intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Luận văn Thạc sĩ Lịch sử Việt Nam: Phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học Lịch sử lớp 11 ở trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST
Báo xấu
26
lượt xem 4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài nghiên cứu này thực hiện nhằm xác định một số biện pháp để phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT thông qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn Lịch sử ở trường THPT trên địa bàn phố Bắc Ninh. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Lịch sử Việt Nam: Phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học Lịch sử lớp 11 ở trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh

  1. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ NHÀN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 11 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ VIỆT NAM THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  2. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ NHÀN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 11 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ BẮC NINH Ngành: Lịch sử Việt Nam Mã số: 8229013 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ VIỆT NAM Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ QUẾ LOAN THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học trong luận văn chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác Tác giả luận văn Nguyễn Thị Nhàn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  4. LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới cô PGS.TS. Nguyễn Thị Quế Loan - Người đã tận tình hướng dẫn, động viên và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo, cán bộ khoa Lịch sử, đặc biệt là các thầy cô đã giảng dạy khóa 26 chuyên ngành Lịch sử Việt Nam, các cán bộ khoa Sau đại học trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã dạy dỗ, tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập. Đặc biệt vô cùng cảm ơn gia đình, các anh chị em, bạn bè; Ban Giám hiệu và đồng nghiệp Trường THPT Hoàng Quốc Việt nơi tôi đang công tác luôn quan tâm, ủng hộ, động viên để tôi thực hiện và hoàn thành luận văn! Thái Nguyên ngày 06 tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Nhàn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  5. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đê ............................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 6 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................. 7 5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................... 8 6. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 8 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài......................................................... 9 8. Đóng góp của đề tài ......................................................................................... 9 9. Cấu trúc luận văn ........................................................................................... 10 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG......................................................................................... 11 1.1. Cơ sở lí luận............................................................................................. 11 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... 11 1.1.2. Cơ sở của việc phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông.......... 14 1.1.3. Hệ thống năng lực cần phát triển cho học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường trung học phổ thông ............................................................. 18 1.1.4. Nội dung của năng lực giải quyết vấn đề cần phát triển cho học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường trung học phổ thông ...................... 20 1.1.5. Vai trò, ý nghĩa của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông ................ 24 1.1.6. Biểu hiện năng lực giải quyết vấn đề ...................................................... 28 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  6. 1.2. Cơ sở thực tiễn......................................................................................... 30 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 36 Chương 2. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 11 Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ BẮC NINH .................................................... 38 2.1. Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của Lịch sử Việt Nam từ năm 1858-năm 1918 ........................................................................................ 38 2.1.1. Vị trí ......................................................................................................... 38 2.1.2. Mục tiêu ................................................................................................... 39 2.1.3. Khái quát nội dung Lịch sử Việt Nam lớp 11 ......................................... 40 2.2. Yêu cầu khi sử dụng các biện pháp phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ....................................................................................................... 42 2.3. Biện pháp phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam trong chương trình lớp 11 ở trường trung học phổ thông ............................................................. 45 2.3.1. Dạy học nêu vấn đề ................................................................................. 45 2.3.2. Dạy học theo dự án .................................................................................. 54 2.3.3. Phương pháp đóng vai ............................................................................. 64 2.3.4. Phương pháp tranh biện ........................................................................... 74 2.3.5. Tự kiểm tra, đánh giá ............................................................................... 80 2.4. Thực nghiệm sư phạm ............................................................................. 85 2.4.1. Mục đích đối tượng, địa bàn, phương pháp và nội dung thực nghiệm ......... 85 2.4.2. Kết quả thực nghiệm................................................................................ 86 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 89 KẾT LUẬN....................................................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 93 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  7. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CNH-HĐH Công nghiệp hóa- hiện đại hóa GD - ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh SGK Sách giáo khoa XHCN Xã hội chủ nghĩa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  8. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Các biểu hiện của năng lực ........................................................... 20 Bảng 1.2. Mô tả năng lực giải quyết vấn đề .................................................. 29 Bảng 2.1. Mức độ trong việc tổ chức cho học sinh phát hiện và giải quyết vấn đề ............................................................................................ 47 Bảng 2.2. Kế hoạch thực hiện dự án .............................................................. 61 Bảng 2.3. Phiếu đánh giá ............................................................................... 63 Bảng 2.4. Điểm khác nhau giữa hai khuynh hướng cứu nước ...................... 83 Bảng 2.5. Đánh giá kết quả nhận thức của học sinh ...................................... 87 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  9. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh đất nước ta đang phát triển kinh tế - xã hội mạnh mẽ trên con đường hội nhập đòi hỏi phải có những yêu cầu mới cho Ngành Giáo dục. Đặc biệt Việt Nam đang trong quá trình CNH - HĐH đất nước và tham gia vào tổ chức WTO (2007) để hội nhập quốc tế. Đó là những xu thế tích cực tác động lớn đến nền kinh tế - xã hội, đòi hỏi phải cung cấp cho thị trường lao động Việt Nam những con người có tay nghề giỏi, lập trường tư tưởng, đạo đức vững vàng, trong sáng, có lòng yêu nước, đặc biệt phải có tư duy năng động, sáng tạo, biết phát hiện và giải quyết vấn đề dám nghĩ, dám làm, chịu trách nhiệm với việc mình làm. Đổi mới về phương pháp dạy học được Bộ GD và ĐT đặc biệt chú ý, quan tâm nhằm mục đích đáp ứng được những yêu cầu của xã hội, cụ thể: Điều 28 của Luật giáo dục (sửa đổi bổ sung 2010) viết: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [31; tr.65]. Những quan điểm, định hướng trên đã tạo cơ sở, điều kiện cho quá trình đổi mới phương pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử nói riêng chuyển sang dạy học theo hướng tiếp cận năng lực người học thay cho cách dạy học trước đó theo hướng tiếp cận nội dung. Xu thế đó phù hợp với xu thế chung của các nước trên thế giới hiện nay, đồng thời đáp ứng với yêu cầu về nguồn nhân lực. Việc dạy học theo hướng tiếp cận năng lực người học để đảm bảo chất lượng đầu ra, bên cạnh đó còn thể hiện được mục tiêu phát triển toàn diện cho học sinh. Ngoài ra, theo định hướng giáo dục mới phải chú trọng đến phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học, từ đó có thể giúp học sinh giải quyết những tình huống trong thực tiễn cuộc sống. Theo chương tình mới người học là trung tâm, chủ thể trong quá trình nhận Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  10. thức, phải chú trọng đến việc phát triển hệ thống các năng lực chung và năng lực riêng biệt như năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác… trong đó năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề chiếm vị trí quan trọng trong dạy học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng vì khi tiến hành nghiên cứu bộ môn và trong cuộc sống thực tế hàng ngày có những tình huống liên quan với nhau học sinh phải đưa ra phương án giải quyết vấn đề tốt nhất. Hơn nữa, phát hiện và giải quyết vấn đề linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả và dám chịu trách nhiệm với kết quả không phải ngẫu nhiên có được mà phải được hình thành, rèn luyện và phát triển thông qua giáo dục và đào tạo. Thực tế hiện nay trên địa bàn thành phố Bắc Ninh vấn đề đổi mới phương pháp dạy học “lấy người học làm trung tâm” nhằm phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của người học còn nhiều hạn chế. Đối với bộ môn Lịch sử chất lượng dạy học chưa mang lại kết quả như mong muốn, chủ yếu giáo viên thông báo và học sinh tiếp cận thụ động, đặt nặng vấn đề truyền thụ tri thức, ít chú trọng vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết vấn đề trong thực tiễn. Với phương pháp dạy học như vậy làm học sinh không phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển các năng lực chung và năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề nói riêng. Lịch sử Việt Nam trong chương trình lớp 11 ở trường phổ thông từ năm 1858- đến năm 1918 chiếm ví trí quan trọng trong tiến trình phát triển đầy thăng trầm của lịch sử dân tộc. Trong giai đoạn này, dân tộc Việt Nam phải đối đầu với âm mưu xâm lược của thực dân Pháp, quá trình đánh chiếm toàn bộ đất nước Việt Nam, cùng với đó thái độ của triều đình nhà Nguyễn và nhân dân có mối quan hệ liên quan đến nhau cần phải chứng minh và giải thích. Trong quá trình học tập bộ môn Lịch sử khi học sinh tìm ra được bản chất của các sự kiện, hiện tượng, nhân vật Lịch sử sẽ giúp học sinh phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề đặc biệt là những vấn đề có liên quan đến thực tế hiện nay. Với mong muốn góp một phần nhỏ công sức của mình để nâng cao chất lượng dạy học nói chung và dạy học bộ môn Lịch sử nói riêng theo hướng phát Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  11. triển năng lực người học trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, tác giả lựa chọn vấn đề “Phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học Lịch sử lớp 11 ở trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh” làm đề tài luận văn cao học. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đê Vấn đề phát triển năng lực nói chung và năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề nói riêng trong dạy học Lịch sử đã được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đề cập đến trong những công trình nghiên cứu sau: 2.1. Tài liệu nước ngoài Trong cuốn “Tứ thư” Nxb Thuận Hóa, 2020 tác giả Đoàn Trung Còn dịch, Khổng Tử nhà giáo dục nổi tiếng của Trung Quốc cho rằng “Kẻ nào không ấm ức vì chưa hiểu được, thì ta chẳng gợi mở cho mà thông hiểu được. Kẻ nào không hậm hực vì không bày tỏ ý kiến ra được, thì ta chẳng hướng dẫn cho mà nói được. Người học đã biết rõ một góc mà chẳng biết xét để biết ba góc kia thì chẳng dạy cho kẻ ấy nữa” theo đó ông cho rằng người học phải biết tìm tòi suy nghĩ, đi tìm hiểu sâu trong quá trình học tập [52; tr.235-236]. Theo V.Ôkon nhà giáo dục người Ba Lan đưa ra quan niệm về dạy học nêu vấn đề trong cuốn “Những cơ sở của việc dạy học nêu vấn đề” Nxb Đại học sư phạm Hà Nội, 1978 ông cho rằng “Dạy học nêu vấn đề là tập hợp những hoạt động như tổ chức các tình huống có vấn đề, phát biểu vấn đề, giúp đỡ cần thiết cho học sinh trong việc giải quyết vấn đề, kiểm tra phép giải đó và cuối cùng điều khiển quá trình hệ thống hóa, củng cố kiến thức thu được” [14; tr.68]. Cuốn “Chuẩn bị bài học Lịch sử như thế nào” của N.G. Đai- ri Nxb Giáo dục Hà Nội, 1973 được dịch bởi tác giả Đặng Bích Hà, Nguyễn Cao Lũy, tác giả nhấn mạnh việc thiết lập một hệ thống kiến thức trong các bài học bởi “Nội dung của hầu như giờ học nào cũng đều gắn bó chặt chẽ với giờ học trước và giờ học sau”. Ông đã đặt ra những cách thức giải quyết một giờ học Lịch sử theo phương pháp mới trong đó nhằm phát huy tối đa óc sáng tạo và tích cực của học sinh thông qua bài học nhận thức [29; tr.98]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  12. Tác giả I.F.Kharlamop nhà giáo dục người Xô Viết đề cặp trong cuốn “Phát huy tính tích cực học tập của học sinh như thế nào” Nxb Giáo dục Hà Nội, 1976 đã đưa ra kết quả tích cực thông qua công trình thực nghiệm nhiều năm về dạy học phát huy tính tích cực của học sinh thông qua dạy học nêu vấn đề. Ông nhấn mạnh nếu phát huy được tính tích cực học tập của học sinh sẽ làm giờ học đạt chất lượng cao [28; tr.102]. Cuốn “Dạy học nêu vấn đề” của tác giả I.Ia. Lecne, do Phạm Tất Đắc dịch, Nxb Giáo dục, năm 1977, tác giả cho rằng: “Dạy học nêu vấn đề có đề cập trong qúa trình học sinh giải quyết một cách sáng tạo các vấn đề và bài toán có vấn đề trong một hệ thống nhất định thì diễn ra sự lĩnh hội sáng tạo các tri thức và kĩ năng, sự nắm kinh nghiệm hoạt động sáng tạo mà xã hội tích lũy được, sự hình thành nhân cách có tính tích cực công dân, có trình độ phát triển cao và ý thức tự giác của xã hội xã hội chủ nghĩa” [27; tr.81]. Trong cuốn “Các phương pháp dạy học hiệu quả” của Robert. J.Marzano, Debra J.Pikering và Jame E. Pollock, được dịch bởi tác giả Nguyễn Hồng Vân nhấn mạnh nhằm phát huy tối đa khả năng học tập của học sinh giáo viên cần phải suy nghĩ khi đưa ra các phương pháp dạy học thích hợp và từng bước thực hiện các phương pháp đó để nâng cao chất lượng dạy học [46; tr.134]. Cuốn “Những phẩm chất của người giáo viên hiệu quả” của tác giả James. H.Stronge, do Lê Văn Canh dịch đã đề cập đến vai trò của người giáo viên; đồng thời theo tác giả cũng cần chú trọng vào các nhân tố khác như đối tượng học sinh giỏi, khá, yếu, kém; các giáo viên phải tiếp tục đổi mới các phương pháp dạy học, đặc biệt là phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề nhằm phát triển tư duy của học sinh [44; tr.125]. Như vậy, vấn đề phát huy tính tích cực, năng động, sáng tạo nhằm phát triển năng lực người học được nhiều tác giả nghiên cứu. Các tác giả đã khẳng định tầm quan trọng của việc phát triển hệ thống các năng lực nói chung và năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề nói riêng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  13. 2.2. Tài liệu trong nước Trong những năm gần đây, vấn đề đổi mới giáo dục theo hướng phát triển năng lực của người học đã có nhiều tác giả nghiên cứu, cụ thể như sau: Trong cuốn “Giáo dục học” tập 1 của tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt (1987) đã đưa ra những vấn đề của việc dạy học trong thời hiện đại là đề cập đến đối tượng, mô hình giáo dục. Tác giả có cái nhìn bao quát, tổng thể về lý luận dạy học hiện đại trong đó chú trọng đến việc phát huy tối đa tính tích cực, năng động, sáng tạo trong quá trình học tập của học sinh [20; tr.73]. Cuốn “Tâm lý học đại cương” của tác giả Nguyễn Quang Uẩn (2007) Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội chỉ ra quan điểm khác biệt giữa nhận thức của các nhà nghiên cứu khác với nhận thức của học sinh. Đồng thời, tác giả cũng đề cập đến vấn đề muốn học sinh phát triển được năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thì phải đặt học sinh vào những tình huống có vấn đề, những tình huống đó phải liên quan đến thực tế cuộc sống hàng ngày qua đó học sinh mới phát huy có hiệu quả việc lĩnh hội kiến thức mới [53; tr.126]. Cuốn “Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới” của tác giả Thái Duy Tuyên (2008) Nxb Giáo dục Hà Nội đề ra những phương pháp dạy học tích cực như: dạy học tương tác, dạy học nêu vấn đề… Tác giả cho rằng ở nước ta các phương pháp dạy học tích cực còn mới mẻ chưa được sử dụng phổ biến, cho nên giáo viên phải thường xuyên sử dụng các phương pháp dạy học tích cực này để hình thành và phát triển các năng lực chủ yếu cần có: năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác… “Điều quan trọng của đổi mới phương pháp là thầy dạy thế nào để học sinh động não, để làm thay đổi hoạt động trí tuệ của học sinh, làm phát triển trí thông minh, trí sáng tạo của người học” [49; tr.445]. Giáo trình “Giáo dục học” do Trần Tuyết Oanh chủ biên (2009) Nxb Đại học sư phạm Hà Nội nghiên cứu những biện pháp để phát triển tư duy cho học sinh trong qúa trình dạy học, trong đó đặc biệt đề cao đến phương pháp dạy học nêu vấn đề và cũng coi đó là một trong những phương pháp dạy học tích cực để phát triển tư duy độc lập, năng động, sáng tạo của học sinh [41; tr.134]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  14. Cuốn “Dạy và học tích cực - một số phương pháp và kỹ thuật dạy học” Dự án Việt - Bỉ (2010); đưa ra các đặc trưng cơ bản của phương pháp dạy học tích cực bao gồm phương pháp dự án, phương pháp làm việc nhóm… khi sử dụng các phương pháp đó giáo viên là người đưa ra định hướng còn học sinh sẽ đi tìm tòi, khám phá và phát hiện kiến thức, lấy kiến thức đó vào giải quyết vấn đề trong quá trình học tập và cuộc sống thực tế hàng ngày [9; tr.215]. Như vậy, đã có nhiều các công trình cả trong và ngoài nước đề cập đến vấn đề đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực của người học. Những nghiên cứu của các tác giả đó đã cung cấp cho chúng tôi những lý luận dạy học theo hướng đổi mới căn bản và toàn diện để phát triển năng lực của người học. Mặc dù vậy các công trình đó mới dừng lại ở nghiên cứu lý luận chung, chưa nghiên cứu nào tìm hiểu về phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. Vì vậy chúng tôi chọn đề tài “Phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh” làm luận văn nghiên cứu của mình, hi vọng góp phần nhỏ bé làm nâng cao chất lượng môn học, phát triển năng lực cho học sinh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Qúa trình dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh và các biện pháp phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học bộ môn Lịch sử. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Dựa vào lý luận DHLS: Đề tài tập trung nghiên cứu năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. Phạm vi điều tra: Chúng tôi tiến hành điều tra 4 trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  15. Phạm vi thực nghiệm: Thực hiện tiến hành ở khối 11 trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. Phạm vi vận dụng: Lớp 11A4 Trường THPT Hoàng Quốc Việt, lớp 11A7 Trường THPT Lý Nhân Tông, lớp 11A3 Trường THPT Lý Thường Kiệt và lớp 11A6 Trường THPT Hàn Thuyên trong giờ học nội khóa phần Lịch sử Việt Nam từ năm 1858- đến năm 1918. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở khẳng định tầm quan trọng, vai trò, ý nghĩa của việc phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh, đề tài đã xác định một số biện pháp để phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT thông qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn Lịch sử ở trường THPT trên địa bàn phố Bắc Ninh. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về việc phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. - Đánh giá thực tiễn dạy học nói chung và phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT trên điạ bàn thành phố Bắc Ninh nói riêng. - Khai thác nội dung chương trình Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT từ năm 1858 đến năm 1918 để đưa ra một số biện pháp phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử. - Tiến hành thực nghiệm sư phạm khối 11 ở trường THPT Hoàng Quốc Việt, Trường THPT Lý Nhân Tông, Trường THPT Lý Thường Kiệt và Trường THPT Hàn Thuyên để kiểm chứng những đề xuất mà luận văn đưa ra có tính khả thi. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  16. 5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở phương pháp luận Dựa vào quan điểm của chủ nghĩa Mác -Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm chỉ đạo của Đảng, nhà nước về đổi mới phương pháp dạy học tích cực nhằm phát huy tính tích cực, năng động, sáng tạo, đào tạo ra một đội ngũ lao động trẻ đáp ứng được yêu cầu mới của đất nước. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau đây để hoàn thành luận văn: Nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu văn bản, nghị quyết của Đảng, Nhà nước xã hội chủ nghĩa, Bộ GD- ĐT, đọc và phân tích, tổng hợp tài liệu tâm lý học, giáo dục học, phương pháp dạy học, tạp chí, sách báo, internet… liên quan đến đề tài nghiên cứu. Nghiên cứu thực tiễn: Dự giờ, quan sát, phát phiếu điều tra, trao đổi với giáo viên và học sinh về phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh. Nghiên cứu chương trình, nội dung sách giáo khoa Lịch sử lớp 11 (phần lịch sử Việt Nam) để đề ra một số biện pháp nhằm phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề. Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng tính đúng đắn và khả thi của đề tài. 6. Giả thuyết khoa học Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử nói riêng phù hợp với xu thế của nền giáo dục trên thế giới cũng như bối cảnh của đất nước ta hiện nay tiến hành CNH-HĐH. Nếu sử dụng hiệu quả các biện pháp sư phạm đã đề xuất trong luận văn sẽ góp phần phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong học tập và cuộc sống thực tế hàng ngày, đáp ứng được nhu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  17. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa khoa học: Góp phần làm phong phú hơn về lý luận phương pháp dạy học Lịch sử nói chung và vấn đề phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh nói riêng. Luận văn đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1858- đến năm 1918. - Ý nghĩa thực tiễn: Trước hết đề tài này có giá trị thiết thực cho chính tác giả thực hiện luận văn và các đồng nghiệp quan tâm về phương pháp giảng dạy bộ môn Lịch sử, đặc biệt là phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong quá trình học tập cũng như trong cuộc sống thực tế hàng ngày. Đây cũng là một nguồn tài liệu mà sinh viên các trường cao đẳng, đại học có thể tham khảo. 8. Đóng góp của đề tài - Về lý luận: Luận văn đã bổ sung thêm một phần lý luận về vấn đề phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong bộ môn Lịch sử ở trường THPT; đồng thời khẳng định được vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của việc phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử. - Về thực tiễn: Thông qua luận văn trước hết sẽ cho chính học viên và giáo viên THPT xác định được mức độ quan trọng của việc phát triển hệ thống các năng lực nói chung và phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học bộ môn Lịch sử nói riêng. Luận văn đề xuất một số biện pháp dạy học tích cực mang tính khả thi, thông qua đó các giáo viên trên địa bàn thành phố Bắc Ninh sẽ lựa chọn được một số phương pháp dạy học phù hợp với đối tượng học sinh trên địa bàn để phát triển được năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 từ năm 1858- đến năm 1918. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  18. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung luận văn gồm có 2 chương: Chương 1: Cở sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT thành phố Bắc Ninh. Chương 2: Biện pháp phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 11 ở trường THPT thành phố Bắc Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  19. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Năng lực Khái niệm năng lực (competency) bắt nguồn từ tiếng Latinh “competentia” được hiểu theo nghĩa là gặp gỡ. Có nhiều cách hiểu khác nhau về năng lực tùy vào góc độ tiếp cận của mỗi người khác nhau. Theo Đại từ điển Tiếng Việt “Năng lực là những điều kiện đủ hoặc vốn có để làm một việc gì” [54; tr.108]. Theo tác giả Bùi Thị Hường "Năng lực là khả năng bên trong của mỗi con người, khả năng tạo ra một sức mạnh vượt trội với nhóm, với cộng đồng, biết làm chủ bản thân và lối cuốn người khác vào các hoạt động đạt hiệu quả cao” [23; tr.186]. Tác giả Trần Trọng Thủy, Nguyễn Quang Uẩn, định nghĩa “Năng lực là tổng hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với yêu cầu đặc trưng của mọi hoạt động nhất định, nhằm đảm bảo việc hoàn thành có kết quả tốt trong lĩnh vực hoạt động ấy” [53; tr.89]. Theo tác giả Phạm Minh Hạc: “Năng lực là những đặc điểm tâm lý cá nhân đáp ứng được những đòi hỏi hoạt động nhất định nào đó và là điều kiện để thực hiện có hiệu quả hoạt động đó” [17; tr.30]. Từ những dẫn chứng trên cho thấy, mặc dù có nhiều diễn giải khác nhau về năng lực, nhưng điểm chung các tác giả đều cho rằng năng lực là khả năng thực hiện có ý thức và tích cực các nhiệm vụ trong những hoàn cảnh khác nhau thuộc các lĩnh vực nghề nghiệp, xã hội hay cá nhân dựa trên cơ sở những hiểu biết, kỹ năng, kỹ xảo và những kinh nghiệm cũng như khả năng luôn luôn sẵn sàng hành động trong mọi hoàn cảnh. Năng lực không chỉ là thuộc tính đơn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
  20. nhất mà là thuộc tính tâm lý phức hợp, là sự kết hợp tổng thể của nhiều yếu tố có mối liên hệ ảnh hưởng, qua lại lẫn nhau của nhiều yếu tố như tri thức, kĩ năng và, thái độ. Năng lực cá nhân được hiểu là kiến thức, kỹ năng và hành vi mà người lao động cần phải có đáp ứng yêu cầu công việc và là yếu tố giúp một cá nhân làm việc có hiệu quả. Theo đó, nếu muốn có năng lực ở bất kỳ lĩnh vực nào trước hết cần phải có kiến thức về lĩnh vực đó, để tạo nên năng lực ngoài kiến thức, cần phải có các yếu tố như hứng thú, ý chí… để thực hiện có hiệu quả công việc. Năng lực cá nhân được đánh giá qua kết quả hoạt động của cá nhân khi giải quyết vấn đề. 1.1.1.2. Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề có vai trò quan trọng nhà trường là nơi tạo điều kiện để phát triển trong quá trình dạy học. Phát hiện vấn đề: Trước hết trong quá trình dạy học giáo viên đưa ra những tình huống có vấn đề sau đó hướng dẫn học sinh phân tích tình huống để làm sao đó phát hiện ra được vấn đề, xác định được những kiến thức đã biết và những kiến thức còn ẩn mà phát hiện được trong quá trình trao đổi về vấn đề đó bằng ngôn ngữ của mình. Bên cạnh đó năng lực phát hiện vấn đề là năng lực tổng hợp những tri thức của người học khi xuất hiện tình huống có vấn đề,nếu xác định được nhiệm vụ thì người học đưa ra được mục tiêu và phương hướng, sau đó người học phải tổng hợp tất cả những tri thức mà mình có được để giải quyết vấn đề. Nguyễn Cảnh Toàn cho rằng “ năng lực giải quyết vấn đề là hoạt động trí tuệ được coi là trình độ phức tạp và cao nhất về nhận thức, vì cần phải huy động tất cả các năng lực trí tuệ của cá nhân” [3; tr.25]. Nguyễn Thị Lan Phương cho rằng: “Năng lực giải quyết vấn đề là khả năng của một cá nhân “huy động”, kết hợp một cách linh hoạt và có tổ chức kiến thức, kỹ năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân,… để hiểu và giải quyết vấn đề trong tình huống nhất định một cách hiệu quả và với tinh thần tích cực” [43; tr.6]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2431 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0