh hùng hào kiệt thời nào cũng có, Việt Nam ta đã sản sinh ra nhiều danh nhân văn hóa, trong đó Hồ Chí Minh là một 12
nhân vật đặc biệt, vừa là một anh hùng GPDT, vừa là một nhà văn hóa kiệt xuất. Ở Hồ Chí Minh hội tụ cả yếu tố dân tộc và tinh hoa quốc tế, giá trị truyền thống và tính hiện đại, nhân cách văn hóa và giá trị văn hóa chung cho cả nhân loại trong tương lai…Bởi lẽ đó Hồ Chí Minh nổi lên với tư cách là một nhà tư tưởng Cách mạng, một lãnh tụ lỗi lạc và vô cùng kính yêu của cả dân tộc ta. Dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh, một kỉ nguyên mới trong lịch sử tiến hóa của dân tộc Việt Nam được mở ra: kỉ nguyên của độc lập, tự do. Cũng bởi lẽ đó, thân thế và sự nghiệp Hồ Chí Minh được cả thế giới quan tâm nghiên cứu Với riêng Việt Nam, Hồ Chí Minh là một đại diện tiêu biểu cho CNYN và chủ nghĩa nhân văn mới. Di sản Hồ Chí Minh để lại đã trở thành một gia tài vô cùng quý báu của cả dân tộc và toàn nhân loại, các dân tộc bị áp bức và nhân loại tiến bộ trên thế giới đều hướng về Hồ Chí Minh và tìm ở đó một sức mạnh tinh thần tiềm ẩn tạo nên những bí quyết chiến thắng kẻ thù xâm lược và xây dựng một xã hội mới công bằng, văn minh, tiến bộ. Chính vì thế, năm 1969, không lâu sau ngày Hồ Chí Minh qua đời, Đảng và nhân dân ta đã có ý thức tổ chức việc nghiên cứu một cách sâu rộng về thân thế và sự nghiệp Hồ Chí Minh dù lúc này đất nước còn đang trong tình trạng chiến tranh với vô vàn khó khăn nhằm nêu cao tình cảm, đạo đức, tác phong Hồ Chí Minh để nhân dân noi gương và học tập. Dự thảo phương hướng nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn lúc bấy giờ cùng với kế hoạch 5 năm 1970-1975 cũng đã chỉ ra nhiệm vụ của cả ngành khoa học xã hội là làm công tác nghiên cứu lý luận để phục vụ sự nghiệp Cách mạng Việt nam, vận dụng đúng đắn lý luận Mac- Lenin vào thực tế Việt Nam, góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho đường lối Cách mạng của Đảng và phát triển lý luận cách mạng Mac- Lenin vào thực tế Việt Nam. Trong khi ấy, Hồ Chí Minh là người đầu tiên đã vận dụng lý luận ấy một cách thiên tài, sáng tạo trong đường lối Cách mạng Việt Nam và trong thực tiễn đường lối ấy. Vì vậy chúng ta phải khai thác triệt để di sản Hồ Chí Minh về các mặt: nhà tư tưởng, nhà hoạt động Cách mạng, một tiêu biểu cho đạo đức Cách mạng. 13
Sau đó trong nhiều nghị quyết của Đảng còn nhắc lại nhiều lần và nêu rõ yêu cầu nghiên cứu về Hồ Chí Minh. Đặc biệt kể từ sau Nghị quyết Đại hội Đảng VII, với sự khẳng định tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng và kim chỉ nam cho hành động bên cạnh Chủ nghĩa Mac- Lenin, Hồ Chí Minh trở thành đối tượng nghiên cứu sâu rộng ở cả trong và ngoài nước. Năm 1980 nhân kỉ niệm 90 năm ngày sinh Hồ Chí Minh (1890- 1980), Hội nghị Khoa học nghiên cứu Hồ Chí Minh được tổ chức với trên 300 cán bộ nghiên cứu của các cơ quan lý luận, các trường Đảng, các học viện quân đội…cùng tham gia. Hội nghị đã nhận định rõ lâu nay thực tế công tác nghiên cứu Hồ Chí Minh với tư cách là một nhà lãnh tụ, một người tổ chức của phong trào Cách mạng đã được chú ý đến nhưng nhìn chung mới đạt ở mức độ đặt được vấn đề, bàn về phương hướng và cách đi vào nghiên cứu, khoảng cách giữa trình độ và chất lượng công tác nghiên cứu so với yêu cầu và nội dung nghiên cứu Hồ Chí Minh còn quá xa. Đây cũng là trách nhiệm to lớn và nặng nề của tất cả cán bộ nghiên cứu và các nhà khoa học ở nước ta. Năm 1990, trong Hội thảo Quốc tế về Hồ Chí Minh đã diễn ra tại Hà Nội Tổng giám đốc UNESCO đã có bài phát biểu đánh giá cao về Hồ Chí Minh, một nhân vật vĩ đại đã cống hiến trọn đời mình cho sứ mệnh tự do và độc lập. Không chỉ ở Việt Nam, Hội thảo Quốc tế về Hồ Chí Minh còn diễn ra ở nhiều nước khác trên thế giới như Đức, Ấn Độ…. Điều đó cho thấy công tác nghiên cứu Hồ Chí Minh đã đạt được những thành quả cao hơn. Đặc biệt sau năm 1991, với việc thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng VII, công tác nghiên cứu Hồ Chí Minh được đặt ra một cách rộng rãi, có hệ thống và có sự đầu tư thích đáng của Đảng và Nhà nước. Cũng kể từ đó, nhiều công trình, nhiều đề tài nghiên cứu Hồ Chí Minh được thực hiện, nhiều cuốn sách về Hồ Chí Minh được xuất bản như Hồ Chí Minh –Biên niên tiểu sử hay Hồ Chí Minh tiểu sử. Cùng với đó, hàng trăm luận văn, hàng nghìn bài nghiên cứu về Hồ Chí Minh liên tục được công bố trên các báo, đài, tạp chí…. 14
1.2.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Hồ Chí Minh trên tạp chí Hồ Chí Minh, một trong những nhân vật làm nên thế kỉ XX đã để lại cho dân tộc ta cũng như cho toàn nhân loại một di sản vô cùng quý giá. Từ bình diện thế giới, nhiều chính khách, nhiều nhà nghiên cứu đã đánh giá cao và sớm nhìn thấy ở Hồ Chí Minh một nhà tư tưởng, một nhà lý luận Cách mạng độc đáo, đặc sắc. Nhận thức rõ giá trị to lớn trong công tác nghiên cứu Hồ Chí Minh, đã từ lâu việc học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được triển khai bằng nhiều hình thức, phương pháp trong toàn Đảng, toàn dân như một nhu cầu khách quan của cuộc sống. Năm 1969, dù lúc này đất nước còn đang trong tình trạng chiến tranh với vô vàn khó khăn nhưng Đảng và nhân dân ta đã có ý thức tổ chức việc nghiên cứu một cách sâu rộng về thân thế và sự nghiệp Hồ Chí Minh nhằm nêu cao tình cảm, đạo đức, tác phong Hồ Chí Minh để nhân dân noi gương và học tập. Ở thời kỳ này, Nội san nghiên cứu Lịch sử Đảng của Viện Lịch sử Đảng cũng có đăng tải một số bài nghiên cứu về Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, việc nghiên cứu lúc này còn chưa được xác định rõ ràng, những nghiên cứu về cuộc đời, sự nghiệp Hồ Chí Minh còn ít và chủ yếu được đăng tải trên Nội san nghiên cứu Lịch sử Đảng. Tiếp nối nhiệm vụ của Nội san nghiên cứu Lịch sử Đảng, từ quý I năm 1983, Tạp chí Lịch sử Đảng đã in số đầu tiên và phát hành trong cả nước, đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành Lịch sử Đảng và công tác nghiên cứu tư tưởng, lý luận của Đảng trong xây dựng và phát triển đất nước. Là diễn đàn của ngành khoa học Lịch sử Đảng, tạp chí Lịch sử Đảng không chỉ có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển của ngành mà còn góp phần đáng kể vào việc giáo dục tư tưởng, tình cảm Cách mạng. Trong đó, đặc biệt là công tác nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục về cuộc đời, sự nghiệp và tư tưởng Hồ Chí Minh. Năm 1991, tại Đại hội Đảng VII, Đảng ta đã khẳng định cùng với Chủ nghĩa Mac- Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng, là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Đảng. Nhờ đó, việc nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục về tư tưởng Hồ Chí Minh trên tạp chí Lịch sử Đảng được đẩy mạnh thêm một bước nhằm đưa tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn cuộc sống. 15