intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng từ thực tiễn thành phố Hà Nội

Chia sẻ: ViJensoo ViJensoo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

52
lượt xem
5
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn trình bày các nội dung chính sau: Những vấn đề lý luận và lịch sử lập pháp về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng; Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng và thực tiễn áp dụng tại thành phố Hà Nội; Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng về quy định QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng từ thực tiễn thành phố Hà Nội

  1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ TỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT DƯỚI MỨC THẤP NHẤT CỦA KHUNG HÌNH PHẠT ĐƯỢC ÁP DỤNG TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ HÀ NỘI - 2021
  2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ TỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT DƯỚI MỨC THẤP NHẤT CỦA KHUNG HÌNH PHẠT ĐƯỢC ÁP DỤNG TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 8 38 01 04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN VĂN ĐIỆP HÀ NỘI - 2021
  3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Tứ
  4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài...................................................3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................5 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu...................................................6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn ...........................................................................6 7. Kết cấu của luận văn ......................................................................................7 CHƯƠNG 1................................................................................................................9 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ LẬP PHÁP VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT DƯỚI MỨC THẤP NHẤT CỦA KHUNG HÌNH PHẠT ĐƯỢC ÁP DỤNG ...................................................................................................................9 1.1. Khái niệm, ý nghĩa của quy định quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng .........................................................9 1.1.1. Khái niệm ...................................................................................................9 1.1.2. Ý nghĩa của quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng .............................................................................................11 1.1.2.1. Ý nghĩa chính trị - xã hội ................................................................11 1.1.2.2. Ý nghĩa pháp lý ...............................................................................12 1.1.2.3. Ý nghĩa giáo dục phòng ngừa .........................................................12 1.2. Khái quát lịch sử lập pháp pháp luật hình sự Việt Nam về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng ...........13 1.2.1. Quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng trong pháp luật hình sự từ năm 1945 đến năm 1985....13 1.2.2. Quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng trong Bộ luật Hình sự năm 1985 ..................................15 1.2.3. Quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng trong Bộ luật hình sự năm 1999 ...................................17 1.2.4. Quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng trong Bộ luật hình sự năm 2015 ...................................19 1.3. Quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng của một số nước trên thế giới. ........................................20 1.3.1. QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng theo quy định của Bộ luật trong BLHS Liên Bang Nga. ......................................20 1.3.2. QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng theo quy định của Bộ luật trong BLHS Cộng hòa nhân dân Trung Hoa ...................21
  5. 1.3.3. QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng theo quy định của BLHS Liên bang Đức .............................................................23 1.3.4. QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng theo quy định của BLHS Nhật Bản ......................................................................24 CHƯƠNG 2..............................................................................................................26 THỰC TIỄN ÁP DỤNG QUY ĐỊNH QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT DƯỚI MỨC THẤP NHẤT CỦA KHUNG HÌNH PHẠT TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........26 2.1. Quy định của Bộ luật Hình sự 2015 về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng...............................................26 2.1.1. Điều kiện áp dụng quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng......................................................26 2.1.2. Phạm vi áp dụng quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng ..............................................................39 2.1.3. Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng trong một số trường hợp đặc biệt (chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt, người chưa thành niên phạm tội)..........................................................44 2.2. Thực tiễn áp dụng quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng tại Toà án nhân dân thành phố Hà Nội ............................................................................................................................47 2.2.1. Tình hình thụ lý và giải quyết án của Tòa án nhân dân hai cấp thành phố Hà Nội ...................................................................................................47 2.2.2. Kết quả áp dụng quy định Quyết định hình phạt dưới khung thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng của Tòa án nhân dân hai cấp thành phố Hà Nội ..........................................................................................................50 CHƯƠNG 3..............................................................................................................55 KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG QUY ĐỊNH VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT DƯỚI MỨC THẤP NHẤT CỦA KHUNG HÌNH PHẠT ĐƯỢC ÁP DỤNG .........................55 3.1. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật ................................................................55 3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng ....................62 3.2.1. Giải pháp về hoàn thiện pháp luật .....................................................62 3.2.2. Giải pháp về con người – Nâng cao năng lực xét xử cho đội ngũ Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân .........................................................................65 3.3. Xây dựng án lệ và phổ biến giáo dục pháp luật về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng .............................69 KẾT LUẬN ..............................................................................................................74 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................76
  6. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLHS : Bộ luật Hình sự BLHS năm 2015 : Bộ luật Hình sự năm 2015 (Sửa đổi, bổ sung năm 2017) HTND : Hội thẩm nhân dân QĐHP : Quyết định hình phạt TAND : Tòa án nhân dân TNHS : Trách nhiệm hình sự TTGN : Tình tiết giảm nhẹ TTTN : Tình tiết tăng nặng
  7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thực hiện các chính sách pháp luật hình sự, Nhà nước ta rất quan tâm đến các quyền của con người, quyền công dân và tất nhiên cũng quan tâm đến các quyền của bị cáo khi xét xử vụ án hình sự. Thể chế hóa Hiến pháp năm 2013, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 đã ra đời và tiếp tục khẳng định tinh thần đó cũng như thể hiện được tính nhân đạo của pháp luật xã hội chủ nghĩa. Và một trong những quy định thể hiện rõ vấn đề nêu trên là quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt. Quá trình xét xử các vụ án hình sự, Tòa án, cụ thể ở đây là hội đồng xét xử thực hiện nhiệm vụ định tội danh và quyết định hình phạt, hay nói cách khác là đánh giá tình trạng pháp lý của bị cáo, cân nhắc về tội danh và mức hình phạt đối với bị cáo. Việc quyết định hình phạt đúng, phù hợp, thấu tình đạt lý có ý nghĩa rất quan trọng đối với hoạt động xét xử của Tòa án. Do đó, Hội đồng xét xử khi thực hiện việc quyết định mức hình phạt đối với bị cáo phải đảm bảo đúng quy định của pháp luật hình sự bao gồm các quy định tại phần chung và các quy định riêng tại các điều luật trong Bộ luật Hình sự. Theo Điều 50 Bộ luật Hình sự 2015 các căn cứ để Hội đồng xét xử quyết định hình phạt bao gồm: tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự. Tại mỗi điều luật riêng biệt trong BLHS, hình phạt được quy định tương ứng với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm; mức hình phạt được quy định trong mỗi khung hình phạt chính là sự phản ánh tính chất và mức độ nguy hiểm của tội phạm được quy định trong phạm vi khung (khoản) đó. Do vậy, nhà làm luật đã thiết kế khung hình phạt dao động từ mức này đến mức kia để người áp dụng pháp luật có căn cứ thực hiện trên thực tế, bởi lẽ nhà làm luật không thể quy định hết tất cả các trường hợp phạm tội khác nhau để quy định những hình phạt tương ứng đối với từng trường hợp phạm tội có thể xảy ra trên thực tế. 1
  8. Việc BLHS có quy định về QĐHP nhẹ hơn theo quy định là một trong những biện pháp để tăng khả năng lựa chọn của Tòa án khi quyết định hình phạt đối với những trường hợp phạm tội cụ thể khác nhau, nhằm đảm bảo sự công bằng của hình phạt. Điều 47 BLHS 1999, tiếp đó là Điều 54 BLHS 2015 là những điều luật cụ thể hóa ý đồ của nhà làm luật trong việc quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định. Theo đó thì Tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt mà điều luật đã quy định nhưng phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật khi bị cáo có ít nhất hai tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 1 Điều 46 của Bộ luật này; Tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hoặc chuyển sang một hình phạt khác thuộc loại nhẹ hơn nếu điều luật được áp dụng chỉ có một khung hình phạt hoặc khung hình phạt đó là khung hình phạt nhẹ nhất của điều luật đó (Điều 47 BLHS 1999) và Tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật khi người phạm tội có ít nhất hai tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ luật này; Tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng không bắt buộc phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật đối với người phạm tội lần đầu là người giúp sức trong vụ án đồng phạm nhưng có vai trò không đáng kể; Trong trường hợp có đủ các điều kiện quy định tại khoản 1 hoặc khoản 2 Điều này nhưng điều luật chỉ có một khung hình phạt hoặc khung hình phạt đó là khung hình phạt nhẹ nhất, thì Tòa án có thể quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt hoặc chuyển sang một hình phạt khác thuộc loại nhẹ hơn. Phải ghi rõ trong bản án lý do của việc giảm nhẹ (Điều 54 BLHS 2015). Việc quyết định hình phạt của Hội đồng xét xử trên thực tế trong thời gian qua cho thấy cơ bản đã bám sát các quy định của BLHS, định tội danh và quyết định hình phạt cơ bản phù hợp với mục đích của hình phạt là răn đe, giáo dục người phạm tội, tăng cường cho công tác đấu tranh và phòng chống tội phạm. Tuy nhiên, vẫn còn xảy ra trường hợp áp dụng tùy tiện hoặc đủ điều kiện áp dụng để có lợi cho người phạm tội nhưng Hội đồng xét xử không áp dụng. Bên cạnh đó, một số quy định trong Bộ 2
  9. luật hình sự về phạm vi áp dụng mức thấp nhất của khung hình phạt từng lúc không thể thực hiện được gây ảnh hưởng đến quyền lợi của bị cáo. Do đó, việc nghiên cứu quy định về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng trên phương diện lý luận là rất cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện pháp luật hình sự và việc đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật qua đó đề xuất một số kiến nghị để hoàn thiện quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được xem là một vấn đề cấp thiết nhằm bảo vệ tốt hơn quyền lợi cho người phạm tội. Từ những lý do vừa nêu, Tác giả quyết định chọn Đề tài “QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng từ thực tiễn thành phố Hà Nội” cho luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt theo quy định của Bộ luật hình sự là một trong những đề tài có ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn được nhiều tác giả đề cập trong nhiều công trình khoa học khác nhau như: - Về sách chuyên khảo: + ThS. Đinh Văn Quế (2000), Tìm hiểu về hình phạt và quyết định hình phạt ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... trong luật hình sự Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... + TS. Dương Tuyết Miên (2007), Định tội danh và quyết định hình phạt, NXb ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Lao động và xã hội. ... ... ... ... + TS. Lê Văn Đệ (2010), Định tội danh và quyết định hình phạt trong luật hình ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân. ... ... ... ... ... ... ... - Về các bài viết được đăng trên các tạp chí: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... + TS. Trần Thị Quanh Vinh (2000), “Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Bộ luật hình sự”, Tạp chí khoa học pháp lý, số 2. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... + Dương Tuyết Miên (2000), “Vấn đề quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... của Bộ luật hình sự”, Tạp chí Luật học, số 6. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... + TS. Phạm Mạnh Hùng (2001), “Vấn đề quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... của Bộ luật hình sự”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 3. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... + TS. Lê Đăng Doanh (2003), “Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của Bộ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... luật hình sự”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 12. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
  10. + ThS. Phạm Văn Báu (2008), “Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của Bộ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... luật – những bất cập và phương hướng hoàn thiện, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 18. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... + ThS. Phạm Văn Thiệu (2010), “Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... khung hình phạt (kỳ 1)”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 6. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... + ThS. Phạm Văn Thiệu (2010), “Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... khung hình phạt (kỳ 2)”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 7. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... + Trịnh Tiến Việt (2004), “Về các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... hình sự trong Bộ luật hình sự năm 1999 và một số kiến nghị”, Tạp chí Tòa án nhân dân, ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... số 13. ... + Dương Xuân Tuấn (2004), “Về các tình tiết giảm nhẹ của Bộ luật hình sự”, ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Tạp chí Tòa án nhân dân, số 14. ... ... ... ... ... ... ... + Vũ Thành Long (2005), “Những bất cập nảy sinh khi áp dụng Điều 47 Bộ luật ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... hình sự”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 17. ... ... ... ... ... ... ... ... ... + Đinh Văn Quế (2009), “Một số vấn đề áp dụng Điều 47 Bộ luật hình sự khi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... quyết định hình phạt tù đối với người phạm tội”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 3. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... + TS. Phạm Minh Tuyên (2006), “Điều 47 Bộ luật hình sự và thực tế áp dụng”, ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Tạp chí Tòa án nhân dân, số 18. ... ... ... ... ... ... ... + Nguyễn Thị Tuyết (2004), “Tìm hiểu về Điều 47 Bộ luật hình sự”, Tạp chí Tòa ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... án nhân dân, số 7. ... ... ... ... + Đinh Văn Quế (2005), “Một số vấn đề về quyết định hình phạt quy định trong ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Bộ luật hình sự năm 1999”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 5. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Trong các công trình trên, các tác giả cũng có đề cập tới QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt, tuy nhiên mức độ nghiên cứu chưa sâu, mới chỉ dừng lại ở mức độ nghiên cứu là các bài viết ngắn hoặc đề cập tới một đoạn nhỏ nêu lên các cơ sở lý thuyết, cơ sở thực tiễn để hình thành giải pháp cũng như đánh giá dự báo tác động khi áp dụng trong thực tiễn các giải pháp được đề xuất. Dưới góc độ luận văn thạc sỹ thì có luận văn: “Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng” năm 2017 của tác giả Phạm Thanh Thủy. Tuy nhiên, luận văn này chủ yếu phân tích QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng của BLHS năm 1999. Luận văn: “Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng từ 4
  11. thực tiễn huyện Bình Chánh, TP. Hồ Chí Minh năm 2018 của tác giả Lê Khắc Tuấn. Tuy nhiên, luận văn áp dụng thực tiễn trên địa bàn một huyện và cũng còn nhiều vấn đề cần khắc phục. Mặt khác, hiện tại Điều 54 BLHS năm 2015 chưa được hướng dẫn cụ thể bằng văn bản pháp luật như nghị định, thông tư. Do đó, nội dung này cần tiếp tục được nghiên cứu về lý luận và thực tiễn ở các mức độ khác nhau. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là đề xuất một số kiến nghị, giải pháp hoàn thiện thông qua việc làm rõ những quy định của Luật hình sự Việt Nam về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng, qua đó đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật trong việc quyết định hình phạt của Tòa án khi xét xử người phạm tội 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được các mục đích nêu trên, học viên đã đưa ra và giải quyết các nhiệm vụ sau: - Phân tích, bình luận các quy định pháp luật về điều kiện, phạm vi quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt theo Luật hình sự Việt Nam; - Nghiên cứu thực tiễn áp dụng quy định về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt trên địa bàn thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2016-2020; - Đưa ra những kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt nhằm góp phần áp dụng thống nhất pháp luật trong hoạt động xét xử, cũng như đảm bảo quyền con người của bị cáo. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu 5
  12. QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt liên quan rất nhiều đến một số quy định khác của luật hình sự như: Hình phạt, quyết định hình phạt, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ TNHS.v.v, việc đề cập đến các vấn đề trên chỉ nhằm mục đích làm rõ hơn vấn đề của quy định về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt. Luận văn tập trung nghiên cứu các quy định của BLHS 2015 về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt. Về nghiên cứu thực tiễn, luận văn nghiên cứu các bản án hình sự sơ thẩm và phúc thẩm của Tòa án hai cấp thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi: Quy định pháp luật hình sự Việt Nam về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt (chủ yếu là BLHS 2015). Phạm vi không gian: Các vụ việc có trong luận văn được trích dẫn ở Tòa án hai cấp thành phố Hà Nội Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu thực tiễn áp dụng từ năm 2016-2020. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Phép duy vật biện chứng, phép duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin là nền tảng cơ sở lý luận; tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam; quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước về chính sách hình sự là căn cứ thực tế khi nghiên cứu đề tài. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu, tác giả kết hợp chặt chẽ các phương pháp nghiên cứu như: so sánh, thống kê, phân tích, tổng hợp, lịch sử, tổng kết kinh nghiệm…Đây là những phương pháp nghiên cứu đặc trưng của luật. Ngoài ra, tùy thuộc đối tượng nghiên cứu trong từng chương, mục của Đề tài, tác giả sẽ sử dụng những phương pháp nghiên cứu phù hợp. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận 6
  13. Để có cơ sở tham khảo cho việc hoàn thiện pháp luật hình sự về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng thì việc xây dựng khái niệm QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đảm bảo lý luận khoa học, thống nhất áp dụng trong thực tiễn. Trên cơ sở phân tích, lãm rõ lý luận về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng cùng với việc phân tích, đánh giá từ thực tiễn áp dụng quy định này tại địa bàn thành phố Hà Nội để đề xuất, đưa ra những những yêu cầu và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng, góp phần nhận thức đúng căn cứ QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng trong thực tiễn. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Do thực tiễn còn có nhiều cách hiểu, cách áp dụng khác nhau của quy định QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nên cần thiết phải phân tích, đánh giá những điểm chưa rõ ràng, những điểm còn có nhiều cách hiểu, cách áp dụng khác nhau đó nhằm đưa ra những giải pháp phù hợp nhất để hoàn thiện quy định pháp luật về vấn đề này. Luận văn cũng có thể là tài liệu tham khảo có ích cho đội ngũ giảng viên,sinh viên và những người quan tâm đến quy định QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn bao gồm: Phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, và 3 chương như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận và lịch sử lập pháp về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng; Chương 2: Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng và thực tiễn áp dụng tại thành phố Hà Nội; 7
  14. Chương 3: Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng về quy định QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng. 8
  15. CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ LẬP PHÁP VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT DƯỚI MỨC THẤP NHẤT CỦA KHUNG HÌNH PHẠT ĐƯỢC ÁP DỤNG 1.1. Khái niệm, ý nghĩa của quy định quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng 1.1.1. Khái niệm Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước, được luật hình sự quy định, do Toà án quyết định áp dụng đối với người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội được thể hiện ở việc tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích của người, pháp nhân thương mại đó, nhằm giáo dục, cải tạo và phòng ngừa tội phạm, bảo đảm cho luật hình sự thực hiện được nhiệm vụ bảo vệ và đấu tranh phòng chống tội phạm. Để xây dựng Nhà nước pháp quyền, thể hiện tính nghiêm minh, nhân đạo trong các phán quyết của Tòa án và tinh thần thượng tôn pháp luật thì mục đích của hình phạt không chỉ nhằm trừng trị người phạm tội mà còn giáo dục họ trở thành người có ích cho xã hội, có ý thức tuân theo pháp luật, góp phần tác động lớn đối với xã hội nhằm làm cho xã hội ngày càng tốt đẹp hơn. Thực tế hiện nay, pháp luật hình sự chưa có quy định cụ thể về khái niệm QĐHP và QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng. Do vậy, dưới góc độ khoa học luật hình sự thì khái niệm QĐHP có thể được hiểu là: Quyết định hình phạt là hoạt động của Toà án trong việc cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội và các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự để lựa chọn loại hình phạt và mức hình phạt cụ thể bao gồm hình phạt chính và hình phạt bổ sung, trong phạm vi luật định để áp dụng đối với người phạm tội. Đối với khái niện QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng thì có một số quan điểm, chẳng hạn như: 9
  16. Theo Giáo trình luật Hình sự (Phần chung) của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội thì QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt mà điều luật đã quy định tức là áp dụng hình phạt đó với mức thấp nhất của khung hình phạt mà điều luật quy định đối với tội phạm bị xét xử, còn chuyển sang một hình phạt khác thuộc loại nhẹ hơn nghĩa là thay thế loại hình phạt được quy định trong điều luật về tội phạm bị xét xử bằng một loại hình phạt khác nhẹ hơn không được quy định trong điều luật [28, tr. 332]. Theo Ths. Đinh Văn Quế tại cuốn Bình luận Bộ luật hình sự năm 2015 phần thứ nhất thì: Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của Bộ luật hình sự là trường hợp Toà án có thể áp dụng mức hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt mà điều luật đã quy định hoặc chuyển sang một hình phạt khác thuộc loại nhẹ hơn [19, tr. 323]. Do QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng là một dạng của QĐHP nên nó sẽ mang một số đặc điểm chung của QĐHP như: - Là hoạt động áp dụng pháp luật của Hội đồng xét xử; được tiến hành sau khi định tội danh và xác định khung hình phạt mà người phạm tội bị xét xử; - Khi QĐHP phải căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, các yếu tố về nhân thân người phạm tội và các TTTN, giảm nhẹ TNHS; - Được thể hiện trong bản án của Tòa án. Ngoài những đặc điểm chung nêu trên, QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt còn có một số những đặc điểm riêng như: - Khi có các điều kiện quy định tại Điều 54 BLHS năm 2015 thì Tòa án được áp dụng; - Khung hình phạt được áp dụng là khung liền kề nhẹ hơn của Điều luật khi QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt. Trường hợp đồng phạm lần đầu với vai trò giúp sức không đáng kể thì khung hình phạt được áp dụng có thể không phải là khung liền kề; 10
  17. - Quy định tại Điều 54 BLHS thể hiện chính sách nhân đạo của chính sách hình sự, cá thể hóa tội phạm, phân hóa người phạm tội trong quyết định hình phạt. Từ những phân tích nêu trên có thể hiểu QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng như sau: “QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng là hoạt động áp dụng pháp luật của Toà án (HĐXX), áp dụng các quy định của pháp luật hình sự dựa trên những điều kiện luật định và tùy trường hợp quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng hoặc chuyển sang một hình phạt khác thuộc loại nhẹ hơn”. 1.1.2. Ý nghĩa của quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng 1.1.2.1. Ý nghĩa chính trị - xã hội Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về chính trị - xã hội. Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt đúng sẽ nhận được sự đồng tình của dư luận xã hội; tạo ra sự đồng thuận tin tưởng của người dân, góp phần thúc đẩy việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Để thực hiện việc bảo vệ công lý, bảo vệ lẽ phải, bảo vệ quyền con người, bảo vệ lợi ích Nhà nước, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân thì việc quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng là một trong những bảo đảm quan trọng. Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt đúng, làm tăng uy tín của Tòa án - Cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt đúng đắn sẽ góp phần bảo vệ công bằng xã hội, tăng cường pháp chế, trật tự pháp luật và kỷ cương xã hội. 11
  18. 1.1.2.2. Ý nghĩa pháp lý Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt đúng thể hiện sự đúng đắn, hợp lý của văn bản pháp luật hình sự, sức sống của pháp luật hình sự trên thực tế. Đồng thời qua hoạt động Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt, cơ quan có thẩm quyền cũng phát hiện những bất cập, vướng mắc của các quy phạm pháp luật hình sự để có những biện pháp bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trên thực tế; ban hành án lệ hoặc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện BLHS. Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt thể hiện tính hiệu quả của trình tự, thủ tục tố tụng quy định trong áp dụng pháp luật hình sự nói chung, QĐHP nói riêng. Hoạt động QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng là cơ sở thực tiễn để kiểm nghiệm trên thực tế các quy định của pháp luật tố tụng hình sự liên quan đến QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhằm tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm và hoàn thiện pháp luật hình. 1.1.2.3. Ý nghĩa giáo dục phòng ngừa Chỉ khi Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng một cách chính xác và công bằng thì mục đích của hình phạt mới đạt được, có nghĩa là có tác dụng giáo dục cải tạo người phạm tội, ngăn ngừa phạm tội mới và giáo dục người khác. Nếu hình phạt được quyết định áp dụng quá nhẹ so với tính chất và mức độ nguy hiểm của tội phạm đã được thực hiện sẽ khiến người phạm tội và những người khác có thái độ xem thường pháp luật; ngược lại, người bị kết án sẽ có tâm lý tiêu cực, chán nản trong giáo dục cải tạo, sự không tin tưởng vào tính công bằng của pháp luật và sự công minh của các cơ quan tiến hành tố tụng nếu hình phạt được quyết định áp dụng quá nghiêm khắc. Cả hai trường hợp trên nếu xảy ra thì đều dẫn đến hậu quả là làm giảm ý nghĩa phòng ngừa riêng và phòng ngừa chung của hình phạt. Hình phạt được áp dụng đúng đắn sẽ tạo được sự đồng thuận của toàn xã hội, sự tin tưởng của các cá nhân, tổ chức trong đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm; tạo ra hiệu ứng tích cực để toàn xã hội tham gia tích cực vào công cuộc phòng chống tội phạm ở nước ta. 12
  19. 1.2. Khái quát lịch sử lập pháp pháp luật hình sự Việt Nam về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng 1.2.1. Quy định về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng trong pháp luật hình sự từ năm 1945 đến năm 1985 Quy định QĐHP dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng hiện nay đã xuất hiện từ những ngày đầu xây dựng pháp luật hình sự Việt Nam, Điều 22 Sắc lệnh số 40-SL ngày 29/3/1946 của Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hòa về bảo vệ tự do cá nhân và một số sắc lệnh khác quy định: Những người can vào Điều 18 có thể chỉ bị phạt dưới hai năm tù và những người can vào Điều 19 chỉ bị phạt dưới năm năm tù nếu có những lý do đáng khoan hồng . Toà án có thể cho bị cáo được hưởng án treo trong hai trường hợp trên. Điều 18 Sắc lệnh quy định mức hình phạt tù thấp nhất là 2 năm và cao nhất là 5 năm, nhưng khi xét xử nếu có lý do khoan ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... hồng chính đáng thì Tòa án có thể xử mức án dưới 2 năm tù tức là dưới mức thấp nhất ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... của chế tài. Điều 19 Sắc lệnh quy định hình phạt được áp dụng là từ 5 đến 10 năm tội đồ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... và 3.000 đồng đến 100.000 đồng tiền phạt, trong trường hợp có lý do đáng được khoan ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... hồng thì Tòa án có thể xử mức án dưới 5 năm tù. Như vậy, đây chính là quy định sơ khai ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... của quy định về QĐHP dưới mức thấp nhất, chính vì là quy định sơ khai nên điều kiện ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... để giảm dưới mức tối thiểu của chế tài còn đơn giản chưa có quy định cụ thể tình tiết nào ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... thì đáng được hưởng khoản hồng để có thể giảm nhẹ dưới mức tối thiểu của chế tài, giới ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... hạn giảm nhẹ cũng chưa được quy định. ... ... ... ... ... ... ... ... Điểm c Điều 4, Sắc lệnh số 113-SL ngày 20/01/1953 của Chủ tịch nước về trừng ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... trị các loại Việt gian phản động quy định: “Những kẻ phạm tội các tội trên mà tội trạng ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... tương đối nhẹ sẽ bị phạt từ mười năm tù trở xuống. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Thông tư số 2140/TT-VHH-HS ngày 06/12/1955 của Bộ tư pháp về việc áp ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... dụng luật lệ quy định: “Đối với tội định trong Thông tư 442-TTg, về tội hối lộ định ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... trong Sắc lệnh 223-SL ngày 27/11/1946, có thể xuống mức tối thiểu hoặc cho hưởng án ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... treo được không? Tùy từng trường hợp, có thể xuống mức tối thiểu hoặc cho hưởng án ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... treo được, nhưng nên áp dụng dè dặt điều khoan hồng này, có thể xuống mức tối thiểu ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2